WETERYNARIA
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTENSYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
W PRAKTYCE
Piotr Skrzypczak, Monika Bluszcz
Katedra i Klinika Chirurgii Akademii Rolniczej we Wrocławiu
Praktykujący lekarz weterynarii, zwłaszcza zajmujący się leczeniem małych zwierząt
w ośrodkach miejskich będzie musiał w którymś momencie swojej pracy stanąć przed
koniecznością udzielenia pomocy zwierzęciu, które doznało ciężkiego urazu, zwykle
na skutek wypadku komunikacyjnego. W odróżnieniu od innych procedur leczniczych,
w których lekarz w postawieniu diagnozy i wdrożeniu prawidłowego leczenia może
posiłkować się wynikami badań, konsultacjami z kolegami lub specjalistami czy literaturą
fachową, u pacjentów powypadkowych niezbędna jest szybka i skuteczna interwencja
oparta z jednej strony na ustalonych schematach postępowania, z drugiej natomiast,
ze względu na dynamicznie zmieniający się stan pacjenta, na ciągłym dostosowywaniu
swoich działań do aktualnej sytuacji klinicznej.
Leczenie pacjentów
powypadkowych
CZ. I
Znajomość zmian patologicznych zwią- pęknięcie narządu (wątroba, płuco, pę- zasobów energetycznych oraz zdolności
zanych z urazem oraz reakcji poszczegól- cherz moczowy) lub oderwanie narządu do prowadzenia przemian beztlenowych.
nych tkanek i narządów na zaburzenia, od przyczepu (oderwanie szypuły nerki, W komórkach mózgu już po 3 min braku
które im towarzyszą, pozwala w wielu naderwanie krezki jelitowej). Podobnie tlenu następuje całkowita kwasica, a po
przypadkach na wdrożenie odpowied- jak w medycynie człowieka, następstwa 5 min wyczerpują się wszystkie zasoby
niego leczenia, zanim dojdzie do wy- urazu są najczęstszą przyczyną zgonów energetyczne. W nerkach i wątrobie
stąpienia ciężkich objawów klinicznych u osobników młodych, przy czym w ob- w normotermii (temp. ciała 370C) śmierć
i nieodwracalnych zmian organicznych. rażeniach mnogich, tj. w uszkodzeniach komórek obserwuje się po 1-2 godz.,
Z tego względu w prezentowanym arty- dotyczących co najmniej dwóch okolic a w płucach i trzustce po ok. 3 godz. (8).
kule przedstawiono nie tylko procedury ciała, prawdopodobieństwo przeżycia Śmierć komórek, a następnie ich rozpad
postępowania w określonych sytuacjach pacjenta znacząco maleje. W wielu powoduje wzrost stężenia mocznika, kre-
zagrażających życiu zwierzęcia, ale rów- przypadkach u zwierząt dostarczonych atyniny i kwasu moczowego w osoczu.
nież w skróconej formie mechanizmy do lecznicy w wyniku wypadku istnieje Aktywacji ulega lipoliza tłuszczów tkan-
związane z urazem i jego następstwami. zagrożenie życia wywołane wstrząsem kowych i trójglicerydów, które ulegają
Ciągłe doszkalanie się w zakresie prawi- traumatycznym. Stan ten charakte- przemianie w wolne kwasy tłuszczowe
dłowego udzielania pomocy poszkodowa- ryzuje się zaburzeniami centralnego  wzrost stężenia we krwi. W niedotle-
nym zwierzętom powinno dać lekarzowi układu nerwowego, krwawieniem lub nionych komórkach metabolizm tlenowy
weterynarii pewność w podejmowaniu krwotokiem, uszkodzeniem narządów, przechodzi na beztlenowy, wskutek czego
odpowiednich decyzji i działań, szcze- zaburzeniami metabolicznymi oraz po- z przemiany węglowodanów powstają
gólnie w dobie rosnących wymagań ze wikłaniami póz
nymi w postaci zakażeń. niewielkie ilości energii oraz dużo kwasu
strony właścicieli. Prawidłowe postępowanie z pacjentami mlekowego. Jego nadmiar przy prawi-
Przyczyny powodujące uraz mogą być traumatycznymi wymaga znajomości dłowym przepływie wątrobowym ulega
różne, chociaż dominującą rolę odgrywa- podstawowych mechanizmów związa- dalszym przemianom, przy upośledzo-
ją, zwłaszcza w ośrodkach miejskich, wy- nych z następstwami urazu. W zależno- nym metabolizmie wątrobowym stężenie
padki komunikacyjne, upadki z dużych ści od siły urazu, stopnia uszkodzenia kwasu mlekowego wzrasta i rozwija się
wysokości oraz pogryzienia. W dwóch tkanek i narządów organizm będzie kwasica metaboliczna.
pierwszych przypadkach mamy do reagował mniej lub bardziej wyrażonymi Uraz mechaniczny wywołujący mniej
czynienia z urazem typu przyspieszenie- zmianami metabolicznymi, a w ciężkich lub bardziej wyraz
ne uszkodzenia tkanek
-zahamowanie, co oznacza, że widoczne przypadkach wstrząsem. wyzwala w ustroju zmiany, które można
uszkodzenia powstają w miejscu bez- podzielić na trzy fazy, przebiegające
pośredniego kontaktu określonej części ZABURZENIA METABOLICZNE z różnym nasileniem:
ciała z powierzchnią lub przedmiotem, WYWOA
ANE URAZEM 1. fazÄ™ katabolicznÄ…, rozpoczynajÄ…cÄ… siÄ™
o który ono uderza, utajone obrażenia Każdy uraz (zwłaszcza urazy mno- bezpośrednio po urazie, w której domi-
natomiast dotyczą narządów o znacznej gie, charakteryzujące się masywnym nującą rolę odgrywają procesy rozpadu;
masie, których ruch zostaje gwałtownie uszkodzeniem tkanek) wywołuje szereg 2. fazę równowagi, w której procesy rozpadu
przyspieszony bÄ…dz
zahamowany na zmian w zakresie przemiany materii. komórek i ich odbudowy równoważą się;
skutek uderzenia lub gdy siła została Uszkodzone, niedokrwione i niedotle- 3. fazę anaboliczną, w przebiegu której
przyłożona w miejscu połączenia nie- nione komórki giną, a produkty ich odbudowa tkanek znacząco przeważa
ruchomej części narządu z ruchomą. rozpadu przedostają się do krwioobiegu. nad ich rozpadem.
Konsekwencją tych mechanizmów Śmierć komórek następuje w różnym Nasilenie i czas trwania okresu kata-
może być przerwanie ciągłości mięśni czasie i zależna jest od ich wrażliwości bolicznego zależy w głównej mierze od
(przepuklina brzuszna, przeponowa), na brak tlenu, temperatury, wielkości siły działania urazu, jego rozległości oraz
WRZESIEC
-PAy
DZIERNIK " 5/2004
10
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTENSYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
stanu ogólnego organizmu. W tym okresie aminokwasów uwalnianych z rozpadłych terioli, od których odchodzą metaartriole
obserwuje się ubytek masy komórkowej tkanek, jak również z procesów proteoli- rozgałęziające się na kapilary, które na-
(rozpad uszkodzonych komórek) oraz tycznych w mięśniach prążkowanych. stępnie łączą się w drobne naczynie żylne.
spalanie endogennych tłuszczów. Do- Zwierzęta zwykle zaczynają przyjmować Kapilary zaopatrzone są w zwieracz przed-
chodzi do powstania ujemnego bilansu pokarm lub są dożywiane parenteralnie. włośniczkowy i zawłośniczkowy, podlega-
azotowego i potasowego. Ubytek potasu Wyrównaniu ulegają zaburzenia hemo- jące regulacji autonomicznej (stymulacja
w pierwszym okresie po urazie jest duży dynamiczne oraz zmiany równowagi katecholaminami). Mikrokrążenie omijają
i prawie trzykrotnie przekracza ubytek kwasowo-zasadowej. bezpośrednie połączenia tętniczo-żylne
azotu, po czym znacząco maleje. W cięż- Fazę anaboliczną można określić jako (anastomozy), zaopatrzone w zwieracz
kich przypadkach urazowych, zwłaszcza fazę zdrowienia i odbudowy masy komór- w miejscu odejścia od tętniczki. Naczynia
wikłanych zakażeniem, ubytek azotu kowej. Może ona mieć różny czas trwa- te odgrywają istotną rolę w hipowolemii,
jest znacząco większy, co wyraz
nie wy- nia, w zależności od stopnia uszkodzenia ponieważ tą drogą przepływa krew w trak-
dłuża okres kataboliczny. W pierwszych tkanek, i charakteryzuje się wzrostem cie tzw. centralizacji krążenia.
kilkunastu-kilkudziesięciu godzinach intensywności procesów naprawczych. Zaburzenia w mikrokrążeniu powstają
po urazie następuje spalanie zapasów W pierwszej kolejności dochodzi do rege- na skutek spadku objętości krwi krążącej,
węglowodanów, co wynika ze zwiększonej neracji uszkodzonych tkanek, np. ziar- co w przypadkach pacjentów powypad-
aktywności amin katecholowych. Jeśli ninowania ran, wypełniania ubytków, kowych najczęściej wynika z krwotoku.
zwierzęta w tym czasie nie przyjmują dopiero w drugiej kolejności następuje Krwawienia zewnętrzne, mimo że często
pokarmów, z
ródłem nowych węglowoda- resynteza tkanki tłuszczowej i odbudowa wyglądają bardzo groz
nie, sÄ… zwykle
nów są białka. W przypadkach ciężkich materiałów zapasowych. łatwe do opanowania i stanowią o wiele
urazów mogą występować zaburzenia mniejsze zagrożenie dla życia zwierzęcia
przemiany węglowodanowej, określane WSTRZ
S URAZOWY niż krwotoki wewnętrzne, często trudne
jako  cukrzyca pourazowa  zmniej- Dynamiczne przeniesienie dużych ilości do rozpoznania, przebiegające z mniejszą
szona tolerancja na węglowodany poda- energii do tkanek powoduje ich uszko- lub większą intensywnością. Nie zawsze
wane parenteralnie (5). Rozpad białek dzenie, a następnie zaburzenia czynności muszą być one wynikiem uszkodzenia
z uszkodzonych komórek stanowi z
ródło komórek, narządów lub całego organi- dużego naczynia krwionośnego, czy też
aminokwasów wykorzystywanych przez zmu. Wstrząs jest pojęciem klinicznym pęknięcia narządu miąższowego, często
ustrój jako materiał budulcowy w okresie związanym z załamaniem się wydolnego wynaczynienia mogą dotyczyć tkanki pod-
anabolizmu, z
ródło dwuwęglanów wyko- przepływu tkankowego. Bezpośrednio skórnej, mięśni czy rejonu trzewnego, a ich
rzystywanych w syntezie węglowodanów po urazie często obserwuje się wstrząs suma może powodować znaczący ubytek
oraz materiał energetyczny. W fazie pochodzenia nerwowego (omdlenie, utrata w objętości płynu wewnątrznaczyniowego
katabolicznej, o ile nie dochodzi do hipo- bÄ…dz
zaburzenia świadomości), będą- (hipowolemię). Z tego też powodu każdego
wolemii, istnieje tendencja do utrzymania cy następstwem gromadzenia się krwi pacjenta powypadkowego należy trakto-
objętości płynu pozakomórkowego (endo- w tkankach obwodowych, nagłego bólu wać jako potencjalnie hipowolemicznego.
genna woda uwalniana z uszkodzonych lub strachu. Zapewnienie w tym okresie PoczÄ…tkowÄ… reakcjÄ… organizmu na utratÄ™
komórek i tkanki tłuszczowej). Ponieważ zwierzęciu spokoju, podanie leków prze- płynów jest skurcz tętniczek, metaarterioli
jednak często dochodzi do wynaczynienia ciwbólowych i delikatnie uspokajających i zwieraczy przedwłośniczkowych. Wzrost
krwi lub jej uwięz
nięcia w mikrokrążeniu, (Relanium) zwykle powoduje uspokojenie ciśnienia powoduje otwarcie anastomoz
organizm dąży do zatrzymania wody opisanego stanu (3). Leków nie należy tęniczo-żylnych (naczynia niskooporowe)
i sodu poprzez aktywację hormonu an- podawać podskórnie ani domięśniowo, i przepływ krwi z pominięciem mikrokrą-
tydiuretycznego i aldosteronu. Filtracja tylko dożylnie  łącznie z wlewem płynów, żenia (zabezpieczenie dla mózgu i serca).
nerkowa zmniejsza się, przez co osłabia ponieważ w tym stanie ich wchłanianie Równocześnie wzrasta napięcie naczyń żyl-
się zdolność usuwania przez nerki kwa- z tkanek obwodowych jest upośledzone, nych, przez co rośnie ciśnienie żylne, utrzy-
śnych produktów przemiany materii. a po wyrównaniu krążenia obwodowego mując odpowiedni rzut serca. Na poziomie
Równowaga kwasowo-zasadowa w fazie podane pozanaczyniowo dawki mogą się mikrokrążenia dochodzi do niedotlenienia
katabolicznej przesuwa się w stronę kumulować, doprowadzając do powikłań, w śródbłonku naczyń i zaopatrywanych
kwasicy. Wdrożenie w tym okresie pły- np. niewydolności oddechowej. Jeżeli przez nie tkankach. Narastający dług tle-
noterapii poprawia czynność układu stan zwierzęcia się nie poprawia, należy nowy powoduje uruchomienie przemian
krążenia i nerek, co sprzyja wyrównaniu przypuszczać, że znajduje się ono w fazie beztlenowych, w wyniku których gromadzą
istniejących zaburzeń i nie wymaga do- wstrząsu hipowolemicznego, związanego się kwas mlekowy i pirogronowy uszka-
datkowych zabiegów leczniczych. Zasoby z utratą krwi lub osocza. Z sytuacją taką dzające komórki. Na skutek kwasicy i nie-
energetyczne zwierzęcia w większości mamy zwykle do czynienia po krwotokach, dotlenienia zwieracze przedwłośniczkowe
przypadków są w tym okresie wystar- ciężkich zranieniach ze zmiażdżeniem, otwierają się, a zawłośniczkowe pozostają
czające dla pokrycia potrzeb organizmu rozległych złamaniach lub, co zdarza się zamknięte, co prowadzi do zastoju krwi
i nie wymagają dostarczania dodatko- bardzo rzadko, oparzeniach. w kapilarach. Zwiększona lepkość krwi
wych substancji energetycznych. Tylko oraz jej zastój powodują, jeśli nie wdroży
w przypadkach, kiedy faza kataboliczna Patofizjologia wstrzÄ…su siÄ™ odpowiedniego leczenia, nieodwracalne
przedłuża się powyżej kilku (5-6) dni lub traumatycznego zmiany w postaci rozsianego wykrzepiania
powikłana jest poważnymi zakażeniami Podstawowe zaburzenia we wstrząsie wewnątrznaczyniowego.
wskazane jest podawanie stężonych roz- traumatycznym, podobnie jak w innych ro- Zaburzenia w krążeniu, a co za tym
tworów glukozy. dzajach wstrząsu, przebiegają na poziomie idzie, w odpowiedniej perfuzji tkanek
Drugą fazą zmian metabolicznych mikrokrążenia. W ujęciu klinicznym jest obwodowych mogą powstawać również
jest okres równowagi, trwający zwykle to obszar, w którym dochodzi do wymiany wskutek rozszerzenia naczyń obwodowych
2-3 dni. W tym czasie następuje inten- gazów oraz składników metabolicznych. wynikających ze spadku napięcia układu
syfikacja procesów odbudowy na bazie Anatomicznie obszar ten składa się z ar- współczulnego. Stan taki obserwuje się
WRZESIEC
-PAy
DZIERNIK " 5/2004
12
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTENSYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
we wstrząsie neurogennym, powstającym opieramy na prostych i efektywnych stanu tolerancji (wyłączenie odruchów
w następstwie uszkodzenia ośrodkowego metodach. Wywiad powinien być krótki, gardłowego i krtaniowego) należy przepro-
układu nerwowego. W takich przypad- oparty na pytaniach niesugerujących wadzić wizualizację gardła i krtani przy
kach, mimo iż nie dochodzi do bezpo- odpowiedzi, w sytuacjach zagrażających pomocy laryngoskopu. Jeżeli nie ma prze-
średniej utraty krwi, wypełnia ona nad- życiu zwierzęcia prowadzony w trakcie ciwwskazań związanych z uszkodzeniem
miernie rozszerzone łożysko naczyniowe czynności leczniczych. Podstawowe py- kręgosłupa, zwierzę najkorzystniej jest
doprowadzając do pozornej hipowolemii. tania powinny dotyczyć wieku i kondycji ułożyć na mostku. W przypadkach, kiedy
Czynnikami sprzyjającymi pogłębianiu się zwierzęcia, rodzaju urazu (o ile właściciel nie mamy możliwości intubacji pacjenta
tego stanu będą ból i strach zwierzęcia, był świadkiem zdarzenia), istniejących (co zdarza się bardzo rzadko), należy wyko-
użycie leków obniżających ciśnienie krwi lub ostatnio występujących chorób nać konikotomię lub tracheostomię.
(np. acepromazyny w premedykacji), znie- i rodzaju stosowanych leków, uczuleń,
czulenie nadoponowe. czasu ostatniego karmienia lub pojenia. Konikotomia
Skutki zaburzeń w mikrokrążeniu Badanie kliniczne należy przeprowadzić Jest to metoda inwazyjna, polegająca
mają szczególne znaczenie w narządach sprawnie, lecz dokładnie, oceniając na czasowym wprowadzeniu do dróg
miąższowych (nerki, wątroba) oraz w trze- w pierwszej kolejności stan układu od- oddechowych pacjenta przez więzadło
wiach. Tętnice mózgowe i wieńcowe nie dechowego i krążenia oraz świadomość pierścieniowo-tarczowe wąskiej rurki
obkurczają się, co zapewnia odpowiedni zwierzęcia. Zwierzęta nieprzytomne dotchawiczej lub cewnika. Do wykonania
przepływ przez mózg i serce. W skórze, układamy na boku z wyciągniętą szyją konikotomii w warunkach nagłych po-
tkance podskórnej i mięśniach, mimo że oraz wysuniętym na bok językiem, przy- trzebny jest skalpel, małe kleszczyki na-
w pierwszej kolejności dochodzi do obkur- tomnym zakładamy kaganiec, luz
ny, uła- czyniowe oraz wąska (3-5 mm średnicy)
czania naczyń, konsekwencje niedokrwie- twiający oddychanie, chroniący lekarza rurka intubacyjna bez mankietu. Skalpe-
nia i niedotlenienia są relatywnie małe, i właściciela przed pokąsaniem (4). lem nacinamy skórę na wysokości przej-
jednakże po uruchomieniu mikrokrążenia U wszystkich pacjentów pourazowych ścia krtani w tchawicę. Otwór w tchawicy
do krwiobiegu mogą z tych obszarów obowiązuje zasada ABC, polegająca na: wykonujemy  wkręcając skalpel lub
przedostawać się duże ilości produktów A  airwey  przywróceniu i utrzymaniu nacinając błonę pierścieniowo-tarczową
przemiany beztlenowej. Hipowolemia po- drożności dróg oddechowych; i wprowadzając przez powstały otwór
woduje w dość szybkim czasie zaburzenia B  breathing  ocenie i zwalczaniu nie- kleszczyki naczyniowe. Po rozwarciu
w filtracji nerkowej  przy spadku ciśnienia wydolności oddechowej; ramion kleszczyków powstaje szczelina,
poniżej 60 mmHg dochodzi do jej ustania. C  circulation  ocenie i zwalczaniu nie- przez którą wprowadzamy cienką rurkę
Stan dodatkowo pogłębia niedotlenienie, wydolności krążenia. dotchawiczą, do której podłączamy worek
co w konsekwencji doprowadza do ostrej samorosprężalny ambu. Pacjenta wenty-
niewydolności nerek. Centralizacja krąże- Postępowanie lecznicze rozpoczynamy lujemy 100% tlenem z użyciem dodatnich
nia w przebiegu wstrząsu wywołuje bar- od oceny drożności dróg oddechowych. ciśnień wdechowych (duże opory odde-
dzo silny skurcz naczyń krezkowych, co Najczęściej przyczyną niedrożności układu chowe). Szybszym sposobem konikotomii
wyzwala poważną hipoksemię w zakresie oddechowego są: zatkanie dróg oddecho- jest cewnikowanie tchawicy przy użyciu
jelita cienkiego, grubego, żołądka, wątroby wych śluzem, krwią lub ciałami obcymi; grubościennego wenflonu. Po zlokalizo-
i trzustki. Z niedokrwionych jelit i wą- uszkodzenia tchawicy lub zranienia waniu więzadła pierścieniowo-tarczowego
troby uwalniane są duże ilości enzymów okolicy szyi z następowym obrzękiem; do światła tchawicy wkłuwamy podłączo-
uszkadzających endothelium naczyń, co obrzęk lub uszkodzenia krtani. U zwierząt ny do 20 ml strzykawki venflon o rozmia-
sprzyja przechodzeniu bakterii i endotok- nieprzytomnych lub bardzo osłabionych rze 14-16 G (2,0-1,7 mm), kierując ostrze
syn do układów limfatycznego i wrotnego jamę ustną i gardło oczyszczamy tampo- igły doogonowo. O penetracji światła
przez nieuszkodzoną błonę śluzową jelit. nem i odsysamy. Zwierzęta nieprzytomne, tchawicy świadczy aspiracja powietrza
Małe ilości endotoksyny dostające się do zwłaszcza brahycefaliczne, intubujemy do strzykawki. Następnie zsuwamy
krążenia unieczynniane są głównie przez uszczelniając mankiet rurki intubacyjnej. plastikowy cewnik do światła tchawicy
komórki Kupffera. Ich duże ilości nie Zwierzętom przytomnym, lecz bardzo (podobnie jak przy kaniulacji naczynia),
mogą być pochłonięte przez makrofagi, osłabionym, zakładamy rozwieracz jamy a igłę prowadzącą usuwamy. Ze względu
stymulują je natomiast do produkcji cy- ustnej, gardło spryskujemy 10% lignoka- na bardzo małą średnicę cewnika, wenty-
tokin, których wysokie stężenie wywiera iną, a rurkę intubacyjną powlekamy 2% lację prowadzimy przy pomocy worka sa-
wielokierunkowe niekorzystne działanie żelem lignokainowym. Po intubacji, zwykle morozprężalnego. Podłączenie worka do
na organizm. Dodatkowo niedokrwione po chwilowej ekscytacji, pacjenci spokoj- cewnika możemy przeprowadzić dwoma
jelita oraz trzustka produkują tzw. czyn- nie tolerują obecność rurki w drogach sposobami. Pierwszy polega na podłącze-
nik uszkadzający mięsień sercowy  MDF oddechowych. Przez rurkę wprowadzamy niu konektora (plastikowa część) od rurki
(myocardial depressant factor), działający kateter podłączony do ssaka i odsysamy intubacyjnej o średnicy 3 mm bezpośred-
depresyjnie na siłę skurczu mięśnia serco- wydzielinę w dolnych drogach oddecho- nio do końcówki cewnika. Drugi polega
wego (8). W niedokrwionym żołądku może wych. U zwierząt świadomych, u których na podłączeniu do końcówki cewnika
dochodzić do stresowych owrzodzeń bądz
występują wyraz
ne objawy obturacji dróg korpusu strzykawki 2 ml (po usunięciu
krwotocznego zapalenia ujawniających się oddechowych prowadzące do niewydol- tłoka), do której dołączamy konektor od
zwykle po kilku dniach po urazie. ności oddechowej (np. narastający obrzęk rurki intubacyjnej o średnicy 7,5 mm.
krtani po użądleniu owada, kawałek kości Wentylację prowadzimy z częstością 10-
POST
POWANIE LECZNICZE zamykający jamę krtani), konieczne jest -12 oddechów/min, obserwując ruchy
Działania lecznicze u pacjenta powy- wykonanie krótkotrwałego znieczulenia klatki piersiowej. Konikotomia jest tech-
padkowego rozpoczynamy od krótkiej ogólnego. W takich przypadkach najko- niką czasową, pozwalającą na wentylację
i ograniczonej diagnostyki, tzw. diagnozy rzystniejszym jest użycie Propofolu w daw- pacjenta do czasu wykonania tracheosto-
minutowej (2, 4, 6). W większości przy- ce 6-8 mg/kg, który podajemy dożylnie bez mii lub udrożnienia dróg oddechowych
padków postępowanie diagnostyczne uprzedniej premedykacji. Po osiągnięciu drogą usunięcia ciała obcego.
cd. na str. 16
WRZESIEC
-PAy
DZIERNIK " 5/2004
13
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTENSYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
cd. ze str. 13
Tracheostomia obustronny cewnik donosowy. Z metod W każdym przypadku bezdechu należy
Tracheostomia jest zabiegiem osta- tych należy zrezygnować w przypadkach, bezwzględnie sprawdzić tętno oraz tony
tecznym, przywracającym drożność dróg kiedy wywołują one niepokój i pobudzenie serca. W przypadku zatrzymania akcji
oddechowych. Głównym wskazaniem do zwierzęcia (wzrost zużycia tlenu przez serca należy natychmiast rozpocząć masaż
tracheostomii są trudności anatomiczne organizm). W takich przypadkach można zewnętrzny. W tym celu zwierzę układamy
spowodowane urazem, uniemożliwiające wykorzystać tzw. nawiew tlenowy, pole- na boku, na twardym podłożu, podkłada-
wykonanie intubacji. U zwierząt potrzeba gający na umieszczeniu w pobliżu głowy jąc pod klatkę piersiową podkładkę, np.
założenia rurki tracheostomijnej może zwierzęcia rurki, z której wydostaje się worek z piaskiem lub ręcznik (4). Klatkę
występować w przypadkach pogryzień, na z dużą szybkością (3-15 l/min) tlen. piersiową uciskamy krótkimi przerywany-
skutek których dochodzi do zmiażdżenia W ocenie wydolności oddechowej pa- mi uderzeniami z częstością ok. 80/min.
krtani lub oderwania tchawicy. Rzadziej cjenta szczególną uwagę należy zwrócić Prowadzenie masażu serca powinno być
wskazaniem do tracheostomii jest obrzęk na ilość i jakość oddechów. Wśród oznak skoordynowane ze sztucznym oddycha-
krtani powstały po ukąszeniu owada czy niewydolności oddechowej możemy wyróż- niem. Jeżeli pomocy udziela jedna osoba,
nie dające usunąć się bez interwencji nić: brak spontanicznej akcji oddechowej, po 15 uciśnięciach klatki należy wykonać
chirurgicznej ciała obce. Zwierzę do tra- zwiększony wysiłek oddechowy, osłabione dwa oddechy, jeżeli dwie osoby, 1 oddech
cheostomii układamy w pozycji grzbieto- ruchy klatki piersiowej, zwiększoną pracę przypada na 5 uciśnięć klatki. Koordyna-
wej, podkładając pod szyję wałeczek (np. tłoczni brzusznej, oddychanie przez jamę cję masażu i sztucznej wentylacji ułatwia
zwinięty ręcznik lub woreczek z płynem) ustną, wyciągnięcie głowy i szyi, zasinienie liczenie ucisków na głos. O skuteczności
w celu wyeksponowania tchawicy. Jeżeli błon śluzowych. U pacjentów z bezdechem masażu świadczy występowanie słabego
tylko jest to możliwe, pole operacyjne należy natychmiast wdrożyć wentyla- tętna na tętnicy udowej. Przy niesku-
powinno być odpowiednio przygotowane cję zastępczą. Najprostszym sposobem teczności masażu zewnętrznego należy
(wygolenie skóry, dezynfekcja). Cięcie sztucznej wentylacji płuc jest metoda otworzyć klatkę piersiową po lewej stronie
skóry wykonujemy w linii pośrodkowej usta-rurka, w której zwierzę wentyluje- w 4. przestrzeni międzyżebrowej (skóry
za chrząstką pierścieniową lub w połowie my własnym oddechem (7, 9). Zawartość nie wygalamy ze względu na brak czasu,
szyi. Po rozdzieleniu na tępo mięśni most- 16-17% tlenu w powietrzu wydechowym można ją zwilżyć i przetrzeć spirytusem)
kowo-gnykowych uzyskujemy bezpośredni wystarcza na utrzymanie saturacji pacjen- i uciskamy serce obejmując je 2, 3 lub 4
dostęp do chrząstek tchawicy. Po nacięciu ta na poziomie ok 80%. U małych psów palcami od dołu i kciukiem od góry. Masaż
więzadła międzypierścieniowego nożyczka- i kotów rurki intubacyjnej nie uszczel- bezpośredni w porównaniu z pośrednim
mi nacinamy w dwóch miejscach pierścień niamy, co zabezpiecza drogi oddechowe daje 2,5 razy większy rzut serca (1, 6, 8).
do przodu i do tyłu od miejsca przecięcia. zwierzęcia przed zbyt wysokim ciśnieniem Metoda ta ma jednak sens tylko wówczas,
Utworzone w ten sposób  klapki rozchy- wewnątrzpiersiowym. U psów dużych, kiedy reanimację prowadzą co najmniej
lamy, a w powstały otwór wprowadzamy o wadze powyżej 50 kg, rurka intubacyjna 2 osoby. W takim przypadku jedna osoba
rurkę tracheostomijną. Rurkę mocujemy powinna być bezwzględnie uszczelniona, prowadzi masaż, druga natomiast wenty-
tasiemką przewiązaną wokół szyi lub co z jednej strony chroni drogi oddechowe luje pacjenta z zastosowaniem dodatniego
przyszywamy kilkoma szwami do skóry. przed przypadkową aspiracją treści pokar- ciśnienia końcowowydechowego. Jeżeli
Bardzo ważnym elementem jest dbałość mowej w przypadku wymiotów, z drugiej czynności mające na celu przywrócenie
o zachowanie drożności rurki przez cały daje możliwość skutecznej wentylacji. krążenia prowadzimy sami, wówczas
czas jej utrzymywania w tchawicy. W tym U zwierząt takich staramy się wdmuchi- stosujemy tylko masaż zewnętrzny i o ile
celu należy co kilka godzin wykonywać jej wać powietrze z częstotliwością 12-14 w ciągu 15-30 min nie uzyskamy po-
odsysanie, aby zapobiec gromadzeniu się oddechów/min, o objętości ok. 1000 ml. wrotu czynności serca mimo podawania
wydzieliny i powstawaniu niedodmy. Sztuczne oddychanie rozpoczynamy od dodatkowo odpowiednich leków, należy
Po zabezpieczeniu dróg oddechowych dwóch powolnych wdechów, kontrolując stwierdzić zgon pacjenta i zaprzestać
pacjenta ponownie należy ocenić jego w trakcie ich wykonywania ruchomość dalszej resuscytacji. Wskazaniami do
oddech poprzez obserwację ruchów klatki klatki piersiowej. Brak unoszenia się klatki bezpośredniego masażu serca są: brak
piersiowej i osłuchiwanie dróg oddecho- piersiowej może wskazywać na niedroż- efektu po 10-15 minutach prowadzenia
wych oraz rozpocząć podawanie tlenu. ność dolnych dróg oddechowych lub nie- masażu zewnętrznego, zatrzymanie krą-
Sposób podawania tlenu uzależniamy od prawidłową intubację (wprowadzenie rurki żenia przy otwartej klatce piersiowej, rany
stopnia przytomności pacjenta. U zwierząt intubacyjnej do przełyku). Korzystniejszą perforujące klatki piersiowej, tamponada
nieprzytomnych, zaintubowanych, tlen metodÄ… sztucznej wentylacji jest oddycha- serca. W czasie prowadzenia resuscytacji
możemy podawać dwoma sposobami. nie z użyciem worka samorozprężalnego należy dążyć do jak najszybszego uzyska-
Pierwszy polega na podłączeniu do ko- z jednokierunkową zastawką, czyli tzw. nia dostępu żylnego. Z punktu widzenia
nektora rurki intubacyjnej trójnika (rurka worka ambu. Jego konstrukcja pozwala na czasu potrzebnego na dotarcie leków do
T-Ayre), zaopatrzonego w ramię wydecho- podłączenie tlenu do powietrza wychodzą- serca, najkorzystniej jest założyć wenflon
we. Sposób ten jest szczególnie polecany cego z worka, co daje możliwość wentylacji do żyły szyjnej zewnętrznej. Ponieważ jest
w przypadkach, kiedy istnieją wskazania pacjenta powietrzem wzbogaconym w tlen. to sposób bardziej skomplikowany od
do prowadzenia oddechu wspomaganego Najlepszym sposobem prowadzenia wen- kaniulacji żyły obwodowej, wkłucia lepiej
lub kontrolowanego. Przy prawidłowej tylacji zastępczej jest podłączenie pacjenta dokonać do żyły dogłowowej przedramie-
wentylacji samoistnej wystarczajÄ…co do aparatu do znieczulenia wziewnego. nia. Nie zaleca siÄ™ natomiast dokonywania
skuteczną metodą jest wprowadzenie do U kotów i małych psów wykorzystujemy wkłucia do żyły odstopowej ani udowej,
rurki intubacyjnej cienkiego cewnika, układ półotwarty, oparty na rurce trój- ze względu na słaby przepływ krwi z tego
przez który dozujemy tlen z szybkością 2- drożnej T-Ayre a, u psów dużych układ rejonu do serca w trakcie masażu po-
-5 l/min. U zwierząt przytomnych bardzo zamknięty wahadłowy lub okrężny, średniego i długi czas reakcji na podany
osłabionych tlen możemy podawać przez w którym do wentylacji wykorzystujemy tą drogą lek. W czasie kaniulacji żyły nie
maskę (można ją wykonać z plastikowej worek oddechowy (parownik ze środkiem wolno przerywać masażu serca na dłużej
butelki po płynach) lub przez jedno-, lub znieczulającym musi być zamknięty). niż 30 sekund. Dostęp do naczynia jest
WRZESIEC
-PAy
DZIERNIK " 5/2004
16
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTENSYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
niezbędny do skutecznego prowadzenia i nastawić wielkość impulsu  pierwszy maga natychmiastowej interwencji, jest
akcji reanimacyjnej, przy czym po podaniu powinien mieć 2-3 J/kg, wyjąć elektrody odma wentylowa. Najczęściej jest ona
każdego z leków do żyły obwodowej należy i ich powierzchnię pokryć żelem, przyłożyć skutkiem urazu powodującego rozdarcie
 przepchnąć go do naczyń centralnych elektrody do klatki piersiowej po stronie opłucnej (zwykle niewielkiego stopnia
podając 20-40 ml płynu. Należy pamiętać, lewej, jedną powyżej podstawy serca, drugą rany perforujące klatkę piersiową), w wy-
aby w sytuacjach zatrzymania krążenia nie w okolicy koniuszka, mocno przycisnąć niku czego dochodzi do wytworzenia się
podawać leków domięśniowo ani podskór- elektrody do klatki piersiowej unikając zastawki pozwalającej na wnikanie powie-
nie! W przypadkach, kiedy nie możemy kontaktu z nią, po uzyskaniu gotowości trza atmosferycznego w czasie wdechu,
uzyskać dostępu żylnego, leki (adrenalinę, aparatu nacisnąć przycisk defibrylacyjny a uniemożliwiającej jego usunięcie z jamy
atropinę i lidokainę) możemy podać przez na elektrodzie. W przypadku nieskutecznej opłucnowej podczas wydechu. Narasta-
rurkę dotchawiczą. Określoną dawkę leku pierwszej defibrylacji, należy jak najszybciej jące w jamie opłucnowej ciśnienie staje
(2-krotnie wyższą niż w przypadku podania wykonać drugą tym samym bodz
cem, przy się równe atmosferycznemu, skutkiem
dożylnego) należy wówczas rozcieńczyć trzeciej zwiększamy energię do 4 J/kg. Po czego dochodzi nie tylko do zapadania się
w 5-10 ml soli fizjologicznej i podać przez każdorazowej defibrylacji należy sprawdzić płuca, ale również do przesunięcia struk-
cienki cewnik (najlepiej z kilkoma otwor- obecność tętna na obwodzie oraz obraz tur śródpiersia na stronę przeciwną, co
kami bocznymi, np. cewnik zewnątrzo- EKG na monitorze. Jeżeli po trzech defi- powoduje utrudniony powrót krwi żylnej
ponowy), w postaci rozpylonej, w okolicy brylacjach migotanie utrzymuje się dalej, do serca z następowym spadkiem rzutu
dużych oskrzeli. Można również podać leki podajemy adrenalinę, pacjenta masujemy serca, wstrząsem i śmiercią pacjenta.
doszpikowo, wkłuwając się do jamy szpiko- i wentylujemy. Po 10 cyklach masażu W przypadkach podejrzenia odmy opłuc-
wej kości piszczelowej. W ostateczności leki i wentylacji w stosunku 5:1 wykonujemy nowej rozpoznanie opiera się na badaniu
podaje się dosercowo, przy czym powinno kolejne trzy defibrylacje, stosując 4 J/kg. klinicznym (duszność, stłumienie szmeru
się tego dokonywać pod kontrolą wzroku Jeżeli migotanie komór dalej się utrzymuje, oddechowego oraz bębenkowy odgłos
(na otwartej klatce piersiowej), aby unik- podajemy lidokainÄ™ w dawce 1 mg/kg, opukowy) oraz badaniu radiologicznym.
nąć uszkodzenia naczyń wieńcowych czy ewentualnie powtarzając ją co 8-10 min, W przypadkach silnie wyrażonej odmy
odmy spowodowanej uszkodzeniem płuca. podając wówczas 0,5 mg/kg. Przy dłużej wentylowej zwykle nie czekamy z inter-
Po podaniu każdego leku należy przez co trwającej akcji przywracania krążenia wencją na potwierdzenie radiologiczne.
najmniej 2 minuty prowadzić masaż serca, wskazane jest podanie 8,4% roztworu Zwierzę układamy w pozycji mostkowej,
aby ocenić skuteczność jego działania. wodorowęglanu sodu w dawce 1 ml/kg mc. skórę golimy nad 7., 8. i 9. przestrzenią
Jeżeli mamy taką możliwość, po kaniulacji Wodorowęglanu nie łączymy w jednej międzyżebrową pomiędzy 1/3 górną
naczynia zwierzę należy podłączyć do kar- strzykawce z żadnym innym lekiem oraz a środkową klatki piersiowej. W miejscu
diomonitora. Elektrody EKG powinny być nie podajemy go dotchawiczo. wkłucia podajemy podskórnie 2-5 ml
zaopatrzone w metalowe igły, które wkłu- Jeżeli uzyskamy powrót rytmu zato- 1-2% lignokainy, częściowo deponując ją
wamy w okolicy prawego stawu barkowego kowego, prawidłowe krążenie podtrzy- w mięśnie międzyżebrowe. Nakłucia jamy
 kabel czerwony, lewego stawu barkowego mujemy wlewem dobutaminy stosując opłucnowej dokonujemy grubym twar-
 kabel żółty, lewej słabizny  kabel czarny. dawkę 0,05 mg/kg/godzinę w powolnym dym wenflonem (G 14-16). Po przebiciu
Po wkłuciu igły zakrzywiamy, tak aby nie wlewie lub podając we wlewie adrenalinę opłucnej, wenflon po igle wprowadzamy
wysuwały się w trakcie prowadzonej akcji 1 ml 01% roztworu na 50 ml glukozy 5%. głębiej, igłę usuwamy, a do katetera pod-
reanimacyjnej (9). W zatrzymaniu krążenia Po przywróceniu krążenia pacjent powi- łączamy plastikowy dren zakończony kra-
jedynym skutecznym lekiem o działaniu nien być wentylowany do momentu po- nikiem trójdrożnym z dołączoną do niego
inotropowo dodatnim jest adrenalina. Przed wrotu samoistnego wydolnego oddechu strzykawkÄ… (20-50 ml). W przypadkach
podaniem ampułkę zawierającą 1 g/ml oraz przez cały okres natleniany. wąskich przestrzeni międzyżebrowych
rozcieńczamy dodając 9 ml NaCl i tak Jeżeli po osłuchaniu serca i zbadaniu (możliwość załamywania się wenflonu)
przygotowany roztwór podajemy w dawce tętna stwierdzimy stabilność w zakresie punkcję wykonujemy krótką i grubą igłą
1 ml rozcieńczonej adrenaliny na 10/kg mc układu krążenia, a u pacjenta występuje (1,6-2 mm). Powietrze z jamy opłucno-
i.v., dotchawiczo dawkę podwójną. W przy- niewydolność oddechowa (po uprzednim wej odsysamy do momentu osiągnięcia
padku braku reakcji dawkę powtarzamy wykluczeniu niedrożności górnych dróg podciśnienia, tj. do chwili, kiedy ścianki
co 5 min. W przypadku, kiedy podanie oddechowych), należy starannie osłuchać drenu na skutek siły ssącej strzykawki
pierwszej dawki adrenaliny, łącznie z pro- szmery oddechowe po obu stronach klatki złączą się ze sobą. Należy bezwzględnie
wadzeniem masażu serca i sztucznego piersiowej. Badanie dróg oddechowych pamiętać, aby w przypadku odmy nie
oddychania, nie spowodowało powrotu powinno również obejmować omacywanie stosować wentylacji z dodatnim ciśnie-
czynności elektrycznej serca, podaje się i opukiwanie klatki piersiowej. W przypad- niem przed wykonaniem torakocentezy.
jednorazowo 0,5-1 ml 0,5% roztworu kach szybko rozwijających się zaburzeń W przypadkach, kiedy istnieje potrzeba
atropiny. Atropinę podajemy tylko w przy- oddechowych, występowania wypuku leczenia odmy przez kilka dni, bądz
po
padkach asystolii stwierdzanej w EKG. zajawnego lub stłumionego, osłabienia stwierdzeniu dużej objętościowo odmy
W innych sytuacjach zawsze podajemy ją szmerów oddechowych oraz stłumienia opłucnowej, zwłaszcza w przypadkach,
przy bradykardii. Jeżeli w EKG stwierdza- tonów serca można podejrzewać niepra- kiedy konieczne jest stosowanie oddechu
my migotanie komór, jedynym skutecznym widłową zawartość w klatce piersiowej kontrolowanego, należy wykonać drenaż
działaniem jest defibrylacja (o ile posiada- pneumothorax, haemothorax, które to stany czynny jamy opłucnowej. Wskazaniem do
my defibrylator). Przed defibrylacją można są wskazaniem do torakocentezy, czyli na- drenażu jest również obecność w jamie
wykonać uderzenie w klatkę piersiową, kłucia klatki piersiowej lub jej drenażu. opłucnowej płynu wysiękowego, krwi lub
w okolicę przedsercową. Jeżeli posiadamy chłonki. Do drenażu zwierzę korzystniej
defibrylator, technika jego zastosowania Torakocenteza i drenaż ułożyć jest na boku. Nakłucie klatki pier-
wygląda następująco: przed włączeniem klatki piersiowej siowej wykonujemy w tym samym miejscu
zasilania wyłączyć w defibrylatorze prze- Stanem, który stanowi bezpośrednie i w takim samym znieczuleniu jak przy
łącznik synchronizacji, włączyć zasilanie zagrożenie życia pacjenta, a przez to wy- torakocentezie. Po odkażeniu skóry zakła-
WRZESIEC
-PAy
DZIERNIK " 5/2004
17
WETERYNARIA
ANESTEZJOLOGIA/INTENSYWNA TERAPIA
W PRAKTYCE
damy dwa szwy  jeden dla umocowania Najczęściej następuje ono samoistnie na karmowego z użyciem siarczanu baru.
drenu, drugi (tzw. zetkÄ™) w celu uszczel- skutek urazu (zwykle po pogryzieniach), Przepuklina przeponowa wymaga lecze-
nienia miejsca wkłucia. Po nacięciu rzadziej otwieramy klatkę piersiową nia chirurgicznego, po wcześniejszym
skóry i tkanki podskórnej zdecydowanym w związku z gwałtownie powstającą i nie ustabilizowaniu pacjenta. Najczęściej
pchnięciem wprowadzamy w przestrzeń dającą się opanować odmą piersiową (jeżeli rozpoznanie postawiono krótko
międzyżebrową zestaw drenujący złożony bądz
masywnym krwawieniem do jamy po urazie), wykonuje siÄ™ laparotomiÄ™ po-
z rurki politenowej i trokara. W trakcie opłucnowej, jeszcze rzadziej wskazaniem środkową z cięcia od wyrostka mieczyko-
usuwania trokara na dren zakładamy do torakotomii jest przerwanie przeły- watego mostka do pępka. Bardzo ważna
zacisk (np. kleszczyki hemostatyczne ku. Zwykle na torakotomię zwiadowczą w takich przypadkach jest współpraca
z obklejonymi plastrem ramionami), decydujemy siÄ™, kiedy torakocenteza chirurga i anestezjologa. Indukcja do
zawiązujemy szwy mocujące i uszczelnia- trwająca 48 godzin nie przynosi wi- znieczulenia ogólnego może powodować
jące, a po całkowitym usunięciu trokara docznej poprawy, co świadczyć może u zwierząt niedotlenionych zatrzymanie
koniec drenu łączymy z zastawką jedno- o znacznym uszkodzeniu tkanki płucnej. krążenia. Ważne jest zatem, aby chirurg
kierunkową lub przedłużamy wężykiem Jeżeli badaniami dodatkowymi jesteśmy szybko otworzył jamę brzuszną i zmniej-
od wlewów, którego koniec umieszczamy w stanie określić w przybliżeniu miejsce szył napór na płuca znajdujących się
w zbiorniku z wodą (zawór podwodny), uszkodzenia, klatkę piersiową otwieramy w klatce piersiowej narządów (4). Również
umieszczonym 90-120 cm poniżej miej- z cięcia międzyżebrowego nad tym miej- niezbędne jest założenie w trakcie zabiegu
sca wkłucia. W okresach, kiedy dren jest scem. Jeżeli natomiast przed zabiegiem drenażu, z tego względu, że nawet po
nieużywany, musi być bardzo szczelnie nie jest znana lokalizacja uszkodzenia, zamknięciu jamy brzusznej znajdujące
zamknięty i zabezpieczony przed usunię- korzystniej jest wykonać sternotomię się w jamie otrzewnowej powietrze będzie
ciem go przez zwierzę (koniec zamykamy pośrodkową, dającą chirurgowi szerszy zasysane do jamy opłucnowej przez ist-
szczelnie korkiem i dodatkowo zaginamy dostęp do narządów klatki piersiowej. niejące w przeponie szczeliny. W trakcie
przewiązując tasiemką, klatkę piersiową W przypadku ran perforujących klatkę zabiegu nie należy nadmiernie rozprężać
starannie bandażujemy, dodatkowo za- piersiową powstałych po urazie, należy płuc, ponieważ może to doprowadzić do
kładając fartuch ochronny). jak najszybciej ranę zamknąć (uszczel- ich obrzęku. Uzyskiwanie podciśnienia
W większości przypadków niewydolność nić), założyć drenaż lub wykonać torako- w jamie opłucnowej powinno być stop-
oddechowa wynikająca z gromadzenia się centezę. Jeżeli mamy możliwości apara- niowe, częściowo osiągane powolnym
powietrza lub płynów w jamie opłucnowej turowe, możemy przygotować zwierzę do rozprężaniem tkanki płucnej, częściowo
nie przebiega w sposób bardzo gwałtowny, zabiegu po uprzednim wdrożeniu leczenia natomiast odsysaniem powietrza strzy-
stąd jeżeli w badaniu klinicznym podejrze- przeciwwstrząsowego i przeciwbólowego, kawką. We wszystkich urazach klatki
wamy uraz narządów klatki piersiowej, jeżeli nie mamy możliwości operacyjnych, piersiowej i zabiegach na niej należy
bezwzględnie należy wykonać badanie zastosować tylko odpowiednie leczenie pamiętać o właściwej antybiotykoterapii,
radiograficzne. Przy niewydolności odde- farmakologiczne i skierować do placówki którą najlepiej stosować w formie wlewu
chowej boczne zdjęcie klatki piersiowej odpowiednio wyposażonej. Leczenie ran dożylnego, oraz o skutecznym leczeniu
najkorzystniej jest wykonać na zwierzÄ™- perforujÄ…cych klatki piersiowej wymaga przeciwbólowym. qð
ciu stojącym (jeżeli jest taka możliwość), zachowania zasad leczenia operacyjnego
projekcję strzałkową w ułożeniu pacjenta (czystość chirurgiczna, atraumatycznść, Piśmiennictwo
na mostku. Niekorzystne jest ułożenie zwalczanie odmy piersiowej), stąd zbytnia 1. Berry A.J., Knos G.B.: Anestezjologia, Urban
boczne, a zwłaszcza grzbietowe, w któ- dowolność w postępowaniu w powyższych & Partner, Wrocław 1999.
rych to pozycjach dochodzi do znacznego przypadkach jest bardzo niewskazana. 2. Crowe D.T.: Ogólne zasady postępowania
ograniczenia powierzchni oddechowej. Szczególnym rodzajem powikłań po- z pacjentem w nagłych przypadkach,  Wete-
Bardzo istotnym elementem związanym urazowych związanych z niewydolnością rynaria po dyplomie . 2004, 5(3), s. 19-26.
z leczeniem urazów klatki piersiowej jest oddechową, jest przepuklina przeponowa. 3. Gordon P.N., Dunphy E.D., Mann F.A.: Inten-
jak najszybsza kateteryzacja żyły i wdroże- Zwykle powstaje na skutek tępego urazu sywna terapia po wypadkach: Postępowanie
nie leczenia przeciwwstrząsowego. Zwykle spowodowanego upadkiem z wysokości z pacjentem z urazem głowy,  Weterynaria po
z objawami wstrzÄ…su przebiegajÄ… urazy, lub wypadku komunikacyjnego. Przy dyplomie . 2004, 5(3), s. 27-35.
którym towarzyszy odma wentylowa, lewostronnym przerwaniu przepony 4. Houlton J.E.F., Taylor P.M.: Pourazowa terapia
krwiak opłucnej oraz rozległe stłuczenie najczęściej dochodzi do przemieszczania psów i kotów, SIMA WLW Warszawa 1999.
płuc (4, 6, 8). Drugim ważnym elementem się do klatki piersiowej żołądka, przy 5. Jastrzębski J.: Chory we wstrząsie, PZWL,
jest leczenie przeciwbólowe. Ból po ura- prawostronnym przemieszczeniu ulega Warszawa 1992.
zach klatki piersiowej powoduje spłycenie zwykle wątroba. Wśród objawów kli- 6. Kokot F.: Ostre stany zagrożenia życia
i przyspieszenie oddechów, co dodatkowo nicznych na pierwszy plan wysuwa się w chorobach wewnętrznych, PZWL Warszawa
pogłębia już istniejącą niewydolność. duszność, pogłębiająca się po zmianie 1998.
Podanie zatem silnych leków przeciwbólo- pozycji lub po jedzeniu, charakterystycz- 7. Ratajczak K.: Anestezjologia weterynaryjna,
wych (nie wywołujących depresji oddecho- ny brzuszny oddech, stłumienie szmerów PWRiL, Warszawa 1985.
wej) jest bezwzględnie konieczne. oddechowych, ewentualnie słyszalne nad 8. Rybicki Z.: Intensywna terapia dorosłych,
W przypadkach, kiedy torakocenteza klatką piersiową ruchy jelit. Ostateczne Novus Orbis, Gdańsk 1994.
lub drenaż ciągły nie dają zadowalają- rozpoznanie stawiamy na podstawie ba- 9. Seymour C., Gleed R.: Manual of Small Animal
cych efektów, należy powziąć decyzję dania radiologicznego, w którym zwykle Anaesthesia and Analgesia, BSAVA, Chelten-
o torakotomii. stwierdza się obecność narządów jamy ham 1999.
brzusznej w klatce piersiowej, brak linii
Torakotomia przepony, zgazowane pętle jelit lub gaz dr n. wet. Piotr Skrzypczak
Otwarcie klatki piersiowej ze wska- w żołądku w obrębie jamy opłucnowej. Katedra i Klinika Chirurgii AR
zań nagłych związanych z urazem jest W przypadkach wątpliwych wykonuje 50-366 Wrocław
na szczęście konieczne bardzo rzadko. się badanie kontrastowe przewodu po- pl. Grunwaldzki 51
WRZESIEC
-PAy
DZIERNIK " 5/2004
18