984502302

ZA ZYGMUNTÓW. 237

i miary, przyjęto przy tem liczbę kategoryi zbyt wysoką, a do tego dowolnie stosowaną i pomnażaną, ztąd trudno niótylko wtenczas, ale tym więcej jeszcze dzisiaj oryentować się wśród nazw, rodzajów i przeznaczenia różnych okazów artyleryi z owych czasów.

Cesarz Maksymilian ustanowił podział na 5 rodzajów, mianowicie: działa wielkie—Szarftnece i Kartauny, średnie: Słowiki (Nach-tigallen), śpiewaki (Singerinnen) i małe: falkonety i kamerszlangi <). Tymczasem w tejże Austryi(w r. 1568), spotykamy następujące działa oblężnicze: — szarfmece, doppelkartauny, kartauny, śpiewaki i haufnice, oraz połowę: szlangi, falkony, falkonety i prócz tego moździerze ²). A znowu Jakób Preis cejkwart kurfirsta saskiego przyjmuje 8 głównych kategoryi dział, z których 4 oblężniczych i 4 polo-wych, mianowicie:

Waga dziaia.

100 centnar.

Waga pocisku.

100 funt. 75

Oblężnicze.

Szarfmece........

Bazyliszki........

Słowiki i śpiewaki, różniące

się tylko długością.......

Kartaany........

Polowe.

Notszlangi........ ,,    16

Szlangi........... 8

Falkony......... „    ,,    4

Falkonety........ 2

Ale do nich dolicza moździerze wielkie, miotające kamienie 100 f. wagi i ważące 50 centn., półmoździerze ciskające kamienne kule 50 funt. wagi, nareszcie małe, rzucające kule 8 funtowe, oraz inne działa kamienne, komorowe, kartaczowe, taraśnice, które pozostawia po za klasyfikacyą. Widzimy ztąd, jak trudnym był podział i rozsortowanie artyleryi w owe czasy ³).

Jeśli teraz wrócimy do dział, na zamkach naszych napotykanych, również jak do artyleryi cekauzów Wileńskiego i Tykocińskie-go, której spis podajemy w przypisku ⁴), to znajdziemy w tym spisie

‘) Mcin. J. 3 90.    ²) Ibid. 391.    ³) Ibid. 392. ⁴) Stanisława Łaskiego

praco naukowe i dyplomatyczno p. 253. Strzolba, kótra jest w Cekchauzie Króla J. Mści wileńskim. Strzelba i Munitia, która własnym nakładem Jego Królewskiej Mości w Wielkim Księztwio Litewskim jest sprawowaną, począwszy ab anno 1551.

W pierwszem polu.

Wielkie kumienno działa 4.

1)    Żebrak. Quem gomitus nostćr non flcctit, fnlmina flcctnt

At<iuo ego victor per castra viros({ue vebar .    .    .    8 7¹/₄ centnar.

2)    Witold. Sum Vitoldus ego Vitoldi cx nomino dictus

Concutio aures moenia sterno cavc.....^⁴Vh m