984502283

2 30

SZTUKA WOJENNA W TOLSCE

Gdy monstrualność rozmiarów dział doszła do absordu,zwróco-ho z fałszywej drogi na inną, racyonałniejszą. Wiele się też przyłożyło do nadania artyleryi zdrowszego kierunku, zastosowanie kul żelaznych i łoża dwukołowego. Stało się to w ostatniej ćwierci XV wieku. Odtąd stanęła artylerya, można powiedzieć, na własnych nogach, gdyż nietylko, że stała się ruchomą, ale loże dwukołowe ułatwiało zarazem nadawanie podniesienia (elewaeyi) i dowolnego kierowania w pożądaną stronę. ').

Za Jana Albrechta artylerya, przynajmniej słabszych wago* miarów, towarzyszyła wojsku polskiemu na wyprawę Wołoską w roku 1497, już na kołach. Świadczy o tem regestr strzelby wielkiej i małej, oraz różnej jej przynależytości, pozostawiony we Lwowie, podczas powrotnego marszu z Wołoch do Polski. W spisie tym ²), znajdujemy takie działa, jak: szrubnice, taraśnice, hufnice i charczo-

‘) Tamże str. 3 80.    ²) Metryka koronna, liękop. ks. 2 4 f. 1. Regestrum

bombardarum, pixidum, pulverum aliarumque rerum expeditionem bellicam conccr-nentium per olim Regeui Albercum relictuin per raoquo Dobeslaum Leopoli repertum et conscriptum feria 3 post Divisionem Apostolorum proxima anno 1509.

In Circulo sub Pretorio

Tres pixides alias śrubnice, novem nondum probatae sine lectis et sine rotis repertae. Item ibidem quin<lue śrubnice et quamvis oranes in lcctis et rotis stant ac ta-men omnes indigent novis rotis et leclis, excepto uno.

Item in pretorio circa consules sexagintapixides alias cozy, ex illis fere me-dietas indiget reformatione.

Item de Busko adducta est una bombarda alias pdłśrubnica lecto et rotis noris indigens.

Sub Porta llaliciensi.

Item una tarasnicza in lecto, rotis tamen novis indiget.

Item ibidem połśrubnica rotis et lecto novis indiget.

Item bombarda magna alias połburzące działo absquo rotis.

Suh porta Cracouicnsi.

Item magna una bombarda, alias burzące działo.

In castro superiori.

Item tarasnicza longa lecto et rotis indigens.

Item alia tarasnicza fracta, valet tamon ad sagittandum, lecto et rotis indigens.

Item seu ufFnycze lecto et rotis novis indigens.

]tem śrubnica cui lectus est paratus, tamen rotis indigens.

Item alia śrubnica lecto ot rotis novis indigens.

Item due charczownice superius alias na blankach.

Item cozy 2 9 sunt repertae, ex eis tamen quinquo ruptac.

Item hakowniczo 6.

In castro inferiori.

Item cozy repertao sunt 1 1,