Pogaństwo w nowych szatach
SERIA:
BIBLIOTEKA
WSPÓŁCZESNEGO
CHRZEŚCIJANINA
Redaktor serii:
KS. STEFAN KOPEREK
Projekt okładki całej serii:
KS. MARIAN ZIELNIOK
Dotychczas ukazały się tytuły:
� Ks. Wacław Gubała, Aktualne zagadnienia życia ludzkiego.
Ks. Jan Dudziak, Konkordat Polski z dnia 28 lipca 1993 r. pod obstrzałem zarzutów. Ks. Wacław Gubała, Sztuczna prokreacja, ocena moralna.
Ks. Wacław Gubała, AIDS, alkoholizm, problemy moralne.
Ks. Andrzej Zwoliński, Jaka Europa? Ks. Andrzej Zwoliński, Między pokojem a wojną.
Ks. Józef Tischner, Czytając Veritatis Splendor.
Ks. Andrzej Zwoliński, Czarne pytania Afryki.
Ks. Andrzej Zwoliński, W gąszczu zla. Ks. Tadeusz Borutka, Cywilizacja miłości. Ks. Jan Orzeszyna, Dlaczego i jak się spowiadać?

KS. STEFAN DOBRZANOWSKI
NEW AGĘ
POGAŃSTWO W NOWYCH SZATACH
�UNUM-KRAKÓW

IMPRIMATUR:
Kuria Metropolitalna w Krakowie L. 1286/94 z dn. 14. VI. 1994 r. Wikariusz generalny: Bp Jan Szkodoń Notariusz: Ks. Jerzy Dziewoński Cenzor: Ks. dr Wacław Gubała
POLSKIE TOWARZYSTWO TEOLOGICZNE KRAKÓW
WYDAWNICTWO � UNUM � 31-002 Kraków, ul. Kanonicza 3 - tel. 22-56-90

SPIS TREŚCI

Od Autora ... 7
Współczesna fala sekt i ruchów
pseudoreligijnych ... 9
Geneza ruchu New Agę , Doktryna ... 15 Techniki pseudoduchowe i rozpowszechniania ruchu . Popularność ruchu ... 33 Upowszechnianie New Agę w Polsce Krytyczna ocena fenomenu New Agę Nasza odpowiedź ... 47
11
metody .. 26

OD AUTORA
Szeroko otwartą bramą wolności i demokracji napływają do naszego kraju zarówno rzeczy dobre jak i pseudowartości, a nawet antywar-tości. Nie można tu nie zauważyć coraz bardziej głośnego i obecnego w naszej kulturze i środka przekazu ruchu New Agę czyli "Nowej Epoki". Ten szeroko rozlany o zasięgu już światowym prąd kulturowo-społeczny, mający wiele wersji i kręgów oddziaływania proponuje nowe spojrzenie na człowieka i rzeczywistość. Wzywa on zmęczonego naciskiem cywilizacji konsumpcyjnej i technicznej człowieka końca XX w. do całkowitej przemiany świadomości, aż do granic zdobycia przekonania że jest się boskim współstwórcą kosmosu, nie mającym nad sobą osobowego Boga. New Agę zwąc się superreligią lub religią człowieka kosmicznego spod znaku Wodnika głosi wyzwolenie się z krępujących nas norm cywilizacji, religii i moralności.
Propagatorzy tego ruchu przekonani o rychłym upadku chrześcijaństwa i obecnej kultury z nim związanej występują najczęściej pod szlachetnymi szyldami jak np. ruch poko-

ju, ekologia, państwa bez granic, szkoły bez stressu i w ten sposób pozyskują wielu.
Teoria tego ruchu łącząc religię z magią, naukę z parapsychologią, filozofię z astrologią - wychodzi na spotkanie wielu skrytym pragnieniom człowieka; szczególnie zaś interesuje młodych.
Czy jest religią godną człowieka przyszłego wieku, czy tylko jej namiastką lub kolejną utopią po upadku totalitaryzraów zapowiadających raj na ziemi dla wybranych?
Czy nawiązując do okultyzmu, teozofii i starych wierzeń Wschodu, a odrzucając racjonalizm i religie objawione znamionuje postęp czy cofnięcie się ludzkości?
Czy wzywając do praktykowania spirytyzmu, yogi, hipnozy, medytacji wschodniej, do wiary w reinkarnację, moc kryształów, Tarota i horoskopy da się pogodzić z naszą wiarą katolicką czy też należy to uznać za stare zabobony i nawrót pogaństwa?
Czy New Agę jest dla nas zagrożeniem czy wyzwaniem i szansą?
Na te i inne pytania staram się odpowiedzieć w tej broszurce czytelnikowi wyczulonemu na właściwe odczytywanie znaków naszego czasu.
Kraków 3 Maja 1994.

lUew Agę pogaństwo w nowych szatach
l. Współczesna fala sekt i ruchów pseudoreligijnych
Kondycja duchowa dzisiejszego człowieka, rozliczne jej uwarunkowania, a wśród nich schyłek XX wieku, a więc zawirowanie dziejowe przełomu tysiącleci wyzwalają w wielu pragnienie wiedzy tajemnej i wiarę w spełnienie się utopii, przesądnych wierzeń, czy też ostatecznej apokalipsy ludzkości. Sprzyja tym osobliwym przekonaniom moda na irracjonalizm, upadek autorytetów, rozczarowanie nauką i ogólne zachwianie się równowagi duchowej ludzkości, co jest przejawem kryzysu, a może nawet zmierzchu kultury euroatlantyckiej. Specyficznym symptomem obecnego czasu jest ożywienie religijne, głównie jednak w postaci roz-

woju różnorodnych sekt, i równocześnie odwrót od Kościoła i Boga Objawienia a nawet kult szatana.
Współcześnie obok modnych sekt orientalnych powstaje wiele ruchów religijnych i pa-rareligijnych podających recepty na szczęście człowieka już tu na ziemi *. Takim ogólnoświatowym ruchem, uważającym się za religię i głoszącym utopię szczęścia dla ludzkości w nowym tysiącleciu jest New Agę, czyli "Nowy Wiek""-. Łączy on w sobie elementy religii i filozofii Wschodu, teozofii, okultyzmu, a przede wszystkim pogańskiej gnozy. Gnoza fałszywa czyli niechrześcijańska jest poglądem, że człowiek może osiągnąć zbawienie na drodze samego rozumowego poznania, przez wtajemniczenie, zarezerwowane dla nielicznych3. W historii występowała już w wielu postaciach, obecnie zaś
' Zob. ks. J. Kowalski, Współczesne sekty i gnozy, Neopoganizm i nowa religijność, w: Złudzenia nowej ery. Teologowie o New Agę, red. ks. I. Dęć, Oleśnica, wyd. "Signum", 1993, ss. 11-48, oraz M. Libiszowska--Żółtkowska, Nowe ruchy religijne - zjawisko socjologiczne, "Więź", nr 3, 1993, ss. 48-57.
2 Kard. G. Danneels, Nowy ład. Nowa ludzkość. Nowa wiara. New Agę, Kraków, wyd. "M", 1992.
3 H. Masson, Słownik herezji w Kościele katolickim, Katowice, Wydawnictwo "Książnica", 1993, ss. 126 i nn.
10

wystąpiła jako szybko rozprzestrzeniające się zjawisko w skali światowej.
Założeniem ruchu New Agę - gnozy XX wieku był stopniowy rozwój przez wiele lat, i ujawnienie się przed schyłkiem drugiego tysiąclecia chrześcijaństwa, aby głosić światu, że nadchodzi era nowej religii - religii kosmicznej. Ruch ten był więc konspiracją, a obecnie staje się manipulacją dla polityki światowej i olbrzymiego biznesu, któremu służy 4. Naczelna idea New Agę głosi, że skoro ludzkość zmierza ku samozagładzie, popychana na skraj przepaści przez cywilizację zachodnią, to ocalenie może jej przynieść tylko całkowita przemiana świadomości człowieka.
2. Geneza ruchu New Agę
Ruch New Agę nie rozpoczął się ani w sześćdziesiątych ani w siedemdziesiątych latach naszego stulecia. Korzeniami swymi sięga zarówno starożytnej gnozy, hinduizmu, jak i żydowskiej kabały. Jego korzenie nowożytne to przede wszystkim Towarzystwo Teofizyczne założone przez Rosjankę Helenę Pietrowną Bławats-ką (1831-1891) w 1875 r. w Nowym Jorku,
4 T. Bieroń, Konspiracja Wodnika, "Tygodnik Powszechny", 30 (2273), 1993, ss. l i 4.
11

głoszące ideę wspólnych prawd jednoczących wszystkie religie świata. Była to wiara w istnienie "mistrzów", którymi byli wtajemniczeni i oświeceni ludzie lub istoty duchowe. Uczennice Bławatskiej Annie Besant (1847-1933) i Alice Bailey (1880-1949) są wymieniane jako główne "apostołki New Agę".
A. Bailey będąca medium spirytystycznym, kontaktującym się z "mistrzami mądrości" Tybetu, wychodząc ze źródeł ezoteryzmu, dostarczyła ruchowi w swoich książkach podstawy doktrynalnej oraz nazwy "New Agę". Opierając się na astrologii zapowiadała bliskie, powtórne przyjście Chrystusa, jednak nie Chrystusa chrześcijan, lecz jednego z siedmiu Władców Wszechświata.
Za europejski korzeń ruchu uważa się działalność austriackiego antropozofa Rudolfa Stei-nera (1861-1925) i założone przezeń w Dor-mach k. Bazylei w 1913 r. Towarzystwo Antro-pozoficzne5. Zapowiadał on nadejście nowej ery, czyli tzw. szóstej epoki świata spod znaku Wodnika - New Agę, która ma się narodzić na przełomie XX i XXI wieku i przynieść nowy porządek świata.
5 R. Steiner, Wszechświat - ziemia - człowiek, BieIsko-Biała, Towarzystwo Antropozoficzne w Polsce, 1993.
12

Pierwszą reprezentowaną w mediach wersję New Agę dała społeczeństwu zachodniemu kontrkultura amerykańska lat sześćdziesiątych. Fundamenty pod nią stworzyli już w latach pięćdziesiątych młodzi, wyizolowani kulturowo i rozczarowani religijnie tzw. beatnicy, dla których buddyjska ekstaza zeń stawała się kuszącą filozofią życia, a następnie hippisi ze swoimi wizjami narkotycznymi i utopijnym radykalizmem. Kolejne etapy rozwoju New Agę to Ruch Ludzkich Możliwości w latach siedemdziesiątych, który szerzyli w Ameryce liczni terapeuci o inklinacjach mistycznych, a w latach osiemdziesiątych tzw. Harmonijne Wspólnoty 6.
Współczesna czołowa pisarka ruchu Marylin Ferguson w swojej książce z 1980 roku pod tytułem "The Aquarian Conspiracy" ("Spisek Wodnika"), stanowiącej dziś podstawowe źródło wiedzy "nowej epoki" twierdzi, że ruch ten zdobywał poparcie stopniowo już przez wiele lat. Obecnie przedstawia go jako potężną sieć, która działa aby dokonać radykalnych zmian w świecie począwszy od Stanów Zjednoczo-
A. Brooks, Ruch New Agę to nic nowego, w:
New Agę, red. P. Macura, Kraków, wyd. "Nomos", 1993, s. 78.
13

nych'. Faktycznie nowa fala okultyzmu w postaci New Agę doszła do głosu w latach siedemdziesiątych i ogarnęła cały zachodni świat8.
Ruch New Agę czerpie swą inspirację z psychologii humanistycznej i z teorii przyrodo-znawstwa, a również z prądów gnostyckich i filozofii Wschodu. Nie jest to już ruch elitarny, gdyż wielomilionowe nakłady książek F. Cap-ry i M. Ferguson wprowadziły świadomość nowej ery w szerokie warstwy społeczne, oferując im tą drogą nowy sposób na życie. Ruch ten głosi radykalne zerwanie z kluczowymi elementami myśli zachodniej i tęsknie spogląda na koncepcje religii wschodnich, jako na drogę do rozwiązania ludzkich problemów. Prawdopodobnie większość ludzi przyznających się doń w ogóle nie zna teozoficznych ugrupowań a jedynie opiera się na koncepcjach ruchu szeroko propagowanych przez literaturę i media światowe. Wiadomo jednak, że liderzy ruchu studiują pod kierunkiem tybetańskich mistrzów, a ,,najświętszy" człowiek Tybetu, Dalay Lama przemawia obecnie na całym świecie do szero-
7 P. H. Lochhaas, Co to jest... ruch New Agę, Bielsko-Biała, wyd. "Augustana", 1993, ss. 20 i nn.
8 J. Sire, Światy wokół nas. Wprowadzenie do podstawowych koncepcji światopoglądowych. Katowice, wyd. "Areopag", 1991, ss. 185 i nn.
14

kich mas ukształtowanych na fali New Agę. Należy bowiem pamiętać, że doktryna, która głosi dogmat nadejścia "złotego wieku" czerpie zarówno z buddyzmu, jak i z hinduizmu, bowiem chociaż ich cele wydają się sprzeczne, to metoda dochodzenia do celu jest wspólna: "podróż do wewnątrz" w poszukiwaniu rozwiązań przez odkrycie intuicji ludzkiego umysłu, w którym dopatrują się możliwości na miarę Boskiej wszechmocy ".
3. Doktryna
Z astrologii czerpie New Agę przekonanie, że stoimy u progu nowej ery, w której chrześcijaństwo przeminie, a zastąpi je superreligia człowieka kosmosu. Według tej teorii słońce widziane z naszej pozycji dla każdego znaku Zodiaku potrzebuje 2100 lat, aby przejść do nowego znaku. Właśnie teraz znajdujemy się w okresie jego przejścia ze znaku Ryb, gdzie panowało chrześcijaństwo, do znaku Wodnika, gdzie zapanuje ludzkość oświecona. Twierdzi się, że tak jak człowiek ulega rytmowi dnia, pór roku i życia, tak samo na sposób okultys-
s K. Wadę, Sekrety New Agę, Warszawa 1991, s. 16; por. F. Capra, Poza światem przeciwieństw, Kwartalnik Religioznawczy "Nomos", nr 2, 1992, ss. 25-38.
15

tyczny w olbrzymim cyklu ulega wpływom kosmosu kultura i całe narody 1D.
Był czas, który ludzkość przeżywała pod znakiem Byka, i był to czas religii Mezopotamii, później pod konstelacją Barana - czas judaizmu, pod konstelacją Ryb - czas chrześcijaństwa, a obecnie nadchodzi epoka Wodnika. Opierając się na ewolucyjnej koncepcji człowieka, intelektualiści New Agę przepowiadają nadejście ery nowego człowieka. "Odczuwam pokusę - pisze Andrew Weił - by nazwać psychotyków ewolucyjną awangardą nowego gatunku. Poznali oni tajemnicę przemiany świata, przez przemianę umysłu. Jeśli potrafią wykorzystać ten talent dla pozytywnych celów, to ich możliwości nie znają granic" ". Pojawiły się również twierdzenia, że ziemia i istoty ziemskie przechodzą obecnie kryzys, ponieważ doszliśmy do takiego punktu w ewolucji ludzkiego ducha, w którym wkraczamy do wyższego, doskonałego królestwa egzystencji. Główną zasadą i zarazem wymaganiem New Agę jest konieczność przemiany świadomości - przejścia ze świata starego do świata nowego,
10 Ks. R. Jaworski, Wiele form New Agę, "Emaus", nr l (16/17). 1993, s. 49.
" Cyt. za W. Sire, dz. cyt., s. 185.
16

od świadomości jednostkowej do świadomości kosmicznej, od rozproszonych doświadczeń do mistycznego oświecenia. Doświadczenie to doprowadzić ma od osobistej przemiany do planetarnej ewolucji i globalnej harmonii, w miarę jak ludzie doświadczają swojej własnej boskoś-ci świat będzie przemieniony, a ludzkość wkroczy w "wiek Wodnika".
Główne zasady tego bardzo złożonego, a jednocześnie mglistego systemu myślenia są następujące 12:
a. Bóg jako osoba nie istnieje, jest rozproszoną we wszechświecie energią kosmiczną - najwyższą wibracją.
b. Ludzie są częścią bóstwa i z chwilą przejścia do wyższej świadomości każdy człowiek może powiedzieć "ja jestem bogiem". Jestem współstworzycielem z bogiem" - brzmi hasło na światowy dzień uzdrowienia - nadchodzi nowe niebo, ponieważ Bóg wyraża się na ziemi przez nas. Naprawdę ja jestem Chrystusem Boga, ponieważ Bóg jest wszystkim, a wszystko jest Bogiem". Jeden z ideologów ruchu John Lilly pisze - "Wkraczamy w nowy wszechświat, stwarzając go i wypełniając. Jestem jednym z chłopaków
12 Lochhaas, dz. cyt., ss. 8 i nn. 17

w maszynowni, który pompuje stworzenie z nicości do znanego mi wszechświata" ".
c. Jedyną potrzebą ludzkości jest przemiana, czyli uświadomienie sobie swojej boskości. ,, Jesteśmy własnymi stwórcami - twierdzą wyznawcy - i tylko my odpowiadamy za to, co dzieje się wokół nas".
d. Zło nie istnieje, jest nim tylko stan bycia nieświadomym, a wszelkie kryzysy ludzkości wynikają z nieuświadomienia sobie swej boskości i swej jedności ze wszystkimi rzeczami, jakie istnieją.
e. Zbawienie rozumiane jest jako przejście do wyższej świadomości i może nastąpić zawsze przez wielokrotne spełnianie jakiejkolwiek z wielu technik oddziaływujących na ciało, umysł i ducha.
f. Przemiana jednostki jest punktem wyjściowym do przemiany ogółu ludzkości, która doznawać będzie masowych oświeceń, aż do zjednoczenia wszystkich społeczeństw.
Wielu ideologów ruchu zapowiada, że ten "skok kwantowy w boskość" jest już bardzo bliski. Interpretacja podanych sześciu zasad jest oczywiście różna w poszczególnych nurtach światowego prądu New Agę, który naj-
13 Sire, dz. cyt., s. 183.
18

ogólniej dzieli się na kierunek okultystyczny i humanistyczny.
Jest rzeczą znamienną, że "religia Wodnika" nie rezygnuje z centralnej postaci chrześcijaństwa, jaką jest Jezus Chrystus". Ideologowie ruchu nawiązują do teihardowskiej koncepcji Chrystusa kosmicznego. Postać i rolę Jezusa przedstawiają jednak odmiennie. Twierdzą, że nie ma On monopolu na boskość, gdyż Jego bóstwo nie jest większe niż bóstwo każdej innej osoby. Różnica polega na tym, że Jezus zrozumiał, czyli posiadł boską świadomość i objawił swoją boskość bardziej niż ktokolwiek inny. Jest on ukazywany jako zwykły człowiek, który posiada ewolucyjną siłę boskości. Jezus jest tylko duchowo zharmonizowaną i rozwiniętą istotą, która służy za przykład duchowego poznania i ewolucyjnego postępu 15. Chrystus jako boska zasada jest siłą energetyczną nazywaną chrystoświadomością, którą może posiąść każdy. W Nim szczególnie skondensowała się boska energia.
Propagatorka ruchu, Janet Bock skarży
14 Zob. ks. B. Ferdek, Idea zbawienia w New Agę, w: Złudzenia nowej ery. dz. cyt., ss. 73-77.
15 D. Groothius, Zszamanizowany Jezus, w: New Agę, red. P. Macura, dz. cyt., s. 82.
19

się, że uważanie Jezusa za jedynego Syna Bożego jest ograniczaniem naszej boskości, jest skrępowaniem boskości do jedynej fizycznej postaci na całą wieczność ". Jezus historyczny oddzielony jest od uniwersalnej i bezosobowej świadomości Chrystusa. Zatem Chrystus nie jest imieniem jednostki, ale pewnym urzędem w hierarchii. Jezus, który stał się Chrystusem przez oczyszczenie siebie ze złej karmy w drodze wielokrotnych wcieleń (reinkarnacja), jest tylko jednym z kilku mistrzów, którzy służą ludzkości z wyższej płaszczyzny. Jest nauczycielem jak Herkules, Hermes, Rama, Mithra, Kriszna czy Budda. Natomiast panem w kręgu New Agę jest Maitreya - piąta reinkarnacja Buddy. Jest on obecnie posiadaczem urzędu Chrystusa przez 2600 lat, a w Palestynie objawił się przez swojego ucznia Jezusa ".
Odrzuca się także zmartwychwstanie i wniebowstąpienie Jezusa Chrystusa twierdząc, że odszedł do wewnątrz, skąd wywodzą się wszystkie istoty, czyli do świadomości, która jest
i J.w. s. 82.
17 Ks. J. J. Steffon, Satanizm jako ucieczka w absurd, Kraków, wyd. "WAM", 1993, s. 83; por. M. B. Schlink, New Agę z biblijnego punktu widzenia, Lublin 1992, s. 17 nn.
20

źródłem wszechrzeczy - niebieskim królestwem wewnątrz 38.
Osobny problem stanowią fałszerstwa dotyczące życia Jezusa Chrystusa i Ewangelii. New Agę odrzuca Biblię jako objawienie, a o Chrystusie wypowiada się na podstawie dwu swoich źródeł. Są nimi - Ewangelia Wodnika i Piąta Ewangelia stworzona przez Rudolfa Steinera. Obydwa źródła powołują się na tzw. Kroniki Akaszy. Jest to pojęcie indyjskie oznaczające "usze świata" lub "pamięć świata" ". Na podstawie tych fałszywych źródeł i rzekomych nowych odkryć zwolennicy New Agę produkują literaturę i filmy o Jezusie Chrystusie, przeważnie o charakterze bluźnier-czym. Klasycznym tego przykładem jest książka D. Anrias pt. "Wizja Nazarejczyka". Według tych fantazyjnych wersji Jezus przed rozpoczęciem publicznej działalności przebywał na Dalekim Wschodzie - w Indiach, Tybecie i Persji oraz w Asyrii i Grecji, gdzie nauczał się sztuki szamańskiej2C. Wiele innych wymyślonych wersji życia Jezusa, sprzecznych ze so-
18 Groothuis, dz. cyt., s. 82.
" Ks. B. Ferdek, New Agę o Jezusie Chrystusie, w: Złudzenia nowej ery, dz. cyt., s. 80. se Groothuis, dz. cyt., s. 83.
21

ba, propagują neo-epokowcy celem zafałszowania historycznej prawdy o Jezusie Chrystusie.
O ile New Agę nie spełnia wymogów pełnej religii, jest raczej pseudoreligią, gdyż nie uznaje osobowego bóstwa, ani nie uprawia kultu, o tyle na pewno jest wizją świata i człowieka. Jest specyficzną filozofią o wyraźnych cechach panteistycznych i monistycznych.
Zasady tej filozofii zamknąć można w stwierdzeniach 2':
a. Niezależnie od tego co stanowi naturę bytu,
fundamentem rzeczywistości jest jaźń. b. Wszechświat zjednoczony przez jaźń manifestuje się w dwu wymiarach: widzialnym, dostępnym dla zwykłej świadomości i niewidzialnym, dostępnym w "wolnym umyśle", czyli odmiennych stanów świadomości. c. Istotą doświadczenia New Agę jest świadomość w wymiarze kosmicznym, gdzie czynniki takie jak przestrzeń, czas, i moralność nie istnieją.
d. Śmierć fizyczna nie oznacza końca jaźni; nie ma też lęku przed śmiercią u człowieka, który jest panem wszechświata i przechodzi w łańcuchu reinkarnacji do nowych wcieleń. Światopogląd New Agę jest relatywistyczny
21 Sire, dz. cyt., passim. 22

- nie uznaje prawdy absolutnej; prawdą jest to, w co każdy wierzy, a dobrem to, co uważa za dobro. "To prawda, jeśli w to wierzysz" - to znany już slogan tego ruchu. Nie ma też systemu aksjologicznego, bo nic nie jest rzeczywiście dobre ani złe - "rób to, do czego daje ci natchnienie twoje serce", - to główna zasada postępowania akceptująca wszelkie niemo-rainości i korzystanie z życia do ostatnich granic, gdyż jedynym złem jest brak wyższej świadomości. Jest to więc absolutny relatywizm. Złem jest tylko to co wywołuje stress lub zniecierpliwienie, to znalezienie się poza "atmosferą dobrego samopoczucia", którą należy poszerzać przez oświecenie i w ten sposób zło staje się dobrem.
Filozofia New Agę powołuje się w pierwszym rzędzie na Mistrza Eckharta oraz bez większych podstaw na filozofię Teiharda de Chardin z powodu łączenia w niej fizyki z metafizyką, wiedzy z religią oraz wizji człowieka i wszechświata w ewolucji ku Chrystusowi Omedze, a także na Arnolda Teoynbeego, Al-dousa Leonarda Huxleya i Ericha Fromma jako wygodnych dla ruchu futurologów2-'. Nie
22 A. de Lassus, New Agę. Nowa religia?, Warszawa, wyd. "Flumen" 1993, s. 62, oraz Sire, dz. cyt., s. 173.
23

bez podstaw natomiast odwołuje się do idealistycznej myśli G. W. Hegla, która przeżywa obecnie renesans, i doskonale koresponduje z gnozą New Agę23.
W dziedzinie społecznej nowa epoka głosi pokój i pojednanie, szeroko upowszechnia hasła ekologiczne i obronę ludzkości przed zagładą dzięki wewnętrznej aktywności. Głównym celem społecznym jest przemiana patrzenia na świat całych społeczeństw świata wschodniego, co dokonuje się drogą przemiany świadomości jednostek i całych grup społecznych.
Podobnie jak wiele współczesnych ruchów religijnych i psychokultów New Agę w swojej strategii społecznej uwzględnia dwie metody:
I. Zawoalowany sposób przeciwstawiania się chrześcijaństwu, posługując się retoryką religijną;
II. Dążenie do zagnieżdżenia się w sektorze gospodarczym; w tym celu nie tylko wykorzystują ofiarność zwolenników, ale zakładają przedsiębiorstwa, firmy konsultingowo-marketingowe i fundacje. Umiejętnie wykorzystują ulgi podatkowe i luki w systemie
23 M. Gogacz, Przestrzegam przed heglizmem i New Agę, "Przegląd Uniwersytecki", nr 5, 1993.
24

prawnym, podając się jako "organizacja kościelna" 24.
Propagatorzy New Agę posługują się także terminologią biblijną jako frazeologią głoszącą miłość, pokój i jedność, co może wydawać się bliskie duchowości chrześcijańskiej.
W szerokim zakresie wykorzystuje się także teorie psychologiczne28, odwołując się zwłaszcza do teorii zbiorowej nieświadomości Carla Junga (1875-1961), według którego wszystkie wspomnienia ludzkiej rasy - kulturowe, religijne i mitologiczne mogą zostać ujawnione metodą wizualizacji i medytacji introwertyw-nej. Stosując metodę wizualizacji i pozytywnego myślenia New Agę twierdzi, że umysł ludzki poprzez sugestię może ustanowić i stworzyć wszystko do czego jest przekonany - jest to swoista wschemoc rozumu ludzkiego.
Nie jest trudno zuważyć, że ideologia New Agę ma charakter holistyczny, czyli całościowy, czerpiąc z całego dorobku ludzkości -. z nauki, filozofii i wierzeń irracjonalnych. Jak twierdzi M. Ferguson jest to nowy paradygmat, który wyjaśnia wszystko godząc pierwiastek
24 J. M. Jackowski, Bitwa o Polskę, Warszawa, wyd. "ad astra", 1993, s. 116.
25 Sire, dz. cyt., s. 172.
25

racjonalny z irracjonalnym; to nowy sposób widzenia we wszystkich dziedzinach od nauki przez ekonomię do religii włącznie.
4. Techniki pseudoduchowe i metody rozpowszechniania ruchu
Wyznawcy New Agę uważają, że ludzie są oddzieleni od swojej boskości tylko w swojej świadomości. Nie wiedzą o swojej boskiej rzeczywistości. By pojąć to, muszą przestawić swoją świadomość i wówczas doświadczą jedności z tym, co boskie. To przestawianie świadomości dokonuje się przez wielorakie psycho-techniki, by w rezultacie dojść do zrozumienia, że boskość jest naszą prawdziwą istotą 28.
Do najbardziej popularnych technik czerpania z nieograniczonego potencjału możliwości człowieka należą: ,,wizualizacja" - tworzenie obrazów w umyśle, które stają się rzeczywistością, ,,afirmacja" - ciągłe wyobrażenie sobie upragnionego celu aż się zrealizuje, astrologiczne rady, kontakty z duchami, ćwiczenia i medytacje, które mają wyzwolić drzemiące w człowieku moce i w nowej świadomości zapewnią mu pomyślność, sukces i zbawienie. Organizuje się sesje medytacji, obrzędów szamańskich,
26 Steffon, dz. cyt., s. 81. 26

autohipnozy, monotonnych śpiewów. Praktyki medytacyjne wspomagano też narkotykami, w których medycy New Agę upatrywali jeszcze do lat siedemdziesiątych rewolucje Nowej Ery - dzisiaj przestały już one budzić nadzieje 2;. Do zespołu praktyk tej pseudoreligii należą także yoga, wschodnie sztuki walk, astrologia, tarot i spirytyzm, zwłaszcza nowa forma zwana kanałowaniem (channeling). Polega ona na tym, że ludzie otwierają swoją psychikę duchom, a one przekazują przez nich informacje jakby kanałem telewizyjnym 2a. Praktykuje się także Ennęagram, czyli metodę odkrywania swojej osobowości w czasie seansów spirytys-tyczno-okultystycznych. Zaś hipnoza New Agę, to ruch psychologów hipnotyzerów, którzy przez seans hipnotyczny umożliwiają ludziom rzekomy powrót do poprzednich wcieleń. Najczęściej stosowane są jednak medytacje, które przez działanie na podświadomość powodują zmiany w mózgu. Człowiek taki jest jakby w letargu, gdyż wszystko co dostrzega, uważa za iluzję, a za istotę życia uważa świat dostępny w wyższej świadomości. Na licznych seminariach motywacyjnych stosuje się selekcję kandydatów na stanowiska, nierzadko stosując me-
27 Sire, dz. cyt., s. 199 i nn. 2' Steffon, dz. cyt., s. 87.
27

todę scen brutalnych lub wymuszania stressu, aby zaszczepić w umyśle pracowników nowe idee i wartości, co jest sądowo zaskarżalne. Coraz częściej pojawiają się prawne aspekty ruchu New Agę, gdy np. rodzice zaskarżają jego propagatorów z powodu "uwodzenia" ich dzieci.
W całej rozmaitości form i kierunków New Agę istnieje wspólny motyw działania. U jego podstaw leży stwierdzenie, że naszą boskość można wyzwolić jedynie przez zmianę sposobu myślenia. To zaś pociąga za sobą absolutne "odcięcie" racjonalnego, krytycznego myślenia. Jak długo bowiem rozum obstaje przy dzieleniu rzeczywistości i tworzeniu różnic np. między prawdą a fałszem, rozbija obraz jedności objawiającej nam prawdziwą boską naturę. Zatem posłannictwo New Agę dociera w pełni dopiero do tych, których krytyczny filtr rozumu został usunięty lub unieszkodliwiony przez tzw. pranie mózgu. Służą temu wyżej wymienione praktyki, czyniące z adeptów ludzi jakby pogrążonych w półśnie, zobojętniałych na dobro i zło, na odbiór rzeczywistości, i jakoś wewnętrznie smutnych. Tak więc, jak pisze A. Brooks, "końcowym produktem New Agę jest osoba niezdolna odróżnić prawdy od fałszu i zaprogramowana do ignorowania tej kwestii (...) to kształtowanie ludzi wysoce wrażliwych, a więc
28

łatwo poddających się manipulacji. Idealny newager to prawdziwie 'ludzka rozrywka', uległy i pokorny, rozkosz dyrektorów, biurokratów i inżynierów społecznych" 2*.
Zakres upowszechniania ruchu jest szeroki. Wielu ludzi w Ameryce, Europie i Australii uległo utopii nowej religii, żywiąc złudne nadzieje, że nowa epoka rozwiąże ich problemy i będzie spełnieniem ich interesów. New Agę to szeroko rozgałęzione i poplątane drzewo, a liczne jego owoce to dziesiątki tysięcy tytułów książek i czasopism z dziedziny ezoteryki, okultyzmu, reinkarnacji, filozofii hinduskiej, astrologii, wróżbiarstwa itp. To wiele kursów, warsztatów i kongresów, gdzie uczy się magii, uzdrawiania, jasnowidzenia i innych "sztuk";
to nowa fala muzyki kosmicznej, tysiące kaset i płyt napędzających biznes ruchu M. Wszystko to oferuje się w ezoterycznych księgarniach, we wspólnotach duchowo-terapeutycz-nych, na kongresach, seminariach futurologicz-nych, w szkołach i innych instytucjach, którym patronuje New Agę.
New Agę nie posiada centralnego systemu zarządzania lub też jest on głęboko zakonspirowany. Literatura światowa podaje kilka wy-
28 Brooks, dz. cyt., s. 78. 30 Jaworski, dz. cyt., s. 51.
29

[^ w ^ g Ł g ^g'5'C'3^"0-0-^ 3 CT'
^ B - o i l ^ ż- ż l & ^ ST S S-i- ro -'� 2. K" L g TO S ^ '. M- ^-S___5L_^ 3 ^ y -s3 -
.l^;^ii^1.
�^isl.|?---3i||^-s^�-?^:
.^ ^ O-"'^ g S^^ S'!^ri 5 ^PŁ3 ^ S'Ę &0
R "> i� ^^SŁ,^^ ^lag::;^
03 ^ C '5 8 ffi l" '" ft. g7n-
Z g S 3 ^
3 ^' L. S. o ^ " i
O S^N ,N3(T) ^<3"t3"t3^g'3P3a
�^"'^"S^B"^"!"^ 3a- �str'
;:N!T!T^&I ^ S-in'<; Kawowy o
&,OtOm'0".S' L:(-� PO^OoOSBN?' .S:-! ^ P ^-S'ż3 i-,,-.0 ^ f. m ^- � 01 ^- '-' W W
-^S^Ss-gS.^Dy " ! ... ^ ^--^ ^ ^ o �" j; P4>a;-c:o!u&'!Tj3n)S,_oN-t<
-^j|^ iiri^i^^ ż% g 3:1 i
- ^�ag^l^i^lg-gl^^
- ^"|^B--g^353^ż^gl-^
- ^ p. g ^ sB s l&:-^ ^ ;c ? g ^ ^ r-
-n li.hiiiij.niiiji^



Z prądem Nowej Ery związanych jest jeszcze wiele organizacji i ruchów, które nie występują pod jego szyldem, choć duchowo doń przynależą, głosząc pokój, internacjonalizm, ekologię 34.
New Agę sprzyja także rozwojowi ruchów feministycznych, głosząc m.in. potrzebę rein-terpretacji Biblii w duchu dominacji pierwiastka żeńskiego i religijny kult Matki Ziemi. Według tych ruchów Nowa Epoka zwana jest także Epoką Macierzy Świata, czyli epoką kobiety, której praca serca jest daleko subtelniej-sza, a przez to transcendentalność jest dla niej bardziej dostępna ".
Prorocy New Agę twierdzą, że w epoce Wodnika odżyje zdeprecjonowany w epoce Ryb erotyzm. Stąd nowe miejsce ma zająć kobieta, posiadająca niezwykły jego potencjał. Odrzucając reguły moralne i obyczajowe, otwiera się ludziom drogę do swobody seksualnej. Aczkol-
84 Także niektórzy duchowni katoliccy w USA z dominikaninem o. M. Foxem na czele propagują idee bliskie ruchowi New Agę, wprowadzają oni alternatywne treści modlitw liturgicznych i zaprzeczają pewnym treściom Objawienia.
35 A. Klinowski, Podstawy światopoglądu Nowej Epoki, t. I, rozdz. 2, O sensie życia. Obraz świata współczesnego. Warszawa 1992, s. 15.
32

wiek niektóre z nurtów głoszą panowanie nad ciałem. W dziedzinie seksualności ideolodzy New Agę wypracowują wizję androgennego człowieka, u którego energia mężczyzny i kobiety pozostaje w równowadze"'. Głoszą, że struktury rodzinne i małżeńskie nie przetrwają już długo, bo dla Wodnika istotną jest wolność i twórczość, wszystko bowiem co się robi ma służyć radości".
5. Popularność ruchu
Pytając o przyczyny bardzo szybkiego i szerokiego rozpowszechniania się ruchu New Agę należy stwierdzić, że są one bardzo złożone:
a. Jest on kontestacją, czyli buntem przeciwko nauce i technice, które stały się źródłami rozczarowań. Mimo olbrzymich sukcesów epoki komputerów, najważniejsze problemy ludzkości jak głód, wojny, kryzys energetyczny i ekologiczny nie zostały rozwiązane. Nowa wyższa świadomość gatunku homo sapiens ma więc być jednocześnie rozwiązaniem wszystkiego, jest nosicielem wielkiej nadziei, stąd też zyskuje wielu zwolenników.
30 Jaworski, dz. cyt., s. 30; por. Capra, dz. cyt., s. 27 nn.
37 Zob. J. Prokopiuk, New Agę Movement, "I" miesięcznik trochę inny", nr 3/1990, s. 44.
33

b. Jest także wyrazem załamania się humanizmu świeckiego, co doprowadziło do rozpowszechnienia się w ostatnich dziesięcioleciach poczucia bezsensu życia, pustki i nihilizmu. Gdy coraz więcej ludzi rozczarowanych jest ludzkimi metodami rozwiązywania problemów tego świata, szuka się absolutnych odpowiedzi poza ich zasięgiem. Poszukiwanie nowej świadomości która by wyzwoliła człowieka ze szponów naturalistycznego nihilizmu zachodniego, to wysiłki podejmowane przez mających wpływ na kulturę i tworzących nowy światopogląd.
c. Wychodzi on naprzeciw ludzkim pragnieniom, np. kontaktowania się z duchami, życia bez skrępowania normami moralnymi, a także pragnieniu poczucia bezpieczeństwa. Dlatego też łatwo jest akceptowany. Ludzie zagubieni w codzienności znajdują w nim pewien azyl przed brutalnością świata, zwłaszcza na początku, gdy są traktowani ze zrozumieniem, bez względu na to co mówią, myślą i czują sa. Jawi się więc on dzisiejszemu człowiekowi jako nowa religia promująca człowieka, bez zakazów i obowiązków, zapewniająca mu pełną wolność. Stąd wie-
sa Jackowski, dz. cyt, s. 117. 34

lu niedowartościowanych lub zakompleksionych ludzi może znajdować w nim złudne oparcie i swoiste dowartościowanie.
Ta synkretyczna mieszanka wszelkich poglądów, filozofii, wierzeń i praktyk może odpowiadać ludziom schyłku XX wieku, których mentalność jest synkretyczna. W swoistym coctailu wierzeń, praktyk i metod każdy znajdzie coś dla siebie, dla rozwoju swojej indywidualności lub swego biznesu. I tak doradcy w dziedzinie gospodarki, trenerzy menagerów, pośrednicy informacji, feministki, parapsychologowie, ekologowie i zwolennicy wszelkich terapii - upatrują w New Agę szansę na wzrost swoich akcjisl). d. Rozwój tej ,,nowej religii" wiązany jest także z kryzysem chrześcijaństwa, laicyzacją, spadkiem wiary w nadprzyrodzoność, zanikiem poczucia tajemnicy i zwężaniem się sfery sacrum, wiarą selektywną i moralnością kompromisową, czy wreszcie skomercjalizowaniem Kościołów amerykańskich, gdzie ruch wziął swój początek, wypełniając m.in. pustkę autentycznych potrzeb religijnych. Wydaje się, że analizy socjologów i psychologów religii, choć w dużym stopniu naświe-
39 Jaworski, dz. cyt., s. 50. 35

tlają to zjawisko, to nie są w stanie wyjaśnić go do końca. Autor wielu rozpraw o nowych ruchach religijnych, Jean Vemett nazywa te fenomeny "pianą" świadczącą o wrzeniu w starych kulturach i religiach chrześcijańskich. Ludzie szukają w nowych religiach możliwości, pełniejszej egzystencji, pragną wznieść się ponad to, co materialne, pogłębić się wewnętrznie, bo wydaje im się, że nie znajdują tego w kościołach chrześcijańskich ia. Tak więc New Agę święci sukcesy tam, gdzie chrześcijaństwo ponosi klęskę i staje się wielkim wyzwaniem dla chrześcijan �".
e. Istotną przyczyną dużej popularności New Agę jest także jego holistyczne, czyli całościowe podejście do rzeczywistości i do człowieka. Głosząc całkowity monizm rzeczywistości, łączy on wszystkie dziedziny życia w jedno; wchodzi w kulturę, gospodarkę, politykę; odwołuje się do nauki, astrologii i religii; angażuje człowieka całościowo z jego rozumem, podświadomością, życiem emocjo-
w Por. J. Vernette, Pokusa ostatnich czasów, "Znak", nr 8 (447), 1992, s. 197.
41 Ks. J. Kowalski, Wyzwania stawiane chrześcijaństwu przez New Agę, w: Złudzenia nowej ery, dz. cyt., s. 136 i nn.
36

nalnym i cielesnym. Odpowiada to pragnieniom człowieka, który zawsze potrzebuje całościowego spojrzenia na rzeczywistość, dąży do syntezy, która pozwala mu w pełni uczestniczyć w życiu wszystkimi władzami ludzkiej natury;
f. Za ważne źródło rozpowszechniania się idei ruchu New Agę uważa się także mentalność ukształtowaną pod wpływem kultury masowej, zaś niektórzy teologowie nie wahają się nawet zauważyć w tym zjawisku strategii szatana, zbyt często przemilczanego w nauczaniu ostatnich czasów ".
6. Upowszechnianie New Agę w Polsce
V/ Polsce idee New Agę stały się szeroko znane dzięki wysokonakładowym czasopismom propagującym tajemne wierzenia i praktyki, np. ilustrowane miesięczniki "Nie z tej ziemi", "Nieznany świat" oraz setkom książek importowanych z USA i Wielkiej Brytanii, tłumaczonych na język polski. Zapowiedziano już taką serię książek wydawnictwa New Agę. Ostatnio pojawiły się również poważniejsze, a więc naukowe wydawnictwa gnostyckie, jak

"Gnosis" i inne. Także polskie mass media coraz bardziej nagłaśniają ruch New Agę, jednak czynią to najczęściej tendencyjnie, są to bowiem zwykle informacje jednostronne, pochodzące od zwolenników ruchu; np. świadectwa neofitów. Pozytywny wyjątek w tej dziedzinie stanowią rozgłośnie katolickie.
Najaktywniejszym apostołem New Agę w naszym kraju jest Jerzy Prokopiuk, kiedyś aktywista ZMP, a dziś sugestywny religioznawca i propagator światopoglądu Wodnika, wydający pismo "Gnosia"4S. Swoimi artykułami, pozorną uczonością i klimatem wyższego wtajemniczenia może on imponować zwłaszcza młodym humanistom, psychologom i ludziom ze świata sztuki. Prokopiuk przedstawia New Agę jako propozycję idealnego światopoglądu, alternatywnego wobec dotychczas panujących, a dzisiaj już ,,skostniałych, zmurszałych i przegniłych" - wobec marksizmu i katolicyzmu. Jeden i drugi określa jako hamujące postęp ludzkości i twierdzi że New Agę ma wobec nich działanie pozytywne. Wielu ludzi w Polsce ulega wpływom ruchu New Agę. Są to często ludzie cierpiący, osamotnieni, załamani duchowo,
43 Zob. C. Gawryś, Gnoza, New Agę i "potrzeby duchowe", "Więź" nr 3, 1993, ss. 165-169.
38

szukający nadziei, a także młodzież łatwo idąca za tym, co nowe. Oprócz licznych publikacji, programów w radiu i telewizji i nagrań na kasetach magnetofonowych, New Agę propagowany jest także przez różne instytucje i towarzystwa. I tak:
a. Zakłada się szkoły i przedszkola realizujące
program pedagogiki steinerowskiej; "4 b. Organizuje się dla nauczycieli i wychowawców seminaria pedagogiki steinerowskiej;
c. Powołuje się stowarzyszenia, które wyrastają z idei New Agę;
d. Sprowadzając z USA i z Europy Zachodniej instruktorów, przeprowadza się szkolenia w zakresie yogi relaksacyjnej;
e. Prowadzi się seminaria motywacyjne i kursy libertingu, propagujące idee New Agę. f. Tworzy się centra medytacji transcendentalnej, wykorzystującej oddech i postawy ciała dla zmiany świadomości. Są to praktyki z reguły szkodliwe, powodujące zobojętnienie psychiczne i poczucie smutku. W skrajnych przypadkach medytacja taka
44 Są to tzw. ośrodki waldorfowskie, gdzie pod pozorem wzniosłych haseł wpaja się dzieciom idee an-tropozofii Rudolfa Steinera, europejskiego prekursora New Agę.
39

może sprowadzić inwazję duchową, którą Biblia nazywa opętaniem (filmy amerykańskie coraz częściej przedstawiają opętanie, wykorzystując autentyczne wydarzenia).
Tak więc ruch New Agę upowszechniany jest w Polsce, podobnie jak w krajach zachodnich, zasadniczo w trzech kręgach: pierwszy, największy, obejmuje ludzi sympatyzujących z nowym światopoglądem, choć są na razie tylko jego biernymi odbiorcami głównie drogą mass-mediów. Drugi stanowią neofici - ludzie już czynnie zaangażowani w nich i zafascynowani duchowością New Agę, np. dający w środkach przekazu swoje świadectwa przemiany świadomości. Trzeci krąg stanowią natomiast uczestniczący w ruchu, a więc wyznawcy i propagatorzy "ery Wodnika".
7. Krytyczna ocena fenomenu New Agę
Ocena zjawiska New Agę nie jest prosta. Znawcy twierdzą, że nie jest to w ścisłym sensie ruch, ale raczej rozległy, wielowarstwowy prąd kulturowo-społeczny obecny w literaturze, sztuce i środkach przekazu. Jego spojrzenie na świat nie jest nowe, gdyż bazuje na zasadach mistycyzmu okultystycznego, który można określić jako "starożytną mądrość" po-
40

gańską wyrażoną współczesnymi słowami i wzbogaconą osiągnięciami psychoanalizy45. Cała jego moc polega na tym, że w sytuacji współczesnego rozdroża ludzkość zamiast rozpaczy głosi nadzieję, zapowiadając wielkie i pozytywne przemiany ludzkości przez transformację ludzkiej natury.
Główną cechą tego zjawiska jest synkretyzm. Czerpie on z całego dorobku ludzkości, stając się nieprawdopodobną komplikacją ludzkiej myśli i ludzkich przesądów. Jako synkretyzm znamionujący fin de siecle XX stulecia jest to powracająca w historii tendencja do synkretycz-nego łączenia wszystkich ludzkich osiągnięć. Oczywiście należy także zauważyć, że w tym synkretycznym ujęciu plewy pomieszane są z ziarnem.
Pozytywne elementy New Agę to przede wszystkim że:
a. Jest reakcją na materialistyczny konsum-pcjonizm dzisiejszej epoki, jednostronność i przeintelektualizowanie;
b. Jest próbą holistycznego, czyli całościowego, spojrzenia na człowieka i rzeczywistość, reakcją na jednostronny intelektualizm, racjonalizm i pozytywizm;
" Brooks, dz. cyt., s. 77. 41

c. Akcentuje gnozę jako potrzebną człowiekowi wiedzę w formie oświecenia z góry;
d. Nawołuje do jedności człowieka i przyrody, a szczególnie do ochrony świata zwierząt;
e. Zwraca uwagę na fakt, że możliwości poznawcze i twórcze człowieka są ogromne i najczęściej nie wykorzystane;
f. Rzuca wyzwanie chrześcijaństwu, zwracając uwagę, że w swoich formach i języku nie zawsze i nie w pełni potrafi ono być świeże i czytelne dla ludzi końca XX wieku.
Te pozytywne aspekty nie zmieniają jednak faktu, że New Agę jest prądem bardzo szkodliwym i niebezpiecznym dla wiary współczesnych ludzi. Jest bowiem dawną gnostycką herezją tylko w nowym opakowaniu. Jest zagrożeniem dla chrześcijan, gdyż używając ich terminologii, lansuje treści służące rozmyciu wiary chrześcijańskiej. Czerpie obficie z kabały żydowskiej - zarówno w celowej dezinformacji, polegającej na przekręcaniu Pisma Świętego, jak i w swojej doktrynie, głosząc nieoso-bową boską energię, boskość człowieka i świat astralny. Czerpiąc z hinduizmu, głosi reinkarnację sprzeczną zarówno z deklarowaną promocją człowieka, jak i z nauką chrześcijańską.
Wiara w wędrówkę dusz czyli w reinkarnację posiada w New Agę bardziej praktyczne niż
42

teoretyczne korzenie. Praktykujący psychotech-nicy dochodzili do tego przekonania na podstawie seansów hipnotycznych, w czasie których historyczność wspomnień z poprzednich wcieleń rzekomo się potwierdza. Jednak badania J. Wilsona wykazały wiele nieścisłości, sprzeczności i anachronizmów w relacjach z regresji hipnotycznej do rzekomych, poprzednich wcieleń. Odnaleziono także książki opisujące odległe historyczne wydarzenia wiernie odtwarzane z pamięci podczas sansów hipnotycznych. Dociekanie psychologów, psychiatrów i neurologów tłumaczą to patologicznymi zjawiskami kryptomnezji i stanów wielorakiej osobowości'"'.
New Agę uważa się za religię przyszłości, ale właściwie niszczy on same korzenie religii, odrzucając Boga osobowego, objawienie, łaskę, potrzebę kultu, pokuty i zbawienia. Używając religijnych pojęć, bogiem nazywa kosmiczną energię, łaską - przemianę świadomości, Chrystusem - wielokrotne wcielanie się boskiej energii, zbawieniem - samozbawienie człowie-
46 Ks. A. Siemieniewski, Pseudoduchowe "techniki" New Agę, w: Złudzenia nowej ery, dz. cyt., s. 100 i nn.
43

------------- ^..rtO-^""" O^PN-tig^Sg^^ S. S
,-g &ii 1^ lijrtlglil3!-:^!
' ,-, 5 S' N N cn cro S. 2- % '�0 3 P TO. g- ^ �^- ^ (t M
'. & P 2 ^'�-fC^S^^oroffiCogsuK-to.
^ll^iiIiIiIiiJ^^ l i s m B.1
-� - - fri i- K rt> 93-m ;
y. ^ .- -pa " s' ;=; a' s; - tg p --S. N "> N g ?T g cn "- "
,-r'(T;friOcł-,.,Q,-t- ^-- N' i" /; O t-i. <- 0 R >r<
J S. ""� l f 11, | I & ż ;. f s 1.1 % 1 g : -^ l s. l ż, ^ -
P 1| lii ^ l ^ l -^1 Ił- li l."4-
i ż� t ^ ; . s i j-1 g. l.s & ? l s & j":-"-" �"s
s i&: ^ i l. |r!:^ Ifs - ^ 1.11.11 g 'sf&I^J t"gl|^ iłi'ls-'lg-o."'
-^^IP ;l^li ^,^111AJ--
�^;ii:mrF ^nił
^J-lP.lIl^iU g|^^--&-
a > ". S &
y a o- s
ro ż� ^ l s-o ^ ^ g: L-1< ż ^i TO - g s: s ii:^ y" ^ pfN. ^ a^Kn-^^oK-i-Ln.Pasuni^/DEi^iyąCD
ji ^r^^^i^.r.irs.ii.ilti-i.ii^ i_^ 11t: ? � 11 ^ ^ i s ^ -13, ż g; ^ 1.1 ^ i
_L 5L_^ "''^^^P^osa^o-a^^^gS ?S-g-ż-^ Ł.g-^łl^ g 8': ^^^-^ ^ ^ ^ |
S ^ 2- �
5. "S. ^ g" ż
b' -S 5' co są "� ^ S' �;5' 5 s ż 3 ^ ^ a W S. l"
O.SI3 <'5!<1B'" N-0s l^ :s ł 1^.15: "sl. l ł 4 i
^ " o
:.s-l g G 3 1?J? 3" ^ l^- ^ - ^ l i ż "S f^- | ^ 'ss-
^^ ^ ^'S ^'^�3 l^^l^ ^ l^iS-S' ^^S: ^ 1^-^ - S ż s-l^i--^ ^1 ^ ^�U^g' ii^ ^ScS^ p a-1^ S ^1^"^ sig-^- ^^-(g
Sgs. s�g^3^g^�-^^^żc<^MP'2^^ ?r3.S?2.�
-;: ^.sp^^S &s"^ N S ż -il^ s
3 O _ 03 _�_fT) >^ r*" ?�- _ � *y c-f- t-H m ^< o_^ si i-. �' c--'- N-B-i_ \1'

dział: "Nie można (...) nie zauważyć negatywnego wpływu sekt, a także nasilających się pseudoreligijnych prądów, określanych mianem New Agę. Wielu chrześcijan nie uświadamia sobie, że ruch ten odwołując się do znanych im z katechizmu pojęć rozumie je w sposób odmienny" 48.
New Agę dla celów pozareligijnych wykorzystuje wrażliwość i nadzieję ludzi poszukujących wartości duchowych lub uzdrowienia duszy. Bardziej niż jako religia jawi się on jako ruch społeczny, który chce opanować życie społeczne i gospodarkę, a nawet politykę, głosząc, że wyścig ku przyszłości winien być nacechowany samostanowieniem człowieka.
Tak więc propagatorów ery Wodnika należy w świetle Ewangelii ocenić jako wilki w owczej skórze, bowiem głosząc religię żerują na potrzebie religijnej człowieka prowadzą w konsekwencji do jej zaprzeczenia. Szkodliwość praktyk i teorii New Agę jest bezsporna, a najkrócej można ją streścić w następujących punktach.
a. Rozmywa pojęcie Boga i wiary w nadprzy-
rodzoność prowadząc stopniowo do ateizmu,
48 Jan Paweł II, Kościół wspólnotą ewangelizującą, L'0sservatore Romano, Wydanie polskie, 2 (150). R. XIV, 1993, s. 17.
46

b. Podważa wiarę w bóstwo Chrystusa i Jego zbawcze posłannictwo.
c. Fałszuje naukę i życie Jezusa Chrystusa powołując się na nieautentyczne dokumenty.
d. Głosi wiarę w reinkarnację i fałszywie pod tym kątem interpretuje Pismo św.
e. Zaciera a następnie likwiduje różnicę między dobrem a złem, prawdą i fałszem zwalniając tym samym od odpowiedzialności moralnej.
f. Występuje przeciwko rodzinie głosząc idee feministyczne i bezgraniczną wolność człowieka, którą rodzina krępuje.
g. Głosząc skrajnie idealistyczne teorie, że czas i otaczający nas świat są złudzeniem ignoruje życie społeczne i odpowiedzialność doczesną, co w konsekwencji przy zapoznaniu złych skłonności ludzkiej natury prowadzić musi do anarchii.
8. Nasza odpowiedź
Sekty współczesne, które w nowej szacie głoszą stare pogaństwo oraz coraz bardziej popularny ruch New Agę uznać należy za znak czasów, który Sobór Watykański II każe chrześcijanom odczytywać dla ugruntowania się w
47

wierze. Dla Kościoła jest więc New Agę zarówno zagrożeniem, jak i wyzwaniem do stawienia czoła tym bardzo trudnym sprawom na drodze chrześcijańskiego życia.
Z troską i niepokojem trzeba patrzeć na młodych ludzi, którzy w wyniku małej wiedzy religijnej i nie ugruntowanej wiary oraz przez ciekawość tego, co nowe mogą ulec pokusie
New Agę.
Ogólny kierunek reakcji chrześcijanina w spotkaniu z New Agę winna określać zasada "zło dobrem zwyciężaj". Nie będzie więc ona polegać na zwalczaniu "odmiennych" prądów ani na konfrontacji z systemem irracjonalnym, ale raczej na rozpoznawaniu nowych idei, metod i teorii, a także ciągłym ich demaskowaniu, gdy pojawiają się ukryte pod wzniosłymi hasłami i w pozornie niewinnych formach. Oczywiście czynić to należy z miłością do błądzących i tych, którzy ulegli wpływowi nowej
epoki.
Istnieje pilna potrzeba rzetelnej i pogłębionej krytyki zjawiska New Agę oraz apologii chrześcijańskiej wiary. Spotykamy się często z pobłażliwością i zaniedbaniami w tej dziedzinie; pojawiają się nawet w imię źle pojętej tolerancji określenia fenomenu New Agę jako prądu "szlachetnego, otwartego i wspaniało-
48

myślnego" 49. U współczesnych katolików można często zaobserwować błędne pojmowanie tolerancji. Nastąpiła redefinicja tego pojęcia, prowadząca do fałszywych, obiegowych twierdzeń, że wszystkie drogi prowadzą do Boga. Prawdziwa jednak tolerancja nie rozmywa prawdy, ale ją z odwagą głosi i broni, z życzliwością traktuje człowieka, ale tolerując jego przekonania nie oznacza, że je akceptuje.
Ważne jest jednak, by krytyka była zawsze sprawiedliwie wyważona oraz nacechowana miłością i szacunkiem dla prawdy. Do sekt i nowych ruchów religijnych odchodzą i odchodzić będą ludzie ekscentryczni, ale także ludzie słabej wiary i znikomej wiedzy religijnej, oraz szukający zaspokojenia autentycznych potrzeb duchowych a nawet mistycznych, których nie potrafili zaspokoić w Kościele. Ruch New Agę pomaga zatem również w krytycznym spojrzeniu na chrześcijaństwo i Kościół. Jest okazją do wyzwolenia w nim nowych energii, może okazać się przysłowiowym palcem Bożym, aby wzniecić nową iskrę w Kościele i chrześcijaństwie schyłku XX stulecia. Jak stwierdza bowiem amerykański krytyk New
4B Ks. R. Laurentin, Preface, w: B. Bastian, Le new agę. D'ou vient-il, que dit-il?, Paris, 1991, s. l.
49

Agę Douglas Groothuis "w oskarżeniu, że Chrystus chrześcijaństwa 'przestał funkcjonować' jest trochę racji. Amerykańskiemu chrześcijaństwu często nie udaje się pokazać żywej realności Jezusa poprzez przekaz słowny, jasne rozumowanie, odwagę moralną i współczucie. Wielu newagerów żali się, że Kościół zawiódł ich. Być może nasz obraz rzeczywistego Jezusa wypłowiał i wystarcza nam religijny status quo, zamiast apostołowania pod krzyżem Chrystusa" 50. Nie może zabraknąć duchownych i apostołów świeckich tam, gdzie ludzie potrzebują świadectwa i stawiają pytania. Przede wszystkim jednak konieczne jest zachowanie
zdecydowanej postawy wobec ekspansji New Agę, która winna się wyrażać:
a. zgłębieniem tajemnic naszej wiary, b. służbą ludziom,
c. radosnym głoszeniem Ewangelii.
Służba ludziom, to nie tylko dobroć na co dzień i działalność charytatywną, ale także aktywność chrześcijan w realizowaniu programów socjalnych, ekonomicznych, ekologicznych i innych, które uwzględniając bonum commune, są odzwierciedleniem Bożego planu zbawienia. Myśląc o nauczaniu i zgłębianiu wiary trze-
sn '"�

ba zapewne stawiać pytanie- czy Kościół nie powinien bardziej rozwinąć całej gamy swoich możliwości, by dawać nadzieję i radość tym, którym pseudoreligia może dawać tylko namiastkę tych wartości, by bardziej wychodzić naprzeciw ludzkim niedolom, ale też ludzkim potrzebom i aspiracjom ". Tak na przykład poza klasztorami i seminariami duchownymi zapoznana została metoda modlitwy myślnej, czyli katolickiej medytacji52, polegającej na używaniu umysłu do rozważania tajemnic objawienia. Czyż nie należy odrodzić modlitwę myślną, nauczyć się jej na nowo? Czyż mistyka chrześcijańska nie powinna stać w centrum katolickiej katechezy? Jakże mało mówi się dzisiaj
ludziom świeckim o doświadczeniu religijnym, o ascezie i mistyce chrześcijańskiej. Czyż klasztory kontemplacyjne nie mogłyby stawać się również szkołami przeżywania modlitwy kontemplacyjnej dla świeckich, zanim ulegną mirażowi pseudokontemplacji. Wydaje się, że sekty i ruchy pseudoreligijne głosząc pozorną kontemplację i porywając ludzi do szkodliwej me-
51 Zob. J. Muller, O. Eggenberger, C. Keller, Newu
Agę - aus christlicher Sicht, Ziirich, 1988, ss. 19 i nn.
52 Zob. A. Brooke, Sztuka medytacji chrześcijańskiej, Kraków, wyd. "Signum", 1993.

dytacji, mają wiele do powiedzenia tym, którzy mają w rękach klucz do autentycznych wartości.
Wydaje się wreszcie, że fala New Agę może pobudzić Kościół do prawdziwie dogłębnej reformy poprzedzonej autentyczną samokrytyką, nas duchownych byśmy wychodzili na przeciw religijnym potrzebom ludzi bardziej wszechstronnie zaś świeckich by nie wzbraniali się przed wchodzeniem do grup apostolskich, które zaspokoją wiele ich duchowych potrzeb.
Choć wielu uważa, że New Agę to ruch efemeryczny, a więc niegodny większej uwagi, bo przeminie razem z modą na orientalizm i parapsychologię, to jednak należy pamiętać, że jest on wyrazem najbardziej współczesnego buntu przeciw Bogu i chociaż otrzymuje różne nazwy, trwa i trwać będzie. Biblijne non ser-viam oraz pokusa "będziecie jako bogowie" powracają ciągle, choć w zmienionej formie.

Warto także na ten temat przeczytać książki:
Ks. I. Dęć (red.), Złudzenien owej ery, Oleśnica 1993. Ks. S. Dobrzanowski (red.), New Agę pseudo-
religia, Kraków 1994. J. Drane, Co New Agę ma do powiedzenia
Kościołowi, Kraków 1993. A. de Lassus, New Agę nowa religia?, Warszawa 1993.
P. Macura (red.), New Agę, Kraków 1993. M. Pacwa, Katolicy wobec New Agę, Kraków
1994. Bp. Z. Pawłowicz, Kościół i sekty w Polsce,
Gdańsk 1992.
K. Wadę, Sekrety New Agę, Warszawa 1991. Ks. A. Zwoliński, Tajemne niemoce, Kraków
1994.
broszury:
E. M. Borst, New Agę wąż starodawny, raków
1994. Kard. G. Danneels, Nowy ład, Nowa ludzkość,
Nowa wiara, New Agę, Kraków 1992. M. B. Schling, New Agę z biblijnego punktu
widzenia.

SŁOWO OD REDAKCJI
Polskie Towarzystwo Teologiczne w Krakowie działając od lat, pod tą nazwą, mianowicie od 1946 r. wydaje różnego rodzaju publikacje z zakresu teologii, filozofii i historii Kościoła. Dotychczas były to przede wszystkim publikacje naukowe czy też popularno-naukowe. Rozpoczynając nową serie "BIBLIOTEKA WSPÓŁCZESNEGO CHRZEŚCIJANINA" Wydawnictwo pragnie niejako towarzyszyć współczesnemu Człowiekowi żyjącemu na polskiej ziemi i dzielić jego problemy, szukając odpowiedzi na dręczące go dziś pytania i niepokoje. Chce ono szukać nie tyle łatwych, popularnych, reklamowych odpowiedzi ale rzetelnych, może nieraz trudnych, w świetle nie tylko współczesnej nauki, lecz przede wszystkim u Tego, który jest Drogą, Prawdą i Życiem.
Redakcja podejmując więc tematy aktualne na dziś, zwraca się z uprzejmą prośbą do Was -
55

Drodzy Czytelnicy - o nadsyłanie pytań, stawianie problemów, które są Warn bliskie i dla których szukacie właściwego rozwiązania. Kolejne tomiki serii "BIBLIOTEKA WSPÓŁCZESNEGO CHRZEŚCIJANINA" będą więc, można powiedzieć, wspólnym dziełem - Czytelników i Autorów.