Dyplomacja gospodarcza w Polsce w świetle
doświadczeń krajów Unii Europejskiej
I. Dyplomacja  pojęcie i główne elementy
II. Gospodarcze podłoże nowoczesnej dyplomacji
III. Nowe podmioty nowoczesnej dyplomacji
IV. Dyplomacja gospodarcza  istota, narzędzia i formy
V. Organizacja dyplomacji gospodarczej
VI. Polski model dyplomacji gospodarczej
VII. Modele dyplomacji gospodarczej w wybranych
krajach UE
VIII.Podsumowanie i wnioski
Prof. UEK E. Molendowski
1
I. Dyplomacja  pojęcie
i główne elementy
1. Pojęcie dyplomacji
żð Dyplomacja definiowana jest jako instrument polityki prowadzonej przez
państwo służący rozwiązywaniu problemów pojawiających się w stosunkach z
innymi państwami. (B. Grzeloński, Dyplomacja Polska w XX wieku, SGH
Warszawa 2007).
żð DziaÅ‚alność paÅ„stwa dotyczÄ…ca jego oficjalnych stosunków z innymi
państwami, a zmierza do realizacji celów, jakie stawiają sobie kierownicze
organy władzy państwowej, a za jej pośrednictwem - klasy i grupy społeczne,
których interesy i poglądy są dla tych organów miarodajne. (S.E. Nahlik,
Narodziny nowożytnej dyplomacji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków
1971).
Cele te odzwierciedlają się w zagranicznej polityce państwa, a dyplomacja
jest orężem tej polityki. Postępująca demokratyzacja stosunków
międzynarodowych doprowadziła jednak do sytuacji, w której dyplomacja
dotyczy zarządzania relacjami między państwami, a także między państwami i
innymi aktorami. (R.P. Barston, Modern Diplomacy, Longmans, London 2006).
Prof. UEK E. Molendowski 2
I. Dyplomacja  pojęcie
i główne elementy
2. Elementy dyplomacji:
żð Uznawany miÄ™dzynarodowo system zasad (Konwencja WiedeÅ„ska z 1961
r.), definiujÄ…cy, kto jest legalnym uczestnikiem, jakie sÄ… prawa i obowiÄ…zki
uczestników;
żð MiÄ™dzynarodowo podzielane wartoÅ›ci i tożsamość uwieczniona przez
podobne metody rekrutacji i procedury socjalizacyjne w ministerstwach spraw
zagranicznych;
żð Wspólny profesjonalny jÄ™zyk;
żð Ogólnie podzielane normy i zasady (wzajemne uznawanie agentów
dyplomatycznych, immunitet);
żð MiÄ™dzynarodowo uznawane metody pracy i standardowe procedury
operacyjne.
Prof. UEK E. Molendowski 3
II. Gospodarcze podłoże
nowoczesnej dyplomacji
1. Gruntowne zmiany, jakie zaszły w ostatnich
dziesięcioleciach, przetworzyły cały zakres problemów, z jakimi
dyplomacja do niedawna miała do czynienia. Podłożem
dyplomacji stała się gospodarka światowa, a postępowanie w
stosunkach międzynarodowych zawisło od interesów
gospodarczych.
2. Za moment, w którym sprawy gospodarcze stały się
przedmiotem zabiegów dyplomatycznych uważany jest
rok 1453. Centrum rozwoju dyplomacji przeniosło się wówczas
do Wenecji, Florencji, Mediolanu, a pierwszoplanowym celem
działania dyplomatów było zawieranie umów gospodarczych.
Prof. UEK E. Molendowski 4
II. Gospodarcze podłoże
nowoczesnej dyplomacji
3. Punktem przełomowym był okres 1890-1900: USA
pierwszy raz angażują się w sprawy poza kontynentem
(dostęp handlowy do rynku chińskiego). Od tej pory
większość konfliktów i traktatów miała podłoże gospodarcze
(konflikt marokański 1904-1905, wojna rosyjsko-japońska
1904-1905).
4. Druga połowa XX wieku: to rozwój globalnych
związków gospodarczo-politycznych (likwidacja systemu
kolonialnego, powstanie nowych suwerennych państw).
Prof. UEK E. Molendowski 5
II. Gospodarcze podłoże
nowoczesnej dyplomacji
5. Proces ekonomizacji polityki zagranicznej
i dyplomacji:
" Ogromna większość spraw, którymi zajmuje się
obecnie dyplomacja światowa dotyczy stosunków i
interesów gospodarczych
" Decyzje o nawiązaniu stosunków gospodarczych z
zagranicą w większym stopniu zależą od przedsiębiorstw,
korporacji, organizacji (nie od organów władzy).
" Rola państwa nie słabnie, ale ulega
przewartościowaniu.
Prof. UEK E. Molendowski 6
III. Nowe podmioty nowoczesnej
dyplomacji
1.Państwowość w dobie globalizacji:
" Umniejszenie roli państwa w tworzeniu dobrobytu - posiadanie
terytorium przestało być podstawą dobrobytu
" Globalizacja i rozwój ponadnarodowych procesów
gospodarczych
" Apaństwowość rynku finansowego
" Rozwój technologii informacyjnej (informacja niematerialnym
z
ródłem bogactwa)
" Ewolucja państwa: od modelu opiekuńczego do modelu
konkurencyjnego
" Państwo nie jest już absolutnym z
ródłem władzy.
Prof. UEK E. Molendowski 7
III. Nowe podmioty nowoczesnej
dyplomacji
2. Podmioty regionalne
" Wzrost znaczenia i autonomii władz regionalnych
" Organizowanie się regionów w grupy wpływu ponad granicami
państw, by stać się nowymi uczestnikami gry dyplomatycznej
" Otwarcie własnych ministerstw spraw zagranicznych przez
niektóre amerykańskie stany, które mogą utrzymywać kontakty z
innymi krajami, często z pominięciem Waszyngtonu.
Prof. UEK E. Molendowski 8
III. Nowe podmioty nowoczesnej
dyplomacji
3. Gracze ponadnarodowi nowymi uczestnikami
dyplomacji:
" Wśród nich największą rolę odgrywa UE jako autonomiczny
podmiot globalnej dyplomacji w ramach I filaru (polityka
handlowa, makroekonomiczna, ochrona środowiska)
" Dysponując korpusem dyplomatycznym, UE uzyskała odrębny
międzynarodowy status prawny
Prof. UEK E. Molendowski 9
III. Nowe podmioty nowoczesnej
dyplomacji
4. Aktorzy ponadpaństwowi :
" Firmy i organizacje pozarzÄ…dowe
" Dyplomacja na styku państwo-firma
" Dyplomacja między przedsiębiorstwami
" Uczestnictwo organizacji pozarzÄ…dowych w dyplomacji nie jest
równomierne
" Duża rola NGO w sprawach dot. ochrony środowiska i pokoju
(tam gdzie państwa chcą uniknąć oficjalnej interwencji).
Prof. UEK E. Molendowski 10
III. Nowe podmioty nowoczesnej
dyplomacji
5. Zwiększona autonomia organizacji
międzynarodowych:
" Dążenie ONZ do osiągnięcia autonomii dyplomatycznej
(Boutros Ghali, Kofi Annan)
" Bliska współpraca ONZ z organizacjami międzynarodowymi i
prywatnymi przedsiębiorstwami
" Tworzenie związków partnerskich w obszarach, z których
wycofało się państwo.
Prof. UEK E. Molendowski 11
III. Nowe podmioty nowoczesnej
dyplomacji
6. Dyplomacja międzynarodowych organizacji
pozarzÄ…dowych i transnarodowych korporacji:
" Międzynarodowe organizacje pozarządowe i transnarodowe
korporacje występujące współcześnie obok państw w roli
równorzędnych aktorów międzynarodowej sceny gospodarczej
reprezentują odmienne, często rozbieżne interesy
" Wykształciły one różne środki i narzędzia dyplomatyczne do
osiągnięcia założonych przez siebie celów gospodarczych.
Prof. UEK E. Molendowski 12
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
1. Definicja dyplomacji gospodarczej
Dyplomację gospodarczą należy definiować, jako realizację przez
przedstawicieli państwa - profesjonalnych dyplomatów
gospodarczych - działań zmierzających do podniesienia pozycji
międzynarodowej państwa poprzez szeroko rozumianą promocję:
" interesów gospodarczych kraju jako całości oraz
" partykularnych interesów poszczególnych jego podmiotów
(E. Molendowski, W. Polan).
2009
Prof. UEK E. Molendowski 13
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
1. Definicja dyplomacji gospodarczej (c.d.)
Dyplomacja gospodarcza
żð Korzysta z nieformalnych negocjacji i kooperacji, tzw. miÄ™kki
typ regulacji (np. kodeksy dobrych praktyk) oraz z kreowania i
wdrażania obligatoryjnych reguł i reżimów prawnych.
żð D.G. to aktywny skÅ‚adnik zintegrowanej dziaÅ‚alnoÅ›ci
dyplomatycznej, w której zacierają się linie podziału między
sferami funkcjonalnymi (np. sferÄ… konsularnÄ…, kultury i handlu)
żð Dyplomata gospodarczy musi być
po trosze ekonomistÄ…, handlowcem,
prawnikiem, analitykiem, negocjatorem
oraz politykiem.
Prof. UEK E. Molendowski 14
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
2. Dyplomacja gospodarcza i interes narodowy
vðBezpieczeÅ„stwo i dobrobyt to dwa podstawowe cele
polityki zagranicznej większości państw
vðSzczególne miejsce zajmujÄ… w dyplomacji Stanów
Zjednoczonych
vðStosunki polityczne wykazujÄ… tendencjÄ™
do błyskawicznych zwrotów, relacje
biznesowe wydajÄ… siÄ™ stabilniejsze
vð Kiedy dobra i usÅ‚ugi przekraczajÄ… granice,
nie czyniÄ… tego armie .
Prof. UEK E. Molendowski 15
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
2. Dyplomacja gospodarcza i interes narodowy
Dyplomacja gospodarcza jest jednym z podstawowych narzędzi,
pozwalających na budowanie silnej pozycji państwa w świecie, gdyż
angażuje we wspólne działania służby zagraniczne administracji
państwowej oraz środowisko biznesu.
Przykład USA:
" Od ponad 50 lat, niezależnie od politycznych i gospodarczych cykli,
amerykańska polityka i dyplomacja dążą do intensyfikacji
międzynarodowego handlu i wzrostu poziomu inwestycji.
" Globalny rozwój gospodarczy zależy od sukcesu działań
podejmowanych w tym zakresie.
" Motorem napędowym wzrostu jest handel.
Prof. UEK E. Molendowski 16
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
3. Główne narzędzia dyplomacji gospodarczej
żð aktywność w miÄ™dzynarodowych i regionalnych organizacjach
gospodarczych,
żð negocjacje i podpisywanie porozumieÅ„ i umów handlowych, itp.
żð poszukiwanie partnerów zagranicznych dla firm krajowych,
żð promocja narodowych eksporterów
żð przyciÄ…ganie zagranicznych inwestycji
2009
Prof. UEK E. Molendowski 17
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
4. Formy dyplomacji gospodarczej
vðdyplomacja
vðdyplomacja
handlowa
ekonomiczna
(commercial
(economic
diplomacy)
diplomacy)
2009
Prof. UEK E. Molendowski 18
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
5. Dyplomacja ekonomiczna
Dyplomacja prowadzona przez MSZ i inne resorty odpowiedzialne za
międzynarodową politykę ekonomiczną.
Związana z realizacją takich założeń polityki ekonomicznej, jak np.
działalność przedstawicielstw i delegacji państwowych przy
międzynarodowych organizacjach, np. WTO, OECD, UE.
Dyplomaci ekonomiczni:
" monitorujÄ… politykÄ™ ekonomicznÄ… w innych krajach
" składają raporty na temat polityki ekonomicznej krajów urzędowania
" doradzają w zakresie kształtowania polityki gospodarczej swojego
rzÄ…du.
2009
Prof. UEK E. Molendowski 19
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
6. Dyplomacja handlowa
Działalność misji dyplomatycznych i innych wyspecjalizowanych
agend rządowych, wspierająca krajowy sektor biznesu i finansów w ich
dążeniu do sukcesu rynkowego oraz wzrostu krajowego dochodu
narodowego i lepszej pozycji konkurencyjnej kraju (G. R. Berridge, A. James,
A Dictionary of Diplomacy, Palgrave Publ., Hampshire, UK, 2001).
Dyplomacja handlowa to także:
" promocja handlu
" wspieranie napływu BIZ
" informowanie o możliwościach eksportowych i inwestycjach za
granicÄ…
" organizowanie misji handlowych oraz imprez targowo-
wystawienniczych.
Prof. UEK E. Molendowski 20
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
7. Dyplomacja ekonomiczna a handlowa
Główne cele dyplomatów ekonomicznych:
Øð wywieranie wpÅ‚ywu na miÄ™dzynarodowÄ… politykÄ™ ekonomicznÄ…
poprzez koordynację działalności ministerstw,
Øð ksztaÅ‚towanie negocjacji,
Øð manipulowanie współudziaÅ‚em pozapaÅ„stwowych podmiotów
sceny międzynarodowej w realizacji obranej przez siebie
strategii.
Prof. UEK E. Molendowski 21
IV. Dyplomacja gospodarcza
 istota, narzędzia i formy
7. Dyplomacja ekonomiczna a handlowa
Główne zadania dyplomatów handlowych:
Øð  otwieranie zagranicznych rynków dla krajowych przedsiÄ™biorstw
Øð współudziaÅ‚ w realizacji rzÄ…dowych programów rozwoju
gospodarczego
Øð promocja i informowanie o możliwoÅ›ciach rozwoju współpracy
gospodarczego
Øð wspieranie napÅ‚ywu BIZ
Øð interwencje na szczeblu administracji rzÄ…dowej w interesie
krajowych firm i instytucji
Prof. UEK E. Molendowski 22
V. Organizacja dyplomacji
gospodarczej
1. Czynniki determinujÄ…ce organizacjÄ™ dyplomacji
gospodarczej
Współcześnie każde państwo opracowuje własny system
organizacji dyplomacji gospodarczej, w tym zakres kompetencji
poszczególnych instytucji.
żð KsztaÅ‚t tego systemu zależy przede wszystkim od:
" ustroju politycznego,
" ogólnych założeń polityki zagranicznej,
" poziomu rozwoju gospodarczego.
żð Instytucje uczestniczÄ…ce w dyplomacji gospodarczej:
" władze i urzędy państwowe;
" służby zagraniczne (pion dyplomatyczno  polityczny, pion
ekonomiczno  handlowy, pion konsularny);
" organizacje samorzÄ…du gospodarczego.
Prof. UEK E. Molendowski 23
V. Organizacja dyplomacji
gospodarczej
1. Czynniki determinujÄ…ce organizacjÄ™ dyplomacji
gospodarczej (c.d.)
Struktury organizacyjne służby dyplomatyczno - konsularnej i
gospodarczej są zróżnicowane w poszczególnych krajach.
Obecnie w służbie zagranicznej państw występują:
żð odrÄ™bne placówki dyplomatyczno  konsularne i odrÄ™bne
placówki handlowe (np. Wielkiej Brytanii),
żð placówki, w których wystÄ™pujÄ… dwa piony: dyplomatyczno
 konsularny i ekonomiczno  handlowy (np. w Japonii).
Wybór formy organizacyjnej zależy od charakteru i stopnia
rozwoju stosunków, danego kraju z państwem
przyjmujÄ…cym.
Prof. UEK E. Molendowski 24
V. Organizacja dyplomacji
gospodarczej
2. Malejąca rola MSZ jako głównego kanału kontaktów z innymi
państwami
Globalizacja wywiera silny wpływ na organizacyjny
i koncepcyjny model urzędu ds. zagranicznych:
żð Szczególnie widoczne w krajach Unii Europejskiej.
żð Podejmowanie decyzji w Europie ma duże
następstwa wewnętrzne
żð Wzrost roli głów paÅ„stwa na scenie
dyplomatycznej
żð Premierzy obejmujÄ… rolÄ™ koordynatorów
decyzji podejmowanych przez międzynarodowe gremia
żð W UE maleje rola Rady ds. Ogólnych, zÅ‚ożonej z szefów MSZ a
rośnie znaczenie Rady Europejskiej (głowy państw i szefowie rządów).
Prof. UEK E. Molendowski 25
V. Organizacja dyplomacji
gospodarczej
2. Malejąca rola MSZ jako głównego kanału kontaktów z innymi
państwami
żð PozostaÅ‚e ministerstwa rozwijajÄ… wÅ‚asne oficjalne kontakty
międzynarodowe
żð WpÅ‚yw MSZ maleje o tyle o ile wzrasta autonomia innych
ministerstw branżowych
żð Restrykcje budżetowe i ciÄ™cia kadrowe w MSZ
żð Zarzuty braku efektywnoÅ›ci MSZ i ograniczeÅ„
wynikających z instytucjonalnej organizacji działań
żð Szersze wykorzystanie personelu lokalnego (np. do
prowadzenia spraw administracyjnych)
Prof. UEK E. Molendowski 26
V. Organizacja dyplomacji
gospodarczej
2. Malejąca rola MSZ jako głównego kanału kontaktów z innymi
państwami
W odpowiedzi na utratę wpływów MSZ:
żð poprawiajÄ… koordynacjÄ™, aby nie oddawać miÄ™dzynarodowych
dossier innym ministerstwom.
żð pragnÄ… utrzymać funkcjÄ™ koordynatora w sprawach europejskich
żð kÅ‚adÄ… nacisk na sprawność zarzÄ…dzania
żð deklarujÄ… przykÅ‚adanie dużej uwagi do funkcji konsularnej.
Możliwość reorganizacji MSZ w przyszłości (zastąpienie MSZ
mniejszym, koordynacyjnym biurem spraw zagranicznych, pozwalajÄ…c
na rozwój fachowych kompetencji w ramach ministerstw sektorowych,
o działalności nieograniczonej przez sformalizowane procedury).
Prof. UEK E. Molendowski 27
V. Organizacja dyplomacji
gospodarczej
3. Podstawowe funkcje pionów ekonomiczno 
handlowych ambasad
żð reprezentowanie interesów paÅ„stwa wysyÅ‚ajÄ…cego w kraju
urzędowania w zakresie współpracy gospodarczej i wymiany
handlowej,
żð badanie sytuacji ekonomicznej kraju pobytu i skÅ‚adanie
sprawozdań z tego zakresu kompetentnym organom swojego kraju,
żð współdziaÅ‚anie w przygotowaniu umów i porozumieÅ„ o
współpracy gospodarczej i naukowo  technicznej,
żð propagowanie interesów gospodarczych wÅ‚asnego kraju,
żð wystawianie i wizowanie dokumentów,
żð opiniowanie transakcji handlowych.
Prof. UEK E. Molendowski 28
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
1. Dyplomacja gospodarcza przed 1990 r.
" Zmiany w modelu gospodarczym po wojnie dotyczyły
wykształcenia się specyficznych organów i instytucji powołanych do
obsługi handlu zagranicznego
" Nowy organ  biura radcy handlowego
" Byli to najbliżsi współpracownicy ambasadorów i posłów, którzy
przygotowywali warunki ramowe dla powiązań traktatowych i
politycznych oraz organizowali rynki zbytu dla wytworów rodzimych
producentów
" Przejęły zadania związane z obrotem gospodarczym wykonywany
dawniej przez urzÄ…d konsularny.
Prof. UEK E. Molendowski 29
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
2. Reforma Biur Radców handlowych w 1999 r.
żð zmiana zasad i organizacji placówek ekonomiczno-handlowych za
granicÄ…
żð przeksztaÅ‚cenie biur radców handlowych w wydziaÅ‚y
ekonomiczno - handlowe działające w ramach przedstawicielstw
dyplomatycznych i urzędów konsularnych
żð Pod nadzorem Ministra Gospodarki dziaÅ‚aÅ‚o 81 wydziałów
ekonomiczno-handlowych
żð MSZ podlegaÅ‚o 14 wydziałów (Bogota, Caracas, Panama, Lima,
Santiago, Hawana, Montevideo, Meksyk, UÅ‚an-Bator, Phenian,
Wellington, Islamabad, Karaczi i Ho Chi Minh).
Prof. UEK E. Molendowski 30
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
3. Zadania Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych*
Øð ochrona interesów gospodarczych RP za granicÄ…
Øð programowanie współpracy gospodarczej z paÅ„stwem
przyjmujÄ…cym
Øð inicjowanie i udziaÅ‚ w negocjowaniu umów i porozumieÅ„
gospodarczych
Øð monitorowanie stanu realizacji przez paÅ„stwo przyjmujÄ…ce
zobowiązań wynikających z umów dwustronnych i wielostronnych oraz
jego współpracy z regionalnymi ugrupowaniami gospodarczymi
Øð analizowanie polityki gospodarczej paÅ„stwa przyjmujÄ…cego, stanu i
perspektyw jego gospodarki oraz zmiana koniunktury gospodarczej,
głównie pod względem ich wpływu na współpracę gospodarczą z
PolskÄ…
* ZarzÄ…dzenie nr 1 Ministra Spraw Zagranicznych i Ministra Gospodarki z dnia
3 sierpnia 1999 r.
Prof. UEK E. Molendowski 31
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
3. Zadania Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych (c.d.)
Øð dziaÅ‚anie na rzecz zapewnienia dostÄ™pu polskich towarów, usÅ‚ug i
kapitału do rynku państwa przyjmującego
Øð analizowanie regulacji prawnych paÅ„stwa przyjmujÄ…cego
dotyczÄ…cych problematyki gospodarczej, handlowej i finansowej, w
tym prawa celnego, dewizowego, podatkowego, inwestycji
zagranicznych, udzielania przedsiębiorcom pomocy publicznej oraz
informacji z zakresu ingerencji państwa w poszczególne sektory
gospodarki
Øð promocja polskiej gospodarki, polskich towarów i firm
Øð pomoc i wspieranie polskich eksporterów w paÅ„stwie
przyjmujÄ…cym , w tym zapewnienie informacji rynkowej i handlowej
Øð pozyskiwanie inwestycji zagranicznych.
Prof. UEK E. Molendowski 32
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
3. Zadania Wydziałów Ekonomiczno-Handlowych (c.d.)
Działania merytoryczne WEH ująć można w 4 bloki:
ØðdziaÅ‚alność promocyjna
ØðobsÅ‚uga merytoryczno-organizacyjna kontaktów i wizyt
ØðdziaÅ‚alność traktatowa
Øðpraca analityczno-informacyjna.
Prof. UEK E. Molendowski 33
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
4. Nowy model dyplomacji gospodarczej (od 2006 r. )
Podział Wydziału Ekonomiczno-
Handlowego
(1.05.2006 r.)
Wydział Ekonomiczny
Wydział Promocji
Handlu i Inwestycji
Polityka gospodarcza
Wspieranie eksporterów i inwestycji
Współpraca z firmami
Kontakty międzyrządowe
Prof. UEK E. Molendowski 34
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
4. Zadania dyplomacji ekonomicznej (w około 90
krajach)
Øð identyfikacja, analiza i czasami współksztaÅ‚towanie
zagranicznych czynników wpływających na podstawowe
interesy ekonomiczne kraju
Øð bezpieczeÅ„stwo energetyczne kraju
Øð ksztaÅ‚towanie licznych polityk unijnych (od polityki
handlowej, kwestie podatkowe, rolnictwo, ochrona środowiska
edukacja)
Øð podpatrywanie za granicÄ… rozwiÄ…zaÅ„ systemowych
Øð MisjÄ… dyplomacji ekonomicznej ma być dbanie o interes
narodowy i potrzeby Polski, a partnerami mają być instytucje
państwowe innych krajów
Prof. UEK E. Molendowski 35
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
5. Zadania WPHiI (w około 40 krajach)
Øð bezpoÅ›rednia obsÅ‚uga firm polskich i zagranicznych
(obejmuje udzielanie informacji, doradztwo i pośrednictwo w
kontaktach)
Øð organizacja i współudziaÅ‚ w seminariach i targach
Øð usuwanie barier i uÅ‚atwianie polskim towarom dostÄ™pu do
rynków zagranicznych
Øð podejmowanie interwencji na rzecz polskich eksporterów
na szczeblu lokalnym, w urzędach celnych itp.
Øð sygnalizowanie zagrożeÅ„ wynikajÄ…cych z nieuczciwej
konkurencji na rynku i w eksporcie do Polski i
przeciwdziałanie im
Prof. UEK E. Molendowski 36
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
5. Zadania WPHiI (w około 40 krajach)
Øð udzielanie polskim eksporterom specjalistycznych
informacji na temat warunków handlu w kraju urzędowania,
informacji celnej
Øð tworzenie i udostÄ™pnianie polskim eksporterom baz danych
na temat potencjalnych partnerów handlowych
Øð analiza możliwoÅ›ci lokowania towarów w wybranych
sektorach
Øð upowszechnianie ofert firm polskich i kojarzenie podmiotów
gospodarczych
Øð organizacja gieÅ‚d kooperacyjnych dla polskich i
zagranicznych przedsiębiorstw.
Prof. UEK E. Molendowski 37
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
5. Powołanie Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji
Zagranicznych  jej główne zadania:
Øð promocja polskiej gospodarki za granicÄ…
Øð rozwój sprzedaży na jednolitym roku europejskim i eksportu
Øð wspieranie inwestycji zagranicznych w Polsce i polskich inwestycji za
granicÄ…
Øð udzielanie pomocy publicznej przedsiÄ™biorcom ze Å›rodków krajowych oraz
funduszy UE na projekty zwiększające międzynarodową konkurencyjność
przedsiębiorstw, na inwestycje innowacyjne i tworzenie nowych miejsc pracy
Projekt utworzenia Agencji Promocji Polskiej Gospodarki
Instytucja ta miała podlegać merytorycznie Ministrowi
Gospodarki i zyskać prawo do tworzenia oddziałów/placówek
za granicą. Ma zająć miejsce PAIiIZ, lecz do tej pory nie
została utworzona.
Prof. UEK E. Molendowski 38
VI. Polski model dyplomacji
gospodarczej
6. Projekt utworzenia Agencji Promocji Polskiej
Gospodarki:
Øð Instytucja ta miaÅ‚a podlegać merytorycznie Ministrowi
Gospodarki i zyskać prawo do tworzenia oddziałów/placówek za
granicÄ…
Øð Ma zająć miejsce PAIiIZ (do tej pory nie zostaÅ‚a utworzona)
Øð Do głównych zadaÅ„ placówek tej agencji bÄ™dzie należaÅ‚o m. in.:
" przekazywanie informacji o sposobach, możliwościach i barierach w prowadzeniu
działalności gospodarczej na rynku kraju urzędowania
" ocena sytuacji gospodarczej pod względem możliwości zwiększania obecności
polskich przedsiębiorstw na danym rynku
" analizowanie konkurencyjności polskich towarów i usług oraz opinii miejscowych
odbiorców i konsumentów o polskich towarach
" umożliwianie kontaktów między partnerami handlowymi
" informowanie o możliwościach udzielenia wsparcia finansowego na realizację
przedsięwzięć promocyjnych na rynku danego kraju.
Prof. UEK E. Molendowski 39
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
1. Austria
Biuro Radcy Handlowego Ambasady Austrii
- Koordynacja merytoryczna, finansowa i kadrowa 
Austriacka Federalna Izba Gospodarcza
- Pracownicy posiadajÄ… status dyplomatyczny
Prof. UEK E. Molendowski 40
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
2. Belgia
" Zagraniczna polityka ekonomiczna należy do kompetencji
organizacji regionalnych: Export Vlaanderen we Flandrii,
Awex w Walonii i Departamentu Handlu Zagranicznego
Regionu Brukseli
" Placówki te wybierają i wysyłają przedstawicieli
handlowych na stanowiska attaché handlowych w belgijskich
ambasadach
" W Warszawie istnieją 3 belgijskie placówki, są to: Biuro
Ekonomiczne, Handlowe i Inwestora Zagranicznego Regionu
Brukseli-Stolicy przy Ambasadzie Królestwa Belgii w
Warszawie, Przedstawicielstwo Ekonomiczne i Handlowe
Regionu Walonii (Awex) oraz Biuro Poznańskie: Export
Vlaanderen.
Prof. UEK E. Molendowski 41
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
3. Dania
" Do końca 1999 roku w ambasadach funkcjonowały
wydziały ekonomiczno-handlowe i biura handlowe
" W grudnia 1999 roku utworzono RadÄ™ ds. Eksportu,
podległą bezpośrednio podsekretarzowi stanu w MSZ. Rada
ma swój wydzielony budżet oraz 400 przyznanych etatów
(100 w kraju i 300 za granicÄ…)
" Decyzje o obsadzie kadrowej placówek ekonomiczno-
handlowych podejmuje w całości MSZ, a na stanowiska
radców handlowych powoływani są zawodowi dyplomaci.
Prof. UEK E. Molendowski 42
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
4. Francja
" Placówki ekonomiczne podlegają Dyrekcji Stosunków
Ekonomicznych z ZagranicÄ… w Ministerstwie Gospodarki,
Finansów i Przemysłu
" W przypadku krajów ważnych dla interesów gospodarczych
Francji, placówką kieruje minister-radca ds. ekonomicznych i
handlowych
" Wydziały funkcjonują w strukturze ambasad, pracownicy
majÄ… status dyplomatyczny i formalnie podlegajÄ… tylko
ambasadorom.
" Główne zadania placówek to: dyplomacja gospodarcza,
promocja eksportu i inwestycji oraz analityka ekonomiczna
Prof. UEK E. Molendowski 43
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
5. Holandia
żð Zasady współpracy miÄ™dzy Ministerstwami: Spraw
Zagranicznych oraz Gospodarki w zakresie zagranicznej
polityki gospodarczej i promocji gospodarczej reguluje
porozumienie z 2002 roku
żð Pracownicy sÅ‚użby cywilnej MG i MSZ zatrudniani sÄ…
wymiennie w obu ministerstwach i na placówkach
żð Pracownicy departamentów ekonomicznych ambasad majÄ…
statut dyplomatyczny, kadrowo i finansowo podlegajÄ… MSZ, a
merytorycznie - MG i jego wyspecjalizowanym agencjom:
- EVD (Agencja Informacyjna Handlu Zagranicznego)
- CBIN (Agencja Inwestycji zagranicznych)
Prof. UEK E. Molendowski 44
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
6. Irlandia
" Cele i zadania zagranicznych służb ekonomicznych tego kraju skupiają się
na dynamizacji eksportu. Cechują się wysokim stopniem współdziałania i
wymiany informacji między poszczególnymi instytucjami
" Ambasady: pełnią funkcję wspierającą, działania o charakterze public
relations, prezentacje zwiÄ…zane z gospodarkÄ… Irlandii, udzielanie odpowiedzi
na zapytania firm irlandzkich dotyczące możliwości eksportu na dany rynek
" MSZ: działalność agencji BERD (Departament ds. Bilateralnych Stosunków
Gospodarczych)
" Ministerstwa Przedsiębiorczości, Handlu i Rozwoju: działalność agencji
FORFAS, która jest organem doradczym ds. polityki handlowej, nauki,
technologii i innowacji, działalność agencji IDA (Agencja Rozwoju
Przemysłowego) odpowiedzialnej za ściąganie nowych inwestorów
zagranicznych, działalność EI (Enterprise Ireland  Irlandzka Rada Handlu i
Technologii) pomagającej firmom irlandzkim w zakresie rozwoju i zwiększania
eksportu.
Prof. UEK E. Molendowski 45
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
7. Niemcy
" Niemieckie biura handlowe funkcjonujÄ… w strukturze ambasad,
podlegajÄ… MSZ, ale promocjÄ… eksportu zajmujÄ… siÄ™ izby handlowe
" W Polsce niemiecki system wspierania stosunków gospodarczych
opiera siÄ™ na 3 filarach:
üð Niemiecka Agencja Handlu Zagranicznego
üð Polsko-Niemiecka Izba PrzemysÅ‚owo-Handlowa (DPIHK)
üð Przedstawicielstwa dyplomatyczne (czyli ambasada oraz
konsulaty generalne Niemiec we Wrocławiu, Gdańsku i Krakowie)
Prof. UEK E. Molendowski 46
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
7. Portugalia
" Zadania służb ekonomiczno-handlowych realizowane są przez
ICEP- AgencjÄ™ RzÄ…dowÄ… ds. Inwestycji, Handlu i Turystyki
" ICEP jest autonomiczny administracyjnie i finansowo, dysponuje
własnym majątkiem, działa pod nadzorem ministra gospodarki, który
mianuje kierowników na wniosek zarządu ICEP
" Radcy i attaché sÄ… akredytowani przy portugalskich misjach
dyplomatycznych lub konsularnych wspólnym zarządzeniem szefów
resortów gospodarki i spraw zagranicznych
" W praktyce przedstawicielstwa ICEP działają niezależnie i tylko
formalnie podlegajÄ… MSZ
Prof. UEK E. Molendowski 47
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
8. Wielka Brytania
" Za promocjÄ™ i wspieranie brytyjskiego eksportu odpowiedzialne
są: Ministerstwo Handlu i Przemysłu (DTI) oraz Ministerstwo Spraw
Zagranicznych (FCO), które w 1999 roku powołały wspólną
organizacjÄ™ British Trade International (BTI)
" Obecnie funkcje BTI realizuje UK Trade Investments (UKTI),
która odpowiada nie tylko za promocję, ale też za to, aby
zagraniczne środowisko biznesu lokowało inwestycje w Wielkiej
Brytanii
" UKTI działa poprzez sieć 2300 pracowników i doradców
zatrudnionych także w brytyjskich placówkach dyplomatycznych za
granicÄ….
Prof. UEK E. Molendowski 48
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
9. Węgry
" W 1997 roku zintegrowano biura radców handlowych z systemem
placówek dyplomatyczno-konsularnych. Oznaczało to, że nadzór nad
nimi sprawowało MSZ. Powstało też 48 biur handlowych
odpowiedzialnych za promocję i obsługę przedsiębiorstw. Biura te
zostały włączone do Węgierskiej Agencji Rozwoju Inwestycji
i Handlu (ITDH), podlegajÄ…cej Ministerstwu Gospodarki.
" Powodowało to brak koordynacji działań w obu sferach stosunków
gospodarczych z zagranicą i dlatego w 2004 roku powrócono do
starego modelu sprzed 1997 roku, przez co dyplomacja gospodarcza
znalazła się ponownie w wyłącznej kompetencji Ministerstwa
Gospodarki.
Prof. UEK E. Molendowski 49
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
10. Czechy
żð W 1998 roku MSZ oraz Ministerstwo PrzemysÅ‚u i Handlu zawarÅ‚y
porozumienie w sprawie zabezpieczenia zagranicznej polityki
handlowej, handlu zagranicznego i wspierania eksportu.
żð Od tamtej pory zadania te peÅ‚niÄ… wydziaÅ‚y ekonomiczno-
handlowe ambasad, jednak nadzór nad ich pracownikami pełni tylko
Ministerstwo Przemysłu i Handlu.
Prof. UEK E. Molendowski 50
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
11.Podporządkowanie placówek ekonomicznych
Agencje
KRAJ MG MSZ
wyspecjalizowane
Czechy, Francja,
+ - -
Hiszpania
Dania, Niemcy - + -
Austria, Belgia,
Wielka Brytania, - - +
WÅ‚ochy
Finlandia, Irlandia,
+ - +
Portugalia, Węgry
Szwecja - + +
Holandia + + +
Prof. UEK E. Molendowski
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
11. Modele instytucjonalnej organizacji placówek
ekonomiczno-handlowych w krajach UE
żð Model, w którym wydziaÅ‚y ekonomiczno-handlowe podlegajÄ…
ministrowi gospodarki. ZnajdujÄ… siÄ™ w strukturze ambasad, a ich
pracownicy mają status dyplomatyczny. Głównym zadaniem jest
promocja eksportu i inwestycji (np.: Francja, Hiszpania, Holandia,
Węgry)
żð Model, który wyodrÄ™bnia wydziaÅ‚y handlowe zajmujÄ…ce siÄ™
promocją eksportu i będące pod nadzorem resortów gospodarczych
(np.: Finlandia, Portugalia, Irlandia, Wielka Brytania)
Prof. UEK E. Molendowski 52
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
11. Modele instytucjonalnej organizacji placówek
ekonomiczno-handlowych w krajach UE
żð Model, w którym biura handlowe znajdujÄ… siÄ™ w strukturze
ambasad i majÄ… statut dyplomatyczny, ale sÄ… podporzÄ…dkowane
innym organizacjom (np. w Austrii  koordynuje je Austriacka Izba
Gospodarcza, a w Belgii  organizacje regionalne)
żð Model, gdzie promocja eksportu odbywa siÄ™ poza strukturami
ambasad (np. Włochy  za pośrednictwem Krajowego Instytutu
Handlu Zagranicznego)
żð Model, w którym wydziaÅ‚y ekonomiczne znajdujÄ… siÄ™ w strukturze
ambasad i podlegają MSZ pod względem merytorycznym, kadrowym
i budżetowym (np. Niemcy, Dania, Szwecja)
Prof. UEK E. Molendowski 53
VII. Modele dyplomacji gospodarczej
w wybranych krajach UE
12. Podsumowanie i wnioski
" Nie istnieją jednolite rozwiązania, a przyjęte modele uwzględniają
zarówno całkowite podporządkowanie MSZ, jak i resortom ds.
gospodarczych
" Jedynie w 2 spośród wyżej wymienianych krajów (Dania, Niemcy)
dyplomacja gospodarcza opiera siÄ™ na modelu instytucjonalnego
podporzÄ…dkowania resortowi spraw zagranicznych
" Najczęściej powtarzającym się schematem jest model mieszany
" W ok. 80% przypadków promocję eksportu i inwestycji
za granicą nadzorują resorty gospodarcze, a prowadzą ją placówki
podporzÄ…dkowane tym resortom i znajdujÄ…ce siÄ™ w strukturze
ambasad.
Prof. UEK E. Molendowski 54
VIII. Podsumowanie i wnioski
1. Pojęcia  dyplomacja gospodarcza i  ekonomizacja polityki zagranicznej
pojawiły się w Polsce niedawno. Jak pokazuje powyższa analiza, wiążą się one
nierozerwalnie z faktem ewolucji, nie tylko znaczenia ale również praktyki, form
i narzędzi dyplomacji i polityki zagranicznej;
2. Tradycyjne, klasyczne podejście do dyplomacji, stawiające jej dziedzinę jako
wyłączną domenę MSZ wydaje się być już nieaktualne. W procesie globalizacji i
demokratyzacji współczesnych stosunków międzynarodowych wyłonili się
alternatywni aktorzy działalności dyplomatycznej, tak wewnątrz jak i w zewnętrznym
otoczeniu państwa, którzy działają zwykle niezależnie od zakresu kompetencyjnego
MSZ;
3. Jak pokazuje praktyka, dyplomaci - członkowie służby zagranicznej MSZ, to już
nie jedyni aktorzy nowoczesnej dyplomacji. Oprócz pracowników innych instytucji
i działów administracji rządowej oraz organizacji samorządu gospodarczego, coraz
większą rolę na arenie działalności nowoczesnej dyplomacji gospodarczej odgrywają
także profesjonalni negocjatorzy i menedżerowie transnarodowych korporacji
i międzynarodowych organizacji pozarządowych;
Prof. UEK E. Molendowski 55
VIII. Podsumowanie i wnioski
4. Wyodrębnienie się dyplomacji gospodarczej stanowi rezultat
postępującej ewolucji hierarchii celów polityki zagranicznej nowoczesnych
państw, z czysto politycznych (jak maksymalizacja siły, potęgi czy
obszaru wpływu) do celów promocji kulturalnej, turystycznej i, co
najbardziej widoczne w ostatnich latach, promocji gospodarczej. Coraz
więcej państw, postrzega własną potęgę w kategoriach ekonomicznych:
dochodu narodowego, wolumenu wymiany handlowej, czy bilansu
płatniczego;
5. Praktyka Amerykanów, Niemców, Francuzów i innych potwierdza, że
rola klasycznej dyplomacji w obecnych realiach maleje, staje się w dużej
mierze nawet anachronizmem. Rośnie zaś rola problematyki gospodarczej
w wizytach, rozmowach, kontaktach na różnych, w tym na najwyższych,
szczeblach. Sprawy stosunków gospodarczych, handlu i współpracy
inwestycyjnej, polityki finansowo-bankowej, polityki wielkich firm,
koncernów międzynarodowych organizacji i ugrupowań gospodarczych -
to już stały element rozmów i dyskusji dyplomatów i polityków.
Prof. UEK E. Molendowski 56
VIII. Podsumowanie i wnioski
5. Ewolucja modelu polskiej dyplomacji gospodarczej pozwala zauważyć,
że nikt w Polsce nie podważa potrzeby, a nawet konieczności
ekonomizacji służb dyplomatycznych. Wręcz przeciwnie, reformy
przeprowadzone na przełomie XX i XXI wieku, m.in. utworzenie
wydziałów ekonomiczno  handlowych oraz konstruktywna debata na
temat nowego modelu dyplomacji gospodarczej pozwalają sądzić, iż
Polska nie pozostaje wobec tego problemu bierna;
6. Zmiany wprowadzone w 2006 r. w Polsce, potwierdzajÄ… jednak
obawy, iż nie skorzystano tu z doświadczeń innych krajów, wyciągając
odpowiednie wnioski przy budowie własnej, instytucjonalno prawnej bazy
dyplomacji gospodarczej.
Prof. UEK E. Molendowski 57