FORMY POPEŁNIENIA

PRZESTĘPSTWA:

-

Formy stadialne

-

Formy zjawiskowe

FORMY STADIALNE

Iter delicti:

- Zamiar (cogitationis poenam nemo patitur),
- Przygotowanie czynu zabronionego,
- Usiłowanie,
- Dokonanie,

(?) Problem: przestępstwa jednochwilowe

1. Przygotowanie czynu

zabronionego art. 16. k.k.

art. 16 k.k.

§ 1 Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy

sprawca

w celu

popełnienia

czynu zabronionego

podejmuje czynności mające stworzyć

warunki

do przedsięwzięcia czynu zmierzającego

bezpośrednio do jego dokonania

,

w szczególności

w tymże celu

wchodzi w porozumienie z inną

osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera

informacje lub sporządza plan działania

.

§ 2 Przygotowanie jest karalne

tylko wtedy, gdy

ustawa tak stanowi

.

- Karalność czynności przygotowawczych może

być wprowadzona

tylko ustawowo,

-

Regułą

jest

brak

karalności

czynności

przygotowawczych,

(!) Nie możemy mówid o

usiłowaniu czynności przygotowawczej

.,

a. Strona

przedmiotowa

przygotowania

Formy przygotowania:

-

Wieloosobowa

porozumienie z inna osobą w celu popełnienia przestępstwa,

-

Jednoosobowa

np. uzyskanie lub przysposabianie środków, zbieranie informacji lub sporządzaniu

planu działania

! Do przyjęcia spełnienia strony przedmiotowej przygotowania wystarczy, jeżeli

podjęta czynność

obiektywnie może ułatwić

dokonanie czynu zabronionego

! przygotowanie musi być zawsze przygotowaniem

określonego czynu zabronionego

,

a nie w ogóle przygotowaniem "

jakiegoś

" czynu zabronionego

b. Strona

podmiotowa

przygotowania

- bezkarność

czynności

przygotowawczych

podejmowanych z

zamiarem wynikowym

popełnienia czynu zabronionego

-

cel

, stanowiący realizację strony podmiotowej

przygotowania, musi być relacjonowany do
znamion typu czynu zabronionego, a nie w
stosunku

do

realizacji

znamion

przedmiotowych przygotowania.

c. Wyłączenie karalności za przygotowanie

art. 17 k.k.

art. 17 k.k.

§ 1 Nie podlega karze za przygotowanie, kto

dobrowolnie

od niego

odstąpił,

w szczególności

zniszczył przygotowane środki

lub zapobiegł skorzystaniu z nich w przyszłości;

w razie wejścia w

porozumienie z inną osobą

w celu popełnienia czynu zabronionego,

nie podlega karze ten, kto

nadto

podjął istotne starania zmierzające

do zapobieżenia dokonaniu.

§ 2 Nie podlega karze za przygotowanie osoba, do której stosuje się

art.

15 § 1

.

art. 15 § 1 k.k.

Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił

od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu

zabronionego.

2. Usiłowanie czynu

zabronionego

art. 13 k.k.

§ 1. Odpowiada za usiłowanie, kto

w zamiarze

popełnienia czynu zabronionego

swoim zachowaniem

bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak

nie następuje.

§ 2. Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca

nie

uświadamia sobie

, że dokonanie jest niemożliwe ze

względu na

brak przedmiotu

nadającego się do

popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu

na

użycie środka nie nadającego

się do popełnienia

czynu zabronionego.

* W przeciwieostwie do przygotowania,

usiłowanie jest

zawsze karane

*

(!)

ze względu na znamiona usiłowania nie można

usiłowad popełnienia:

- przestępstw nieumyślnych,

(!)usiłowanie, jako ogólna forma stadialna, odnosi się do

zarówno do przestępstw

skutkowych jak i

bezskutkowych,

(

a. Usiłowanie udolne 13 par. 1 k.k.

- znamiona usiłowania -

znamiona usiłowania jako formy stadialnej

popełnienia przestępstwa:

A. zamiar

popełnienia czynu zabronionego,

B. zachowanie będące

bezpośrednim

zmierzaniem

ku dokonaniu czynu

zabronionego,

C. brak dokonania

zamierzonego przez sprawcę

czynu.

AD. A Zamiar popełnienia czynu zabronionego

Zamiar*

musi się odnosić do czynu określonego

w przepisie części szczególnej ustawy karnej

NIE:

popełnienia

jakiegokolwiek,

bliżej

nieokreślonego czynu zabronionego,

*

zamiar bezpośredni albo zamiar wynikowy

Ad. B Zachowanie będące bezpośrednim

zmierzaniem do popełnienia czynu

zabronionego

Nie ma żadnych przeszkód, ani językowych,
ani faktycznych, dla przyjęcia możliwości
usiłowania przestępstw z zaniechania

Rozgraniczenia przygotowania od

usiłowania

„granicę pomiędzy usiłowaniem a przygotowaniem

wyznacza cecha bezpośredniości zachowania ,

zrealizowanego przez sprawcę

pomiędzy chwilą

podjęcia zamiaru a dokonaniem”

„

tylko takie zachowanie może być uznane za usiłowa

nie,

które już

bezpośrednio* zmierza do dokonania

”

*ocena

zależy od charakteru typu

czynu

zabronionego, którego popełnienie ma być usiłowane”

Usiłowanie

musi

być

czymś

bliższym

dokonania

niż

tylko

stworzeniem

warunków

do

przedsięwzięcia

czynu

zmierzającego

bezpośrednio

do

jego

dokonania

por. treść art. 16 k.k.

wyrok SN z 9 września 1999 r. ,III KKN 704/98, Prok. i Pr. 2000, z. 2, poz. 2

"Wyjaśnienie różnicy pomiędzy przygotowaniem a

usiłowaniem sprowadza się do ustalenia,

czy zachowanie

sprawcy było abstrakcyjnym czy też konkretnym

zagrożeniem dla chronionego prawem dobra

.

Przygotowanie to stworzenie warunków do przedsięwzięcia

czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, które

może przybierad różne formy, takie jak np. przysposobienie

środków, zbieranie informacji, wejście w porozumienie z

inną osobą czy sporządzanie planu działania

. Usiłowanie

zaś, to coś więcej, bowiem sprawca w zamiarze popełnienia

czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio

zmierza do jego dokonania. Usiłowanie jest zatem bardziej

konkretne niż przygotowanie, a zagrożenie dobra

chronionego staje się realne"

Wyrok SN z 25 maja 1987 r., I KR 135/87, OSNPG 1988, z. 10, poz. 103

„w odniesieniu do czynu zabronionego, o usiłowaniu jego

popełnienia można mówid jedynie w tym przypadku, jeżeli

czynności sprawcy były skierowane bezpośrednio

zarówno

przeciwko mieniu, jak i przeciwko osobie.

Próba

doprowadzenia np. do stanu nieprzytomności drugiej

osoby w celu odebrania jej kluczy od mieszkania i jego

obrabowania nie będzie jeszcze usiłowaniem rozboju,

gdyż

sprawca jedynie realizuje czynności zmierzające do

doprowadzenia pokrzywdzonego do stanu nieprzytomności

(próba upicia ofiary).

Dopiero odebranie kluczy i próba wejścia do mieszkania będzie

stanowid usiłowanie rozboju

”

wyrok SN z 4 lipca 1974 r., III KR 52/74, OSNKW 1974, z. 12, poz. 223)

„ Bezpośredniośd jako ustawowa cecha usiłowania

dokonania przestępstwa odnosi się wyłącznie do

działania samego sprawcy i jest zachowana

również wówczas, gdy uzyskanie zamierzonego

skutku uzależnione jest od postępowania jeszcze

innych osób”

„przedłożenie inwestorowi zawyżonych rachunków

przez wykonawcę robót należy uznad za

usiłowanie popełnienia czynu zabronionego z art.

286 § 1, pomimo że wypłacenie sumy, na którą

opiewają rachunki, zależne jest od dokładności

kontroli rachunków przez inwestora i jego służb”

UWAGA!

wyrok SN z 13 marca 1990 r., IV KR 229/89, OSNKW 1991, z. 1-3, poz. 4

„ Zachowanie się sprawców, którzy, mając opracowany

plan dokonania

przestępstwa rozboju na określonej osobie

, zaopatrzyli się w potrzebne im

do tego narzędzia (noże, maski, sznury, przylepce), przybyli z tymi

narzędziami w pobliże domu tej osoby, dokonali penetracji terenu wokół

domu, oczekując na dogodny moment wdarcia się do mieszkania, ale czynu

tego jednak nie dokonali z przyczyn od nich niezależnych,

jest usiłowaniem

popełnienia tego przestępstwa

”

(?)

Brak jest w tym przypadku przynajmniej jeszcze jednego ogniwa

potrzebnego do tego, by można mówid, że jest to już ostatnia faza

działalności, konieczna do urzeczywistnienia zamiaru (nie można jeszcze

też ustalid konkretnego zagrożenia dla dobra) .
Takim ogniwem byłaby np.

próba dostania się do mieszkania

Stanowisko przyjęte przez SN jest wyrazem zbyt subiektywistycznego podejścia

do interpretacji znamion usiłowania

b. Usiłowanie nieudolne

13 § 2 k.k.

Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca

nie uświadamia sobie

, że dokonanie jest

niemożliwe ze względu na

brak przedmiotu

nadającego się do popełnienia na nim czynu

zabronionego lub ze względu na

użycie środka

nie nadającego się

do popełnienia czynu

zabronionego.

usiłowanie nieudolne jest

odmianą usiłowania

i w

związku z tym musi wyczerpywad wszystkie
znamiona usiłowania

Modyfikacja w stosunku do 13 par. 1 k.k.:

Brak

dokonania

czynu

zabronionego

jest

wynikiem

niemożności popełnienia w zaistniałych

warunkach tego czynu

ze względu na:

- brak przedmiotu nadającego się do popełnienia

na nim zamierzonego czynu zabronionego

albo
- użycie przez sprawcę środka nienadającego się do

realizacji przyjętego zamiaru

zachowanie się sprawcy wynika z błędu co do stanu faktycznego

:

a)

sprawca błędnie przyjmuje, że działa wobec

obiektu będącego nośnikiem

dobra prawnego

stanowiącego znamię określonego typu czynu zabronionego

np. strzela do człowieka, podczas gdy są to zwłoki

b)

błędnie przyjmuje, że posługuje się właściwym

środkiem

do dokonania

określonego czynu zabronionego
np. chcąc zabić człowieka przez podanie trucizny, podaje w rzeczywistości

nieszkodliwy środek

=

Ustawa ogranicza karalność usiłowania nieudolnego tylko do przypadków błędu

co do przedmiotu, na którym ma być popełniony czyn zabroniony (przedmiot

czynności wykonawczej) lub błędu co do użytego środka.

Bezkarne :

- sprawca nie może popełnić czynu zabronionego, gdyż nie jest on zdolnym do tego

podmiotem (przy przestępstwach indywidualnych)

- brak jest w rzeczywistości wymaganych przez ustawę w opisie typu czynu

zabronionego okoliczności modalnych

Usiłowanie bezwzględnie nieudolne

Problem 4: nakłuwanie szpikulcem podobizn nielubianego przełożonego w

celu pozbawienia go życia, trzymanie w lodówce zdjęć rywalki w celu

odebrania jej zdrowia i urody

art. 23 § 3 k. k. z 1932 roku

Nie odpowiada za usiłowanie, kto tylko z

powodu zabobonu lub ciemnoty wierzył w

skuteczność swego działania.

d. Bezkarność usiłowania: art. 15 k.k.

„Względy kryminalno-polityczne przemawiają

za przyjęciem bezkarności usiłowania, jeśli

sprawca usiłowania rezygnuje z

doprowadzenia do naruszenia dobra

prawnego, rezygnuje z popełnienia czynu

zabronionego”

art. 15 k.k.

§ 1. Nie podlega karze za usiłowanie, kto

dobrowolnie

odstąpił od dokonania lub

zapobiegł skutkowi

stanowiącemu znamię

czynu zabronionego.

§ 2. Sąd może zastosować nadzwyczajne

złagodzenie kary w stosunku do sprawcy,

który

dobrowolnie starał się zapobiec

skutkowi

stanowiącemu znamię czynu

zabronionego.

Dobrowolne odstąpienie od dokonania czynu zabronionego

-

sprawca uświadamia sobie możliwość kontynuowania zachowania

bezpośrednio zmierzającego do dokonania, ale nie ma już zamiaru

popełnienia czynu zabronionego

(!) Nie można uznać dobrowolności odstąpienia od usiłowania, jeżeli sprawca

odstąpił od czynu na skutek okoliczności zewnętrznych, które wpłynęły na

jego wolę i

wywarły przekonanie o niemożności realizacji jego zamiaru

(!) motywy dobrowolnego odstąpienia od usiłowania nie stanowią przesłanki

zaistnienia czynnego żalu (nie musi być motywowane etycznie dodatnimi

przesłankami)

(!) wprowadzenie warunku działania z własnej inicjatywy nie ma podstaw

ustawowych

(!) rezygnacja z zamiaru popełnienia czynu zabronionego musi być

ostateczna

Wyrok SA w Krakowie z 12 października 1995 r. , AKr 255/95, Prok. i Pr. 1996, z. 5, poz.

„Skoro oskarżony w zamiarze obrabowania

ofiary uderzył ją kołkiem w głowę, lecz widząc

krew,

przestraszył się i zrezygnował z

przeszukania odzieży

, to odpowiada tylko za

spowodowanie uszkodzenia ciała, lecz nie za

rozbój, bowiem od owego zamiaru

dobrowolnie odstąpił"

Dobrowolne zapobiegnięcie skutkowi

sprawca zdaje sobie sprawę z możliwości

dopuszczenia do powstania skutku, lecz

obecnie chce, aby skutek nie nastąpił

Wyrok SA we Wrocławiu z 7 listopada 2007 r., II AKa 328/07

„Zachowanie sprawcy, który atakuje inną osobę,

działając w zamiarze pozbawienia jej życia, i w

pewnym momencie zaprzestaje zadawania

kolejnych uderzeń, mimo iż

ma możliwość

kontynuowania takich zachowań i równocześnie

deklaruje chęć wezwania pokrzywdzonemu

pomocy lekarskiej

, a przy tym na podstawie

zachowania pokrzywdzonego ma podstawy do

uznania, że pozostawia go w stanie

niezagrażającym utraty życia,

stanowi realizację

znamion dobrowolnego odstąpienia od

dokonania zabójstwa w rozumieniu art. 15 § 1

k.k”

wyrok SN z 3 grudnia 2007 r, II KK 199/07, LEX nr 353335

„W celu odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego

dobru prawnemu, a w szczególności wtedy, kiedy

do zapobieżenia skutkowi

potrzebne są

umiejętności lub wiedza, których sprawca nie

posiada,

może on posłużyć się innymi osobami

.

Wymaganie określone w art. 15 § 1 k.k. spełnia

wezwanie innych osób w celu niedopuszczenia do

powstania skutku”

(!) do skutku może nie dojść nie tylko w wyniku podjętych działań przez

sprawcę, ale także przez inne osoby

Usiłowanie kwalifikowane

Sprawca będzie odpowiadał za przestępstwo, które

dokonał "po drodze"

wyrok SA we Wrocławiu z 26 lipca 2001 r. (II AKa 264/2001, OSA 2001, z. 10, poz. 62)

„(…)W wypadku więc zarzucania oskarżonemu przestępstwa

kumulatywnie kwalifikowanego, a polegającego na

usiłowaniu zabójstwa i spowodowaniu ciężkiego

uszczerbku na zdrowiu oraz w razie ustalenia, że sprawca

za usiłowanie zabójstwa nie podlega karze na podstawie

art. 15 § 1 k.k., należy przypisać mu jedynie czyn polegający

na spowodowaniu uszczerbku na zdrowiu, zaś ewentualnie

tylko w uzasadnieniu wyroku wyjaśnić, dlaczego nie

przypisano mu usiłowania zabójstwa”