984501915

la największy wpływ na kształtowanie osobowości pisarza. Znany jako prozaik hebrajski, autor opowiadań, nowel, współpracownik miesięcznika literackiego „Haszachar⁵' (tzn. „Jutrzenka"'), był współtwórcą tzw. oświecenia żydowskiego w Galicji. Ruch ten charakteryzował się wyraźnymi tendencjami pozytywistycznymi. Dążył do europeizacji Żydów poprzez wprowadzenie ich do kultury uniwersalnej¹⁶. Dziadek pisarza był zagorzałym wrogiem wszelkiego fanatyzmu religijnego i izolacji zamykającej naród żydowski w jakimkolwiek getcie, choćby tylko kulturowym¹⁷. Siwy starzec stanowił dla chłopca uosobienie prawdy i nieomylności, fundament nienaruszalnych norm i zasad. Był doskonałym pedagogiem - nauczycielem wiary i przekazicielem prawdy o Bogu, świecie i człowieku. Nigdy nie narzucał odgórnie swoich poglądów czy wiedzy, lecz potrafił zmuszać do myślenia¹⁸. Wspomnienia Romana dotyczące dziadka zawsze są pełne ogromnego ciepła, rozrzewnienia, dumy i szacunku¹⁹.

Zanim chłopiec sam zaczął czytać Biblię, poznał cały Pięcioksiąg z opowiadań dziadka. Pierwsze doświadczenie Słowa Bożego wiązało się z klimatem miłości, zaufania i poczucia bezpieczeństwa. Zasłuchaniu dziecka towarzyszył zawsze wysiłek, by zapamiętać i powtórzyć słyszane dzieje biblijne, gdyż dziadek, dbający o wierność tradycji ustnego przekazu, taki postawił warunek wnukowi. Rezultatem tych biblijnych spotkań było rozbudzenie wyobraźni Romana, dzięki czemu przekraczał on gra-innc wartości [...]. Biblia jest podobna do Boga. Nie pozwala, by ją poznano i zgłębiano do samego dna’\

¹⁶    Ten prąd kulturowy, zapoczątkowany w końcu XVIII w. wśród Żydów pod wpływem oświecenia (hebr. haskala), zawierał także inne postulaty: emancypację, objęcie Żydów świeckim nowoczesnym nauczaniem, modernizację kultury, wykształcenie poczucia obywatclskości, rozumianej jako lojalność wobec władzy państwowej. Ruch przyczynił się do rozwoju piśmiennictwa w jeżyku hebrajskim i jidisz. Zob. A. Cała, H. Węgrzynek.G. Zalewska, op. cit., s. 117.

¹⁷    Por. B. S a w c z y k, op. cits. 23.

¹⁸    Por. tamże, s. 23-25.

¹⁹    R. Brandstaetter, Krąg biblijny..., s. 49.

30