WETERYNARIA
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTENSYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
W PRAKTYCE
Piotr Skrzypczak, Monika Bluszcz, Marcin Wrzosek*
Katedra i Klinika Chirurgii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR we Wrocławiu
*Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów,
Wydział Medycyny Weterynaryjnej AR we Wrocławiu
W trzeciej, ostatniej części artykułu autor przedstawia Państwu badanie jamy brzusz-
nej i okolic miednicy, badanie układu kostno-stawowego, badania uzupełniające i mo-
nitoring oraz leczenie uzupełniające pacjentów powypadkowych.
Leczenie pacjentów
powypadkowych
CZ. III
BADANIE JAMY BRZUSZNEJ powypadkowych, po ustabilizowaniu pod- jamy brzusznej tej okolicy znieczulamy
I OKOLIC MIEDNICY stawowych parametrów życiowych należy miejscowo. Nakłucia dokonujemy na
U pacjentów powypadkowych za- w każdym przypadku, o ile mamy takie zwierzęciu leżącym na boku, grubą igłą,
wsze należy brać pod uwagę możliwość możliwości, wykonać badanie radiologicz- o średnicy 1,1-1,6 mm. Bezpieczniejszą
uszkodzenia narządów jamy brzusznej, ne i ultrasonograficzne klatki piersiowej metodą jest wkłucie grubego 14G we-
jakkolwiek występują one o wiele rzadziej i jamy brzusznej. Szczegółowe omówienie nflonu lub wprowadzenie przez trokar
niż w medycynie człowieka. W zależności możliwych do stwierdzenia badaniem cewnika. Jeżeli z nasady igły nie wypły-
od rodzaju urazu, mogą mieć charakter radiologicznym i ultrasonograficznym wa żadna zawartość, należy podłączyć
zamknięty (zwykle po wypadkach komu- zmian w zakresie klatki piersiowej i jamy strzykawkę i delikatnie zassać. Jeżeli
nikacyjnych lub upadkach z wysokości) brzusznej przekracza ramy tego artykułu. podejrzewamy krwawienie w obrębie
lub otwarty (pogryzienia, postrzały). W podstawowej diagnostyce obrazowej jamy brzusznej, a punkcja dała wynik
Objawy kliniczne urazów zamkniętych należy uwzględnić: złamania żeber lub negatywny, można wykonać płukanie
są zwykle słabo widoczne na tle innych mostka, powiększenie i odmę śródpiersia, jamy otrzewnowej. W tym celu przez igłę
zaburzeń, zważywszy, że w wielu przy- odmę opłucnową, nagromadzenie się pły- bądz
cewnik wlewamy do brzucha od 250
padkach u zwierząt, które doznały urazu nu w jamach opłucnowych (hydrothorax, do 500 mililitrów (w zależności od wielko-
jamy brzusznej, występują uszkodzenia hemothorax lub chylothorax), stłuczenie ści zwierzęcia) jałowego ciepłego płynu
innych układów (układu nerwowego, płuca, obrzęk płuc, przepuklinę przepo- fizjologicznego, który następnie odsysamy
kostnego itp.). Diagnostyka tępych ura- nową, tamponadę serca. W zakresie jamy i badamy. Stwierdzenie powyżej 1 mln
zów jamy brzusznej jest trudna, objawy brzusznej zdjęcie przeglądowe pozwala erytrocytów w 1 mm3 płynu płuczącego
uszkodzenia narządów rozwijają się łatwo ocenić ciągłość przepony i obec- świadczy o bardzo dużym prawdopodo-
zwykle powoli. Prawie zawsze występuje ność gazu na skutek pęknięcia jelit bądz
bieństwie uszkodzenia narządów jamy
ból powłok brzusznych. Trudno jednak żołądka. Niestety, badanie radiograficzne brzusznej i jest wskazaniem do lapa-
rozpoznać jego z
ródła  może on bo- ma małą wartość diagnostyczną w przy- rotomii zwiadowczej. Pamiętajmy, aby
wiem wynikać nie z uszkodzenia powłok padkach gromadzenia się płynu w jamie w przypadkach podejrzenia krwawienia
brzusznych, a z podrażnienia otrzewnej. brzusznej. Najmniejsza ilość płynu, jaką do jamy otrzewnowej nie czekać z decyzją
Rozpoznanie krwotoku w obrębie jamy można wykryć tym badaniem wynosi o otwarciu pacjenta, ponieważ zagrożenie
brzusznej jest najważniejszym elemen- kilkaset ml (w klatce piersiowej 50 ml życia związane z utratą krwi jest w takich
tem diagnostyki w pierwszym okresie po u małych psów, 100 u dużych). Meto- przypadkach większe niż sam zabieg
wypadku. Krwawienia z najczęściej ule- dą diagnostyczną polecaną w urazach diagnostycznej laparotomii.
gających uszkodzeniu wątroby i śledziony brzucha jest ultrasonografia. Bada- Oprócz uszkodzenia narządów miąż-
są zwykle wolne, a objawy ogólne im niem tym możemy stwierdzić nie tylko szowych tępe urazy brzucha mogą po-
towarzyszące (hipotensja), często masko- obecność płynu nawet w niewielkich wodować uszkodzenie trzewi lub układu
wane przetaczaniem płynów. Podejrzenie ilościach (50-70 ml), ale także określić moczowego. Diagnostyka w takich przy-
krwawienia w obrębie brzucha zwykle stan narządów wewnętrznych (wątroba, padkach nie jest łatwa, a rozpoznanie
nasuwa się wówczas, kiedy u pacjenta śledziona, nerki, pęcherz moczowy). często stawiane po wielu godzinach
występuje szybkie, słabo wyczuwalne tęt- W przypadkach, kiedy nie mamy możli- bądz
nawet dniach od urazu. Zwykle
no, któremu towarzyszy znaczna bladość wości wykonania badania USG, można najwcześniejszym objawem uszkodzenia
błon śluzowych, a w badaniu klinicznym posłużyć się punkcją diagnostyczną przewodu pokarmowego są pojawiające
nie stwierdza się żadnych innych z
ródeł lub diagnostycznym płukaniem jamy się z niewyjaśnionych przyczyn wymioty
krwawienia. Niestety, na podstawie otrzewnowej. Punkcję jamy brzusznej wy- (zapalenie otrzewnej) oraz ogólny zły stan
badania fizykalnego zwykle nie możemy konujemy w linii pośrodkowej brzucha, pacjenta pomimo prowadzonej terapii.
stwierdzić uszkodzeń struktur wewnątrz- nieco tylnie od pępka. Przed nakłuciem Przeglądowe badanie radiologiczne nie
brzusznych. Z tego powodu u pacjentów opróżniamy pęcherz moczowy, a ścianę zawsze daje jednoznaczne rozpoznanie.
STYCZEC
-LUTY " 1/2005
32
WETERYNARIA
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTESYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
W PRAKTYCE
W takich przypadkach można posiłkować narządów wewnętrznych, poszerzyć, tak powanie ostateczne (operacyjne) powinno
się badaniem kontrastowym przewodu aby móc swobodnie dokonać wizualizacji być odroczone do czasu pełnej stabilizacji
pokarmowego. Najczęstszym uszkodze- wnętrza jamy brzusznej. W przypadkach parametrów życiowych pacjenta. Jedynie
niem układu moczowego jest pęknięcie postrzałów rana wlotowa po pocisku może w przypadkach urazów kręgosłupa lub
pęcherza moczowego. Jedną z pierwszych być niewielka, natomiast zwykle punk- przy złamaniach żeber, których ostre
wskazówek nasuwających podejrzenie towym uszkodzeniom ulegają narządy końce mogą uszkadzać narządy klatki
uszkodzenia pęcherza jest brak od- wewnętrzne, co jest bezwzględnym wska- piersiowej, zabieg operacyjny należy
dawania moczu, pomimo intensywnie zaniem do laparotomii zwiadowczej. przeprowadzić w ciągu kilku godzin po
prowadzonej płynoterapii. W diagnostyce Podobnie jak jamę brzuszną, w pla- urazie. Podstawową zasadą postępowania
uszkodzeń układu moczowego istnieje nie badania należy dokładnie obejrzeć w przypadku złamań kości bądz
uszko-
kilka metod, które można zastosować, i omacać okolicę miednicy. Podczas dzeń stawów jest ochrona otaczających je
w zależności od sytuacji klinicznej. Zwykle badania niezbędne jest zwrócenie uwagi tkanek przed wtórnymi uszkodzeniami.
podejrzenie uszkodzenia dróg moczowych na krocze oraz odbyt. Wydobywająca się Z tego też powodu należy dążyć do jak
pojawia się po badaniu radiologicznym krew oraz deformacja tej okolicy mogą najpełniejszej diagnostyki (badanie kli-
i ultrasonograficznym jamy brzusznej, świadczyć o uszkodzeniu prostnicy. Na- niczne uzupełnione radiografią), zwalczać
w których to badaniach zazwyczaj nie rządy leżące w miednicy oraz stan układu ból oraz stosować czasowe unieruchomie-
można stwierdzić obecności wypełnio- kostnego oceniamy badaniem rektalnym. nie uszkodzonych miejsc.
nego moczem pęcherza lub stwierdza się Od badania tego należy odstąpić przy
jego wypełnienie niewielką ilością płynu. zaburzeniach w wentylacji oraz przy nie- BADANIA UZUPEA
NIAJ
CE
Postępowanie diagnostyczne uzależnia- dotlenieniu pacjenta  niestabilny układ I MONITORING
my od stanu miednicy oraz ewentualnej wegetatywny, możliwość pobudzenia Badanie kliniczne pacjentów powy-
obecności krwi w okolicach ujścia cewki nerwu błędnego i odruchowego zatrzy- padkowych powinno być uzupełnione
moczowej, co może sugerować jej uszko- mania krążenia. W badaniu miednicy badaniami laboratoryjnymi. Już na etapie
dzenie. W takich przypadkach, przed zawsze należy uwzględnić ocenę układu kateteryzacji naczynia żylnego, zwłaszcza
wprowadzeniem cewnika do pęcherza, rozrodczego i kostno-stawowego (tarcie kiedy wykonujemy wkłucie centralne,
powinno wykonać się urografię, podając i krepitacja w zakresie stawów biodro- należy pobrać krew do badania morfolo-
donaczyniowo kontrast, np. Omnipaque wych). Pełny zakres uszkodzeń miednicy gicznego oraz biochemicznego. Określenie
w dawce 2-3 ml/kg mc. Jeżeli nie istnieje możemy określić dopiero po badaniu podstawowych parametrów krwi przed
podejrzenie uszkodzenia cewki, można radiologicznym. wdrożeniem postępowania terapeutyczne-
zwierzę zacewnikować i podać do pę- go pozwala nam w póz
niejszym czasie na
cherza powietrze, a następnie wykonać BADANIE UKA
ADU dokładną ocenę prowadzonego leczenia.
zdjęcie RTG  pneumocystografię. Przy KOSTNO-STAWOWEGO Zakres badań możliwych do wykonania
uszkodzeniu pęcherza powietrze będzie Wypadki komunikacyjne oraz upadki zależy przede wszystkim od posiadanego
przedostawało się do jamy otrzewnowej. z dużych wysokości bardzo często po- sprzętu, możliwości finansowych wła-
Metodą alternatywną dla pneumocysto- wodują uszkodzenia kości lub stawów. ściciela oraz stanu ogólnego pacjenta.
grafii jest urografia wsteczna, polegająca Urazy te na szczęście rzadko stanowią Stała obserwacja i regularne pomiary
na podaniu do pęcherza środka kontra- bezpośrednie zagrożenie życia naszych podstawowych parametrów klinicznych
stowego. W każdym przypadku stwier- pacjentów. Mimo to określenie charakte- (tętno, oddech, temperatura, czas wypeł-
dzenia uszkodzenia dróg moczowych ru urazów układu kostno-stawowego sta- niania kapilar, diureza) są najprostszymi,
niezbędny jest zabieg chirurgiczny. Wśród nowi ważny element diagnostyki powy- niewymagającymi większych nakładów
zamkniętych urazów brzucha, na skutek padkowej, ponieważ mogą one pośrednio metodami monitoringu pacjentów powy-
gwałtownego wzrostu ciśnienia, może do- informować nas o uszkodzeniach struk- padkowych. Zwierzęta w ciężkim stanie,
chodzić do pęknięcia ściany jamy brzusz- tur położonych głębiej. W przypadkach z zaburzeniami świadomości, problemami
nej i powstania przepukliny. Zjawisko to złamań kości czaszki bądz
zwichnięcia oddechowymi, podejrzane o uraz wielona-
częściej obserwuje się u kotów, których lub nadwichnięcia stawów żuchwowych rządowy wymagają od samego początku
powłoki brzuszne są znacznie cieńsze niż można podejrzewać występowanie leczenia stałego i ponadstandardowego
u psów. Badaniem klinicznym stwierdza współuczestniczących szkód w CUN. monitorowania parametrów życiowych.
się wówczas obecność pod skórą trzewi. Jest to zatem podstawa do szczególnie W takich przypadkach, o ile tylko posia-
Po pełnej stabilizacji pacjenta należy w ta- wnikliwej diagnostyki układu nerwo- damy odpowiedni sprzęt, powinniśmy
kich przypadkach chirurgicznie zamknąć wego. W przypad-
wrota przepukliny. W otwartych urazach kach uszkodzeń
jamy brzusznej naczelną zasadą jest za- łopatki, kości ra-
bezpieczenie zwierzęcia przed dalszymi miennej czy stawu
uszkodzeniami oraz zakażeniem. Skórę barkowego, zmia-
w miejscach uszkodzenia należy wygolić ny pośrednie mogą
na większym obszarze, starając się nie dotyczyć narządów
dopuścić do przedostawania się włosa klatki piersiowej.
do światła rany (brzegi rany uchwycić Wskazane zatem
pęsetą, do wnętrza rany wprowadzić jest, aby przy oka-
jałowy tampon). Rany perforujące jamy zji badania radiolo-
brzusznej po ustabilizowaniu parame- gicznego kończyny
trów życiowych zaopatrzyć chirurgicznie. piersiowej wykonać
W przypadkach pogryzień uszkodzone dodatkowo zdjęcie
tkanki należy usunąć, a samą ranę, przeglądowe klatki
jeżeli istnieje podejrzenie uszkodzenia piersiowej. Postę-
STYCZEC
-LUTY " 1/2005
33
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTENSYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
prowadzić ocenę tętna obwodowego uwzględnić w podstawowej płynoterapii. kaniul do naczyń żylnych i jednoczesne
i saturacji krwi obwodowej drogą pulsok- W leczeniu uzupełniającym korektę podawanie krystaloidów oraz krwi przy
symetrii, wydolność układu oddechowego, kwasicy metabolicznej prowadzimy, jeżeli równocześnie prowadzonym zabiegu ope-
zwłaszcza u zwierząt zaintubowanych, pH krwi jest niższe niż 7,21, a stężenie racyjnym. Krew jest niezbędna w procesie
kontrolować badaniem kapnometrycznym HCO3 spada poniżej 14 mmol/l (badania dostarczania tlenu do tkanek oraz usuwa-
lub okresowo wykonywanymi badaniami gazometryczne). W kolejnych dniach le- nia z nich produktów przemiany materii.
gazometrycznymi, stan układu krążenia, czenia jakość i ilość płynów uzależniamy Aby procesy te zachodziły prawidłowo,
zwłaszcza rytm pracy serca, badaniem od stanu pacjenta oraz wyników badań konieczna jest jej odpowiednia ilość w or-
elektrokardiograficznym, ciśnienie krwi krwi. Jeśli ubytek płynów wynika z utraty ganizmie. Utracie 30% krwi towarzyszy
dopplerowskim lub oscylometrycznym elektrolitów (wysięki do jamy otrzewnowej uszkodzenie narządów, a niedobór 50%
miernikiem ciśnienia bądz
metodą krwawą lub jam opłucnowych, wymioty lub bie- objętości łączy się z wysoką śmiertelnością
po kaniulacji tętnicy udowej. W przypad- gunki, toksemia lub posocznica) leczenie (11). Decyzję o wdrożeniu leczenia krwią
kach, kiedy nie mamy możliwości badania należy prowadzić roztworem Ringera lub podejmujemy na podstawie morfologii,
powyższych parametrów, za minimum roztworem Ringera z mleczanem. U zwie- ze szczególnym uwzględnieniem pozio-
należy przyjąć pomiary ośrodkowego ci- rząt wymagających dłuższego leczenia, mu hemoglobiny i hematokrytu. Dług
śnienia krwi (OCŻ), okresowe oznaczanie nie przyjmujących pokarmów, terapię tlenowy powstający w wyniku ubytku
hematokrytu, stężenia białek osocza, należy uzupełnić podawaniem roztworów nośnika organizm częściowo rekom-
diurezy godzinowej, jak również ciągły wysokoenergetycznych uzupełnionych pensuje przy poziomie hemoglobiny
lub okresowy pomiar ciepłoty ciała. Szcze- aminokwasami lub emulsjami tłusz- 4-6% i hematokrycie 15-20%. Z tego też
gółowy opis metodyki oraz interpretacji czowymi, np. Duphalite. Pamiętajmy, powodu bezwzględnym wskazaniem do
wyników powyższych badań przekracza aby u zwierząt po urazach starać się jak transfuzji krwi jest ubytek powyżej 30%
zakres niniejszego artykułu, potrzebne najszybciej wprowadzać pokarm poda- krwi krążącej (ilość krwi u psa stanowi
informacje można uzyskać w cytowanym wany doustnie. Na rynku dostępne są 1/12 mc, u kota 1/20 mc), spadku he-
piśmiennictwie (1, 4, 5, 9, 10, 11, 12). weterynaryjne diety wysokokaloryczne moglobiny poniżej 5 g% (5 g/dl), spadku
przeznaczone dla pacjentów po zabiegach hematokrytu poniżej 20%. Warto w tym
LECZENIE UZUPEA
NIAJ
CE operacyjnych. miejscu wspomnieć, że przy wartości Hb
Po wstępnej stabilizacji pacjenta oraz U pacjentów powypadkowych w niektó- 3 g% i Ht <15%, jeżeli pacjent nie otrzyma
uzyskaniu wyników badań dodatkowych rych przypadkach, pomimo podawania odpowiedniej ilości krwi, dochodzi do nie-
dalsze leczenie prowadzimy w odniesieniu odpowiedniej ilości płynów o odpowied- odwracalnych zmian dekompensacyjnych,
do uzyskanych wyników. Terapię płynami nim składzie, stwierdzamy intensywnie czego efektem jest tzw. zgon odroczony,
należy kontynuować do czasu wzrostu prowadzonym monitoringiem spadek natomiast przy wartościach Hb <2 g%
OCŻ do poziomu 12-13 cm H2O. Zwykle rzutu serca, obniżone ciśnienie krwi oraz i Ht <5-10% dochodzi do zatrzymania
w leczeniu uzupełniającym stosowane ogólne objawy hipotensji. W takich przy- czynności serca. W przypadkach, kiedy
są roztwory 0,9% NaCl z dodatkiem padkach płynoterapię należy uzupełnić istnieje nagła potrzeba wykonania trans-
5% glukozy. Ogólna dawka płynów podawaniem leków o dodatnim działaniu fuzji, najczęściej korzystamy z przypadko-
podawanych jako uzupełnienie wynosi inotropowym stosując powolny wlew do- wych dawców. U psów, które pozbawione
u psa od 40-80 ml/kg/dzień, przy czym butaminy w dawce 0,05 mg/kg/godzinę są przeciwciał skierowanych przeciwko
dawka glukozy nie powinna przekraczać lub podając we wlewie adrenalinę 1 ml innym grupom krwi, dawcą tej tkanki
15-20 ml/kg/dzień. U kotów ilość poda- 01% roztworu na 50 ml 0,9% NaCl. może być każdy osobnik tego gatunku.
wanych płynów nie powinna przekraczać W urazach, którym towarzyszy duży Przy powtórnym przetaczaniu, jeżeli od
dawki 150 ml/dzień. ubytek krwi, należy zawsze rozważyć poprzedniej minęło więcej niż 4 dni należy
Kwasicę zwalczamy podawaniem konieczność transfuzji. W początkowym wykonać próbę krzyżową. Wskazane było-
wodorowęglanu sodowego (NaHCO3) okresie leczenia wstrząsu spowodowanego by, aby dawca był większy od biorcy. Krew
4,2% w dawce 1-2 ml/kg. W pierwszym krwotokiem terapia powinna opierać się najkorzystniej jest pobierać z żyły szyjnej
etapie leczenia wstrząsu, ze względu na na podawaniu koloidów i krystaloidów. zewnętrznej, jakkolwiek u dużych osobni-
gromadzenie się kwaśnych produktów W przypadkach, kiedy efekt leczenia jest ków nie stanowi problemu uzyskanie jej
przemiany materii powstających na niezadowalający, a wyniki badania klinicz- z innych żył obwodowych. Krew pobieramy
skutek niedotlenienia tkanek obwodo- nego (bladość błon śluzowych, przedłużony do specjalnych pojemników, stosowanych
wych, podawanie wodorowęglanu należy czas wypełniania kapilar powyżej 2 sek.) u ludzi. Możemy tutaj wykorzystać worki
oraz badań uzupeł- z odczynnikiem ADC (cytrynian sodu
niających (morfo- + glukoza). W przypadkach, kiedy pobraną
logia) wskazują na krew chcielibyśmy przechowywać, lepiej
duży ubytek krwi, pobierać ją na CPD-A (cytrynian + fosforan
należy rozpocząć + glukoza + adenina), ponieważ dodatek
jej podawanie. Przy adeniny pozwala przechowywać taką krew
masywnych krwa- do 1 miesiąca. Od dawcy pobieramy od
wieniach wewnętrz- 10-20 ml/kg mc krwi. Podawanie krwi
nych (uszkodzenie biorcy należy prowadzić wolnym wlewem
śledziony, wątroby kroplowym z szybkością 8-10 ml/kg/godz.
itp.) transfuzję nale- w dawce 10-30 ml/kg.
ży wdrożyć nie cze- U kotów, podobnie jak u ludzi, a od-
kając na wyniki ba- miennie niż u psów, występują naturalne
dań. W takich przy- alloprzeciwciała skierowane przeciwko in-
padkach niezbędne nym grupom krwi. Najczęściej występującą
jest założenie dwóch grupą krwi u kotów jest grupa A (92,6%),
STYCZEC
-LUTY " 1/2005
34
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTESYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
rzadziej B (6,7%), bardzo rzadko występu- klatki piersiowej, jamy brzusznej oraz się w placówce dysponującej szpitalem
je grupa AB (0,7%). Grupa A występuje układu kostno-stawowego, są leki opia- i 24-godzinnym dyżurem. Trzeba rów-
w większości przypadków u kotów rasy towe. Z dostępnych na rynku preparatów nież pamiętać, że intensywne leczenie
europejskiej krótkowłosej, persów, ko- możemy zastosować: Morfinum sulfuricum zwierząt, zwłaszcza z urazami wielona-
tów ras abisyńskiej i somalijskiej, grupa  Ca 0,1-0,2 mg/kg, Fe 0,1 mg/kg co 4 h, rządowymi, stanowi znaczne obciążenie
B stosunkowo często u brytyjskiego kota Petydyna (Dolargan)  Ca, Fe 2 mg/kg, finansowe właściciela i może stać się dla
krótkowłosego oraz devon-rexa. Okres co 2 h, Buprenorfinę (Torbugesic)  Ca niego przeszkodą nie do udz
wignięcia.
półtrwania przetoczonych erytrocytów 0,01 mg/kg, Fe 0,01-0,03 mg/kg co 6-8 h, Stąd, po udzieleniu pierwszej pomocy,
po transfuzji u kotów zgodnych grupowo Pentazocynę (Fortal)  Ca, Fe 1-2 mg/kg co decyzję o prowadzeniu dalszego leczenia
wynosi od 29 do 39 dni. W przypadku 6-8 h, Nalbufinę Ca 0,5  1 mg/kg, Tramal w każdym przypadku należy rozpatry-
transfuzji krwi o grupie A do kota z grupą Ca 1-3 mg/kg. W póz
niejszych okresach wać indywidualnie i dokładnie omówić
B dochodzi do szybkiego rozpadu krwi leczenia należy podawać niesterydowe leki z właścicielem.
dawcy (ok. 1 godz.), czemu towarzyszą przeciwzapalne.
Piśmiennictwo
ciężkie objawy kliniczne  spadek ciśnie- Bardzo ważne jest również stosowanie
1. Berry A.J., Knos G. B.:  Anestezjologia ,
nia, wymioty, bezwiedne oddawanie kału, antybiotykoterapii. W pierwszym okresie
Urban & Partner, Wrocław 1999.
a nawet śmierć wynikająca ze wstrząsu leczenia stosujemy antybiotyki dożylne
2. Crowe D.T.:  Ogólne zasady postępowania
anafilaktycznego. Przy transfuzji krwi o szerokim spektrum działania, jak np.
z pacjentem w nagłych przypadkach ,
grupy B do kota o grupie krwi A objawy ampicylinę czy cefalosporyny trzeciej gene-  Weterynaria po Dyplomie . 2004, 5(3),
s. 19-26.
kliniczne są znacznie słabiej wyrażone, racji. Wskazane jest również uzupełnienie
3. Gordon P.N., Dunphy E.D., Mann F.A.:
jednak korzyści terapeutyczne z takiego antybiotykoterapii przez dożylne podanie
 Intensywna terapia po wypadkach. Postępo-
przetoczenia są mierne, ponieważ okres metronidazolu. Jeżeli nie ma innych wska-
wanie z pacjentem z urazem głowy ,  Wete-
półtrwania erytrocytów wynosi tylko zań wynikających ze specyficznych urazów
rynaria po Dyplomie 2004, 5(3), s. 27-35.
ok. 2 dni. Z tego też względu u kotów (obrażenia głowy) leczenie, zwłaszcza bez-
4. Gravenstein J.V.:  Clinical monitoring prac-
oraz u psów, które już miały transfuzję, pośrednio po wypadkach, należy wspomóc tice , Lippincott Comp., New York 1987.
5. Houlton J. E.F., Taylor P.M.:  Pourazowa
powinno wykonać się próbę krzyżową. podawaniem glikokortykosterydów. Leki te
terapia psów i kotów , SIMA WLW Warsza-
Dzielimy ją na dużą  sprawdzamy, czy we powodują: zwiększenie rzutu serca, zmniej-
wa 1999
krwi biorcy są przeciwciała allogeniczne szenie obwodowego oporu naczyniowego,
6. Jastrzębski J.:  Chory we wstrząsie , PZWL,
na krew dawcy i małą  sprawdzamy, czy pobudzenie glukoneogenezy, obniżają po-
Warszawa 1992.
w surowicy dawcy są przeciwciała przeciw ziom kwasu mlekowego oraz mają działanie
7. Kokot F.:  Ostre stany zagrożenia życia
erytrocytom biorcy. Krew biorcy i dawcy przeciwhistaminowe. Z szeregu dostępnych w chorobach wewnętrznych , PZWL, War-
szawa 1998.
pobieramy do probówek EDTA, wirujemy, na rynku preparatów najkorzystniej jest
8. Madej E., Marczuk J., Abramowicz B.,
a następnie pobieramy do innej probówki zastosować: Metyloprednisolon (Solu Me-
Blamowska M.:  Przydatność lecznicza hi-
osocze. Krwinki przepłukujemy trzykrot- drol) 10-30 mg/kg mc. iv co 8-12 h przez
pertonicznych roztworów NaCl ,  Magazyn
nie płynem fizjologicznym i rozcieńczamy 3 dni, Hydrocortisonum hemisuccinatum
Weterynaryjny 2004, vol. 13, nr 88.
do roztworu 3-5% erytrocytów. Następnie 5-10 mg/kg mc. iv co 6-8 h przez 2-3 dni, 9. Ratajczak K.:  Anestezjologia weterynaryjna ,
PWRiL, Warszawa 1985.
przygotowujemy po 3 probówki opisane Dexamethason 2-4 mg/kg mc. iv co
10. Rybicki Z.:  Intensywna terapia dorosłych ,
jako: mała, duża, kontrolna. Do każdej 4-6 h przez 2-3 dni. Działanie wszystkich
Novus Orbis, Gdańsk 1994.
probówki dajemy 50 mikrolitrów (2 kro- rozpoczyna się po 1-4 min od podania.
11. Skrzypczak P., Zięba B., Bluszcz M.:  Prak-
ple) osocza i 25 mikrolitrów (1 kropla) Leczeniem uzupełniającym może być po-
tyczne aspekty śródoperacyjnego monito-
roztworu erytrocytów wg schematu: dawanie preparatów witaminowych.
rowania małych zwierząt ,  Weterynaria
duża  osocze biorcy + erytrocyty dawcy; w praktyce , 2004, 3.
12. Seymour C., Gleed R.:  Manual of Small
mała  osocze dawcy + erytrocyty biorcy; PODSUMOWANIE
Animal Anaesthesia and Analgesia. ,
kontrolna  osocze + erytrocyty biorcy. Skuteczne leczenie pacjentów powy-
BSAVA, Cheltenham 1999.
Roztwór osocza i erytrocytów delikatnie padkowych opiera się w głównej mierze
mieszamy i inkubujemy w temp. 37 stop- na znajomości mechanizmów urazu,
ni przez 15-30 min. Następnie przez patofizjologii procesów towarzyszących dr n. wet. Piotr Skrzypczak
15 sek. wirujemy przy obrotach 1000 x g urazom, dobrej diagnostyce, wnikliwej Katedra i Klinika Chirurgii
i sprawdzamy stopień hemolizy. Makro- obserwacji i monitorowaniu stanu pa- AR we Wrocławiu,
skopowo oceniamy aglutynację, a jeżeli jej cjenta do momentu przywrócenia wszyst- 50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 51
nie widać, nakładamy kroplę na szkiełko kich funkcji życio-
i sprawdzamy stopień aglutynacji pod wych. W okresie
mikroskopem. Próba biologiczna u psów rekonwalescencji
i kotów nie znajduje niestety zastosowania regularna kontrola
w wykrywaniu niezgodności grupowych. oraz dostosowy-
U psów jest to związane z występowa- wanie leczenia do
niem nieznacznie zaznaczonych objawów aktualnych potrzeb
klinicznych reakcji hemolitycznej, które pacjenta jest pod-
łatwo przeoczyć, u kotów natomiast po- stawą do szybkie-
danie nawet 1 ml niezgodnej serologicznie go przywrócenia
krwi może wywołać anafilaksję. homeostazy orga-
We wszystkich rodzajach wstrząsu, po nizmu. Powyższe
uzupełnieniu łożyska naczyniowego płyna- uwarunkowania
mi i wykonaniu badań, należy w pierwszym mogą być spełnione
etapie zastosować leczenie przeciwbólowe. tylko wówczas, kie-
Lekami z wyboru, zwłaszcza w urazach dy pacjent znajduje
STYCZEC
-LUTY " 1/2005
35