MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Hartman
Instalowanie urządzeń gazowych
713[02].Z3.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr inż. Krystyna Krygier
dr inż. Marian Rubik
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Marzena Więcek
Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[02].Z3.05
 Instalowanie urządzeń gazowych zawartej w modułowym programie nauczania dla zawodu
monter instalacji i urządzeń sanitarnych.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podział urządzeń gazowych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Zasady instalowania urządzeń gazowych 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 27
4.2.3. Ćwiczenia 27
4.2.4. Sprawdzian postępów 31
4.3. Bezpieczeństwo użytkowania instalacji i urządzeń gazowych 32
4.3.1. Materiał nauczania 32
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 36
4.3.3. Ćwiczenia 37
4.3.4. Sprawdzian postępów 38
5. Sprawdzian osiągnięć 39
6. Literatura 43
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach instalowania urządzeń
gazowych, a także ułatwi zrozumienie niebezpieczeństwa, na które możesz być narażony
podczas nieprawidłowego montażu i eksploatacji urządzeń gazowych.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) który umożliwia samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Do poszerzania wiedzy wykorzystaj do
poszerzenia wiedzy wskazanÄ… literaturÄ™ oraz inne z
ródła informacji. Materiał obejmuje
również ćwiczenia, które zawierają:
- wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do wykonania ćwiczenia,
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
- sprawdzian teoretyczny,
- sprawdzian umiejętności praktycznych.
4. Przykład zadania/ćwiczenia oraz zestaw pytań sprawdzających opanowanie przez Ciebie
wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego ćwiczenia jest dowodem
osiągnięcia umiejętności praktycznych określonych w tej jednostce modułowej. Wykonując
sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytanie tak lub nie, co oznacza,
że opanowałeś materiał albo nie.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po zapoznaniu się z materiałem spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa:  Instalowanie urządzeń gazowych , której treści teraz poznasz, jest
jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z procesem montażu, eksploatacji i odbioru
instalacji gazowej, do której należą, jako ich integralna część, urządzenia gazowe.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
713[02].Z3
Technologia montażu instalacji gazowych
713[02].Z1/2/3/4.01
Prace przygotowawczo  zakończeniowe
przy wykonywaniu instalacji sanitarnych
713[02].Z1/2/3/4.02
Montaż instalacji z rur stalowych
713[02].Z1/2/3/4.03
Montaż instalacji z rur miedzianych
713[02].Z3.04
Montaż instalacji gazowej
713[02].Z3.05
Instalowanie urządzeń gazowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej  Instalowanie urządzeń
gazowych powinieneś umieć:
- określać właściwości fizyczne i chemiczne gazu ziemnego i paliw płynnych,
- rozpoznawać rodzaje instalacji,
- wykonywać prace przygotowawczo  zakończeniowe przy montażu instalacji,
- rozróżniać łączniki do połączeń rozłącznych i nierozłącznych stosowane w instalacjach
ze stali i miedzi,
- oceniać stan techniczny rur i łączników stalowych i miedzianych wykorzystywanych
do montażu,
- wykonywać połączenia rozłączne rur instalacyjnych stalowych i miedzianych,
- wykonywać połączenia nierozłączne rur instalacyjnych stalowych metodą spawania
gazowego,
- wykonywać podstawowe operacje obróbki materiałów stalowych i miedzianych stosowanych
w instalacjach sanitarnych,
- mocować elementy instalacji w przegrodach budowlanych,
- prowadzić instalacje różnymi sposobami,
- wykonywać prace podczas montażu instalacji gazowej zgodnie z obowiązującymi przepisami
bhp i ochrony ppoż.,
- oceniać stan techniczny rur, kształtek gazowych i elementów wyposażenia instalacji gazowej,
- montować przewody instalacji gazowej,
- instalować wyposażenie stosowane w instalacji gazowej,
- wykonywać próbę szczelności zmontowanej instalacji gazowej,
- przygotowywać instalację gazową do odbioru,
- przygotowywać instalację gazową do odbioru końcowego,
- stosować przepisy bhp, ppoż. i ochrony środowiska podczas eksploatacji instalacji gazowej,
- stosować terminologię budowlaną,
- przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać zagrożenia i im zapobiegać,
- stosować w praktyce procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
- posługiwać się dokumentacją budowlaną,
- wykonywać przedmiary i obmiary robót,
- wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
- organizować stanowiska składowania i magazynowania materiałów,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- sklasyfikować urządzenia gazowe,
- zastosować wytyczne lokalizacji urządzeń gazowych w pomieszczeniach,
- dobrać elementy uzbrojenia podejścia pod przybory gazowe,
- wykonać prace podczas montażu urządzeń gazowych zgodnie z obowiązującymi przepisami
bhp i ochrony ppoż.,
- zainstalować kuchnie gazowe,
- zainstalować grzejniki gazowe wody przepływowej,
- zainstalować gazowe ogrzewacze powietrza,
- zainstalować kotły do ogrzewania pomieszczeń,
- zainstalować kotły gazowe,
- zainstalować urządzenia regulacyjne i zabezpieczające stosowane w instalacjach gazowych,
- wykonać próbę szczelności połączeń zainstalowanych urządzeń gazowych,
- ocenić stan techniczny elementów demontowanych urządzeń gazowych,
- przygotować do odbioru instalacje gazowe po zainstalowaniu urządzeń gazowych,
- posłużyć się dokumentacją techniczną instalacji gazowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podział urządzeń gazowych
4.1.1. Materiał nauczania
Podstawowe pojęcia związane z urządzeniami gazowymi
Aby ułatwić posługiwanie się pojęciami z zakresu urządzeń gazowych  należy poznać ich
definicje, aby w konsekwencji właściwie interpretować przepisy dotyczące ich instalowania,
lokalizowania i prawidłowej eksploatacji.
Podstawowe definicje, to:
 butla gazowa  jest to ciśnieniowy pojemnik z atestem przeznaczony do magazynowania
gazu w określonej objętości, pod ciśnieniem wewnętrznym nie przekraczającym jego
wytrzymałości, wyposażony w zawór odcinający dopływ gazu, wymagający okresowej
kontroli,
 ciąg kominowy przewodu spalinowego  podciśnienie w kanale spalinowym, wywołane
różnicą gęstości spalin na wlocie i wylocie oraz różnicą wysokości wlotu i wylotu kanału
spalinowego; ciąg powinien być jak najmniejszy, ale zapewniać dostarczenie do spalania
odpowiedniej ilości powietrza,
 gazomierz  urządzenie pomiarowe służące do pomiaru ilości gazu zużywanego przez
odbiorcÄ™,
 gazowy grzejnik wody przepływowej  urządzenie gazowe z komorą do spalania paliwa
gazowego, którego celem jest podgrzanie zimnej wody do wymaganej temperatury,
 kanał spalinowy  droga przenoszenia produktów spalania na zewnątrz, do atmosfery,
 kocioł wodny gazowy  urządzenie gazowe z komorą przeznaczoną do spalania paliwa
gazowego, którego celem jest podgrzanie wody do temperatury nie przekraczajÄ…cej 115°C,
 kocioł dwufunkcyjny  urządzenie gazowe służące do ogrzewania wody przeznaczonej do
centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej,
 kocioł kondensacyjny  urządzenie, którego temperatura spalin na wylocie z komina jest
niższa od temperatury punktu rosy,
 komin - to konstrukcja murowana, betonowa lub blaszana zawierająca przewód pionowy do
odprowadzania spalin z palenisk pieców i kotłów spalinowych do atmosfery. Komin
wytwarza naturalny ciÄ…g powietrza, zwany ciÄ…giem kominowym,
 kuchenka gazowa  urządzenie gazowe z otwartym płomieniem służące do przygotowywania
ciepłych posiłków, nie mające piekarnika,
 kuchnia gazowa  urządzenie gazowe z otwartym płomieniem służące do przygotowywania
ciepłych posiłków, wyposażone w piekarnik,
 kubatura pomieszczenia  objętość pomieszczenia mierzona w świetle i wyrażona w m3,
 kurek odcinający  urządzenie do zamykania i otwierania dopływu gazu do części instalacji,
gazomierza lub innego urzÄ…dzenia gazowego,
 obciążenie cieplne urządzenia gazowego  ilość ciepła uzyskiwana w jednostce czasu
z palnika lub zespołu palników tego urządzenia w [kW],
 ogrzewacz pomieszczeń  urządzenie gazowe stosowane do bezpośredniego ogrzewania
pomieszczeń ciepłem otrzymanym ze spalania gazu, z odprowadzeniem spalin z tych
pomieszczeń na zewnątrz, najczęściej połączone z atmosferą poprzez przewód powietrzno 
spalinowy,
 otwarta komora spalania - komora, w której zachodzi spalanie paliwa z wykorzystaniem
powietrza z pomieszczenia, a spaliny odprowadzane są na zewnątrz poprzez przewód
spalinowy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 piwnica  część budynku przeznaczona na pomieszczenia gospodarcze lub techniczne,
w którym poziom podłogi jest niższy niż poziom terenu, na którym budynek jest
posadowiony,
 pomieszczenie mieszkalne  to pomieszczenie przeznaczone na stały pobyt w nim ludzi,
 pomieszczenie niemieszkalne  to pomieszczenie, w którym nie przewiduje się stałego
pobytu ludzi, a czas przebywania ludzi w czasie ciągłym nie przekracza 4 godzin,
 pomieszczenie techniczne  pomieszczenie, w którym znajdują się urządzenia służące do
obsługi technicznej budynku,
 programator kotła  urządzenie sterujące automatyką kotła według zadanego programu,
 przerywacz ciągu  element składowy urządzenia gazowego z palnikiem injektorowym,
służący do stabilizacji pracy tych palników w wyniku regulacji ciągu kominowego, ponadto
zabezpiecza on przed cofaniem siÄ™ spalin, czyli ciÄ…giem wstecznym,
 przewód spalinowy  pionowy, poziomy lub ukośny przewód z materiału niepalnego służący
do odprowadzania spalin na zewnątrz pomieszczenia; przewód spalinowy w ścianie budynku
nazywa się kanałem spalinowym,
 przewód spalinowo  powietrzny  wspólnie instalowane przewody: powietrzny i spalinowy,
umieszczone współosiowo, równocześnie doprowadzające powietrze do spalania
i odprowadzające spaliny na zewnątrz pomieszczenia bezpośrednio przez przegrodę
budowlanÄ…,
 reduktor ciśnienia gazu  urządzenie służące do obniżenia i stabilizacji ciśnienia gazu
w urzÄ…dzeniu gazowym lub instalacji gazowej,
 urządzenie gazowe  urządzenie, w którym następuje ustabilizowane spalanie paliwa
gazowego lub jego mieszaniny z powietrzem,
 urządzenie gazowe przeznaczone do pracy ciągłej  urządzenie gazowe o konstrukcji
pozwalającej na długotrwałe funkcjonowanie bez przerw w procesie uzyskiwania ciepła,
 urzÄ…dzenie gazowe przeznaczone do pracy okresowej  urzÄ…dzenie gazowe wymagajÄ…ce
każdorazowo działań użytkownika w celu regulacji, włączenia i wyłączenia,
 urządzenia regulujące  urządzenia służące do utrzymania na określonym poziomie
parametrów typu: ciśnienie, temperatura,
 urządzenie sterujące  urządzenia zapewniające zabezpieczenie przed zmianą parametrów
urządzenia gazowego, uruchamiające lub zatrzymujące pracę urządzenia gazowego według
określonego programu,
 zestaw kuchni gazowej  fabrycznie zmontowana kuchnia gazowa z obudowÄ…, zasilana
z butli gazowej,
 zamknięta komora spalania  komora, w której zachodzi spalanie paliwa bez dostępu
powietrza z pomieszczenia, a spaliny odprowadzane są na zewnątrz poprzez przewód
spalinowy; najczęściej przewód równocześnie doprowadzający powietrze i odprowadzający
spaliny.
Podział urządzeń gazowych na grupy i kategorie
Ze względu na sposób doprowadzania powietrza do spalania gazu, oraz odprowadzania
spalin z urządzeń gazowych dzieli się je na typy:
 Typ A  urzÄ…dzenia pobierajÄ…ce powietrze z pomieszczenia i odprowadzajÄ…ce spaliny do
pomieszczenia, w którym są zamontowane, np. kuchenki i kuchnie gazowe, piekarniki
i ogrzewacze gazowe o mocy do 5 kW,
 Typ B  urządzenia pobierające powietrze z pomieszczenia, w którym są zamontowane
i odprowadzające spaliny do przewodu (kanału) spalinowego. Odprowadzanie odbywa się:
na zasadzie ciÄ…gu naturalnego (typ B1) oraz na zasadzie ciÄ…gu wymuszonego, gdy
wentylator odciągający nie jest częścią urządzenia (typ B2). Urządzeniami gazowymi typu
B1 i B2 wyposażonymi w przerywacz ciągu są: podgrzewacze wody, ogrzewacze
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
pomieszczeń i kotły grzewcze działające na zasadzie ciągu wymuszonego przez wentylator
palnika nadmuchowego lub wentylator spalin będący częścią urządzenia. Nie mogą one być
wyposażone w przerywacz ciągu. Również nie dopuszcza się łączenia kilku urządzeń do
wspólnego kanału kominowego.
 Typ C  zaliczono tu urządzenia z tzw. zamkniętą komorą spalania odciętą od atmosfery
pomieszczenia, w którym są zamontowane, pobierające powietrze z zewnątrz
i odprowadzające spaliny do przewodu (kanału) kominowego lub bezpośrednio
do atmosfery. Są to grzejniki wody przepływowej oraz kotły grzewcze kondensacyjne.
Inną klasyfikacją urządzeń gazowych jest określenie ich kategorii.
Przynależność do określonej kategorii urządzeń określa przystosowanie do spalania:
 Kategoria I  jednej grupy paliw gazowych,
 Kategoria II  dwóch lub więcej grup paliw gazowych w niepełnym zakresie,
 Kategoria III  wszystkich grup i podgrup paliw gazowych.
Podział urządzeń gazowych ze względu na przeznaczenie
Do urządzeń przeznaczonych do gotowania, smażenia i pieczenia zalicza się:
 kuchenki gazowe (KG) o łącznej mocy wszystkich palników do 8,5 kW,
 kuchnie (KGP), urzÄ…dzenia do gotowania i pieczenia o Å‚Ä…cznej mocy cieplnej do 11.5 kW,
 piekarniki gazowe (PG), urzÄ…dzenia do pieczenia o mocy do 3 kW,
 opiekacze (RG), rożna, grille gazowe, urządzenia do opiekania produktów spożywczych.
W grupie urządzeń gazowych do podgrzewania wody do celów sanitarnych można wyróżnić:
 grzejniki wody przepływowej (GGWP) podgrzewające wodę w czasie jej poboru: grzejniki
małej mocy do 9 kW zwane są termami gazowymi; grzejniki średniej mocy do 21 kW zwane są
piecami Å‚azienkowymi,
 zbiornikowe grzejniki wody (ZGW), zwane również pojemnościowymi podgrzewaczami wody,
sÅ‚użą do podgrzewania wody do temperatury ok. 55°C. Grzejniki te sÄ… urzÄ…dzeniami
wieloczerpalnymi.
Ogrzewacze pomieszczeń i promienniki są urządzeniami o mocy najczęściej do 5 kW.
Wśród nich wyróżniamy:
 ogrzewacze konwekcyjne (OGK),
 ogrzewacze promiennikowe - konwekcyjne (OGKP),
 promienniki (OGP).
Do ogrzewania pomieszczeń lub ogrzewania pomieszczeń i podgrzewania wody służą:
 kotły grzewcze (KGGW-N). Do kotłów małej mocy można zaliczyć: kotły grzewcze wodne
niskotemperaturowe typu B1 lub B3. Przeznaczone sÄ… one do ogrzewania wody w instalacji
centralnego ogrzewania lub ciepÅ‚ej wody użytkowej o temperaturze od 35 do 90°C.
 kotły grzewcze wodne niskotemperaturowe kondensacyjne typ C.
 kotły dwufunkcyjne typ B1. Produkowane są o mocy do 35 kW i przeznaczone
do podgrzewania wody w układzie c.o., jak również wody do celów sanitarnych. Woda może
być w nich podgrzewana w systemie przepływowym lub zbiornikowym.
Do podgrzewania powietrza służą przeponowe nagrzewnice powietrza, w tym suszarki do
szybkiego suszenia prania.
Każde urządzenie powinno zawierać tabliczkę znamionową, na której podane są:
" nazwa i adres wytwórcy,
" oznaczenie,
" numer fabryczny,
" rok produkcji,
" rodzaj paliwa, do którego urządzenie jest przystosowane,
" nominalna moc cieplna,
" maksymalne ciśnienie robocze,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
" znaki dopuszczenia.
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
OdpowiadajÄ…c na pytania, sprawdzisz, czy jesteÅ› przygotowany do zaplanowania przebiegu
ćwiczeń i ich wykonania.
1) Co nazywamy urzÄ…dzeniem gazowym?
2) Jakie znasz typy urządzeń gazowych?
3) Jakie oznaczenia muszą być na każdym urządzeniu gazowym?
4) O czym świadczy przynależność danego urządzenia do określonej kategorii?
5) Jak dzielimy urządzenia gazowe ze względu na przeznaczenie?
6) Jakie urządzenia gazowe przeznaczone są do gotowania i podgrzewania posiłków?
7) Jakie urządzenia gazowe przeznaczone są do ogrzewania pomieszczeń?
8) Jakie urządzenia gazowe przeznaczone są do ogrzewania pomieszczeń i podgrzewania
ciepłej wody?
9) Jakie urzÄ…dzenia gazowe przeznaczone sÄ… do podgrzewania wody?
10) Jakie informacje zawarte sÄ… na tabliczce znamionowej?
11) Jakie urządzenia i aparaty można instalować w wybranych pomieszczeniach budynku?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Z katalogów firm branżowych wybierz gazowe urządzenie do gotowania i podgrzewania
posiłków. Sporządz
kalkulację cenową. Wskaż zalety wybranego urządzenia. Podaj jego
parametry techniczne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją branżową,
3) wybrać urządzenie gazowe i odczytać jego cenę,
4) na arkuszu papieru zapisać: nazwę, typ, parametry techniczne, kategorię,
5) wypisać zalety urządzenia, wskazać jego przeznaczenie, określić wykorzystanie,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) ocenić poprawność i estetykę wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 instrukcja wykonania ćwiczenia wraz z dokumentacją zadania,
 arkusz papieru formatu A 4,
 długopis,
 ołówek,
 gumka,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Ćwiczenie 2
Z katalogów firm branżowych wybierz gazowe urządzenie do ogrzewania pomieszczenia
o powierzchni 100 m2 i podgrzewania wody na potrzeby użytkowe. Sporządz
kalkulacjÄ™ cenowÄ….
Wskaż zalety wybranego urządzenia. Podaj jego parametry. Wyjaśnij, jakie jego cechy wpłynęły
na dobór danego typu oraz w jaki sposób będzie doprowadzane powietrzea do spalania
i odprowadzane spaliny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją branżową,
3) wybrać urządzenie gazowe i odczytać jego cenę,
4) na arkuszu papieru zapisać: nazwę, typ, parametry techniczne,
5) wypisać zalety urządzenia, wskazać jego przeznaczenie, określić sposób doprowadzenia
powietrza do spalania i odprowadzenia spalin,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) ocenić poprawność i estetykę wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 instrukcja wykonania ćwiczenia wraz z dokumentacją zadania,
 arkusz papieru formatu A 4,
 długopis,
 ołówek,
 gumka,
 literatura z rozdziału 6.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać przykłady urządzeń gazowych danego typu?
2) wyjaśnić, jakie czynniki decydują o przynależności danego urządzenia do
określonego typu?
3) określić, jakie dane powinny znajdować się na tabliczce znamionowej
urzÄ…dzenia gazowego?
4) określić kategorię urządzenia po sprawdzeniu jego karty katalogowej?
5) dobrać gazowe urządzenie do gotowania i podgrzewania posiłków spełniające
oczekiwania nabywcy?
6) dobrać kocioł do ogrzewania pomieszczeń?
7) dobrać podgrzewacz wody na potrzeby ciepłej wody do jednego punktu
czerpalnego?
8) dobrać podgrzewacz wody na potrzeby ciepłej wody do kilku punktów
czerpalnych?
9) posłużyć się terminologią gazowniczą charakterystyczną dla urządzeń
gazowych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Zasady instalowania urządzeń gazowych
4.2.1. Materiał nauczania
Warunki, jakie muszą spełniać pomieszczenia, w których instalowane są urządzenia
gazowe.
Możliwość instalowania określonych urządzeń gazowych w pomieszczeniu uzależniona jest od
następujących warunków:
 wysokości pomieszczenia,
 kubatury pomieszczenia,
 obciążenia cieplnego pomieszczenia przypadającego na 1m3 kubatury pomieszczenia,
 łącznego obciążenia cieplnego zainstalowanych urządzeń,
 wentylacji pomieszczenia,
 sposobu odprowadzenia spalin z pomieszczenia.
1) Wysokość pomieszczenia, w którym można zainstalować urządzenia gazowe to minimum
2,2 m. Odstępstwem od tej zasady jest możliwość instalowania kotłów gazowych w już
istniejących budynkach, gdzie dopuszcza się wysokość pomieszczenia kotłów nie niższą niż
1,9 m.
2) Kubatura pomieszczenia to:
- dla Å‚azienki: 8 m3, gdy instalujemy w niej gazowe urzÄ…dzenie do podgrzewania wody.
3) Maksymalne obciążenie cieplne przypadające na 1 m2 kubatury pomieszczenia to:
- 175 W - w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi, z wyjątkiem kuchni,
gdy spaliny nie sÄ… odprowadzane na zewnÄ…trz,
- 350 W - w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi, z wyjątkiem kuchni,
gdy spaliny odprowadzane sÄ… na zewnÄ…trz,
- 930 W  w pomieszczeniach nie przeznaczonych na stały pobyt ludzi oraz kuchni, gdy
spaliny nie sÄ… odprowadzany na zewnÄ…trz,
- 4650 W  w pomieszczeniach nie przeznaczonych na stały pobyt ludzi oraz kuchni, gdy
spaliny sÄ… odprowadzane na zewnÄ…trz.
4) Wentylacja pomieszczeń może odbywać się przez:
- szczeliny w otworach okiennych lub drzwiowych pomieszczenia,
- otwory nawiewne,
- inne urzÄ…dzenia techniczne.
Aby można było w pomieszczeniu zainstalować urządzenie gazowe, muszą być spełnione
warunki krotności wymiany powietrza zgodne z normami wykonawczymi.
5) Dopuszczalne łączne obciążenie cieplne pomieszczeń wynikające z zainstalowania
urządzeń:
- pomieszczenie kuchenne  25 kW,
- Å‚azienka  25 kW,
- kotłownia zlokalizowana w pomieszczeniu technicznym w budynku  60 kW,
- pralnia  10 kW.
Wszystkie urządzenia gazowe muszą mieć:
 znak bezpieczeństwa, aprobatę techniczną lub znak Dozoru Technicznego,
 atest energetyczny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Sposoby odprowadzania spalin
Sposób odprowadzenia spalin z pomieszczenia musi spełniać następujące warunki:
 w urządzeniach typu A spaliny powinny mieć możliwość swobodnego przepływu jak
najkrótszą drogą; wskazane jest, aby droga ta nie była dłuższa niż 2 m w rzucie poziomym
od kratki wentylacyjnej,
 w urządzeniach typu B i C spaliny muszą być odprowadzane przewodami spalinowymi
połączonymi z urządzeniem i kanałem spalinowym lub przewodami spalinowo 
powietrznymi wyprowadzonymi poza ścianę zewnętrzną budynku. Do tego celu należy
stosować przewody pionowe o długości minimum 0,22m oraz przewody poziome o długości
nie większej niż 2,0 m ze spadkiem w kierunku urządzenia.
 w przypadku kotłów z zamkniętą komora spalania należy ściśle przestrzegać wytycznych
producenta,
 efektywna wysokość komina, mierzona od paleniska do wylotu, ponad dach powinna
wynosić minimum 4 m,
 w urzÄ…dzeniach gazowych o mocy nie przekraczajÄ…cej 35 kW z palnikami iniektorowymi
różnica wysokości od przerywacza ciągu do wylotu ponad dach nie może być mniejsza niż
2,0 m, a w praktyce powinna wynosić nawet 4 m,
 dopuszcza się odprowadzenie spalin przez zewnętrzną ścianę budynku przez przewody
powietrzno  spalinowe z urządzeń gazowych o mocy do 21 kW zainstalowanych
w wolnostojących budynkach, jeżeli zachowana będzie odległość wyprowadzenia wylotu
spalin co najmniej 0,5 m od krawędzi okien i drzwi.
Po wykonaniu instalacji odprowadzania spalin podlega ona odbiorowi polegajÄ…cemu
na sprawdzeniu:
 drożności kanału,
 szczelności połączeń,
 ciÄ…gu kominowego,
 prawidłowości wykonania połączeń i zgodności z projektem elementów instalacji
odprowadzania spalin,
 zgodnie z normami wyprowadzenia ponad dach,
 spełnienia norm ochrony środowiska.
Odbiór formalny polega na:
 sprawdzeniu zgodności wykonania instalacji z dokumentacją powykonawczą,
 sprawdzeniu aktualności atestów na materiały konstrukcyjne i izolacyjne użyte do budowy
instalacji odprowadzania spalin.
Warunki instalowania gazomierzy
Gazomierze są urządzeniami do pomiaru ilości gazu zużywanego przez urządzenia, w których
gaz jest spalany. Są to najsłabsze elementy składowe instalacji gazowej. Jakiekolwiek prace
zawiązane z gazomierzem należy wykonywać przy zamkniętym kurku gazomierzowym.
Gazomierze powinny być zainstalowane:
 oddzielnie dla każdego odbiorcy,
 w miejscu łatwo dostępnym, zabezpieczonym przed wpływem warunków atmosferycznych,
 z kurkiem odcinajÄ…cym przed gazomierzem,
 w szafkach z materiałów trudnozapalnych, z otworami wentylacyjnymi,
 w odległości nie mniejszej w rzucie poziomym, niż 1 m od palnika gazowego lub innego
paleniska,
 w odległości nie mniejszej niż 3 m od urządzenia gazowego, mierząc w rozwinięciu długości
przewodu,
 na wysokości od 0,3 do 1,8m od poziomu podłogi do spodu gazomierza
i co najmniej 0,5 m od poziomu terenu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
 powyżej gazomierza i urządzeń iskrzących, gdy mierzą zużycie gazu lżejszego niż powietrze,
 poniżej gazomierza i urządzeń iskrzących, gdy mierzą zużycie gazu cięższego niż powietrze,
 w odległości co najmniej 1 m od urządzeń iskrzących, gdy są instalowane bez szafek, na tym
samym poziomie co liczniki elektryczne i inne urzÄ…dzenia iskrzÄ…ce,
 w taki sposób, aby było możliwe ich rozłączenie bez demontażu części instalacji gazowej,
 w pomieszczeniach spełniających warunki ich instalowania.
Zalecane miejsca instalowania gazomierzy:
 klatki schodowe lub korytarze w wentylowanych szafkach,
 na zewnątrz budynku, razem z kurkiem głównym,
 szyby instalacyjne przeznaczone dla pionów instalacyjnych, z drzwiczkami bez otworów
wentylacyjnych, z dostępem od strony pomieszczeń niemieszkalnych,
 kuchnie stanowiÄ…ce samodzielne pomieszczenia  dopuszcza siÄ™ instalacjÄ™ bez szafek,
 wydzielone pomieszczenia piwniczne, pod warunkiem, że mają one otwór okienny oraz
przewód wentylacji grawitacyjnej wyprowadzony ponad dach lub ścianę zewnętrzną
na wysokość co najmniej 2,5 m powyżej poziomu terenu oraz co najmniej 0,5 m od okien
i drzwi.
Zabronione miejsca instalowania gazomierzy:
 pomieszczenia mieszkalne,
 Å‚azienki,
 pomieszczenia, w których występuje zagrożenie korozyjne,
 we wspólnych wnękach z licznikami elektrycznymi.
Rys. 1. Przykłady instalowania gazomierzy: a. w szafkach metalowych, b. we wspólnych wnękach z drzwiczkami,
c. w szybach pionów instalacyjnych [13]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Warunki instalowania kuchni gazowych
Kuchnie gazowe mają zazwyczaj znormalizowane wymiary: wysokość 85 cm, głębokość
60 cm, szerokość 50 lub 60 cm. Największy palnik ma moc do 2 kW, dwa średnie mają moc
około 1,5 kW, najmniejszy palnik ma moc około 1 kW. Przy palnikach piekarnika  najczęściej
dolnym i górnym  muszą być zamontowane fabrycznie zabezpieczenia przeciwwypływowe.
Kuchnia ma regulowane nóżki pozwalające wypoziomować jej ustawienie.
Dodatkowo kuchnie gazowe mogą być wyposażone w:
 termostaty, czyli urządzenia pozwalające utrzymać stałą, zadaną temperaturę,
 termometry  umożliwiające sprawdzenie temperatury podczas pracy piekarnika,
 rożen,
 opiekacz,
 wentylator wyrównujący ciśnienie w komorze piekarnika,
 programator czasowy wyłączania palnika,
 zegar.
W celu połączenia kuchni gazowej z instalacją gazową należy wykorzystać jeden z dwóch
króćców o Å›rednicy ½ . Drugi, niewykorzystany króciec musi być zabezpieczony zaÅ›lepkÄ….
Należy unikać instalowania kuchni na linii łączącej okno i drzwi, gdyż powstający przepływ
powietrza może gasić płomień palnika kuchni.
Wskazane jest zainstalowanie nad kuchnią okapu z dobrze działająca wentylacją grawitacyjną.
Podczas lokalizowania usytuowania kuchni należy zachować minimalne odległości, które
pokazano na rysunku 2.
Rys. 2. Odległość poszczególnych ścian kuchni od ścian pomieszczeń [12]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Przy połączeniu na sztywno na podejściu pod kuchnię należy zainstalować dwuzłączkę,
trójnik do wykonywania próby szczelności i kurek odcinający dopływ gazu. Wykonane
połączenie nie powinno wywoływać naprężeń.
Przy połączeniu kuchni z instalacją za pomocą przyłącza elastycznego nie ma potrzeby
wbudowywania kurka odcinającego, gdyż wąż elastyczny ma wbudowany zawór odcinający.
Zaletą takiego przyłączenia kuchni jest możliwość zmiany usytuowania kuchni w celu
utrzymania jej w czystości.
Gniazdo przyłączeniowe instalacji elektrycznej 230 V do kuchni powinno być wyposażone
w bolec ochronny. Nie może ono znajdować się bezpośrednio nad kuchnią  zalecana odległość
to minimum 65 cm.
Aby przyłączyć kuchnię gazową do instalacji gazowej i elektrycznej  monter powinien
posiadać uprawnienia energetyczne grupy 3 i 1 w danym zakresie uprawnień.
Do jego obowiązków należy przed przystąpieniem do podłączenia kuchni należy:
 sprawdzenie, czy kuchnia jest przystosowana do gazu, którym zasilana jest instalacja
gazowa,
 zapoznanie siÄ™ z danymi znamionowymi kuchni,
 ustalenie, czy instalacja elektryczna spełnia warunki przyłączenia kuchni,
 sprawdzenie skuteczności i prawidłowości działania wentylacji w pomieszczeniu,
 sprawdzenie możliwości usytuowania kuchni w pomieszczeniu i zgodności z projektem
technicznym powykonawczym.
Po wykonaniu tych czynności i przyłączeniu kuchni do instalacji  monter powinien zapoznać
użytkownika z zasadami obsługi urządzenia, sprawdzić, czy wykonane połączenie zachowuje
warunek szczelności, wydać protokół podłączenia pieczętując kartę gwarancyjną.
Rys. 3. Standardowa kuchnia gazowa z piekarnikiem [3]
1- pokrywa, 2- płyta podpalnikowa, 3- ruszt, 4- tablica rozdzielcza, 5- dzwonek, 6- pokrętła palników,
7- pokrętło palnika piekarnika, 8- drabinka suszarnicza, 9- blacha do pieczenia, 10- termometr, 11- ściana boczna,
12- szyba, 13- nakładka wewnętrzna drzwi, l4- podłoga piekarnika.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Warunki instalowania gazowych grzejników wody przepływowej
Gazowe grzejniki wody przepływowej umieszcza się zazwyczaj w łazience nad wanną.
Jeżeli łazienka ma zbyt małą wysokość, która uniemożliwiłaby zainstalowanie prostego odcinka
rury spalinowej o długości co najmniej 220 cm, grzejnik można zainstalować poza obrysem
wanny.
Gazowe przepływowe grzejniki wody można instalować również w innych pomieszczeniach
spełniających wszystkie wymagania w odniesieniu do kubatury, wysokości, wentylacji i sposobu
odprowadzenia spalin oraz prowadzenia instalacji gazowej  na przykład w kuchni.
Typowy grzejnik gazowy składa się z następujących podzespołów:
 zespołu wodnego połączonego z wymiennikiem ciepła,
 stabilizatora strumienia gazu,
 zespołu gazowego, w którego korpus wmontowane są zawory, pokrętła, podzespół
zabezpieczenia przeciwwypływowego,
 zespołu palnika głównego,
 zespołu palnika zapalającego,
 armatury wodno  gazowej,
Grzejnik jest urzÄ…dzeniem wieloczerpalnym, co pozwala na doprowadzenie wody do kilku
miejsc poboru, najczęściej: wanny, umywalki i zlewozmywaka.
Rys. 4. Wentylacja nawiewno-wywiewna łazienki wyposażonej w grzejnik wody przepływowej [3]
a) nawiew przez otwory w drzwiach (pow. czynna 200cm²), b) nawiew przez kratkÄ™ wentylacyjna
w ścianie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Rys. 5. Schemat podłączenia gazowego grzejnika wody przepływowej G-19-01 firmy Termet [3]
1. kurek na doprowadzeniu wody zimnej
2. filtr wody
3. przewód wody ciepłej
4. filtr gazu
5. kurek gazowy
6. kratka wentylacyjna
7. rura spalinowa
8. pokrętło zapalacza i regulacji gazu
9. pokrętło wyboru temperatury wody
Woda zimna jest doprowadzana przewodem wyposażonym w kurek kulowy  na rysunku
oznaczony jako element 1 i przez filtr oznaczony jako 2.
Przewód łączący instalację gazową z grzejnikiem jest wyposażony w kurek kulowy 5 i filtr 4.
Woda podgrzana w grzejniku jest doprowadzona do instalacji ciepłej wody przewodem 3.
Gazy spalinowe odprowadzane są do kanału spalinowego przewodem oznaczonym jako
element 7. Grzejnik ma szereg zabezpieczeń, wśród których występują najczęściej:
 automatyczny zawór odcinający dopływ gazu do palnika przy zamkniętym przepływie wody,
 zabezpieczenie przeciwwypływowe, które automatycznie przerywa wypływ niespalonego
gazu z palnika głównego i zapalającego,
 zabezpieczenie przed zanikiem ciÄ…gu kominowego,
 zabezpieczenie przed przegrzaniem wody w wymienniku ciepła.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Aby przyłączyć podgrzewacz wody przepływowej do instalacji gazowej i elektrycznej  monter
powinien posiadać uprawnienia energetyczne grupy 3 i 1 w danym zakresie uprawnień oraz,
instalując grzejnik określonej firmy, powinien mieć jej autoryzację.
Do obowiązków montera przed podłączeniem grzejnika należy:
 sprawdzenie, czy grzejnik jest przystosowany do gazu, którym zasilana jest instalacja
gazowa,
 sprawdzenie, czy materiały użyte do wykonania instalacji są dostosowane
do materiałów, z których wykonany jest grzejnik,
 zapoznanie siÄ™ z danymi znamionowymi grzejnika,
 ustalenie, czy instalacja elektryczna spełnia warunki przyłączenia grzejnika ze względu
na przynależność gniazda do strefy i wyposażenie w uziemienie ochronne,
 sprawdzenie skuteczności i prawidłowości działania wentylacji w pomieszczeniu,
 sprawdzenie skuteczności i prawidłowości działania kanału spalinowego i wielkości ciągu
kominowego,
 sprawdzenie możliwości usytuowania grzejnika w pomieszczeniu i zgodności z projektem
technicznym powykonawczym,
 określenie miejsca instalacji grzejnika.
Podłączenie grzejnika wymaga wykonania następujących czynności:
 wytrasowania miejsca instalacji grzejnika,
 zamocowania grzejnika do przegrody zgodnie z wytycznymi producenta,
 podłączenia instalacji gazowej poprzez zamontowany zawór odcinający i filtr z króćcem
przyłączeniowym grzejnika po uszczelnieniu złącz gwintowanych,
 zamontowania elementu urzÄ…dzenia pozwalajÄ…cego na odprowadzenie spalin na zewnÄ…trz,
 podłączenia zespół wodny poprzez zawór odcinający i filtr z króćcem przyłączeniowym
wody,
 sprawdzienia szczelności wykonanego podłączenia.
Po wykonaniu tych czynności i przyłączeniu grzejnika do instalacji  monter powinien zapoznać
użytkownika z zasadami obsługi urządzenia, dokonać pierwszego uruchomienia grzejnika (jeżeli
ma do tego uprawnienia) po odpowietrzeniu instalacji i armatury gazowej oraz wydać protokół
podłączenia.
Obowiązkiem użytkownika jest utrzymanie grzejnika w czystości podczas eksploatacji.
Warunki instalowania gazowych zasobnikowych grzejników wody
Zasobnikowe gazowe grzejniki wody są urządzeniami ciśnieniowymi, więc podlegają
przepisom Dozoru Technicznego. Zgodnie z nimi każdy zasobnikowy grzejnik powinien mieć
następujące wyposażenie:
 zawór odcinający na wejściu,
 zawór zwrotny,
 upustowy zawór bezpieczeństwa,
 ogranicznik ciśnienia wody.
W dobrze izolowanej obudowie mieści się zbiornik wody. Wewnątrz zbiornika wmontowana jest
komora spalania i palnik gazowy. Dzięki dobrej izolacji straty ciepła są nieznaczne, a ciepła
woda jest dostępna w dużej ilości i w każdej chwili.
Zespół palnikowy składa się z injektorowego palnika głównego (do palnika doprowadzone
jest powietrze z pomieszczenia i część powietrza wprowadzana jest przed procesem spalania do
komory palnika), palnika zapalajÄ…cego i armatury gazowej, obejmujÄ…cej zapalacz
piezoelektryczny, termoelektryczne zabezpieczenie przeciwwypływowe, regulator temperatury
oraz regulator ciśnienia gazu.
Wymaganą temperaturę podgrzewanej wody ustawia się za pomocą pokrętła regulatora
temperatury.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Ogranicznik temperatury wody przerywa obieg termoelektryczny, wyłączając dopływ gazu do
palnika w przypadku nadmiernego nagrzania się wody, na przykład na skutek wadliwej pracy
regulatora temperatury.
Grzejnik pracuje najbardziej ekonomicznie przy temperaturze wody ok. 60°C.
Aby zainstalować gazowy zasobnikowy grzejnik wody należy wykonać takie same
czynności, jak przy instalacji grzejnika przepływowego.
Małe domowe grzejniki zbiornikowe mają zwykle pojemność wodną 115-190 dm3,
moc cieplnÄ… 6÷9 kW i zużywajÄ… 0,9÷1,2 m3 gazu ziemnego GZ 50 w ciÄ…gu godziny.
Na przewodzie doprowadzającym gaz (zwykle średnicy 15mm.) musi być zainstalowany
kurek odcinajÄ…cy kulowy.
Duże grzejniki zbiornikowe o pojemnoÅ›ci wodnej 280÷330 dm3 instalowane w budynkach
wielorodzinnych, zakładach pracy, zakładach usługowych mają moc od 34 do 90 kW
i zużywajÄ… 4,7÷12,3 m3 gazu ziemnego GZ 50 na godzinÄ™.
Z uwagi na trzykrotnie mniejszą moc nominalną w porównaniu z grzejnikami wody
przepływowej, instalowanie grzejników zasobnikowych wpływa w istotny sposób na
równomierność poboru gazu w ciągu dnia.
Na rysunku 6 pokazano przykład zasilania odbiorców ciepłą wodą z gazowego zbiornikowego
grzejnika wody firmy Vaillant.
Rys. 6. Przykład instalacji zbiornikowego grzejnika wody firmy Vaillant [3]
1 - doprowadzenie wody zimnej,
2 - zawory odcinajÄ…ce,
3 - reduktor ciśnienia wody,
4- zawór zwrotny,
5 - zawór bezpieczeństwa,
6 - pompa cyrkulacyjna wody ciepłej,
7 - przewód zasilający ciepłej wody,
8 - przewód powrotny ciepłej wody,
9 - przerywacz ciÄ…gu,
10 - doprowadzenie gazu do palnika z aparaturÄ… regulacyjnÄ… i zabezpieczajÄ…cÄ…,
11 - spust wody
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Wymagania dotyczące kotłowni na paliwa gazowe
Ze względu na zakres wymagań wyróżnia się kotłownie o łącznej mocy cieplnej:
 do 60 kW, a wśród nich:
" z kotłami do 30 kW,
" z kotłami od 30 do 60 kW;
 od 60 kW do 2000 kW.
Pomieszczenia z kotłami o mocy do 30 kW powinny spełniać następujące wymagania, (oprócz
innych dotyczących wszystkich urządzeń gazowych instalowanych w budynku):
 kotłów nie należy ustawiać na klatkach schodowych, przedsionkach oraz
w pomieszczeniach, w których znajdują się materiały łatwopalne,
 w budynkach wysokich i wysokościowych dopuszcza się instalowanie kotłów w piwnicy,
na piętrze pierwszym i na ostatniej kondygnacji,
 otwór wentylacji nawiewnej powinien być umieszczony nie niżej niż 30 cm nad podłogą,
a otwór wentylacji wywiewnej możliwie blisko stropu; minimalna powierzchnia otworów
to 200 cm2,
 dopuszcza się doprowadzenie powietrza zewnętrznego z pomieszczeń sąsiednich pod
warunkiem, że są one wyposażone w wentylację naturalną nawiewną, a w ścianie są otwory
lub kanały doprowadzające powietrze zewnętrzne,
 podłoga i ściana bezpośrednio pod kotłem powinna być wykonana z materiałów niepalnych,
bÄ…dz
zabezpieczona w odległości minimum 0,5 m od krawędzi kotła materiałem niepalnym,
 urządzeń wentylacyjnych nie wolno zamykać ani przesłaniać,
 w kotłowniach z urządzeniami gazowymi pobierającymi powietrze do spalania
z pomieszczenia i grawitacyjnym odprowadzeniem spalin  zabronione jest stosowanie
mechanicznej wentylacji wyciÄ…gowej,
 ognioodporność przewodów wentylacyjnych powinna wynosić minimum 60 min.
Oprócz wyżej wymienionych wymagań w pomieszczeniach kotłów o mocy od 30 do 60 kW
powinny być spełnione dodatkowo warunki:
 kotły powinny być ustawione zgodnie z niżej podanymi zasadami:
" odległość pomiędzy ścianą z otworami wentylacji nawiewnej, a palnikami to minimum
1,5 m,
" odległości między kotłami nie mniejsze niż 0,5 m,
" odległości tylnych i bocznych ścian kotłów od ścian pomieszczenia muszą wynosić co
najmniej 1,5 m,
" kotły należy ustawiać na fundamencie wystającym ponad poziom podłogi co najmniej
5 cm, a krawędzie fundamentu powinny być zabezpieczone krawężnikiem stalowym;
 kotłownia powinna mieć oświetlenie naturalne,
 pomieszczenie kotłowni powinno mieć drzwi zewnętrzne lub łatwy dostęp do drogi
ewakuacyjnej,
 ściany i stropy w kotłowniach zlokalizowanych w budynkach mieszkalnych, zamieszkania
zbiorowego i użyteczności publicznej powinny mieć odporność ogniową co najmniej
60 min,
 armatura powinna być dostępna z poziomu podłogi,
 na podejściu instalacji wodociągowej do napełniania kotłów powinien być zamontowany
wodomierz, manometr, zawór odcinający, zawór zwrotny oraz wężyk do złączki,
 minimalne standardowe wyposażenie sanitarne kotłowni to: umywalka, punkt czerpalny
wody, wpust podłogowy i studzienka umożliwiająca schłodzenie wody przed jej
spuszczeniem do kanalizacji,
 na zewnątrz kotłowni powinien być zainstalowany kurek odcinający dopływ gazu do
kotłowni,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
 przewody instalacji elektrycznej powinny być prowadzone poniżej dolnej krawędzi otworu
wentylacji wywiewnej, gdy kotły zasilane są gazem lżejszym niż powietrze,
 w przypadku kotłowni na gaz płynny kotłownia musi być zlokalizowana w pomieszczeniach
z podłogą powyżej poziomu gruntu, a w drzwiach nie powinno być progu,
 w przypadku kotłowni na gaz płynny powinien być zainstalowany detektor zlokalizowany
na wysokości maksimum 15 cm nad podłogą, a otwór wentylacji wywiewnej powinien
znajdować się przy podłodze.
Na doprowadzeniu gazu do palnika kotłów montowane powinny być  ścieżki gazowe ,
obejmujące armaturę odcinającą, kontrolno  pomiarową, filtr gazu, regulator ciśnienia i układ
sprawdzania szczelności.
Zakres prac monterskich przy podłączaniu kotła gazowego
Aby podłączyć kocioł do instalacji wodnej i spalinowej należy:
 sprawdzić, czy kocioł jest przystosowany do gazu, którym zasilana jest instalacja gazowa,
 zapoznać się z danymi znamionowymi kotła,
 ustalić, czy instalacja elektryczna spełnia warunki przyłączenia kotła ze względu na
przynależność gniazda do strefy i wyposażenie w uziemienie ochronne,
 sprawdzić skuteczność i prawidłowości działania wentylacji w pomieszczeniu,
 sprawdzić skuteczność i prawidłowość działania kanału spalinowego i wielkość ciągu
kominowego,
 sprawdzić możliwość usytuowania kotła w pomieszczeniu i zgodność z projektem
technicznym powykonawczym, jeżeli jest to kocioł wiszący  po wytrasowaniu miejsca
montażu zamocować w przegrodzie,
 zamontować system odprowadzenia spalin z wyposażeniem,
 podłączyć hydraulicznie kocioł po jego uprzednim wypoziomowaniu  na dopływie wody
zimnej powinien być zainstalowany w kolejności: zawór odcinający, filtr, bezpiecznik
niedoboru wody uniemożliwiający włączenie lub otwarcie zaworu membranowego, gdy
woda nie płynie,
 podłączyć zespół przewodów gazowych  na dopływie gazu powinien być zainstalowany
w kolejności: zawór odcinający, filtr, oraz wszystkie firmowo dostarczone elementy  ścieżki
gazowej ,
 podłączyć elektrycznie kocioł,
 zainstalować termostat pokojowy, jeżeli w taki jest wyposażony kocioł.
Zaleca się wstawienie między kotłem i instalacją c.o. zaworów odcinających, które pozwolą
odłączyć kocioł od instalacji bez jej opróżniania. W obiegu cyrkulacyjnym należy zamontować
naczynie wzbiorcze przeponowe.
Pierwszego uruchomienia kotła dokonuje przedstawiciel producenta, posiadający uprawnienia
energetyczne w zakresie grupy energetycznej 1 i 2.
W celu uruchomienia kotła należy:
 napełnić instalację c.o. wodą, otworzyć wszystkie zawory instalacji c.o.,
 załączyć kocioł elektrycznie,
 ustawić wskaz
nik ciśnienia statycznego na odpowiednim poziomie,
 włączyć pompę obiegową, jeśli włączenie nie jest związane z pracą kotła,
 ustawić regulator pogodowy,
 otworzyć zawór na doprowadzeniu gazu, odpowietrzyć instalację,
 dalszą obsługę prowadzić zgodnie z wytycznymi producenta zawartymi w instrukcji obsługi.
Użytkownik powinien być zapoznany z działaniem i sposobem obsługi kotła oraz otrzymać jego
dokumentacjÄ™ technicznÄ….
W pobliżu kotła należy umieścić instrukcję jego obsługi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Kontrola po załączeniu kotła polega na:
 upewnieniu siÄ™, czy obiegi instalacji gazu i instalacji wodnej sÄ… szczelne,
 sprawdzeniu poprawności włączania się kotła,
 skontrolowaniu skuteczności ciągu kominowego w trakcie pracy kotła,
 upewnieniu się, czy zużycie paliwa wskazane przez gazomierz odpowiada zużyciu
normowemu,
 skontrolowaniu, czy obieg wody między kotłem, a instalacją przebiega poprawnie,
 upewnieniu się, że zawór gazowy moduluje prawidłowo zarówno w fazie pracy c.o., jak
i podczas podgrzewania wody.
Zalecane jest, aby przynajmniej raz w roku wykonywać następujące czynności kontrolne:
 sprawdzenie ciśnienia wody systemu grzewczego,
 sprawdzenie poprawności działania systemu sterującego,
 sprawdzenie czystości palnika i wymiennika ciepła,
 sprawdzenie szczelności systemu odprowadzania spalin,
 sprawdzenie szczelności instalacji wodnej i gazowej,
 sprawdzenie przepływu gazu i jego ciśnienia, czy odpowiadają wskazaniom normatywnym.
Wszystkie te czynności wykonywać może jedynie uprawniony serwisant.
Rys. 7. Wymiary instalacyjno  montażowe kotła dwufunkcyjnego [5]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Rys. 8. Schemat hydrauliczno-gazowy kotła dwufunkcyjnego [5]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Instalowanie urządzeń gazowych do ogrzewania pomieszczeń
Urządzenia gazowe do ogrzewania pomieszczeń muszą spełniać wszystkie wymagania
dotyczące pomieszczeń, ich wentylacji, sposobu odprowadzania spalin i obciążenia cieplnego
podane w rozdziale 1.
Urządzenia te można instalować, ze względu na temperaturę powierzchni osłon, która może
przekroczyć 60°C, w odlegÅ‚oÅ›ci:
 co najmniej 0,3 m od ścian z materiałów łatwo palnych i otynkowanych,
 co najmniej 0,6 m od ścian z materiałów łatwopalnych nie osłoniętych tynkiem.
Ogrzewacze gazowe można umieszczać na ścianach zewnętrznych budynków, gdy istnieje
możliwość zainstalowania przewodów odprowadzających spaliny oraz doprowadzających
powietrze do spalania. Wysokość ich instalowania jest określana przez producenta urządzeń,
przy czym w przypadku standardowego ogrzewacza wynosi ona okoÅ‚o 60 ÷ 90 mm od podÅ‚ogi.
Urządzenia do ogrzewania pomieszczeń muszą być wyposażone w automatyczny zawór
regulacyjny, który pozwala odciąć dopływ gazu przy spadku ciśnienia lub przerwaniu jego
dopływu. Jak przed każdym urządzeniem gazowym włączonym w instalację gazową, przed
ogrzewaczem gazowym musi znajdować się kurek odcinający.
Gazowe ogrzewacze powietrza mogą być zasilane zarówno gazem ziemnym, jak i gazem
płynnym z butli. Jeżeli ogrzewacz zasilany jest gazem płynnym  to obowiązują te same zasady,
co w przypadku instalacji zasilanych gazem o gęstości większej niż powietrze.
Ogrzewacz gazowy jest wykonany jako urządzenie zamknięte, czyli typu C.
Jeżeli instalujemy więcej niż jeden ogrzewacz, musi być zachowana wzajemna odległość
pomiędzy kolejnymi wylotami ogrzewaczy gazowych wynosząca:
 2 m w kierunku poziomym,
 2,5 m w kierunku pionowym.
Przed podłączeniem ogrzewacza należy:
 sprawdzić, czy urządzenie jest przystosowane do gazu, którym będzie zasilane,
 przy wykonywaniu jakichkolwiek czynności innych, niż bieżąca obsługa, należy zawsze
zamknąć zawór doprowadzający gaz znajdujący się przed urządzeniem.
Aby zamontować ogrzewacz w pomieszczeniu należy:
 wytrasować osie przewodów powietrzno-spalinowych na ścianie zewnętrznej,
 wykonać przebicie przez ścianę,
 zamocować w nim system powietrzno-spalinowy,
 nasunąć wymiennik na przewody powietrzno-spalinowe dosuwając go ściany,
 za pomocą nakrętek przymocować wymiennik do ściany,
 na przyłączu gazu zainstalować zawór odcinający,
 jeżeli ogrzewacz zasilany ma być gazem płynnym  to przyłączenie za pomocą węża
elastycznego należy wyposażyć w reduktor,
 króciec przyłączeniowy instalacji połączyć z urządzeniem uszczelniając go uszczelką.
Podczas instalacji ogrzewacza należy wykonać następujące czynności:
 próbę szczelności połączeń,
 kontrolę działania termoregulatora,
 kontrolę szczelności zapalacza,
 kontrolę działania palnika głównego i palnika zapalającego,
 prezentację wszystkich funkcji urządzenia oraz zaznajomienie się z jego obsługą
i konserwacjÄ….
Pracownik uprawnionego serwisu, który ma zawartą umowę z producentem albo jego
przedstawicielem, dokonuje pierwszego uruchomienia i wpisu do karty gwarancyjnej.
Urządzeniami stosowanymi do ogrzewania pomieszczeń o dużej kubaturze są gazowe
promienniki podczerwieni. SÄ… to urzÄ…dzenia o konstrukcji ceramicznej lub rurowej.
W przypadku promienników ceramicznych  z
ródłem promieniowania jest płyta ceramiczna
rozgrzana do temperatury okoÅ‚o 800 ÷ 1000°C. W promiennikach rurowych z
ródłem ciepła są
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
rozgrzane rury metalowe. Promieniowanie rur, po odbiciu od ekranu, jest kierowane do
pomieszczenia.
Przy instalowaniu promienników, niezależnie od ich konstrukcji, należy przestrzegać
minimalnych odległości montowania promienników od materiałów palnych.
Minimalna wysokość montowania w pomieszczeniu nie może być mniejsza od 5 m  przy
promiennikach ceramicznych, przy promiennikach rurowych nie może być mniejsza niż 4 m
przy montażu sufitowym, a 3,5 m przy montażu naściennym.
Gazowe promienniki nie powinny być instalowane w pomieszczeniach mieszkalnych,
biurowych, Å‚atwopalnych oraz w takich, gdzie sÄ… magazynowane, stosowane, produkowane
materiały łatwopalne.
Promienniki mogą być dostosowane do bezpośredniego lub pośredniego odprowadzenia spalin.
Rys. 9. Schemat promiennika rurowego [5]
1  kształtka wylotowa, 2  reflektor (odbłyśnik), 3  rura stalowa aluminiowa, 4  zespół palnikowy, 5  układ
nawrotu spalin, 6 i 7  uchwyty mocujące, 8  wentylator spalin z łącznikiem, 9  zaciski montażowe
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
OdpowiadajÄ…c na pytania, sprawdzisz, czy jesteÅ› przygotowany do zaplanowania przebiegu
ćwiczeń i ich wykonania.
1. Jakie połączenia występują na podejściach pod urządzenia gazowe?
2. Jakie elementy wyposażenia są niezbędne do prawidłowego wykonania podejścia pod
urzÄ…dzenia gazowe?
3. Gdzie należy instalować kurek odcinający przed urządzeniem gazowym?
4. Jakie są warunki instalowania urządzeń gazowych w pomieszczeniach budynku?
5. Jakie wymagania powinna spełniać kotłownia na paliwo gazowe?
6. Jakie wymagania powinna spełniać kotłownia na gaz płynny?
7. Gdzie należy instalować gazomierz?
8. Gdzie nie wolno instalować gazomierza?
9. Jakie zasady obowiÄ…zujÄ… przy lokalizacji kuchni gazowych?
10. Jakie zasady obowiÄ…zujÄ… przy lokalizacji gazowych podgrzewaczy wody?
11. Jakie zasady obowiązują przy lokalizacji kotłów gazowych?
12. Jakie zasady obowiązują przy lokalizacji ogrzewaczy pomieszczeń?
13. Jakie czynności monterskie należy wykonać celu podłączeniu kuchni?
14. Jakie czynności monterskie należy wykonać w celu podłączeniu gazowego podgrzewacza
wody?
15. Jakie czynności monterskie należy wykonać w celu podłączeniu kotła gazowego?
16. Jakie czynności monterskie należy wykonać w celu podłączeniu gazowych ogrzewaczy
pomieszczeń?
17. Kto może wykonać przyłączenie urządzeń gazowych?
18. Kto może dokonać pierwszego uruchomienia kotłów gazowych, gazowych podgrzewaczy
wody i ogrzewaczy pomieszczeń?
19. Jakie czynności należy wykonać przed uruchomieniem urządzeń gazowych?
20. Jakiej kontroli podlegają urządzenia gazowe i kiedy należy ją wykonywać?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przyłącz kuchenkę gazową do instalacji wykonanej z rur stalowych za pomocą złącza
elastycznego według dokumentacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną zadania,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zgromadzić niezbędne materiały instalacyjne ze stali o zadanej średnicy  rury, kształtki,
elementy wyposażenia,
5) dobrać sprzęt, narzędzia, materiały pomocnicze niezbędne do wykonania ćwiczenia,
6) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
7) ocenić jakość rur, łączników i elementów uzbrojenia,,
8) zabezpieczyć się w środki ochrony osobistej wymagane przepisami bhp i ppoż.,
9) wykonać niezbędne pomiary długości przycinanych rur i zapisać je na arkuszu papieru,
10) wytrasować na przegrodzie budowlanej miejsce układania i mocowania podejścia,
11) zamocować uchwyty mocujące do przegrody budowlanej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
12) uciąć i obrobić końcówki rur stalowych, w przypadku wykonywania połączeń
nierozłącznych  należy końcówki nagwintować,
13) sprawdzić poprawność przygotowanych końcówek rur stalowych,
14) dokonać wstępnego montażu przygotowanego fragmentu rur stalowych,
15) skorygować ewentualne błędy,
16) zamocować przygotowany odcinek przewodu na uchwytach,
17) połączyć pozostałe odcinki rur ze sobą, z niezbędnymi łącznikami i elementami
wyposażenia zgodnie z dokumentacją,
18) na przygotowanym podejściu zainstalować głowicę węża elastycznego,
19) w króciec przyłączeniowy kuchenki wkręcić (po uszczelnieniu) kolano nyplowe,
20) połączyć wąż elastyczny z kuchenką,
21) sprawdzić zgodność z dokumentacją ćwiczenia,
22) uporządkować stanowisko pracy,
23) zagospodarować odpady i niewykorzystane materiały,
24) podpisać protokół wykonania podłączenia kuchenki,
25) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
26) ocenić ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stół montażowy z dostępem do oświetlenia,
 imadło,
 przymiar liniowy,
 ołówek,
 suwmiarka,
 punktak,
 poziomnica,
 złącze elastyczne DN 15,
 zestaw uchwytów z kołkami rozporowymi do stali,
 prowadnica korytkowa,
 piłka do metalu,
 gwintownica ręczna lub elektryczna,
 zestaw kluczy szwedzkich,
 kombinerki,
 zdzierak,
 szczotka do metalu,
 odcinki rury stalowej czarnej nieocynkowanej,
 złączki stalowe i elementy uzbrojenia zgodnie z dokumentacją,
 materiały uszczelniające,
 wiertarka z kompletem wierteł,
 uchwyty mocujące do stali z kołkami,
 środki ochrony osobistej: rękawice parciane, okulary ochronne,
 instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,
 protokół powykonawczy,
 literatura z rozdziału 6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Ćwiczenie 2
Przyłącz gazowy grzejnik wody przepływowej do instalacji gazowej zgodnie
z dokumentacjÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną zadania,
3) zapoznać się z tabliczką znamionową urządzenia,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) zgromadzić niezbędne materiały instalacyjne ze stali o zadanej średnicy  kształtki,
elementy wyposażenia,
6) dobrać sprzęt, narzędzia, materiały pomocnicze niezbędne do wykonania ćwiczenia,
7) sprawdzić stan techniczny sprzętu i narzędzi,
8) ocenić jakość łączników i elementów uzbrojenia,
9) wyposażyć się w środki ochrony osobistej wymagane przepisami bhp i ppoż.,
10) wytrasować na przegrodzie budowlanej miejsce układania i mocowania grzejnika,
11) zamocować wsporniki w przegrodzie budowlanej,
12) sprawdzić wypoziomowanie wsporników,
13) zawiesić grzejnik na wspornikach,
14) dokonać wstępnego montażu łączników i elementów uzbrojenia,
15) skorygować ewentualne błędy,
16) podłączyć instalację gazową poprzez zamontowany zawór odcinający, filtr gazu z króćcem
przyłączeniowym grzejnika po uszczelnieniu złączy gwintowanych,
17) podłączyć zespół wodny poprzez zawór odcinający i filtr z króćcem przyłączeniowym
grzejnika po uszczelnieniu złączy gwintowanych,
18) dokonać montażu przewodów odprowadzających spaliny,
19) sprawdzić szczelność wykonanego podłączenia,
20) sprawdzić zgodność z dokumentacją ćwiczenia,
21) uporządkować stanowisko pracy,
22) zagospodarować odpady i niewykorzystane materiały,
23) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
24) ocenić ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 stół montażowy z dostępem do oświetlenia,
 drabina,
 imadło,
 przymiar liniowy,
 ołówek,
 suwmiarka,
 punktak,
 poziomnica,
 grzejnik wody przepływowej  komplet,
 materiały czyszczące,
 zestaw kluczy szwedzkich,
 kombinerki,
 złączki i elementy uzbrojenia zgodnie z dokumentacją,
 materiały uszczelniające,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
 wiertarka z kompletem wierteł,
 środki ochrony osobistej: rękawice parciane, okulary ochronne,
 instrukcja wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,
 literatura z rozdziału 6
Ćwiczenie 3
SporzÄ…dz
wykaz czynności, materiałów, sprzętu i narzędzi oraz środków ochrony osobistej
do podłączenia gazowego kotła dwufunkcyjnego o mocy 21 kW do instalacji gazowej i wodnej.
Opracuj instrukcję do wykonania pierwszego uruchomienia kotła. Podaj skład ekipy do
wykonania zadania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną zadania,
3) zapoznać się z wytycznymi podłączania, montażu i uruchomienia kotła,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) na arkuszu papieru wykonać niezbędne zestawienia i wykazy,
6) opracować instrukcję pierwszego uruchomienia kotła,
7) podać skład ekipy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) oceń ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru formatu A4,
 długopis,
 ołówek,
 gumka,
 instrukcja wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,
 karta katalogowa kotła,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
SporzÄ…dz
wykaz czynności, materiałów, sprzętu i narzędzi oraz środków ochrony osobistej
do podłączenia gazowego ogrzewacza pomieszczeń o mocy 2,5 kW do instalacji gazowej
ze wskazaniem sposobu podłączenia przewodów powietrzno-spalinowych. Opracuj instrukcję
pierwszego uruchomienia ogrzewacza pomieszczeń. Podaj skład ekipy do wykonania zadania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną zadania,
3) zapoznać się z wytycznymi podłączania, montażu i uruchomienia ogrzewacza pomieszczeń,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) na arkuszu papieru wykonać niezbędne zestawienia i wykazy,
6) opracować instrukcję pierwszego uruchomienia ogrzewacza pomieszczeń,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
7) podać skład ekipy,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) ocenić ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru formatu A4,
 długopis,
 ołówek,
 gumka,
 instrukcja wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,
 karta katalogowa kotła,
 literatura z rozdziału 6.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania montażu urządzeń gazowych?
2) zastosować pojęcia związane z urządzeniami gazowymi?
3) dobrać łączniki i elementy wyposażenia do podłączenia kuchni gazowej?
4) dobrać łączniki i elementy uzbrojenia do wykonania podłączenia gazowych
urządzeń do ogrzewania pomieszczeń?
5) dobrać materiały, łączniki i elementy wyposażenia do montażu urządzeń
gazowych do podgrzewania wody ?
6) ustalić miejsce lokalizacji urządzeń gazowych w pomieszczeniach budynku?
7) dobrać sprzęt, narzędzia oraz środki ochrony osobistej do wykonania zadań
związanych z montażem urządzeń gazowych?
8) wykonać montaż urządzeń gazowych podłączając je do instalacji gazowej
zgodnie z przepisami bhp i ppoż.?
8) sprawdzić poprawność montażu urządzeń gazowych?
9) dobrać skład ekipy do montażu urządzeń gazowych?
10) posłużyć się dokumentacją techniczną urządzeń gazowych?
11) skorzystać z wytycznych zawartych w dokumentacji technicznej urządzeń
gazowych dotyczących przekazania ich do użytkowania?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.3. Bezpieczeństwo użytkowania instalacji i urządzeń gazowych
4.3.1. Materiał nauczania
Instalowanie urządzeń sygnalizujących niedopuszczalny poziom stężenia gazu
w pomieszczeniach
Instalacje i urządzenia sygnalizujące niedopuszczalny poziom stężenia gazu mogą być
zamontowane w budynkach ze stałym nadzorem, w budynkach jednorodzinnych i indywidualnie
w mieszkaniach budynku wielorodzinnego.
Wskazane jest, aby urządzenia tego typu instalować w piwnicach i w tych pomieszczeniach,
w których istnieje potencjalne zagrożenie nieszczelnością instalacji, urządzeń lub gromadzenia
się oparów gazu.
Wśród urządzeń gazometrycznych wyróżniamy urządzenia:
 sygnalizacyjne,
 sygnalizacyjno-odcinajÄ…ce.
Podstawowe elementy budowy tych urządzeń to:
 detektor gazu  czujnik sygnalizujący niedopuszczalne stężenie monitorowanego gazu,
 moduł alarmowy  najczęściej świetlny i akustyczny,
 głowica samozamykająca z kurkiem kulowym.
Detektor gazu powinien przekazać sygnał do modułu alarmowego i głowicy samozamykającej
w sytuacji, gdy stężenie gazu w pomieszczeniu przekracza o 10 - 20% dolną granicę
wybuchowości danego gazu.
Głowica samozamykająca powinna być umieszczona w taki sposób, aby przekroczenie
dopuszczalnego stężenia gazu w pomieszczeniu powodowało zadziałanie siłownika na kurku
odcinającym przyłącza w budynku jednorodzinnym i kurka gazomierzowego w przypadku
indywidualnego monitoringu w budownictwie wielorodzinnym. Jeżeli urządzenie jest
zainstalowane w kotłowni  po przekroczeniu stężenia wykrywanego detektorem  powinien
zostać zamknięty kurek odcinający, zasilający kotłownię.
Bezpieczeństwo eksploatacji urządzeń gazowych
Wszelkie naprawy urządzeń gazowych mogą wykonywać tylko pracownicy upoważnieni do tych
czynności. Nie wolno wykonywać czynności naprawczych bez uprzedniego:
 zgaszenia palników,
 wyjęcia wtyczki przewodu elektrycznego z gniazda,
 zamknięcia kurków dopływu gazu,
 zamknięcia dopływu wody  jeżeli w urządzeniu istnieje zespół wodny,
 w razie potrzeby  spuszczenia wody.
Sposób wykonywania konserwacji i napraw powinien być dostosowany do rodzaju tych
urządzeń. Ogólny zakres czynności związanych z okresową konserwacją urządzeń gazowych
powinien obejmować:
 czyszczenie poszczególnych elementów z osadów powstających podczas użytkowania
urządzeń,
 smarowanie części ruchomych  zaworów dopływu gazu w kuchenkach,
 regulację palników,
 kontrolę funkcjonowania urządzeń sterujących i automatyki,
 kontrolÄ™ stanu technicznego systemu odprowadzania spalin,
 sprawdzenie szczelności wewnętrznej i zewnętrznej kurka odcinającego dopływ gazu
do urządzeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Przeglądowi i ocenie stanu technicznego urządzeń gazowych podlegają wszystkie urządzenia
gazowe zainstalowane u odbiorców z częstotliwością określoną przepisami Prawa Budowlanego,
dotyczÄ…cymi instalacji gazowych, czyli co rok.
W przypadku urządzeń gazowych zakres ich kontroli dotyczy przede wszystkim:
 układu zasilania w gaz,
 zespołu odprowadzającego spaliny,
 układu podłączenia do czynnej instalacji gazowej.
Kontrolę stanu technicznego urządzeń, tak samo jak całej instalacji gazowej mogą
przeprowadzać osoby do tego uprawnione.
Z przeglądu technicznego instalacji gazowej lokalu użytkowym sporządza się protokół, którego
wzorzec pokazano na rys. 10.
PROTOKÓA

PRZEGL
DU TECHNICZNEGO INSTALACJI GAZOWEJ
W MIESZKANIU (LOKALU UŻYTKOWYM)
Adres & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Numer mieszkania (lokalu)& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Właściciel lub użytkownik mieszkania (lokalu) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
1. Ocena stanu technicznego gazomierza & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .& & ..
2. Ocena szczelności połączeń z gazomierzem & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
3. Ocena stanu technicznego przewodów& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
4. Ocena stanu technicznego urządzeń gazowych:
rodzaj stan techniczny
a) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & ..
b) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & ..
c) & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..& & & & ..
5. Ocena stanu technicznego połączeń z urządzeniami gazowymi& & & & & & & & & & & & & & & & & .
6. Szczelność całej instalacji gazowej & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
7. Ocena skuteczności działania wentylacji & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
8. Ocena prawidłowości odprowadzenia spalin & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
9. Zgodność instalacji gazowej z przepisami & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .
10. Uwagi i zalecenia pokontrolne& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Data przeglÄ…du technicznego
Rys. 10. Wzór protokołu przeglądu technicznego instalacji gazowej [z
ródło własne]
Przeglądy i naprawy gwarancyjne urządzeń gazowych powinny być wykonywane przez
przedstawiciela producenta lub osoby przez niego upoważnione. Wzorzec dokumentów
z naprawy lub pierwszego uruchomienia przedstawia rysunek nr 11.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Rys. 11. Wzór karty naprawy lub pierwszego uruchomienia [z
ródło Termet]
Złącza gwintowane zespołów gazowych urządzeń, które są rozłączane w celu czyszczenia
i naprawy, powinny być szczelne po ich ponownym montażu. Jako uszczelniacze należy
stosować uszczelki metalowe płaskie. Nie wolno stosować taśm, past i innych płynnych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
uszczelnień w połączeniach, które są rozłączane w celu naprawy lub konserwacji zespołu
gazowego.
Szczelność układu powietrzno  spalinowego urządzeń typu B1 i B2 lub urządzeń typu A
przewidzianych do pracy jako typ B1, aż do przerywacza ciągu powinna być zachowana poprzez
stosowanie skręcanych połączeń mechanicznych lub wciskanych.
Natomiast łącza nierozłączne powinny być połączone na stałe, szczelnie, tak, aby była
zapewniona trwałość przy ciągłej pracy urządzenia oraz podczas demontażu urządzeń do
napraw.
Szczelność połączeń układu powietrzno  spalinowego urządzeń typu C powinny zapewniać
szczelne połączenia mechaniczne.
Przyczynami, powodującymi przedwczesne zużycie instalacji i urządzeń lub ograniczenie ich
trwałości, mogą być:
 niewłaściwa eksploatacja,
 niewłaściwa konserwacja,
 nieprawidłowe rozwiązania projektowe,
 niewłaściwe wykonawstwo,
 niewłaściwe materiały lub zła ich jakość.
Urządzenia gazowe, które mają dopuszczenie do użytkowania i oznaczone znakiem
bezpieczeństwa, są bezpieczne w eksploatacji, gdy są eksploatowane zgodnie z przeznaczeniem,
w sposób zalecany przez producenta, a montaż został wykonany prawidłowo z przestrzeganiem
wytycznych.
Nieprawidłowe, niezgodne z instrukcją użytkowanie, może spowodować złe spalanie gazu,
a to w konsekwencji: zagrożenie życia, zdrowia, zagrożenie pożarowe lub wybuch gazu.
Ulatniający się gaz lub spaliny powodują zmniejszenie zawartości tlenu w powietrzu, co przy
większych stężeniach może spowodować uduszenie.
Spaliny mogą zawierać tlenek węgla, który powoduje szum w uszach, ociężałość,
przyspieszone tętno, zawroty głowy, wymioty, utratę przytomności, a w końcu śmierć
człowieka.
W przypadku zatrucia lub jego pierwszych objawów, należy udzielić pierwszej pomocy
poszkodowanemu, która polega na:
 zawiadomieniu najbliższych sąsiadów,
 wyniesieniu poszkodowanego na świeże powietrze,
 wezwaniu pomocy medycznej,
 ułatwieniu oddychania poprzez rozpięcie ubrania,
 gdy poszkodowany stracił przytomność i nie oddycha  należy zastosować sztuczne
oddychanie lub sztuczne oddychanie i masaż serca aż do poprawy czynności życiowych,
 okrycie chorego kocem,
 nadzorowanie poszkodowanego do czasu przybycia lekarza.
Gdy stwierdzi się obecność gazu w pomieszczeniu  należy:
 zamknąć dopływ gazu za pomocą kurka głównego lub kurka przy gazomierzu,
 nie zapalać otwartego ognia,
 nie powodować iskrzenia przez włączanie odbiorników elektrycznych lub innych urządzeń
powodujÄ…cych iskrzenie,
 otworzyć okna i drzwi celem spowodowania przeciągu i obniżenia stężenia gazu,
 wezwać pogotowie gazowe.
Problematyki montażu, regulacji, odbioru, konserwacji i obsługi urządzeń gazowych dotyczą
między innymi normy:
- PN-EN 26:2002 (U): Gazowe przepływowe ogrzewacze wody do celów sanitarnych,
wyposażone w palniki atmosferyczne,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
- PN-EN 30-1-1:2006: Domowe urządzenia gazowe do gotowania i pieczenia -Część 1-1:
Bezpieczeństwo - Postanowienia ogólne,
- PN-EN 30-1-2:2002 (U): Domowe urzÄ…dzenia do gotowania i pieczenia spalajÄ…ce gaz -
Część 1-2: Bezpieczeństwo - Urządzenia wyposażone w piekarnik i/lub opiekacz
z wymuszonym obiegiem powietrza,
- PN-EN 30-1-3:2004 (U): Domowe urzÄ…dzenia do gotowania i pieczenia spalajÄ…ce gaz -
Część 1-3: Bezpieczeństwo - Urządzenia z płytą grzejną z tworzywa szklano-ceramicznego,
- PN-EN 30-1-4:2004 (U): Domowe urzÄ…dzenia do gotowania i pieczenia spalajÄ…ce gaz.
Część 1-4: Bezpieczeństwo. Urządzenia wyposażone w jeden palnik lub kilka palników
z automatycznym układem sterowania,
- PN-EN 30-2-1:2006: Domowe urządzenia gazowe do gotowania i pieczenia - Część 2-1:
Racjonalne wykorzystanie energii --Postanowienia ogólne,
- PN-EN 30-2-2:2002 (U): Domowe urządzenia do gotowania i pieczenia spalające gaz - Cześć
2-2: Racjonalne zużycie energii  Urządzenia wyposażone w piekarnik i/lub opiekacz
z wymuszonym obiegiem powietrza,
- PN-EN 126:2004 (U): Wielofunkcyjne urządzenia sterujące do urządzeń spalających gaz,
- PN-EN 161:2002 (U): Automatyczne zawory odcinające do palników i urządzeń gazowych,
- PN-EN 437:2005(U): Gazy do badań - Ciśnienia próbne - Kategorie urządzeń,
- PN-EN-303-1:2000(U): Kotły grzewcze. Kotły grzewcze z palnikami nadmuchowymi.
Terminologia, ogólne wymagania, badania i określenia,
 PN-EN-297:2002(U): Kotły centralnego ogrzewania opalane gazem. Kotły typu B11
i B11BS, z palnikami atmosferycznymi, o nominalnym obciążeniu cieplnym
nieprzekraczajÄ…cym 70 kW.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
OdpowiadajÄ…c na pytania, sprawdzisz, czy jesteÅ› przygotowany do zaplanowania przebiegu
ćwiczeń i ich wykonania.
1. W jaki sposób można zapobiec niekontrolowanemu wypływowi gazu do pomieszczenia?
2. Jakie znasz rodzaje urządzeń gazometrycznych?
3. Gdzie można instalować urządzenia sygnalizacyjne i sygnalizacyjno  odcinające?
4. Jakie zasady obowiązują podczas eksploatacji urządzeń gazowych i jak ich przestrzeganie
zwiększa bezpieczeństwo użytkowania urządzeń gazowych?
5. Jaki jest zakres czynności związanych z okresową konserwacją urządzeń gazowych?
6. Jakie elementy instalacji gazowej podlegajÄ… przeglÄ…dowi i ocenie stanu technicznego?
7. Kiedy, zgodnie z ustawą Prawo Budowlane, należy poddać urządzenia gazowe przeglądowi
i ocenie stanu technicznego?
8. Jaki jest zakres kontroli urządzeń gazowych?
9. Kto przeprowadza kontrolę stanu technicznego urządzeń gazowych?
10. Jakie dokumenty są świadectwem przeprowadzonej kontroli technicznej?
11. Jakie zagrożenia może spowodować nieprawidłowe i niezgodne z wytycznymi użytkowanie
urządzeń gazowych?
12. Jakie środki należy podjąć przy ratowaniu poszkodowanego znajdującego się
w pomieszczeniu, w którym stwierdza się niekontrolowany wypływ gazu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj sprawdzenie szczelności wykonanego przyłączenia kuchenki gazowej do instalacji
gazowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną zadania,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zgromadzić sprzęt niezbędny do sprawdzenia szczelności fragmentu instalacji gazowej,
5) przygotować instalację do sprawdzenia szczelności,
6) zamontować sprzęt i aparaturę kontrolno-pomiarową do sprawdzenia szczelności,
7) wykonać sprawdzenie szczelności,
8) ocenić szczelność wykonanego podłączenia,
9) wypełnić protokół,
10) uporządkować stanowisko pracy,
11) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
12) ocenić ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 aparatura kontrolno-pomiarowa do wykonania sprawdzenia szczelności podłączenia,
 instrukcja wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,
 literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Wymień kolejne czynności sprawdzania szczelności urządzenia gazowego przyłączonego do
czynnej instalacji gazowej. Wykonaj zestawienie sprzętu i aparatury kontrolno-pomiarowej,
podaj skład ekipy oraz warunki wykonywania kontroli szczelności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną zadania,
3) zapoznać się z wytycznymi sprawdzania szczelności urządzenia i wykonywania próby
szczelności,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) na arkuszu papieru sporządzić niezbędne zestawienia i wykazy,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) ocenić ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 arkusz papieru,
 długopis,
 ołówek,
 gumka,
 instrukcja wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
 karta katalogowa kotła,
 literatura z rozdziału 6
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) wskazać sposoby zabezpieczenia instalacji gazowej przed
niekontrolowanym wypływem gazu?
3) wskazać miejsca instalowania urządzeń sygnalizacyjnych i sygnalizacyjno-
odcinajÄ…cych?
4) określić zasady prawidłowej eksploatacji urządzeń gazowych?
5) określić zakres czynności związanych z okresową konserwacją urządzeń
gazowych?
6) podać warunki poddawania ocenie stanu technicznego instalacji i urządzeń
gazowych?
7) wykonać próbę szczelności instalacji i urządzeń gazowych?
8) sporządzić dokumenty po kontroli stanu technicznego instalacji i urządzeń
gazowych?
9) wskazać, jakie zagrożenia mogą wystąpić podczas niekontrolowanego
wypływu gazu z instalacji gazowej
10) podjąć czynności związane z ratowaniem poszkodowanego w wyniku
zatrucia gazem?
11) podjąć czynności przypadku, gdy w pomieszczeniu wyczujesz gaz?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących technologii wykonywania instalacji z miedzi. Pytania
w teście są to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
- w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedz
prawidłową),
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 16  20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
I część
1. Pomieszczenie techniczne w budynku, to pomieszczenie, w którym:
a) ludzie przebywajÄ… czasowo,
b) ludzie przebywają w czasie dłuższym niż 4 godziny,
c) znajdują się urządzenia do obsługi technicznej budynku,
d) znajdujÄ… siÄ™ pomieszczenia gospodarcze.
2. Gazowy grzejnik wody przepływowej:
a) służy do podgrzewania wody na potrzeby c.o.,
b) służy do celów grzewczych i c.w.u.,
c) podgrzewa wodÄ™ i kieruje jÄ… do zasobnika,
d) podgrzewa wodÄ™ w czasie jej poboru.
3. Na tabliczce znamionowej urządzenia gazowego nie powinny być dane dotyczące:
a) przeznaczenia urzÄ…dzenia,
b) rodzaju paliwa, do którego urządzenie jest dostosowane,
c) nominalnej mocy cieplnej,
d) maksymalnego ciśnienia roboczego.
4. Skrót KGGW oznacza:
a) kocioł gazowy grzewczy wodny,
b) gazowy grzejnik wody przepływowej,
c) gazowy ogrzewacz konwekcyjny,
d) gazowe ogrzewacze promiennikowe.
5. W nowo wybudowanym budynku urządzenia gazowe można zainstalować, gdy wysokość
pomieszczenia wynosi:
a) mniej niż 1,9 m,
b) 1,9 m,
c) powyżej 1,9 m,
d) 2,2 m i powyżej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
6. Kurek główny:
a) może być umiejscowiony w piwnicy,
b) musi być umiejscowiony w piwnicy,
c) może być umiejscowiony na zewnątrz budynku,
d) musi być umiejscowiony na zewnątrz budynku.
7. Dopuszczalne łączne obciążenie cieplne łazienki wynikające z zainstalowanych w niej
urządzeń wynosi:
a) 10 kW,
b) 20 kW,
c) 25 kW,
d) 35 kW.
8. W urządzeniach typu B i C odprowadzenie spalin odbywać się musi:
a) do pomieszczenia,
b) na zewnÄ…trz pomieszczenia,
c) przewodem powietrzno  spalinowym,
d) w zależności od urządzenia: na zewnątrz lub do pomieszczenia.
9. Minimalna kubatura łazienki, w której instalujemy urządzenie gazowe to:
a) 6,5 m3,
b) 8,0 m3,
c) 8,0 m3 lecz nie mniej niż kubatura wynikająca z obciążenia cieplnego przypadająca
na 1 m3,
d) kubatura wynikająca z obciążenia cieplnego przypadająca na 1 m3.
10. Sprawdzenie drożności kanału spalinowego, szczelności znajdujących się tam połączeń,
wielkości ciągu kominowego i zgodności wykonania z projektem budowlanym to:
a) wydanie aprobaty technicznej,
b) wydanie certyfikatu zgodności,
c) wykonanie czynności odbioru instalacji odprowadzenia spalin,
d) wykonanie czynności odbioru instalacji gazowej.
11. Każdą czynność monterską należy rozpocząć od:
a) wyposażenia się w środki ochrony osobistej,
b) zgromadzenia materiału,
c) zgromadzenia sprzętu i materiału,
d) zapoznania siÄ™ z dokumentacjÄ… technicznÄ… zadania.
12. Gazomierzy nie wolno instalować:
a) na klatkach schodowych,
b) na zewnÄ…trz budynku,
c) w kuchni,
d) w Å‚azience.
13. Króciec przyłączeniowy kuchni gazowej ma wymiar:
a) ź ,
b) ½ ,
c) ¾ ,
d) 1 .
14. Na podejściu przyłączeniowym pod kuchnię gazową, zgodnie z przepisami technicznymi,
jest następujące wyposażenie:
a) kurek odcinajÄ…cy,
b) kurek odcinający, trójnik do wykonywania próby szczelności,
c) dwuzłączka, kurek odcinający, trójnik do wykonywania próby szczelności,
d) dwuzłączka, kurek odcinający.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
15. Gazowy grzejnik wody przepływowej:
a) może mieć jedynie zabezpieczenie przed zanikiem ciągu kominowego,
b) musi mieć jedynie zabezpieczenie przed zanikiem ciągu kominowego,
c) musi mieć zabezpieczenie przeciwwypływowe i przed zanikiem ciągu kominowego,
d) może mieć zabezpieczenie przeciwwypływowe i przed zanikiem ciągu kominowego.
II część
16. W przypadku kotłowni na gaz płynny musi ona spełniać wymagania jak kotłownia na gaz
lżejszy od powietrza i musi być zlokalizowana:
a) w pomieszczeniu z podłogą powyżej poziomu terenu,
b) w pomieszczeniu z podłogą poniżej poziomu terenu,
c) na najwyższej kondygnacji,
d) w pomieszczeniu z podłogą powyżej poziomu terenu, a w drzwiach nie powinno być
progu.
17. Przewód spalinowo  powietrzny jest przeznaczony do współpracy z:
a) termÄ… gazowÄ…,
b) kotłem gazowym z otwartą komorą spalania,
c) podgrzewaczem wody przepływowej,
d) ogrzewaczem powietrza.
18. Pierwszą czynnością przy uruchamianiu kotła po jego zainstalowaniu i sprawdzeniu
szczelności jest:
a) włączenie pompy obiegowej,
b) otworzenie kurka na doprowadzeniu gazu,
c) napełnienie wodą instalacji c.o.,
d) napełnienie wodą instalacji c.o. i otwarcie wszystkich zaworów instalacji c.o..
19. UrzÄ…dzenia gazowe podlegajÄ… przeglÄ…dowi i ocenie stanu technicznego zgodnie z ustawÄ…
Prawo Budowlane:
a) raz na ½ roku,
b) raz na rok,
c) raz na 5 lat,
d) w zależności od potrzeb użytkownika.
20. Gdy stwierdzi się obecność poszkodowanego w pomieszczeniu, w którym wyczuwalny jest
zapach gazu, pierwszą czynnością, którą należy wykonać jest:
a) wezwanie pomocy medycznej,
b) zamknięcie kurka odcinającego dopływ gazu,
c) zawiadomienie najbliższych sąsiadów i wyniesienie poszkodowanego na świeże
powietrze,
d) nadzorowanie poszkodowanego, okrycie go kocem do momentu przybycia pomocy
medycznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Instalowanie urządzeń gazowych
Zaznacz poprawnÄ… odpowiedz
. Jeżeli pomylisz się  błędną odpowiedz
zakreśl kółkiem.
Numer Odpowiedz
Punktacja
pytania a b c d
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Razem
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
6. LITERATURA
1. Barczyński P.: Instalacje gazowe z miedzi  projektowanie, wykonywanie, odbiór
i eksploatacja. Centrum Szkolenia gazownictwa, Warszawa 1998
2. BÄ…kowski K.: Sieci i instalacje gazowe. WNiT, Warszwa 1996
3. BÄ…kowski K.: Sieci i instalacje gazowe. WNiT, Warszwa 2002
4. Górecki A.: Michalski K., Instalacje wodociągowe, ogrzewcze i gazowe z miedzi. Poradnik.
Polskie Centrum Promocji Miedzi, Wrocław 2000
5. Informator techniczny. Termet S.A., Åšwiebodzice wydanie pierwsze
6. Karpiński M.: Instalacje gazu. Podręcznik dla technikum. Warszawa 1996
7. Koczyk H.: Ogrzewnictwo praktyczne. Systherm Serwis, Poznań 2005
8. Krygier K., Cieślowski S.: Instalacje sanitarne cz. 2. Podręcznik dla szkoły zasadniczej
i technikum, WSiP S.A., Warszawa 1998
9. Ogrzewacze pomieszczeń gazowe konwekcyjne. Techniczna Instrukcja Montażu
i Regulacji, Mora Polska Sp. z o.o.
10. Rozporządzenie Min. Infrastruktury z dnia 07.04.2004 r. w sprawie warunków technicznych
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 6 z 2004 r.)
11. Rubik M., Nowicki J.: Centralne ogrzewanie, wentylacja, ciepła i zimna woda oraz
instalacje gazowe w budynkach jednorodzinnych. Poradnik. Ośrodek Informacji  Technika
instalacyjna w budownictwie , Warszawa 2000
12. Zajda R.: Instalacje i urzÄ…dzenia gazowe. Centrum Szkolenia Gazownictwa PGNiG S.A.,
Warszawa 1999
13. Zajda R.: Instalacje gazowe. Warunki techniczne z komentarzami. COBO  PROFIL,
Warszawa 2003
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43