RDZEC
PRZEDA
UŻONY.
ODCINEK PODOLIWKOWY
W rozmieszczeniu istoty szarej i białej odcinek podoliwkowy wykazuje pewne podobieństwo do rdzenia
kręgowego, zmniejszające się stopniowo od dołu ku górze. Jest to więc jak gdyby okolica przejściowa
między rdzeniem kręgowym a typową dla rdzenia przedłużonego budową odcinka oliwkowego.
Skrzyżowanie piramid,
W dolnej części odcinka podoliwkowego istota biała tworzy na obwodzie trzy pary sznurów: przednie,
boczne i tylne. Natomiast tworem nowym jest skrzyżowanie piramid (decussatio pyramidum), w którym
większa część włókien korowo-rdzeniowych przechodzi z piramidy rdzenia przedłużonego do
przeciwległego sznura bocznego w rdzeniu kręgowym. Skrzyżowanie piramid leży bezpośrednio przed
istota szarą środkową.
Powyżej skrzyżowania wszystkie włókna korowo-rdzeniowe biegną w kierunku podłużnym, tworząc w
przedniej części rdzenia przedłużonego parzysta wyniosłość, zwana piramidą (pyramis). Jej powierzchnia
jest pokryta poprzecznie przebiegającymi włóknami nerwowymi, które otaczają również sznury boczne. Są
to fibrae arcuatae externae, wśród których znajdują się grupy komórek nerwowych, tworzące nuclei
arcuat). Tuż za piramidą pojawia się nucleus olivaris accessorius medialis
Róg przedni.
W części bocznej znajduje się nucleus supraspinatus i nućleus ambiguus. Z jądra nadrdzeniowego wychodzą
włókna ruchowe do pierwszego nerwu szyjnego oraz prawdopodobnie do korzeni rdzeniowych nerwu
dodatkowego, natomiast korzenie czaszkowe nerwu dodatkowego rozpoczynają się przypuszczalnie w
jądrze dwuznacznym.
Część boczna rogu przedniego ulega stopniowo rozdrobnieniu, wchodząc w skład powiększającego się coraz
bardziej tworu siatkowatego. Część przyśrodkowa natomiast zostaje włączona do substantia grisea
centralis, w której pojawiają się zaczątki jąder nerwów czaszkowych: nucleus n. hypoglossi, nucleus
dorsalis n. vagi i nucleus solitarius.
Róg tylny.
Róg tylny istoty szarej w rdzeniu przedłużonym jest silnie zagięty w bok. Jego szyjka stopniowo zwęża się,
wchodząc w skład tworu siatkowatego. Natomiast głowa wraz z istotą galaretowatą osiąga dość znaczne roz-
miary. Znajdujące się tu komórki nerwowe tworzą nucleus spinalis n. trigemini; kończą się w nim włókna
zstępujące, które przebiegają bardziej powierzchownie w warstwie brzeżnej, jako tractus spinalis n.
trigemini. Zawiera ono włókna czuciowe głównie z obszaru twarzy.
Pęczek smukły i klinowaty.
Włókna nerwowe fasciculus gracilis i fasciculus cuneatus przechodzą bez wyraz
nej granicy z rdzenia
kręgowego do rdzenia przedłużonego. Liczba włókien w obu pęczkach szybko się jednak zmniejsza, a na ich
miejsce pojawiają się grupy komórek tworzące jądro smukłe i jądro klinowate, do którego na wysokości
dolnego bieguna oliwki dołącza się jądro klinowate dodatkowe. Jądra te osiągają dość znaczne rozmiary,
uwypuklając wraz z otaczającymi je włóknami pęczków sznura tylnego powierzchnię grzbietową rdzenia
przedlużonego.
Włókna pęczka smukłego kończą się w jądrze o tej samej nazwie. Natomiast w pęczku klinowatym można
rozróżnić dwie części, przyśrodkową i boczna. Cześć przyśrodkowa składa się z włókien, które pochodzą z
korzeni nerwów piersiowych oraz dolnych szyjnych; kończą się one w jądrze klinowatym. Część boczna,
przylegająca do jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego, zawiera włókna korzeni górnych nerwów szyjnych;
ich zakończenia znajdują się przeważnie w jądrze klinowatym dodatkowym.
Jądro smukłe.
Nucleus gracilis pojawia się u dołu na wysokości skrzyżowania piramid. Ku górze ulega szybko
powiększeniu i na wysokości dolnego bieguna oliwki osiąga największe rozmiary. U góry jądro smukłe
kończy się mniej więcej w połowie odcinka oliwkowego, przechodząc w jądro przedsionkowe
przyśrodkowe.
Jądro klinowate.
Nucleus cuneatus pojawia się na przekrojach poprzecznych rdzenia przedłużonego nieco wyżej niż jądro
smukłe. Ku górze jądro klinowate powiększa się. Wyżej, w odcinku oliwkowym jądro klinowate po
osiągnięciu największych wymiarów dość szybko zmniejsza się, a na jego miejsce pojawiają się komórki
jądra klinowatego dodatkowego.
Skrzyżowanie wstęg.
Włókna nerwowe, rozpoczynające się w jądrze smukłym i klinowatym, podążają przeważnie do
przeciwległego wzgórza tworząc drogę opuszkowo-wzgórzową, zwaną lemniscus medialis. Włókna te, po
wyjściu z jąder sznura tylnego, zataczają łuk dokoła istoty szarej środkowej (włókna łukowate wewnętrzne)
i przechodzą za piramidami do przeciwległej połowy rdzenia przedłużonego; powstaje w ten sposób
decussatio lemniscorum. Po drugiej stronie włókna wstęgi przyśrodkowej zaginają się ku górze, biegnąc w
obrębie tworu siatkowatego.
Twór siatkowaty.
Z przemieszania komórek nerwowych i włókien przebiegających w różnych kierunkach powstaje w rdzeniu
przedłużonym formatio reticularis. Jest on dalszym ciągiem tworu siatkowatego rdzenia kręgowego, od
którego różni się znacznie większymi rozmiarami.
W jego skład wchodzą bowiem rozproszone resztki rogu przedniego, istoty pośredniej bocznej oraz szyjki
rogu tylnego. A
ącznie twór siatkowaty zajmuje na wysokości skrzyżowania wstęg znaczną część przekroju
poprzecznego. W bocznej części tworu siatkowatego pojawiają się komórki należące do nucleus ambiguus i
do nucleus lateralis. Jądro boczne największy rozwój uzyskuje na poziomie dolnego bieguna oliwki.
W obrębie tworu siatkowatego przebiega łukowato wiele włókien nerwowych. Są to fibrae arcuatae
internae, widoczne zarówno w odcinku podoliwkowym, jak i w odcinku oliwkowym rdzenia przedłużonego.
Rozróżnia się kilka grup włókien łukowatych wewnętrznych:
1) wychodzące z jądra smukłego i klinowatego, podążające przez skrzyżowanie wstęg do wstęgi
przyśrodkowej strony przeciwległej;
2) włókna biorące początek w jądrach czuciowych nerwów czaszkowych;
3) włókna rozpoczynające się w jądrach TS
4) włókna oliwkowo-móżdżkowe
ODCINEK OLIWKOWY
Odcinek oliwkowy rdzenia przedłużonego, znacznie większy od podoliwkowego, ma budowę całkowicie
odmienną niż rdzeń kręgowy. Można rozróżnić tu mniejszą część brzuszną, utworzoną przez piramidy oraz
większą część grzbietową.
Część brzuszna
Część brzuszna, czyli pyramis, zawiera podłużnie biegnące włókna drogi korowo-rdzeniowej, przykryte
fibrae arcuatae externae oraz nuclei arcuati.
Włókna łukowate zewnętrzne rozpoczynają się prawdopodobnie w jądrach tworu siatkowatego oraz w
jądrach łukowatych. Z tworu siatkowatego wnikają one do biegnącego w płaszczyz
nie pośrodkowej szwu
(raphe), a następnie w szczelinie po-środkowej przedniej przechodzą na powierzchnię piramidy; dalej
większość z nich biegnie dokoła rdzenia przedłużonego i przez konar dolny wchodzi do móżdżku.
Jądra łukowate są to skupiska komórek nerwowych, leżące na powierzchni piramid wśród włókien
łukowatych zewnętrznych. Otaczają one piramidę od strony przyśrodkowej i przedniej, wyżej zaś wnikają
również za piramidę, przechodząc bez wyraz
nej granicy w jądra mostu. Włókna nerwowe, biorące początek
w jądrach łukowatych, biegną prawdopodobnie do móżdżku.
Część grzbietowa
Część grzbietowa rdzenia przedłużonego wspólnie z częścią grzbietową mostu tworzy tegmentum
rhombencephali. W jej obrębie można rozróżnić kilka tworów widocznych nawet gołym okiem; są to: 1)
jądro dolne oliwki
2) jądra dodatkowe oliwki
3) twór siatkowaty
4) istota szara środkowa
5) istota biała, pokrywająca rdzeń przedłużony od strony bocznej
nucleus olivaris inferior
Ma ono kształt pofałdowanego woreczka, wydłużonego w kierunku od góry ku dołowi i otwartego
po stronie przyśrodkowej w postaci hilum nuclei olivaris inferioris.
Połączenia jądra dolnego oliwki.
Drogi doprowadzające:
1. Drogi zstępujące.
Włókna krótkie biorą początek przeważnie w TS mostu i rdzenia przedłużonego oraz w jądrach
czuciowych nerwów czaszkowych
włókna długie rozpoczynają się głównie w ośrodkach śródmózgowia: w jądrze czerwiennym, w
pierścieniu istoty szarej otaczającej wodociąg mózgu i w tworze siatkowatym nakrywki konarów.
Część włókien pochodzi z ośrodków leżących powyżej śródrnózgowia; z gałki bladej, wzgórza i
kory mózgu. Większość włókien nerwowych zstępujących dochodzi do jądra dolnego oliwki w
obrębie tractus tegmentalis centralis.
2. Droga wstępująca spinoolivaris rozpoczyna się w komórkach części szyjnej rdzenia kręgowego.
3. + należy wspomnieć tu o włóknach móżdżkowo-oliwkowych, wychodzących z jąder móżdżku i
włóknach łączących jądra sznura tylnego (smukłe i klinowate) z jądrami oliwki.
Drogi odprowadzające:
1. tractus olivocerebellaris jest główną, jeśli nie jedyną, drogą odprowadzającą jądra dolnego
oliwki. Tworzą ją włókna nerwowe, wychodzące z jądra dolnego oliwki przez jego wnękę. Biegną
one na stronę przeciwległą jako włókna łukowate wewnętrzne i wnikają następnie do konara
dolnego móżdżku. Włókna nerwowe, rozpoczynające się w poszczególnych odcinkach jąder oliwki,
dochodzą do ściśle określonych okolic móżdżku jako włókna pnące.
2. tractus olivospinalis powstaje z włókien nerwowych zbierających się po zewnętrznej stronie
oliwki w jej płaszczu. Schodzą one ku dołowi do części szyjnej rdzenia kręgowego.
Czynność :
koordynuje ono czynność tworu siatkowatego i móżdżku, spełniając ważne zadanie w regulacji
statyki i motoryki ciała.
nucleus olivaris accessorius medialis i nucleus olivaris accessorius dorsalis
Połączenia. Połączenia jąder dodatkowych oliwki są podobne do połączeń jądra głównego. Większość
włókien rozpoczynających się w jądrach dodatkowych oliwki podąża przez przeciwległy konar dolny do
móżdżku; tworzą one tractus olivocerebellaris accessorius.
Twór siatkowaty.
Ku tyłowi od piramidy i jądra oliwki leży twór siatkowaty. Jego część boczna, w której przeważają
ilościowo komórki nerwowe, nosi nazwę formatio reticularis grisea. Znajduje się tu między innymi nucleus
ambiguus, będące jądrem ruchowym nerwu językowo-gardłowego, nerwu błędnego i korzeni czaszkowych
nerwu dodatkowego, oraz nucleus lateralis. Przyśrodkowo od tworu siatkowatego szarego i jąder oliwki
widać formatio reticularis alba, zawierający liczne włókna nerwowe, a wśród nich włókna lemniscus
medialis.
Istota szara środkowa.
Powierzchnia grzbietowa rdzenia przedłużonego, tworząca dno komory czwartej, jest pokryta warstwą istoty
szarej środkowej (substantia grisea centralis), w której znajdują się jądra nerwów czaszkowych. W pobliżu
fasciculus longitudinalis medialis leży nucleus n. hypoglossi, oddzielone od nucleus dorsalis n. vagi małą
grupą komórek, tworzącą nucleus intercalatus. Bocznie od tych jąder przebiega tractus solitarius, otoczone
komórkami nerwowymi nucleus solitarius.
Istota biała sznura bocznego.
Z boku od tworu siatkowatego znajduje się istota biała sznura bocznego, w której przebiegają drogi
rdzeniowo-mózgowe (rdzeniowo-wzgórzowe, rdzeniowo-pokrywowa, rdzeniowo-siatkowa i rdzeniowo-
możdżkowa przednia) oraz drogi pozapiramidowe.
Drogi rdzeniowo-wzgórzowe tworzą w pniu mózgu tzw. lemniscus spinalis.
Najgłębiej położona część wstęgi rdzeniowej znajduje się w pobliżu jądra dwuznacznego i ognisko
chorobowe w tej okolicy może prowadzić do zaburzeń czucia bólu, ciepła i zimna po stronie przeciwległej
(wstęga rdzeniowa), którym towarzyszy porażenie fałdów głosowych i podniebienia miękkiego po tej samej
stronie (jądro dwuznaczne).
Bardziej z tyłu są widoczne włókna tractus spinalis n. trigemini, leżące w sąsiedztwie swego jądra
krańcowego. Z boku i ku tyłowi od nich uwypukla się pedunculus cerebellaris inferior. W jego skład
wchodzą: droga rdzeniowo-możdżkowa tylna oraz włókna łukowate, rozpoczynające się głównie w jądrach
oliwki, w jądrze klinowatym dodatkowym, w jądrach łukowatych oraz w jądrze bocznym.
Jądro klinowate dodatkowe.
nucleus cuneatus accessorius. Pojawia się zwykle z boku jądra klinowatego na poziomie skrzyżowania
wstęg lub nieco wyżej; do największego zaś rozwoju dochodzi w połowie odcinka oliwkowego. a więc w
miejscu, gdzie kończy się jądro smukłe i klinowate.
Włókna nerwowe, wychodzące z jądra klinowatego dodatkowego, podążają do móżdżku przez jego konar
dolny.
Jądra przedsionkowe i ślimakowe.
W przedłużeniu jąder sznura tylnego ku górze, przyśrodkowo od konaru dolnego móżdżku, leżą jądra
krańcowe części przedsionkowej n. przedsionkowo-ślimakowego; są to nucleus vestibularis medialis,
nucleus vestibularis inferior, nucleus vestibularis lateralis i nucleus vestibularis superior.
Jądra części ślimakowej, czyli jądra ślimakowe znajdują się po zewnętrznej strome konara dolnego
móżdżku. nucleus cochlearis dorsalis tworzy w dnie komory czwartej guzek słuchowy, a nucleus cochlearis
ventralis leży bardziej z przodu, przylegając częściowo do powierzchni rdzenia przedłużonego.
BUDOWA WEWN
TRZNA MOSTU
W obrębie mostu rozróżnia się dwie zasadnicze części: brzuszną i grzbietową. Część brzuszna,
leżąca z przodu, jest odpowiednikiem piramid rdzenia przedłużonego. Natomiast część grzbietowa,
tworząca dno komory czwartej, przechodzi u dołu w część grzbietową rdzenia przedłużonego.
Część brzuszna mostu
pars ventralis pontis zawiera pęczki włókien podłużnych, włókna poprzeczne i nieregularnie
rozmieszczone komórki nerwowe, tworzące jądra mostu.
Pęczki podłużne.
W skład fasciculi longitudinales wchodzą włókna nerwowe zstępujące, których początek znajduje
się w korze mózgu.
Są to włókna:
1) korowo-rdzeniowe (główny składnik pęczków podłużnych, biegną przez całą długość mostu i u
dołu przechodzą w piramidę rdzenia przedłużonego)
2) korowo-jądrowe (występujące w mniejszej liczbie, docierają do jąder ruchowych nerwów
czaszkowych)
3) korowo-mostowe (kończą się w komórkach tworzących jądra mostu)
4) korowo-siatkowe (dochodzą do jąder TS tyłomózgowia)
Włókna poprzeczne
fibrae transversae, mostowo-móżdżkowe, krzyżują pęczki podłużne, wchodząc następnie do
konarów środkowych móżdżku.
Jądra mostu
nuclei pontis. Tworzą istotę szarą jego części brzusznej. Komórki jąder mostu otaczają ze
wszystkich stron pęczki podłużne, niektóre z nich zaś wsuwają się między te pęczki, oddzielając je
od siebie.
Pewna liczba komórek wnika z części brzusznej do części grzbietowej mostu, tworząc po obu
stronach wstęgi przyśrodkowej wyrostki: processus tegmentalis lateralis, i przyśrodkowy, leżący w
pobliżu szwu. Prócz tego za wstęga przyśrodkową znajduje się trzecia grupa komórek pokrewna
jądrom mostu, zwana processus supralemniscalis. U góry na granicy ze śródmózgowiem w miejsce
głębiej leżących jąder mostu pojawia się istota czarna, pozornie tworząca z nimi jedna całość. U
dołu jądra mostu przechodzą w leżące na powierzchni rdzenia przedłużonego jądra łukowate.
Połączenia.
Jądra mostu pośredniczą w przekazywaniu impulsów z kory mózgu do móżdżku.
Najważniejszymi drogami doprowadzającymi są tractus corticopontini. Zależnie od płata
półkuli, w którym się one rozpoczynają, rozróżnia się tractus frontopontinus, tractus
parietopontinus, tractus occipitopontinus i tractus temporopontinus. Oprócz dróg korowo-
mostowych do jąder mostu dochodzą również włókna nerwowe, rozpoczynające się w tworze
siatkowatym nakrywki i w móżdżku, jak też bocznice długich dróg nerwowych, biorących początek
w rdzeniu kręgowym.
Główną drogą odprowadzającą jąder mostu są włókna mostowo-móżdżkowe, biegnące przez
konar środkowy móżdżku strony przeciwległej; są to włókna głównie skrzyżowane.
Część grzbietowa mostu
pars dorsalis pontis jest przedzielona w płaszczyz
nie pośrodkowej raphe na prawą i lewą połowę.
Wstęga przyśrodkowa.
Bezpośrednio za częścią podstawną biegnie w kierunku podłużnym lemniscus medialis, która
przechodząc z rdzenia przedłużonego do mostu zmieniła całkowicie swój kształt. W rdzeniu
przedłużonym leży ona w tworze siatkowatym białym obok szwu, natomiast na granicy z mostem
jej włókna wsuwają się między piramidę a jądro oliwki, tworząc wyżej wąskie pasmo, spłaszczone
od przodu ku tyłowi.
Włókna rozpoczynające się w jądrze klinowatym, tworzą w moście jej część boczną; przewodzą one
impulsy nerwowe głównie z kończyn górnych i szyi.
Włókna wychodzące z jądra smukłego w moście znajdują się po stronie przyśrodkowej; są to
włókna przewodzące do wzgórza impulsy czuciowe z kończyn dolnych oraz częściowo z tułowia.
Bezpośrednio z boku od wstęgi przyśrodkowej, niewyraz
nie od niej odgraniczone, znajdują się:
lemniscus spinalis (zawiera przede wszystkim włókna drogi rdzeniowo-wzgórzowej) i lemniscus
trigeminalis (składa się z aksonów komórek jądra rdzeniowego nerwu trójdzielnego; przewodzi
głównie impulsy czucia bólu, ciepła i zimna z przeciwległej połowy twarzy i błon śluzowych jamy
nosowej, jamy ustnej i spojówki).
Ciało czworoboczne.
Wstęgę przyśrodkową krzyżują przebiegające nieco łukowato pasma włókien poprzecznych, które
tworzą corpus trapezoideum; zawiera ono włókna należące do drogi słuchowej, zarówno
skrzyżowane, jak i nie skrzyżowane. Większość z nich pochodzi z jąder ślimakowych oraz z
leżących w bocznej części nakrywki nucleus anterior et nucleus posterior corporis trapezoidei i
nucleus olivaris superior. To ostatnie leży bocznie od jąder ciała czworobocznego i jest właściwie
zespołem kilku mniejszych jąder. Należy również do układu słuchowego i jest silnie rozwinięte u
niższych ssaków, u których rozróżnia się tu: jądro przyśrodkowe, jądro boczne, czyli dodatkowe i
jądro przedoliwkowe, otaczające oba poprzednie po stronie brzuszno-bocznej i górnej, oraz leżącą
po stronie grzbietowej grupę komórek tzw. zaoliwkową. Z grupy tej wychodzą aksony zdążające do
ślimaka. U człowieka największe rozmiary ma jądro przyśrodkowe.
Wstęga boczna.
Włókna drogi słuchowej, wychodząc z ciała czworobocznego, zmieniają kierunek przebiegu z
poziomego na pionowy i układają się z boku od wstęg: przyśrodkowej, trójdzielnej i rdzeniowej, w
postaci lemniscus lateralis. W łączności z włóknami wstęgi bocznej znajdują się dwie grupy
komórek; są to nuclei lemnisci lateralis.
Istota szara środkowa.
Powierzchnia grzbietowa mostu, przylegająca do komory czwartej, jest wysłana warstwą substantia
grisea centralis, w której znajdują się drobne komórki nerwowe oraz fasciculus longitudinalis
dorsalis. Bardziej z przodu, poza obrębem istoty szarej środkowej, biegnie nieco grubsze pasmo
włókien, tworzące fasciculus longitudinalis medialis. Po jego stronie tylno-bocznej w dolnym
odcinku mostu leży nucleus n. abducentis, dokoła którego owijają się włókna korzeniowe nerwu
twarzowego.
Twór siatkowaty.
Głównym składnikiem części grzbietowej mostu jest formatio reticularis. Największe zagęszczenie
włókien znajduje się w części środkowej; włókna biegnące podłużnie tworzą tu tractus tegmentalis
centralis.
W bocznej części tworu siatkowatego znajdują się jądra nerwów czaszkowych: twarzowego i
trójdzielnego. nucleus n. facialis leży w dolnym odcinku mostu po stronie tylno-bocznej jąder ciała
czworobocznego. Jądra nerwu trójdzielnego są najsilniej rozwinięte w środkowym odcinku mostu;
widać tu nucleus motorius n. trigemini i nucleus sensorius principalis n. trigemini, łączące się u
dołu z nucleus spinalis n. trigemini. Wyżej od nich, w górnym odcinku mostu, znajduje się wąskie
nucleus mesencephalicus n. trigemini; leży ono po stronie przyśrodkowej pęczka istoty białej,
zwanego tractus mesencephalicus n. trigemini.
Konary górne móżdżku.
Od tyłu wnikają do mostu w jego środkowym odcinku grube pasma istoty białej  pedunculi
cerebellares superiores. Wyżej, już w obrębie śródmózgowia, konary górne móżdżku przechodzą w
swej większości na stronę przeciwległą.
TWÓR SIATKOWATY TYA
OMÓZGOWIA
Tworem siatkowatym (formatio reticularis) nazywa się część OUN, w której znajdują się przebiegające w
różnych kierunkach włókna nerwowe oraz leżące między nimi ciała komórek.
Położenie.
Twór siatkowaty pojawia się u dołu w części szyjnej rdzenia kręgowego, gdzie znajduje się obok istoty
szarej rogu tylnego. Stąd ciągnie się ku górze; pełny rozwój uzyskuje jednak dopiero w pniu mózgu,
powyżej skrzyżowania piramid oraz skrzyżowania wstęg, które rozdrabniają istotę szarą na wiele grup
komórkowych, podzielonych pasmami włókien nerwowych. Na wysokości skrzyżowania piramid twór
siatkowaty tworzy półkoliste pole, położone między jądrem rdzeniowym nerwu trójdzielnego a rogiem
przednim. W odcinku oliwkowym rdzenia przedłużonego istota szara ulega dalszemu rozdrobnieniu,
wskutek czego twór siatkowaty przybiera większe rozmiary, zajmując znaczną część nakrywki.
Jednocześnie następuje jego zróżnicowanie na część przyśrodkową, w której przeważają ilościowo włókna
nerwowe, i na część boczną, gdzie znajduje się więcej komórek. Wyżej granica między obu tymi częściami
stopniowo się zaciera. W obrębie mostu, podobnie jak w oliwkowym odcinku rdzenia przedłużonego, twór
siatkowaty zajmuje znaczną część nakrywki. Od tyłu ogranicza go istota szara środkowa, zaliczana również
do tworu siatkowatego, od przodu  - część brzuszna mostu i włókna wstęg, a z boku  pasmo rdzeniowe
nerwu trójdzielnego oraz konary mózgu.
Jądra tworu siatkowatego.
nucleus lateralis leży w TS rdzenia przedłużonego między jądrem oliwki od przodu a jądrem rdzeniowym
nerwu trójdzielnego od tylu, pośredniczy prawdopodobnie w przekazywaniu impulsów nerwowych z rdzenia
kręgowego do innych jąder tworu siatkowatego oraz do wzgórza i móżdżku.
nucleus gigantocellularis znajduje się w górnym odcinku rdzenia przedłużonego oraz w dolnym odcinku
mostu. W rdzeniu przedłużonym zajmuje ono przyśrodkowo-przednia część tworu siatkowatego, leżąc za
jądrem oliwki. W moście przesuwa się bardziej przyśrodkowo, dochodząc aż do szwu. Aksony kom. zdążają
do rdzenia kręgowego. Maja one ważne znaczenie w mechanizmie oddychania i regulacji napięcia mięśni,
jak również wpływają na percepcję bólu.
nucleus loci coerulei. Znajduje się w górnym odcinku mostu i w przylegającej części śródmózgowia, na
pograniczu tworu siatkowatego oraz istoty szarej środkowej. Komórki jądra miejsca sinawego są bogate w
noradrenalinę. Wysyłają one aksony do znacznych obszarów ośrodkowego układu nerwowego, będąc
głównym ośrodkiem noradrenergicznym mózgowia.
nucleus dorsalis et nucleus ventralis tegmenti. Leża one w górnej części mostu na pograniczu ze
śródmózgowiem. Jądro grzbietowe znajduje się w istocie szarej środkowej i ma liczne powiązania z
układem limbicznym.
nuclei raphes ciągną się począwszy od rdzenia przedłużonego aż do śródmózgowia, otaczając bezpośrednio
szew. U dołu, głównie w rdzeniu przedłużonym, wyróżnia się nucleus pallidus raphes i nucleus obscurus
raphes. W moście i w śródmózgowiu znajduje się nucleus medianus raphes i nucleus dorsalis raphes.
Komórki jąder szwu zawierają stosunkowo znaczne ilości 5-hydroksytryptaminy (serotoniny). Uważa sieje
za neurony serotoninergiczne.
Z neuronów jądra pośrodkowego i jądra grzbietowego szwu wychodzą aksony, kierujące się przede
wszystkim do międzymózgowia i do półkul mózgu.
Aminy biogenne w tworze siatkowatym.
dopamina (DA), noradrenalina (NA) lub serotonina, czyli 5-hydroksytryptamina (5-HT)
Neurony bogate w 5-HT w obrębie jąder szwu. Z komórek tych wychodzą aksony zstępujące do rdzenia
kręgowego lub wstępujące, biegnące do wyższych ośrodków mózgowia łącznie z układem limbicznym.
Ośrodki serotoninowe mają związek ze snem i z percepcją bodz
ców bólowych.
Neurony zawierające NA, zlokalizowane w dolnej części mostu w rdzeniu przedłużonym, wysyłają aksony
zstępujące, które kierują się do rdzenia kręgowego, i wstępujące, które tworzą drogę noradrenergiczną
brzuszną. Z powyższą drogą łączy się w międzymózgowiu droga noradrenergiczna grzbietowa,
rozpoczynająca się w jądrze miejsca sinawego.
W śródmózgowiu znajdują się duże grupy neuronów zawierające DA: w istocie czarnej i w area tegmentalis
ventralis. Wysyłają one aksony do miedzymózgowia i półkul mózgu: istota czarna do prążkowia, area
tegmentalis ventralis do układu limbicznego. Pierwszy z tych układów ma istotne znaczenie dla czynności
ruchowych, drugi zaś dla emocji i napędów.
Połączenia.
DROGI DOPROWADZAJ
CE.
1. Drogi rozpoczynające się w rdzeniu kręgowym.
- przez bocznice długich dróg czuciowych,
- przez bezpośrednie połączenia rdzeniowo-siatkowe
- przez układy kolejnych kilku neuronów, zlokalizowanych w rdzeniu kręgowym i w pniu mózgu.
Uważa się, że najwięcej aksonów z rdzenia kręgowego dochodzi do jądra
olbrzymiokomórkowego.
2. Drogi rozpoczynające się w korze mózgu.
Wychodzą one z różnych części kory dochodząc do poszczególnych jąder tworu siatkowatego.
Włókna korowo-siatkowe biegną w znacznym stopniu razem z włóknami korowo-rdzeniowymi i
korowo-jądrowymi.
3. Drogi rozpoczynające się w międzymózgowiu
Rozpoczynają się zarówno we wzgórzu, jak i w podwzgórzu. Razem z nimi biegną aksony
pochodzące z układu limbicznego
4. Drogi rozpoczynające się w móżdżku.
Pochodzą głównie z jego płata przedniego i tylnego. Dochodzą one do wszystkich odcinków tworu
siatkowatego (w rdzeniu przedłużonym, moście i śródmózgowiu), wywierając wpływ głównie
pobudzający na napięcie mięśni,
5. Drogi rozpoczynające się w pokrywie.
DROGI ODPROWADZAJ
CE.
1. Drogi wstępujące.
Są liczne i dochodzą niemal do wszystkich zasadniczych części międzymózgowia i kresomózgowia
łącznie z korą mózgu. Większość z nich rozpoczyna się w górnej części mostu i w śródmózgowiu.
noradrenergiczne, biorące początek w jądrze miejsca sinawego,
 serotoninergiczne, rozpoczynające się w jądrach szwu,
dopaminergiczne, których komórki macierzyste leża w śródmózgowiu,
2. Drogi zstępujące, siatkowo-rdzeniowe.
Biorą początek głównie w górnej części mostu oraz w jądrze olbrzymiokomórkowym rdzenia
przedłużonego.
Pierwsza z nich kieruje się ku przodowi i tworzy w rdzeniu kręgowym drogę siatkowo-rdzeniowa
przyśrodkową, głównie nie skrzyżowaną.
Droga biorąca początek w rdzeniu przedłużonym  droga siatkowo-rdzeniowa boczna zawiera
zarówno włókna skrzyżowane, jak i nie skrzyżowane.
Obie drogi wpływają na motorykę i napięcie mięśni. Ponadto niektóre włókna siatkowo-rdzeniowe
kontrolują czynności wegetatywne układu autonomicznego rdzenia kręgowego i przewodzenie
impulsów czuciowych.
3. Drogi domóżdżkowe.
Pochodzą z różnych części tworu siatkowatego; najliczniejsze rozpoczynają się w górnej części
mostu i w jądrze bocznym rdzenia przedłużonego.
CZYNNOŚĆ.
TS otrzymuje informacje ze wszystkich zasadniczych części OUN i ze swej strony rzutuje na
powyższe okolice. Jest on w związku z tym zaangażowany niemal we wszystkie czynności układu
nerwowego. Najbardziej wyraz
ny jest jego wpływ na:
1) motorykę,
2) czynności wegetatywne i oddychanie,
3) sen i czuwanie
4) percepcję bodz
ców czuciowych.
Od dawna znano wpływ tworu siatkowatego na motorykę i statykę ciała oraz na napięcie mięśni. w pniu
mózgu można wyróżnić ośrodki: hamujące i torujące czynność ruchową. Ośrodki hamujące, które zajmują
znaczna część tworu siatkowatego, miałyby się znajdować w przednioprzyśrodkowych okolicach rdzenia
przedłużonego i mostu, a ośrodki torujące bardziej z tyłu i z boku, głównie w śródmózgowiu. Brak
równowagi między działaniem obu tych części tworu siatkowatego powodowałby zaburzenia napięcia
mięśni.
Liczne okolice tworu siatkowatego kierują różnymi funkcjami wegetatywnymi układu autonomicznego,
takimi jak np.: ciśnienie krwi, praca serca, wydzielanie gruczołów przewodu pokarmowego itp. w związku z
tym w tworze siatkowatym rozróżnia się szereg ośrodków w fizjologicznym tego słowa znaczeniu.
Ośrodki krążenia, czyli naczynioruchowe i sercowe znajdują się w tworze siatkowatym rdzenia
przedłużonego, sięgając u góry również i do mostu. Regulują one akcję serca i ciśnienie krwi. Na podstawie
drażnienia i uszkadzania stwierdzono, że ośrodek wpływający na zwiększenie ciśnienia krwi i ośrodek
zmniejszający je leżą w odrębnych częściach tworu siatkowatego, a ich wzajemny stosunek jest niezmiernie
złożony.
Ośrodki oddychania. Znajdują się w tworze siatkowatym oliwkowego odcinka rdzenia przedłużonego.
Drażniąc je prądem elektrycznym można osiągnąć u zwierząt doświadczalnych wdech i wydech, zależnie od
umiejscowienia elektrody. W ten sposób wyróżniono ośrodek wdechu, leżący z przodu, i ośrodek wydechu,
znajdujący się bardziej z tyłu oraz nieco wyżej. Prawidłowa, rytmiczna współpraca obu ośrodków jest
uzależniona od licznych czynników. Ważną rolę odgrywają przy tym impulsy nerwowe, dochodzące drogą
nerwów błędnych z receptorów znajdujących się w płucach, oraz nadrzędna czynność ośrodka mieszczącego
się w śródmózgowiu lub w moście.
Ośrodki związane z czynnością przewodu pokarmowego i układu moczowego. Znajdują się w znacznej
mierze w obrębie tworu siatkowatego rdzenia przedłużonego i mostu. Należy tu wymienić: ośrodek ssania,
ośrodek połykania, ośrodki wydzielania gruczołów przewodu pokarmowego, ośrodki zwiększające napięcie
błony mięśniowej przewodu pokarmowego oraz ośrodek wymiotny, jak również ośrodki regulujące napięcie
pęcherza moczowego.
Rytm poszczególnych okresów snu i czuwania w znacznym stopniu zależy od tworu siatkowatego.
Rozróżnia się tu szereg ośrodków wpływających na powyższe czynności. W górnej części (most i
śródmózgowie) znajdują się ośrodki, których drażnienie powoduje obudzenie śpiącego zwierzęcia i
wyraz
nie zaznaczoną aktywację kory mózgu. Okolice te należą do układu siatkowatego pobudzającego.
Szczególne znaczenie w mechanizmie snu i czuwania przypisują niektórzy jądrom szwu, zawierającym
neurony bogate w serotoninę.
Wpływ tworu siatkowatego, na przewodzenie impulsów czuciowych obserwowano stosunkowo dawno.
Dopiero jednak ostatnio stwierdzono, że drażnienie niektórych okolic tworu siatkowatego może powodować
osłabienie czucia bólu, co ma istotne znaczenie w patologii zespołów bólowych. Do takich okolic należy
przede wszystkim istota szara otaczająca wodociąg mózgu i część jądra olbrzymiokomórkowego.
J
DRA NERWÓW CZASZKOWYCH
W nerwach czaszkowych, podobnie jak w rdzeniowych, rozróżnia się włókna dośrodkowe i odśrodkowe.
Włókna dośrodkowe (czuciowe) są wypustkami komórek znajdujących się w zwojach obwodowych.
Wypustki te po wejściu do mózgowia kończą się w ośrodkach zwanych nuclei terminationis albo nuclei
sensorii. Te zaś z kolei tworzą drugi neuron, przekazujący impulsy nerwowe do wyższych pięter mózgowia.
Zwoje obwodowe nerwów czaszkowych są więc odpowiednikiem zwojów rdzeniowych, a jądra krańcowe -
odpowiednikiem istoty szarej rogów tylnych rdzenia kręgowego.
Włókna odśrodkowe, wychodzące z mózgowia do nerwów czaszkowych, można podzielić, podobnie jak
włókna korzeniowe nerwów rdzeniowych, na dwie grupy: włókna ruchowe, unerwiające mięśnie
szkieletowe, i włókna układu autonomicznego (prawdopodobnie wyłącznie przywspółczulne), zaopatrujące
mięśnie gładkie, mięsień sercowy oraz tkankę gruczołową. Komórki, w których zaczynają się włókna
odśrodkowe, tworzą w istocie szarej pnia mózgu nuclei originis. Te z nich, które wysyłają włókna do mięśni
szkieletowych, nazywamy nuclei motorii, te zaś, w których rozpoczynają się włókna układu
autonomicznego nuclei autonomici s. parasympathici. Jądra ruchowe są tworem analogicznym do rogów
przednich rdzenia kręgowego, a jądra przywspółczulne  do komórek układu autonomicznego, leżących w
segmentach krzyżowych.
Jądra ruchowe.
1. Jądra słupa tylno-przyśrodkowego, będące bezpośrednim przedłużeniem jąder ruchowych rdzenia
kręgowego, leżą w obrębie istoty szarej środkowej lub na jej pograniczu.
nucleus n, hypoglossi (w rdzeniu przedłużonym)
nucleus n. abducentis (colliculus facialis)
nucleus n. trochlearis (śródmózgowie)
nuclei n. oculomotorii, główne i środkowe (śródmózgowie)
2. Jądra słupa przednio-bocznego.
nucleus ambiguus, wspólne dla n. językowo-gardłowego, n. błędnego i korzeni czaszkowych n.
dodatkowego
nucleus n. facialis
nucleus motorius n. trigemini.
Jądra autonomiczne nerwów czaszkowych.
Leżą głównie w istocie szarej środkowej lub w jej pobliżu.
nucleus dorsalis n. vagi
nucleus accessorius s. autonomicus n. oculomotorii
Jądra czuciowe
nuclei sensorii n. trigemini
nucleus solitarius
nuclei cochleares
nuclei vestibulares
J
DRO NERWU PODJ
ZYKOWEGO (XII)
Nerw podjęzykowy składa się zasadniczo z włókien ruchowych, które rozpoczynają się w nucleus n.
hypoglossi.
Włókna korzeniowe nerwu podjęzykowego, przynajmniej w swej większości, nie ulegają
skrzyżowaniu. Po wyjściu z jądra podążają one ku przodowi na pograniczu tworu siatkowatego
szarego oraz białego. W dalszym przebiegu odginają się one w bok, wychodząc z rdzenia
przedłużonego w bruz
dzie bocznej przedniej. Znaczna część włókien korzeniowych przebija jądra
oliwki, część natomiast omija je od strony przyśrodkowej.
Czynność.
Jądro nerwu podjęzykowego jest ośrodkiem ruchowym unerwiającym mięśnie języka. Zniszczenie
tego ośrodka powoduje porażenie powyższych mięśni po tej samej stronie; po pewnym czasie
włókna mięśniowe pozbawione unerwienia ulegają zanikowi, wskutek czego odpowiednia połowa
języka staje się wyraz
nie niniejsza.
W sąsiedztwie jądra nerwu podjęzykowego, w obrębie tworu siatkowatego oraz istoty szarej
środkowej znajdują się mniejsze, przeważnie średniej wielkości komórki nerwowe, mające pewne
cechy wspólne. Tworzą one kilka jąder, zwanych jądrami okołopodjęzykowymi. nucleus
intercalatus, nucleus interfascicularis hypoglossi i nucleus sublingualis, nucleus praepositus
hypoglossi, nucleus paramedianus dorsalis. Przypuszcza się, że wychodzą z nich włókna nerwowe
podążające do móżdżku. Niektórzy uważają, że jądra te są jądrami krańcowymi, w których kończą
się włókna proprioceptywne, przekazujące między innymi impulsy nerwowe z mięśni języka.
J
DRA NERWU J
ZYKOWO-GARDA
OWEGO (IX), NERWU BA

DNEGO (X) I NERWU
DODATKOWEGO (XI)
Włókna ruchowe biorą początek w nucleus ambiguus
włókna przywspółczulne rozpoczynają się w nulceus dorsalis n. vagi , nucleus dorsalis n.
glossopharyngei
Włókna dośrodkowe (czuciowe) wnikają przeważnie do tractus solitarius, kończąc się w nucleus
solitarius. Część włókien dośrodkowych oddziela się od głównego pęczka i dochodzi do jądra
rdzeniowego nerwu trójdzielnego.
Korzenie rdzeniowe nerwu dodatkowego, w skład których wchodzą głównie włókna ruchowe,
rozpoczynają się w komórkach segmentów szyjnych rdzenia kręgowego i odcinka podoliwkowego
rdzenia przedłużonego.
nucleus ambiguus.
Włókna korzeniowe, rozpoczynające się w jądrze dwuznacznym, biegną najpierw ku tyłowi, w
stronę istoty szarej środkowej, zaginają się ku przodowi oraz w bok i wraz z innymi włóknami
korzeniowymi podążają do miejsca wyjścia z rdzenia przedłużonego w bruz
dzie bocznej tylnej.
Część włókien korzeniowych na swoim przebiegu przebija pasmo rdzeniowe nerwu trójdzielnego i
jego jądro, inne zaś omijają je od strony przyśrodkowej.
Czynność.
unerwia mięśnie prążkowane krtani, gardła, podniebienia i przełyku.
Uszkodzenie
powoduje zaburzenia połykania i fonacji.
nucleus dorsalis n. vagi
Jest jądrem przywspółczulnym
Włókna korzeniowe wychodzą z przedniej powierzchni jądra grzbietowego. Biegną skośnie ku
przodowi i do boku, przebijając po drodze twór siatkowaty oraz pasmo rdzeniowe nerwu
trójdzielnego.
Czynność.
unerwia mięsień sercowy oraz mięśnie gładkie i tkankę gruczołową większości narządów klatki
piersiowej i jamy brzusznej. Włókna przekazujące impulsy do poszczególnych narządów
rozpoczynają się prawdopodobnie w różnych częściach jądra.
nucleus dorsalis n. glossopharyngei
Leży powyżej jądra grzbietowego nerwu błędnego, w jego przedłużeniu. Niektórzy lokalizują w
nim komórki unerwiające śliniankę przyuszną, nazywając je nucleus salivatorius inferior
nucleus solitarius
Jest jądrem czuciowym (krańcowym), do którego dochodzą włókna dośrodkowe kilku nerwów
czaszkowych. Włókna te po wejściu do mózgowia dzielą się na gałąz
wstępującą i zstępującą lub
biegną nie podzielone w dół, w kierunku rdzenia kręgowego. Gałęzie wstępujące są na ogół bardzo
krótkie. Natomiast gałęzie zstępujące mają dość znaczną długość i tworzą w rdzeniu przedłużonym
wyraz
nie widoczne pasmo samotne (tractus solitarius).
Czynność.
Do jądra samotnego dochodzą włókna dośrodkowe nerwów: twarzowego (pośredniego), językowo-
gardłowego, błędnego i dodatkowego oraz nieznaczna część włókien pochodzących z nerwu
trójdzielnego. Jądro samotne ta drogą otrzymuje impulsy nerwowe z gardła, krtani oraz trzew klatki
piersiowej i jamy brzusznej.
Odcinek górny jądra samotnego, a zwłaszcza jego część przednio-boczna, jest uważany za ośrodek,
do którego dochodzą włókna smakowe.
komórki jądra samotnego wysyłają aksony, m.in. do ośrodków śródmózgowia, podwzgórza i ciała
migdałowatego. Tymi drogami jądro samotne wpływa na czynność układu autonomicznego, na
układ limbiczny i pośrednio na układ gruczołów wydzielania wewnętrznego.
J
DRA NERWU PRZEDSIONKOWO-ŚLIMAKOWEGO (VIII)
n. vestibulocochlearis składa się z dwóch części: ślimakowej i przedsionkowej.
Część ślimakowa przewodzi impulsy nerwowe ze znajdującego się w ślimaku nabłonka
odbierającego bodz
ce słuchowe
Część przedsionkowa rozpoczyna się w przedsionku i w kanałach półkolistych. Znajdują się tam
receptory zmysłu równowagi.
Na zewnątrz mózgowia obie części nerwu przedsionkowego biegną wspólnie w przewodzie
słuchowym wewnętrznym. W miejscu wejścia do rdzenia przedłużonego i do mostu oddalają się
one od siebie; część przedsionkowa kieruje się przyśrodkowo do konaru dolnego móżdżku, część
ślimakowa zaś otacza go od przodu i od boku, dochodząc do jąder ślimakowych.
Jądra części ślimakowej nerwu VIII
pars cochlearis (n. cochlearis), jest utworzona głównie z wypustek dośrodkowych komórek
leżących w ganglion spirale. Po wejściu do mózgowia dzielą się one na odgałęzienia kończące się
w jądrze ślimakowym brzusznym i w jądrze ślimakowym grzbietowym. Niektóre wypustki biegną
dalej do jąder ciała czworobocznego, jądra górnego oliwki oraz do jąder wstęgi bocznej.
nucleus cochlearis ventralis.
Włókna nerwowe wychodzące z jądra ślimakowego brzusznego biegną w stronę przyśrodkową
przed konarem dolnym móżdżku i pasmem rdzeniowym nerwu trójdzielnego. Wchodzą one w skład
corpus trapezoideum, a następnie wnikają do lemniscus lateralis, będąc drugim neuronem drogi
słuchowej.
Kończą się one głównie w jądrach ciała czworobocznego, w jądrze górnym oliwki i w jądrach
wstęgi bocznej. Te zaś z kolei przesyłają impulsy ruchowe do wzgórka dolnego pokrywy i do ciała
kolankowatego przyśrodkowego.
nucleus cochlearis dorsalis
leży na tylno-bocznej powierzchni konaru dolnego móżdżku.
Włókna nerwowe wychodzące z jądra ślimakowego grzbietowego biegną w obrębie ciała
czworobocznego i wstęgi bocznej, kończąc się podobnie jak włókna wychodzące z jądra
ślimakowego brzusznego.
Część ślimakowa nerwu VIII zawiera również niewielką liczbę włókien odśrodkowych.
Rozpoczynają się one w jądrze górnym oliwki i biegną w postaci fasciculus olivocochlearis. Kończą
się na komórkach włosowatych narządu spiralnego ślimaka, prawdopodobnie działając na nie
hamująco.
Jądra części przedsionkowej nerwu VIII
pars vestibularis (n. vestibularis) jest grubsza od części ślimakowej. Tworzą ją wypustki komórek
dwubiegunowych ganglion vestibulare, wnikające do mózgowia nieco wyżej i bardziej
przyśrodkowo od włókien nerwu ślimakowego. W mózgowiu podążają one po przyśrodkowej
stronie konara dolnego móżdżku w kierunku pola przedsionkowego, leżącego w dnie komory
czwartej; tu z kolei dzielą się na krótsze gałęzie wstępujące i dłuższe zstępujące. Gałęzie te kończą
się w jądrach przedsionkowych, a niektóre z nich dochodzą prawdopodobnie również i do
filogenetycznie najstarszych części móżdżku. Rozróżniamy 4 nuclei vestibulares:
nucleus vestibularis medialis
nucleus vestibularis inferior
nucleus vestibularis lateralis
nucleus vestibularis superior
Połączenia jąder przedsionkowych.
DROGI DOPROWADZAJ
CE.
1) włókna korzeniowe części przedsionkowej nerwu przedsionkowo-ślimakowego
2) tractus cerebellovestibularis. (rozpoczyna się głównie w jądrze wierzchu oraz w filogenetycznie
najstarszej części kory móżdżku)
3) bocznice niektórych włókien rozpoczynających się w rdzeniu kręgowym oraz w TS
tyłomózgowia
4) liczne włókna zstępujące z wyższych pięter mózgowia.
DROGI ODPROWADZAJ
CE
1) tractus vestibulocerebellaris (biegnie przez konar dolny móżdżku. Kończy się w fllogenetycznie
najstarszych okolicach móżdżku)
2) tractus vestibulospinalis (przekazuje impulsy z przedsionka do komórek ruchowych rdzenia
kręgowego)
3) tractus vestibulolongitudinalis (Tworzą ją włókna rozpoczynające się w jądrach
przedsionkowych i wchodzące w skład pęczka podłużnego przyśrodkowego)
4) tractus vestibuloreticularis (do TS)
5) tractus uestibulothalamicus (drugi neuron w układzie dróg przekazujących impulsy z przedsionka
do kory mózgu)
J
DRA NERWU TWARZOWEGO (VII)
W nerwie twarzowym rozróżnia się część ruchową n. intermedius (włókna przywspółczulne oraz
dośrod-kowe (czuciowe)).
Włókna ruchowe rozpoczynają się w nucleus n. facialis, włókna zaś przywspółczulne głównie
wnucleus salivatorius superior.
Włókna czuciowe nerwu twarzowego kończą się w jądrze samotnym oraz częściowo w jądrze
rdzeniowym nerwu trójdzielnego.
nucleus n. facialis (nucleus motorius n. facialis)
Leży ono w części grzbietowej mostu za jądrami ciała czworobocznego
wychodzi na zewnątrz na granicy mostu, rdzenia przedłużonego i konaru środkowego móżdżku.
Czynność.
Włókna wychodzące z jądra nerwu twarzowego zaopatrują mięśnie wyrazowe, jak również mięsień
strzemiączkowy oraz mięsień rylcowo-gnykowy i tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego,
nucleus salivatorius superior (nucleusparasympathicus n. facialis
Znajduje się prawdopodobnie w dolnym odcinku mostu. Włókna z niego wychodzące
(przedzwojowe) podążają w nerwie twarzowym (pośrednim) do zwoju skrzydłowo-podniebiennego
i podżuchwowego. Zwoje te unerwiają śliniankę podżuchwową, śliniankę podjęzykową, gruczoły
nosowe i podniebienne oraz gruczoł łzowy,
Włókna zaopatrujące gruczoł łzowy mają rozpoczynać się w komórkach określonych jako jądro
łzowe (nucleus lacrimalis).
NUCLEUS N. ABDUCENTIS (VI)
znajduje się we wzgórku twarzowym
Włókna wychodzą na zewnątrz na granicy mostu i rdzenia przedłużonego
Czynność.
Jądro nerwu odwodzącego zaopatruje mięsień prosty boczny oka tej samej strony.
Uszkodzenie
powoduje nie tylko porażenie mięśnia prostego bocznego, ale zazwyczaj również porażenie
skojarzonego spojrzenia w bok. Chory z tego rodzaju zaburzeniem nie może skierować gałek
ocznych w bok, w stronę, po której znajduje się ognisko chorobowe.
J
DRA NERWU TRÓJDZIELNEGO (V)
Nerw trójdzielny jest nerwem mieszanym, w skład którego wchodzi część mniejsza, ruchowa, oraz
część większa, czuciowa.
Włókna ruchowe wychodzą z nucleus motorius n. trigemini.
Włókna czuciowe nerwu trójdzielnego po wejściu do mózgowia podążają ku tyłowi i nieco w stronę
przyśrodkową, dzieląc się przeważnie na krótkie gałęzie wstępujące i znacznie dłuższe gałęzie
zstępujące. Gałęzie wstępujące kończą się w moście w nucleus sensorius superior n. trigemini, a
zstępujące tworzą tractus spinalis n. trigemini, schodzące ku dołowi aż do części szyjnej rdzenia
kręgowego. Po jego stronie przyśrodkowej znajduje się nucleus spinalis n. trigemini.
Odrębna część włókien dośrodkowych, pochodząca głównie z V3, kieruje się ku tyłowi i ku górze w
stronę śródmózgowia. Tworzy ona pasmo tractus mesencephalicus n. trigemini, dochodzące do
nucleus mesencephalicus n. trigemini.
nucleus motorius n. trigemini
znajduje się w środkowym odcinku mostu
Czynność.
unerwia mięśnie I łuku skrzelowego: mięśnie żwaczowe, mięsień żuchwowo-gnykowy, przedni
brzusiec mięśnia dwubrzuścowego i napinacz błony bębenkowej .
Zniszczenie
porażenie powyższych mięśni, co uwidacznia się najbardziej przy ruchach żuchwy.
nucleus sensorius superior n. trigemini.
Znajduje się w środkowym odcinku mostu, w bocznej części TS
Włókna nerwowe, biorące początek w jądrze czuciowym górnym, przeważnie ulegają skrzyżowaniu
w obrębie szwu i wyżej, wspólnie z włóknami nie skrzyżowanymi tworzą lemniscus trigeminalis,
która w moście biegnie jako odrębny pęczek, a wyżej w śródmózgowiu zbliża się do wstęgi
przyśrodkowej.
nucleus spinalis n. trigemini.
Ciągnie się przez całą długość rdzenia przedłużonego, swym dolnym końcem wchodząc do
szyjnych segmentów rdzenia kręgowego, a górnym do dolnego odcinka mostu.
Z boku od jądra znajduje się tractus spinalis n. trigemini
Połączenia.
DOPROWADZAJ
CE:
1) włókna pasma rdzeniowego n. trójdzielnego.
2) włókna innych nerwów czaszkowych: n. intermedius, IX, X
ODPROWADZAJ
CE:
1) przechodzą na stronę przeciwległą, wchodząc w skład wstęgi trójdzielnej, zdążając do wzgórza.
2) Część z nich kończy się w jądrach TS i górnego wzgórka blaszki pokrywy
Czynność.
jest ośrodkiem czucia bólu, ciepła i zimna.
Uszkodzenie:
po tej samej stronie zniesienie wymienionych rodzajów czucia w zakresie unerwienia n.
trójdzielnego oraz częściowo w zakresie innych nerwów łuków skrzelowych (n. pośredniego, n.
językowo-gardłowego i n. błędnego). Jak już wspomniano, ma to praktyczne zastosowanie w
zabiegach chirurgicznych, mających na celu zniesienie bólów w obrębie twarzy (np. przy nerwobólu
n. trójdzielnego).
nucleus mesencephalicus n. trigemini
Jest jądrem końcowym, do którego dochodzą włókna tractus mesencephalicus n. trigemini. Pasmo
to oddziela się od pozostałych włókien nerwu trójdzielnego w środkowym odcinku mostu,
podążając najpierw ku tyłowi przez górny biegun jądra przedsionkowego górnego. Następnie jego
włókna zaginają się ku górze, biegnąc do śródmózgowia po przyśrodkowej stronie konara górnego
móżdżku.
Jest położone w górnym odcinku mostu. Kom. jednobiegunowe, których gałąz
obwodowa
przewodzi głównie impulsy proprioceptywne. Są to więc jedyne neurony czuciowe pierwszego
rzędu, znajdujące się w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.
Czynność.
za pośrednictwem nerwu trójdzielnego dochodzą do niego impulsy z zakończeń czucia głębokiego,
znajdującego się w mięśniach żwaczowych. Niektórzy przypuszczają, że docierają tu również
impulsy z mięśni mimicznych twarzy i z mięśni gałki ocznej.
Objawy chorobowe, występujące przy uszkodzeniach rdzenia przedłużonego i mostu, są spowodowane
obecnością jąder nerwów czaszkowych (V-XII) i głównie skrzyżowanych, długich dróg czuciowych
(rdzeniowe-mózgowych) oraz ruchowych (mózgowo-rdzeniowych).
objawy ze strony nerwów czaszkowych występują głównie po stronie ogniska chorobowego
zaburzenia czuciowe i ruchowe w zakresie tułowia i kończyn po stronie przeciwległej.
Ponadto mogą wystąpić groz
ne dla życia objawy ze strony krążenia i oddychania.
Objawy te, pojawiające się najczęściej wskutek zamknięcia światła tętnic unaczyniających rdzeń
przedłużony i most, występują w postaci zespołów różnych zależnie od umiejscowienia ogniska
chorobowego:
1. Zespół przyśrodkowy rdzenia przedłużonego (zespół Jacksona).
Charakteryzuje się porażeniem mięśni języka po tej samej stronie (włókna korzeniowe i jądro n. pod-
językowego), drugostronnym niedowładem połowiczym (drogi korowo-rdzeniowe) oraz drugostronnym
zaburzeniem czucia ułożenia i wibracji, podobnie jak przy uszkodzeniu sznura tylnego rdzenia kręgowego
(wstęga przyśrodkowa).
2. Zespół grzbietowo-boczny rdzenia przedłużonego (zespół Wallenberga).
Może mieć różne objawy zależnie od tego, jakie struktury rdzenia przedłużonego zostały uszkodzone.
Występują objawy dotyczące przede wszystkim nerwu IX i X  zaburzenia połykania i mowy (dysartria),
spowodowane niedowładem mięśni podniebienia, gardła i krtani.
Mogą wystąpić przy tym: przyśpieszenie akcji serca (jądro grzbietowe n. błędnego) i zaburzenia smaku
(jądro samotne), jak również zniesienie czucia bólu i temperatury w jednoimiennej połowie twarzy (pasmo
rdzeniowe n. trójdzielnego i jego jądro).
Zniszczenie drogi rdzeniowo-wzgórzowej bocznej (wstęgi rdzeniowej) powoduje zniesienie czucia bólu,
ciepła i zimna na kończynach i tułowiu po stronie przeciwległej. Wskutek uszkodzenia dróg rdzeniowo-
móżdżkowych pojawiają się zwykle objawy niezborności kończyn po tej samej stronie.
3. Zespól części brzusznej mostu w odcinku dolnym (zespół Foville'a).
Do jego objawów należy porażenie odwodzenia gałki ocznej (włókna korzeniowe n. odwodzącego)
i porażenie mięśni mimicznych twarzy (jądro n. twarzowego). Po stronie przeciwległej stwierdza się
porażenie połowicze (droga korowo-rdzeniowa). Ponieważ uszkodzeniu często ulegają leżące bardziej z tyłu
drogi wstępujące (wstęga przyśrodkowa, wstęga rdzeniowa), obserwuje się również zwykle obniżenie
wszystkich rodzajów czucia.
Jeżeli uszkodzone są tylko włókna n. twarzowego, a nie stwierdza się objawów ze strony n. odwodzącego, to
zespół ten nazywamy zespołem Millarda-Gublera.
4. Zespół części grzbietowej mostu w odcinku dolnym.
Ma objawy w pewnym stopniu podobne do poprzedniego i nosi zwykle również nazwę zespołu Foville'a lub
Millarda-Gublera. Uszkodzenie jąder nerwów odwodzącego i twarzowego powoduje porażenie odwodzenia
gałki ocznej i mięśni mimicznych po tej samej stronie. Do dalszych objawów należą oczopląs (pęczek
podłużny przyśrodkowy), przeciwstronne zniesienie czucia bólu i temperatury (wstęga rdzeniowa) i
zaburzenia czucia ułożenia (wstęga przyśrodkowa).
Mogą również wystąpić tzw. zrywania mięśniowe (mioklonie), dotyczące najczęściej podniebienia i gardła
(droga środkowa nakrywki).
5. Zespół części brzusznej mostu w jego odcinku środkowym.
Charakteryzuje się porażeniem mięśni żwaczowych i niedoczulicą w obrębie twarzy po stronie ogniska
chorobowego (włókna n. trójdzielnego). Również po tej samej stronie mogą pojawić się objawy
móżdżkowe, takie jak: niezborność połowicza lub asynergia (konar środkowy móżdżku). Po przeciwległej
stronie występuje niedowład połowiczy (pęczki podłużne części brzusznej mostu, zawierające włókna
piramidowe).
6. Zespól części grzbietowej mostu w jego odcinku środkowym i górnym.
Podobnie jak w poprzednim zespole, pojawiają się objawy spowodowane zwykle uszkodzeniem włókien
nerwu trójdzielnego, a dodatkowo również jego jąder. Objawy móżdżkowe są spowodowane zwykle
uszkodzeniem konaru górnego móżdżku. Ponadto stwierdza się ostro zaznaczone drugostronne zaburzenia
czucia (wstęga przyśrodkowa i wstęga rdzeniowa).