Zmiany w ustawie o rachunkowości od 01.01.2002
Od 1 stycznia 2002 r. obowiązuje obszerna nowelizacja ustawy o rachunkowości wprowadza zmiany niemal we wszystkich
przepisach prawa bilansowego. Obok zmian o charakterze porządkującym, uzupełniającym i doprecyzowującym dotychczasowe przepisy
wiele regulacji ma istotne znaczenie merytoryczne. Wymaga to od słu\
b finansowo-księgowych dokładnego przeanalizowania całego
obszaru tych zmian.
Celem uchwalonych przez Sejm 9 listopada 2000 r. zmian do ustawy o rachunkowości Dz.U. nr 113, poz. 1186) jest przede
wszystkim eliminacja luk w ustawie oraz objęcie nią :zagadnień dotychczas nie uregulowanych, takich jak: fuzje i przejęcia spółek,
instrumenty finansowe, umowy długoterminowe itp. Drugim powodem była konieczność dokonania korekty i uzupełnienia definicji i
postanowień ustawy.
W uzasadnieniu do ustawy ustawodawca za powód nowelizacji podał równie\
zmniejszenie kosztów prowadzenia rachunkowości i
badania sprawozdań finansowych.
Nowelizacja ustawy o rachunkowości wynika równie\
z konieczności większego zaanga\
owania się Polski w proces harmonizacji
rachunkowości w warunkach globalizacji. Dokonuje się tego poprzez dostosowanie polskiego prawa bilansowego do warunków
i wymagań gospodarki rynkowej, w tym zwłaszcza rozwoju rynku kapitałowego oraz rozwiązań obowiązujących w tym zakresie w
dyrektywach państw Unii Europejskiej
i Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.
Dą\
ąc do zmniejszenia kosztów prowadzenia rachunkowości w znowelizowanej ustawie rozszerzono pojęcie okresu
sprawozdawczego, którym mo\
e być nie tylko miesiąc, ale równie\
kwartał, półrocze, rok kalendarzowy Zmiana ta powinna ułatwić
prowadzenie szczegółowej ewidencji zapasów, sporządzanie deklaracji podatkowych itp. Uproszczono przepisy o inwentaryzacji, m.in.
przez zwolnienie z obowiązku przeprowadzania inwentaryzacji w drodze spisu z natury własnych składników majątkowych objętych
wyłącznie ewidencją ilościową. Całkowicie zwolniono z obowiązku badania mniejsze jednostki, których sprawozdania podlegały badaniu
raz na trzy lata. Podniesiono progi wielkości obligujące do badania sprawozdań dla pozostałych jednostek. Podwy\
szony został próg
zwolnień z konsolidacji dla małych i średnich grup kapitałowych poprzez zwiększenie średniorocznego zatrudnienia do 250 osób, sumy
bilansowej do 7 500 000 euro oraz przychodu ze sprzeda\
y do 15 000 000 euro.
Nowe zagadnienia w ustawie dotyczą wprowadzenia regulacji księgowego ujęcia takich zdarzeń gospodarczych jak: nie się
spółek (fuzje i przejęcia),inwestycje kapitałowe, leasing finansowy, ustalanie wyniku na kontraktach długoterminowych w toku ich
realizacji (w tym przy realizacji usług budowlanych). Oprócz wskazanych nowych regulacji, nowelizacja ustawy o rachunkowości
wprowadza liczne, często drobne, nie mniej jednak istotne zmiany.
Ze względu na zakres tych zmian, ustawa zobowiązuje marszałka Sejmu do ogłoszenia w Dzienniku Ustaw jednolitego tekstu
ustawy o rachunkowości z uwzględnieniem zmian wynikających z przepisów ogłoszonych przed dniem wydania jednolitego tekstu.
Szczególnie istotne zmiany wprowadzone zostały w zakresie pojęć i definicji. W wyniku tych zmian liczba definicji zawartych w
art. 3 ust. 1 ustawy wzrosła z 22 do 47.
Oto najwa\
niejsze nowe definicje:
Okres sprawozdawczy - Okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe w trybie przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania
sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych
Przyjęte zasady(polityka) rachunkowości - Wybrane i stosowane przez jednostkę, odpowiednie do jej działalności, rozwiązania
dopuszczone przepisami ustawy
i zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych
Aktywa - Kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie. określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń,
które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych
Aktywa trwałe - Aktywa jednostki, które nie są zaliczane do aktywów obrotowych
Inwestycje - Aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z
nich przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych po\
ytków, w tym równie\
z transakcji handlowej, a w
szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne, które nie są u\
ytkowane przez jednostkę, lecz został w
celu osiągnięcia tych korzyści. W przypadku zakładów ubezpieczeń przez inwestycje rozumie się lokaty.
Aktywa obrotowe - Część aktywów jednostki, które w przypadku:
a) aktywów rzeczowych - są przeznaczone do zbycia lut w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu
operacyjnego właściwego dla danej działalności, je on dłu\
ej ni\
12 miesięcy;
b) aktywów finansowych - są płatne i wymagalne lub prze; do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od zło\
enia,
wystawienia lub nabycia albo stanowią aktywa pienię\
ne
c) nale\
ności krótkoterminowych - ogół nale\
ności z tytuł~ i usług oraz całość lub część nale\
ności z innych tytułów nie zaliczonych do
aktywów finansowych, a które stają się wy w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego;
d) rozliczeń międzyokresowych - trwają nie dłu\
ej ni\
12 miesięcy od dnia bilansowego
Zobowiązania - Wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń
o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie ju\
posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki
Instrumenty finansowe kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu
kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, \
e z kontraktu zawartego dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki
gospodarcze, bez względu na to, czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy lub
warunkowy
Aktywa finansowe aktywa pienię\
ne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez jednostki, a tak\
e wynikające z kontraktu prawo do
otrzymania aktywów pienię\
nych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach
Aktywa pienię\
ne aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz. Do aktywów pienię\
nych zalicza się równie\

inne aktywa finansowe, w tym w szczególności naliczone odsetki od aktywów finansowych. Je\
eli aktywa te są płatne lub wymagalne w
ciągu 3 od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub zało\
enia (I~ na potrzeby rachunku przepływów pienię\
nych zalicza się je do
środków pienię\
nych, chyba \
e ujmuje się je w przepływach z działalności inwestycyjnej (lokacyjnej)
Instrumenty kapitałowe kontrakty, z których wynika prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu
wszystkich wierzycieli, zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych,
a w szczególności, udziały opcje na akcje własne lub warranty
Zobowiązania finansowe zobowiązanie jednostki do wydania aktywów finansowych wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką,
na niekorzystnych warunkach
Nowelizacja włączyła do środków trwałych zaliczane wcześniej do wartości niematerialnych i prawnych:
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego,
- spółdzielcze prawo do lokalu u\
ytkowego,
- prawo u\
ytkowania wieczystego gruntu.
Wyłączono ze środków trwałych nieruchomości lub inne aktywa trwałe o charakterze rzeczowym lub zrównanym, np. prawo
u\
ytkowania wieczystego gruntu, które zostało nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych na skutek wzrostu ich cen. Nie
podlegają one wówczas amortyzacji i są zaliczane do grupy inwestycji długoterminowych lub krótkoterminowych, w zale\
ności od
przewidywanego okresu ich wykorzystania przez jednostkę.
Środki trwałe oddane do u\
ywania na podstawie umowy najmu, dzier\
awy lub innej umowy o podobnym charakterze zaliczane będą do
aktywów trwałych jednej ze stron umowy Stanowi o tym art. 3 ust. 4 znowelizowanej ustawy, zgodnie z którym je\
eli jednostka przyjęła
do u\
ywania obce środki trwałe lub
wartości niematerialne i prawne na mocy umowy, zgodnie z którą jedna ze stron, zwana dalej finansującym, oddaje drugiej stronie,
zwanej dalej korzystającym, środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne do odpłatnego u\
ywania lub równie\
pobierania po\
ytków
na czas oznaczony, to środki te i wartości zalicza się do aktywów trwałych korzystającego, je\
eli umowa spełnienia co najmniej jeden z 7
warunków wymienionych w tym przepisie. W przypadku spełnienia co najmniej jednego z tych warunków oddane do u\
ywania
korzystającemu środki trwale lub wartości niematerialne i prawne zalicza się u finansującego do aktywów trwałych jako nale\
ności
Wartości niematerialne i prawne to, od 1 stycznia 2002 r., nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa
majątkowe i zrównane z nimi, nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej u\
yteczności
dłu\
szym ni\
rok, przeznaczone do u\
ywania na potrzeby jednostki, a w szczególności:
- autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje i koncesje,
- prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów u\
ytkowych oraz
zdobniczych,
- know-how,
- nabytą wartość firmy,
- koszty zakończonych prac rozwojowych.
Z zakresu wartości niematerialnych i prawnych wyłączone zostały tak\
e koszty
organizacji poniesione przy zało\
eniu lub póz
niejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej. Koszty organizacji od 1 stycznia 2002 r. zmniejszają
kapitał zapasowy do wysokości nadwy\
ki wartości emisyjnej nad wartością nominalną akcji, a w części przekraczającej tak powstały
kapitał zapasowy będą obcią\
ać pozostałe koszty finansowe. Jednostki, które
1 stycznia 2002 r. posiadały nie zamortyzowane do końca koszty organizacji powinny pozostałą wartość netto przenieść do rozliczeń
międzyokresowych i rozliczać według dotychczasowych zasad.
Nowelizacja włączyła do środków trwałych zaliczane wcześniej do wartości niematerialnych i prawnych: spółdzielcze własnościowe
prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu u\
ytkowego oraz prawo u\
ytkowania wieczystego gruntu.
Zmiany zasad rachunkowości
Przy modyfikacji obecnie stosowanych rozwiązań organizacyjnych i ewidencyjnych
w jednostce nale\
y równie\
uwzględnić zmiany, jakie nastąpiły w zakresie ogólnych zasad rachunkowości. Najwa\
niejszą z nich jest
zasada wy\
szości treści nad formą. Znowelizowany art. 4 ust. 2 oznacza, i\
w księgach rachunkowych będą ujmowane zdarzenia, w tym
operacje gospodarcze według zasady wy\
szości treści nad formą.
Kolejna istotna zmiana to doprecyzowanie zakresu pojęciowego rachunkowości. Artykuł 4 ust. 3 znowelizowanej ustawy stanowi, i\

rachunkowość obejmuje m.in. przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, co oznacza, \
e nie wystarcza ju\
tylko opis tych zasad, lecz \
e
stanowią one część składową systemu rachunkowości. Ponadto rachunkowość obejmuje prowadzenie na podstawie dowodów księgowych
ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym oraz sporządzanie sprawozdań
finansowych, a nie jak dotychczas równie\
innych sprawozdań, które wynikają z ksiąg rachunkowych.
Istotną zmianą jest wprowadzenie przepisu, i\
w przypadku gdy kierownik jednostki powierza obowiązki w zakresie prowadzenia
rachunkowości innej osobie za jej zgodą, nie jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu nadzoru. Dotychczasowy przepis uwalniał
kierownika jednostki od odpowiedzialności w tym przypadku. Równie\
w przypadku inwentaryzacji, kierownik jednostki, zgodnie z
nowymi regulacjami, nie mo\
e scedować odpowiedzialności za jej przeprowadzenie w formie spisu z natury na inną osobę. Wynika to z
faktu, i\
spisu z natury nie jest w stanie zarządzić \
aden pracownik ani księgowy, mo\
e to zrobić tylko kierownik jednostki.
Na kierownika jednostki została równie\
nało\
ona odpowiedzialność za ustalenie czy jednostka będzie kontynuowała działalność czy nie.
Według nowego rozwiązania kierownik jednostki ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności powinien uwzględnić
wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości,
obejmującej okres nie krótszy ni\
jeden rok od dnia bilansowego. Dokonana w przepisie art. 8 ust. 2 ustawy zmiana daje kierownikowi
jednostki mo\
liwość podjęcia decyzji - w celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostki - o zmianie dotychczas stosowanych
rozwiązań na inne, przewidziane ustawą w dowolnym terminie, jednak\
e ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego.
Dotychczasowy przepis pozwalał na podjęcie takiej decyzji tylko od pierwszego dnia roku obrotowego. Zmiana ta umo\
liwia
wprowadzenie takich zmian nawet ostatniego dnia roku obrotowego, warunkiem jest tylko to, z by były one dokonane od początku roku
obrotowego, a informacja o nich została podana w sprawozdaniu
finansowym jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany dokonano.
Nowelizacja czyni odpowiedzialnym za prowadzenie ksiąg rachunkowych kierownika jednostki nawet wówczas gdy powierzy on
obowiązki związane z rachunkowością innej osobie za prowadzenie ksiąg rachunkowych zgodą.
Prowadzenie ksiąg rachunkowych
Opis przyjętych zasad rachunkowości (polityka rachunkowości) po nowelizacji obejmuje
w szczególności:
- zakładowy plan kont, ustalający wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady klasyfikacji
zdarzeń gospodarczych, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich
powiązania z kontami księgi głównej;
- wykaz ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych techniką
komputerową - wykaz zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na
komputerowych nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań
oraz ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania
danych;
- opis systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy u\
yciu
komputera - opis systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur
lub funkcji, w zale\
ności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów
i parametrów oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod
zabezpieczenia dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie
wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego eksploatacji.
Znowelizowana ustawa wprowadza zmiany w zakresie kompetencji ustalania wzorcowych planów kont. Dotychczas wzorcowe plany
kont mogli ustalać: prezes Narodowe
go Banku dla banków, przewodniczący misji Papierów Wartościowych dla stek działających na podstawie przepisów prawa o publicznym
obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych a w porozumieniu z prezesem Narodowego Banku Polskiego - dla
wydzielonych w ramach banku organizacyjnie i finansowo wewnętrznych jednostek organizacyjnych prowadzących działalność
maklerską oraz pozostałych jednostek - minister finansów.
Wa\
ną zmianą jest nadanie specjalnej rangi Krajowym i Międzynarodowym Standardom Rachunkowości. Artykuł 10 ust. 3
znowelizowanej ustawy o rachunkowości wprowadza zasadę, i\
w sprawach nie uregulowanych ustawą - dla rzetelnego i jasnego
przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego
jednostka mo\
e stosować krajowe standardy rachunkowości wydane przez uprawniony do tego Komitet Standardów Rachunkowości.
Standardy te stanowią komentarz do zagadnień nie uregulowanych ustawą bądz
uzupełnienie zagadnień mających ogólne uregulowania
w ustawie. Nie będą jednak miały mocy bezwzględnie obowiązującej.
W przypadku braku odpowiedniego standardu krajowego jednostka będzie mogła zastosować Międzynarodowe Standardy
Rachunkowości (MSR) wydane przez Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości w Londynie. Standardy te są
przetłumaczone na język polski. Warto zwrócić uwagę, i\
mimo \
e zarówno standardy krajowe, jak i międzynarodowe nie mają mocy
bezwzględnie obowiązującej, powołanie się na nie w ustawie z pewnością rozpowszechni ich stosowanie. Jednostkom będzie ponadto
łatwiej, przy zastosowaniu uregulowań przyjętych w standardach, czy to krajowych czy te\
międzynarodowych, wytłumaczyć w razie
kontroli czy badania powody zastosowania takich a nie innych uregulowań w jednostce.
W sprawach nie uregulowanych w ustawie jednostka mo\
e stosować krajowe standardy rachunkowości, a w przypadku ich braku
Międzynarodowe Standardy Rachunkowości.
Kontrakty długoterminowe i łączenie spółek
Do końca 2001 r. nie było przepisów określających sposoby wyceny kontraktów długoterminowych. Chodzi tu przede wszystkim o
wycenę na dzień bilansowy nie zakończonych prac budowlanych. Materie te rozstrzygają dodane do ustawy art. 34a-34d. Generalną
zasadą jest tu wykazanie w księgach i w sprawozdaniu finansowym rzeczywistych efektów finansowych realizowanych umów (a nie
wynikających z faktur).
Przepisy ustawy w brzmieniu obowiązującym do końca 2001 r. nie zawierały tak\
e postanowień dotyczących sposobu ujęcia w księgach
rachunkowych i wykazania
w sprawozdaniu finansowym skutków połączenia się spółek. Nowelizacja wprowadziła rozdział 4a "łączenie się spółek".
Obecnie zasadą jest, i\
połączenie się spółek powinno zostać rozliczone w księgach rachunkowych spółki, na którą przechodzi majątek
(spółki przejmującej) metodą nabycia. Zakłada ona, i\
w wyniku połączenia właściciele jednej z łączących się spółek przejęli kontrolę nad
drugą łączącą się spółką. Przy tej metodzie ustala się wartość quasi-rynkową przejętych składników majątku i zobowiązań i porównuje się
do wartości rynkowej wydanych przez spółkę przejmującą akcji (lub udziałów) lub innej formy zapłaty za przejętą jednostkę. Ró\
nice
wykazuje się w rachunkowości połączonych spółek jako wartość firmy lub rezerwę kapitałową. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy \
adna z
łączących się spółek nie mo\
e być uznana za spółkę przejmującą. W tym przypadku dla rozliczenia
i ujęcia w księgach stosuje się metodę łączenia udziałów. Metoda ta zakłada, \
e grupy akcjonariuszy (udziałowców) łączących się spółek,
w wyniku wymiany akcji (udziałów) przy parytecie, który odzwierciedla ich udział w połączonym przedsiębiorstwie, wnoszą składniki
majątku pod wspólną kontrolę. Połączenie metodą łączenia udziałów polega na sumowaniu poszczególnych pozycji aktywów i pasywów
oraz przychodów i kosztów połączonych spółek według stanu na dzień połączenia (czyli wyłącza się wzajemne rozrachunki oraz
przychody i koszty).
Znowelizowane przepisy przewidują dwie metody księgowego rozliczenia połączenia się spółek: metodę nabycia i metodę łączenia
udziałów. Podstawowym czynnikiem warunkującym zastosowanie jednej lub drugiej metody jest mo\
liwość zidentyfikowania
w procesie łączenia się spółek spółki przejmującej.
Zmiany te ominęły równie\
regulacji dotyczących podatku odroczonego.
W związku z przejściowymi ró\
nicami między wykazywaną w księgach rachunkowych wartością aktywów i pasywów a ich wartością
podatkową oraz stratą podatkową, mo\
liwą do odliczenia w przyszłości, jednostka tworzy rezerwę i ustala aktywa z tytułu odroczonego
podatku dochodowego, którego jest podatnikiem. Wartość podatkowa aktywów to kwota wpływająca na pomniejszenie podstawy
obliczenia podatku dochodowego w przypadku uzyskania z nich, w sposób pośredni lub bezpośredni, korzyści ekonomicznych.
Je\
eli uzyskanie korzyści ekonomicznych z tytułu określonych aktywów nie powoduje pomniejszenia podstawy obliczenia podatku
dochodowego, to wartość podatkowa aktywów jest wartością księgową.
Wartością podatkową pasywów jest ich wartość księgowa pomniejszona o kwoty, które
w przyszłości pomniejszą podstawę podatku dochodowego.
Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się w wysokości kwoty przewidzianej w przyszłości do odliczenia od podatku
dochodowego, w związku z ujemnymi ró\
nicami przejściowymi, które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia
podatku dochodowego oraz straty podatkowej mo\
liwej do odliczenia, ustalonej przy uwzględnieniu zasady ostro\
ności. Rezerwę z tytułu
odroczonego podatku dochodowego tworzy się w wysokości kwoty podatku dochodowego, wymagającej w przyszłości zapłaty, w
związku z występowaniem dodatnich ró\
nic przejściowych, to jest ró\
nic, które spowodują zwiększenie podstawy obliczenia podatku
dochodowego
w przyszłości.
Obszerne, obowiązujące od 1 stycznia 2002 r. zmiany w prawie bilansowym, obejmują swym zakresem tak\
e inwentaryzację.
Szereg z nich ma charakter porządkowy, dostosowujący dotychczasowe przepisy do znowelizowanego słownictwa. Niektóre ze zmian
mają jednak istotne znaczenie merytoryczne.
I tak od 1 stycznia 2002 r. w przypadku połączenia lub podziału jednostek, z wyjątkiem spółek kapitałowych, strony mogą w drodze
umowy pisemnej odstąpić od inwentaryzacji.
Inna istotna zmiana, to brak wymogu inwentaryzacji zobowiązań, co nale\
y interpretować jako brak obowiązku potwierdzania
wzajemnego sald zobowiązań. Obowiązujące do końca 2001 r. przepisy stanowiły, i\
w drodze uzgodnienia sald inwentaryzuje się
nale\
ności i zobowiązania.
Kolejną zmianą, jaką wprowadza nowelizacja w zakresie inwentaryzacji, jest rozszerzenie obowiązku inwentaryzowania w drodze
porównania danych ewidencji z dokumentacją i ich weryfikacji o nale\
ności i zobowiązania wobec osób nie prowadzących ksiąg
rachunkowych. Zmiana ta rozszerza zakres inwentaryzacji metodą porównania danych
i z pewnością wyeliminuje przypadki domagania się przez kontrolerów potwierdzania sald. Brak takiego zapisu stwarzał problemy w
przypadku współpracy
z kontrahentami nie prowadzącymi ksiąg rachunkowych.
Ustawodawca wprowadził tak\
e zasadę, i\
na dzień bilansowy nie ma składników pasywów i aktywów nie poddanych inwentaryzacji. W
przypadku gdy składniki kwalifikujące się do zinwentaryzowania metodą potwierdzenia sald lub drogą spisu z natury, nie zostały tymi
metodami zinwentaryzowane, muszą być poddane inwentaryzacji metodą poprzez porównanie danych ewidencji z dokumentacją, ich
analizę i weryfikację.
Nowelizacja obliguje jednostkę do inwentaryzacji drogą spisu z natury znajdujących się na jej terenie składników obcych, nakładając
jednocześnie obowiązek powiadomienia ich właścicieli o wynikach inwentaryzacji. Ustawodawca nowelizując ten przepis, pominął
jednocześnie obowiązek objęcia inwentaryzacją składników ujętych wyłącznie w ewidencji ilościowej. Ponadto pominięty został równie\

art. 26 ust. 3 pkt 3 ustawy o rachunkowości, stanowiący, i\
inwentaryzację zapasów towarów i materiałów objętych ewidencją
wartościową w punktach obrotu detalicznego jednostki o rozbudowanej sieci detalicznej -przeprowadza się raz w roku, pod warunkiem
jednoczesnego ustalenia wartości zapasów towarów i materiałów (opakowań) w cenach nabycia lub zakupu. Oznacza to, i\
obowiązywać
tu będą zasady ogólne dotyczące inwentaryzacji.
Wycena składników majątkowych
Nowelizacja zmieniła brzmienie art. 28 ustawy, określającego zasady wyceny na dzień bilansowy. Wprowadzono nowe pojęcie - wartość
godziwa.
Przyjmuje się, i\
jest to kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach
transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Wartość godziwą
instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty związane z
przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca.
Cenę rynkową aktywów finansowych posiadanych przez jednostkę oraz zobowiązań finansowych, które jednostka zamierza zaciągnąć,
stanowi zgłoszona na rynku bie\
ąca oferta kupna, natomiast cenę rynkową aktywów finansowych, które jednostka zamierza nabyć, oraz
zaciągniętych zobowiązań finansowych stanowi zgłoszona na rynek bie\
ąca oferta sprzeda\
y.
Znacznej zmianie uległ te\
zakres pojęciowy kosztu wytworzenia produktu. Określono zasadę kwalifikacji i alokacji uzasadnionych
kosztów pośrednich według koncepcji rachunku kosztów zmiennych wraz ze zdefiniowaniem poziomu alokacji kosztów
niewykorzystanych zdolności produkcyjnych.
Wprowadzono ponadto mo\
liwość zaliczania kosztów obsługi zobowiązań do ceny nabycia (kosztu wytworzenia). Nale\
y zwrócić uwagę
na wzmocnienie zasady ostro\
ności
w obszarach wyceny aktywów finansowych przez doprecyzowanie zasad tworzenia odpisów aktualizujących oraz w obszarze tworzonych
rezerw na zobowiązania krótko
i długoterminowe.
Wa\
ną zmianą jest wprowadzenie konieczności stałej weryfikacji przyjętych zasad
i stosowanych metod wyceny oraz ustalania wyniku finansowego w ciągu roku obrotowego, a nie jedynie na dany moment bilansowy.
Zmiana orientacji rachunkowości
z przeszłości na przyszłość przejawia się w stopniowym odchodzeniu od koncepcji wyceny w koszcie historycznym. Uszczegółowiono
równie\
zasady wyceny pasywów i aktywów
w warunkach utraty zdolności do kontynuacji działania, m.in. poprzez konieczność tworzenia rezerw na przewidywane dodatkowe koszty
i straty wynikające z tego faktu oraz odnoszenie ró\
nic z wyceny wprost na kapitał własny.
Nowy kształt otrzymały równie\
regulacje dotyczące sporządzania sprawozdań finansowych. Zmiany najbardziej widoczne są w
załącznikach do ustawy.
Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym dla innych jednostek ni\
banki i zakłady ubezpieczeń określa załącznik nr
1 do ustawy Załącznik ten składa się z: wprowadzenia do sprawozdania finansowego, bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian
w kapitale własnym, rachunku przepływów pienię\
nych (metodą pośrednia i bezpośrednia) oraz dodatkowych informacji i objaśnień.
Załącznik nr 2 określa zakres informacji dla banków, natomiast nr 3 dla ubezpieczycieli.
Istotną zmianą jest wprowadzenie nowego elementu sprawozdania finansowego  zestawienia zmian w kapitale własnym (dla jednostek
poddających je badaniu) oraz wyodrębnienie z informacji dodatkowej - wprowadzenia do sprawozdania. Warto zwrócić uwagę, i\

wprowadzenie to musi być opublikowane. Jest to przykład podro\
enia kosztów rachunkowości, poniewa\
za publikację płaci się od ilości
słów, a wprowadzenie ma obszerny zakres.
Zasługującą na uwagę zmianą jest mo\
liwość wykazywania i ujawniania danych w zaokrągleniu do tysięcy złotych, pozwala to
wyeliminować ze sprawozdania pozycje nieistotne. Jednostki, których sprawozdanie podlega badaniu będą musiały sporządzać
dodatkowy jego element - zestawienie zmian w kapitale własnym.