HISTOLOGIA

Anna Knapik

Małopolska Szkoła Wy

ż

sza w Brzesku

HISTOLOGIA

tkanka nerwowa

Tarnów 2012

Tkanka nerwowa

Tkanka nerwowa

składa si

ę

z wysoko wyspecjalizowanych komórek

nerwowych

zwanych

neuronami

oraz

komórek

podporowych

zwanych glejowymi. Ma pochodzenie ektodermalne i jest to

najwy

ż

ej zorganizowana tkanka w organizmie człowieka.

Tkanka nerwowa ma bardzo słabe mo

ż

liwo

ś

ci regeneracyjne, jest

Tkanka nerwowa ma bardzo słabe mo

ż

liwo

ś

ci regeneracyjne, jest

te

ż

szczególnie wra

ż

liwa na brak tlenu

Tkanka nerwowa

Tkanka ta ma kilka podstawowych zada

ń

:

•

odbiera, przekazuje i reaguje na bod

ź

ce pochodz

ą

ce ze

ś

rodowiska

•

przewodzi impulsy

•

wytwarza substancje przeka

ź

nikowe

•

koordynuje

aktywno

ść

intelektualn

ą

,

ś

wiadomo

ść

oraz

pod

ś

wiadomo

ść

Tkanka nerwowa

Neurony (komórki nerwowe)

•

wyst

ę

puj

ą

w układzie nerwowym

•

składaj

ą

si

ę

z ciała komórki (perikarion, soma) oraz wypustek

cytoplazmatycznych — dendrytów i aksonów

•

za ich pomoc

ą

tworz

ą

poł

ą

czenia z innymi neuronami, b

ą

d

ź

komórkami wykonawczymi — efektorowymi

•

poł

ą

czenie mi

ę

dzy komórkami nerwowymi to synapsa

Tkanka nerwowa

Neurony mo

ż

na podzieli

ć

:

ze wzgl

ę

du na kierunek przekazywania sygnału:

•

neurony czuciowe (aferentne, do

ś

rodkowe) – biegn

ą

ce od

receptora do o

ś

rodka; zazwyczaj jednobiegunowe, maj

ą

ce jedn

ą

du

żą

wypustk

ę

;

dzieli

si

ę

ona

na

dwie

gał

ę

zie:

jedna

do

o

ś

rodkowego układu nerwowego, a druga do receptorów czuciowych

o

ś

rodkowego układu nerwowego, a druga do receptorów czuciowych

•

neurony ruchowe (eferentne, od

ś

rodkowe) – biegn

ą

ce od o

ś

rodka

do efektora; posiadaj

ą

du

ż

e ciało neuronu (w celu pokrywania

potrzeb metabolicznych du

ż

ych aksonów; maj

ą

du

ż

e dendryty

•

neurony kojarzeniowe (po

ś

rednicz

ą

ce) – wyst

ę

puj

ą

ce mi

ę

dzy

innymi pomi

ę

dzy neuronami czuciowymi i ruchowymi

Tkanka nerwowa

Neurony mo

ż

na podzieli

ć

:

ze wzgl

ę

du na kształt:

•

wielobiegunowe – najpowszechniejsze; posiadaj

ą

wi

ę

cej ni

ż

jeden

dendryt

•

z długim aksonem – np. neurony ruchowe rdzenia kr

ę

gowego

•

z krótkim aksonem (dendrytem) np. neurony kojarzeniowe w istocie

szarej mózgu i rdzenia kr

ę

gowego

•

dwubiegunowe – posiadaj

ą

jeden dendryt; wyst

ę

puj

ą

w nabłonkach

czuciowych (np. w siatkówce oka i błonie w

ę

chowej)

Tkanka nerwowa

Neurony mo

ż

na podzieli

ć

:

ze wzgl

ę

du na kształt:

•

pozornie jednobiegunowe – maj

ą

jedn

ą

wypustk

ę

, która rozgał

ę

zia

si

ę

w kształt litery T; pojedyncza wypustka to le

żą

cy obok siebie

dendryt i neuryt (np. zwoje czuciowe nerwów czaszkowych i

rdzeniowych)

•

jednobiegunowe – np. podwzgórze

Tkanka nerwowa

Neurony

Tkanka nerwowa

Neurony mo

ż

na podzieli

ć

:

ze wzgl

ę

du na długo

ść

wypustek:

•

Golgi I – długie aksony, na długie odległo

ś

ci

•

Golgi II – krótkie wypustki, na małe odległo

ś

ci

Tkanka nerwowa

Neurony spoczywaj

ą

na rusztowaniu utworzonym przez komórki

glejowe. S

ą

to drobne komórki o ró

ż

nych kształtach. Wyró

ż

niamy:

Makroglej:

• Komórki gwia

ź

dziste (astrocyty) uczestnicz

ą

w od

ż

ywianiu

neuronów i usuwaniu ich produktów przemiany materii oraz

tworzeniu bariery krew- mózg

tworzeniu bariery krew- mózg

• Komórki sk

ą

powypustkowe (oligodendrocyty) bior

ą

udział w

tworzeniu osłonki mielinowej włókien nerwowych

Mikroglej tworzy układ odporno

ś

ciowy mózgu

Tkanka nerwowa

Komórka neuronu składa si

ę

z:

ciała komórki (perykarionu) zawieraj

ą

cego j

ą

dro komórkowe i

wi

ę

kszo

ść

organelli komórkowych

wypustek:

• Krótkie

rozgał

ę

zione

drzewkowato

wypustki

nazywamy

dendrytami.

• odchodz

ą

ca

od

bieguna

komórki

jedn

ą

dług

ą

wypustk

ę

rozgał

ę

ziaj

ą

c

ą

si

ę

dopiero na ko

ń

cu nazywamy neurytem albo

aksonem

Dendryty przewodz

ą

bod

ź

ce elektryczne do komórki a akson od

komórki.

Tkanka nerwowa

Budowa neuronu

Tkanka nerwowa

Synapsa

to poł

ą

czenie mi

ę

dzy aksonem jednej komórki nerwowej a drug

ą

komórk

ą

nerwow

ą

(jej

ciałem

aksonem

lub

dendrytem)

umo

ż

liwiaj

ą

ce

bezpo

ś

redni

ą

komunikacj

ę

mi

ę

dzy

komórkami

nerwowymi

Tkanka nerwowa

Synapsa

w

synapsie

zako

ń

czenie

aksonu

tworzy

zgrubienie

(kolbka

synaptyczna)

ś

ci

ś

le

dopasowana

do

powierzchni

komórki

docelowej, ale oddzielone od niej w

ą

sk

ą

szczelin

ą

zwan

ą

szczelin

ą

synaptyczn

ą

błona komórkowa po obu stronach szczeliny synaptycznej zawiera

błona komórkowa po obu stronach szczeliny synaptycznej zawiera

swoiste

białka

błonowe

oraz

receptory

bior

ą

ce

udział

w

przekazywaniu impulsów nerwowych

w zako

ń

czeniu aksonu widoczne s

ą

p

ę

cherzyki synaptyczne

zawieraj

ą

ce substancje przeka

ź

nikow

ą

.

Tkanka nerwowa

Synapsa

Tkanka nerwowa

Synapsa

Impuls nerwowy jest przeniesiony z jednej komórki na drug

ą

:

przy

udziale

substancji

o

charakterze

neuroprzeka

ź

nika

w

synapsach chemicznych

na drodze impulsu elektrycznego w synapsach elektrycznych

Wyró

ż

nia si

ę

nast

ę

puj

ą

ce rodzaje poł

ą

cze

ń

:

nerwowo-mi

ęś

niowe — mi

ę

dzy komórk

ą

nerwow

ą

i mi

ęś

niow

ą

nerwowo-gruczołowe — mi

ę

dzy komórk

ą

nerwow

ą

i gruczołow

ą

nerwowo-nerwowe — mi

ę

dzy dwiema komórkami nerwowymi

Tkanka nerwowa

Synapsa chemiczna –

przewodzi sygnały tylko w jednym

kierunku tj. od aksonu do s

ą

siedniej komórki.

Synapsy

te

odpowiedzialne

s

ą

za

podstawowe

przejawy

funkcjonowania

organizmu,

jak

na

przykład

skurcz

mi

ęś

ni,

wydzielanie, widzenie (np. acetylocholina, noradrenalina) oraz za

wydzielanie, widzenie (np. acetylocholina, noradrenalina) oraz za

zło

ż

one odczucia, stany emocjonalne i nastroje

Tkanka nerwowa

Synapsa chemiczna

Po doj

ś

ciu impulsu elektrycznego do kolbki synaptycznej z

p

ę

cherzyków synaptycznych na drodze egzocytozy uwalnia si

ę

przeka

ź

nik do szczeliny synaptycznej.

Cz

ą

steczki przeka

ź

nika przenikaj

ą

przez szczelin

ę

i ł

ą

cz

ą

si

ę

z

receptorami

na

błonie

komórkowej

neuronu

docelowego

receptorami

na

błonie

komórkowej

neuronu

docelowego

powoduj

ą

c dalsze przekazanie impulsu elektrycznego.

Tkanka nerwowa

Synapsa elektryczna –

błony komórkowe s

ą

siaduj

ą

cych komórek

ś

ci

ś

le do siebie przylegaj

ą

(ł

ą

cz

ą

si

ę

ze sob

ą

poł

ą

czeniami

komunikuj

ą

cymi). Takie poł

ą

czenia ł

ą

cz

ą

głównie komórki mi

ęś

nia

sercowego i mi

ęś

ni gładkich. Synapsy te przewodz

ą

bod

ź

ce

dwukierunkowo gdy

ż

mo

ż

liwa jest w

ę

drówka jonów z jednej

komórki do drugiej.

komórki do drugiej.

Tkanka nerwowa

Włókno nerwowe –

jest aksonem pokrytym osłonkami. Włókna

nerwowe w o

ś

rodkowym układzie nerwowym (mózgowie i rdze

ń

kr

ę

gowy) le

żą

w p

ę

czkach tworz

ą

cych szlaki nerwowe a w

obwodowym układzie nerwowym ich p

ę

czki nazywamy nerwami.

Wyrózniamy dwa typy osłonek:

Wyrózniamy dwa typy osłonek:

Schwanna

(zewn

ę

trzna)

(funkcja

izolacyjna,

wspomaga

metabolicznie otaczany akson)

mielinowa (wewnetrzna) (funkcja ochronna, zwi

ę

ksza tempo

przewodzenia impulsów nerwowych)

Tkanka nerwowa

Osłonka Schwanna (neurolemma)

•

wyst

ę

puje we włóknach obwodowego układu nerwowego

•

zbudowana

jest

z

komórek

zwanych

lemmocytami,

które

wytwarzaj

ą

cytoplazm

ę

•

włókna

nerwowe

posiadaj

ą

ce

tylko

neurolemm

ę

nazywamy

włóknami bezrdzennymi (bez osłonki)

Tkanka nerwowa

Osłonka mielinowa

•

otacza włókna nerwowe w obwodowym i o

ś

rodkowym układzie

nerwowym

•

włókna te nazywamy włóknami rdzennymi (z osłonk

ą

)

•

jest owini

ę

ta spłaszczon

ą

cytoplazm

ą

lemmocytu (w obwodowym

układzie

nerwowym)

lub

komórki

glejowej

zwanej

oligodendrocytem (w o

ś

rodkowym układzie nerwowym) wokół

włókna nerwowego

•

jest zbudowana głównie z licznych warstw błony komórkowej.

•

mi

ę

dzy fragmentami osłonki stworzonej przez komórki s

ą

miejsca

bez osłonki zwane przew

ęż

eniami Ranviera

Tkanka nerwowa