1

Podstawy rachunkowo

ś

ci

Blok wykładowy nr 4

dr Wojciech Hasik

[e-mail]

Zasady i metody w rachunkowo

ś

ci

Jaka jest ró

ż

nica pomi

ę

dzy zasadami a

metodami (m.in. w rachunkowo

ś

ci)?

Jaka jest ró

ż

nica pomi

ę

dzy zasad

ą

równowagi bilansowej a metod

ą

bilansow

ą

?

Np.

2

C

E

L

zasada a metoda

M E T O D A

D Z I A Ł A N I E

M E T O D A

D Z I A Ł A N I E

Z A S A D Y

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

3

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

przewagi tre

ś

ci ekonomicznej nad form

ą

prawn

ą

(art. 4, ust. 2)

ci

ą

gło

ś

ci (zakładowych zasad rach.)- (art. 5, ust. 1)

domniemanej kontynuacji działania (art. 5, ust. 2)

memoriałowa (art. 6, ust. 1)

współmierno

ś

ci przychodów i kosztów (art. 6, ust. 2)

ostro

ż

no

ś

ci (art. 7, ust. 1-2)

istotno

ś

ci (art. 8, ust. 1)

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

przewagi tre

ś

ci ekonomicznej nad form

ą

prawn

ą

(art. 4, ust. 2):

„Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje si

ę

w ksi

ę

gach rachunkowych i wykazuje w

sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich tre

ś

ci

ą

ekonomiczn

ą

.”

4

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

przewagi tre

ś

ci ekonomicznej nad form

ą

prawn

ą

PRZYKŁADY:

- leasing finansowy

- przepisy podatkowe

- nieruchomo

ś

ci inwestycyjne

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

ci

ą

gło

ś

ci (zakładowych zasad rach.)- (art. 5, ust. 1)

„Przyj

ę

te zasady (polityk

ę

) rachunkowo

ś

ci nale

ż

y

stosowa

ć

w sposób ci

ą

gły, dokonuj

ą

c w kolejnych

latach obrotowych jednakowego grupowania
operacji gospodarczych, wyceny aktywów i
pasywów, w tym tak

ż

e dokonywania odpisów

amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania
wyniku finansowego i sporz

ą

dzania sprawozda

ń

finansowych tak, aby za kolejne lata informacje z
nich wynikaj

ą

ce były porównywalne.”

5

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

ci

ą

gło

ś

ci (zakładowych zasad rach.)- (art. 5, ust. 1)

„Wykazane w ksi

ę

gach rachunkowych na dzie

ń

ich

zamkni

ę

cia stany aktywów i pasywów nale

ż

y uj

ąć

w

tej samej wysoko

ś

ci, w otwartych na nast

ę

pny rok

obrotowy ksi

ę

gach rachunkowych.”

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

ci

ą

gło

ś

ci (zakładowych zasad rach.)- (art. 5, ust. 1)

PRZYKŁADY

- amortyzacja

- zasady prezentacji informacji sprawozdawczych

6

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

ci

ą

gło

ś

ci (zakładowych zasad rach.)- (art. 5, ust. 1)

Jednak zasady te nie s

ą

niezmienne (art. 8 ust 2):

„W celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji
jednostka mo

ż

e, ze skutkiem od pierwszego dnia

roku obrotowego, bez wzgl

ę

du na dat

ę

podj

ę

cia

decyzji, zmieni

ć

dotychczas stosowane rozwi

ą

zania

na inne, przewidziane ustaw

ą

.”

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

domniemanej kontynuacji działania (art. 5, ust. 2)

„Przy stosowaniu przyj

ę

tych zasad (polityki)

rachunkowo

ś

ci przyjmuje si

ę

zało

ż

enie,

ż

e

jednostka b

ę

dzie kontynuowała w daj

ą

cej si

ę

przewidzie

ć

przyszło

ś

ci działalno

ść

w

niezmniejszonym istotnie zakresie, bez
postawienia jej w stan likwidacji lub upadło

ś

ci,

chyba

ż

e jest to niezgodne ze stanem faktycznym

lub prawnym.”

7

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

domniemanej kontynuacji działania (art. 5, ust. 2)

„Ustalaj

ą

c zdolno

ść

jednostki do kontynuowania

działalno

ś

ci, kierownik jednostki uwzgl

ę

dnia

wszystkie informacje dost

ę

pne na dzie

ń

sporz

ą

dzenia sprawozdania finansowego,

dotycz

ą

ce daj

ą

cej si

ę

przewidzie

ć

przyszło

ś

ci,

obejmuj

ą

cej okres nie krótszy ni

ż

jeden rok od dnia

bilansowego.”

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

domniemanej kontynuacji działania (art. 5, ust. 2)

Istota zasady:

- bardziej rygorystyczne zasady wyceny aktywów i
zobowi

ą

za

ń

w spółce, która nie b

ę

dzie

kontynuowała działalno

ś

ci (w trakcie upadło

ś

ci,

likwidacji lub przy istniej

ą

cych ku temu

przesłankach) – wycena likwidacyjna maj

ą

tku

- zmienione zasady prezentacji informacji
sprawozdawczej

8

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

memoriałowa (art. 6, ust. 1)

„W ksi

ę

gach rachunkowych jednostki nale

ż

y uj

ąć

wszystkie osi

ą

gni

ę

te, przypadaj

ą

ce na jej rzecz przychody

i obci

ąż

aj

ą

ce j

ą

koszty zwi

ą

zane z tymi przychodami

dotycz

ą

ce danego roku obrotowego, niezale

ż

nie od

terminu ich zapłaty. „

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

memoriałowa (art. 6, ust. 1)

Memoriał –

1. «pismo skierowane do władz, zawieraj

ą

ce pro

ś

by lub uwagi w wa

ż

nych dla ogółu

sprawach»

2. «zawody sportowe organizowane w celu uczczenia czyjej

ś

pami

ę

ci»

3. «ksi

ę

ga handlowa przeznaczona do ksi

ę

gowania

obrotów bezgotówkowych»

9

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

memoriałowa (art. 6, ust. 1)

Skutkuje ujawnieniem:

- nale

ż

no

ś

ci

- zobowi

ą

za

ń

Ma

ś

cisły zwi

ą

zek z zasad

ą

współmierno

ś

ci

przychodów i kosztów

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

współmierno

ś

ci przychodów i kosztów (art. 6, ust.

„Dla zapewnienia współmierno

ś

ci przychodów i

zwi

ą

zanych z nimi kosztów do aktywów lub

pasywów danego okresu sprawozdawczego
zaliczane b

ę

d

ą

koszty lub przychody dotycz

ą

ce

przyszłych okresów oraz przypadaj

ą

ce na ten okres

sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały
poniesione.”

10

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

współmierno

ś

ci przychodów i kosztów (art. 6, ust.

Cel zasady:

- precyzyjne wyznaczenie wyniku finansowego

danego okresu sprawozdawczego poprzez:

przypisanie przychodów do okresów, w których powstały

przypisanie przychodom kosztów, które poniesiono w celu
uzyskania przychodów

Zasada uzupełniaj

ą

ca zasad

ę

memoriałow

ą

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

współmierno

ś

ci przychodów i kosztów (art. 6, ust.

1.

działania którego okresu

przyniosły przychody?

+ przychody

- koszty

= wynik finansowy

2.

powstanie których

przychodów

spowodowało

powstanie kosztów?

11

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

współmierno

ś

ci przychodów i kosztów (art. 6, ust.

Zasada ta skutkuje:

- ujawnieniem rozlicze

ń

mi

ę

dzyokresowych, czyli:

kapitalizowaniem (aktywowaniem) kosztów, które
spowoduj

ą

uzyskanie przychodów w przyszło

ś

ci

kapitalizowaniem (uj

ę

ciem w pasywach) przychodów, które

dotycz

ą

przyszłych działa

ń

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

współmierno

ś

ci przychodów i kosztów (art. 6, ust.

Zasada ta skutkuje:

- amortyzowaniem składników aktywów, które

przynosz

ą

korzy

ś

ci w wi

ę

cej ni

ż

jednym okresie

- tworzeniem rezerw na obecne zobowi

ą

zania,

które spowoduj

ą

powstanie kosztów w przyszło

ś

ci

12

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

ostro

ż

no

ś

ci (art. 7, ust. 1-2)

Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia si

ę

stosuj

ą

c

rzeczywi

ś

cie poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny

(koszty), z zachowaniem zasady ostro

ż

no

ś

ci. W szczególno

ś

ci

nale

ż

y w tym celu w wyniku finansowym, bez wzgl

ę

du na jego

wysoko

ść

, uwzgl

ę

dni

ć

:

1)

zmniejszenia warto

ś

ci u

ż

ytkowej lub handlowej składników

aktywów, w tym równie

ż

dokonywane w postaci odpisów

amortyzacyjnych lub umorzeniowych,

2) wył

ą

cznie niew

ą

tpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski

nadzwyczajne,

3) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty

nadzwyczajne,

4) rezerwy na znane jednostce ryzyko, gro

żą

ce straty oraz skutki

innych zdarze

ń

.

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

ostro

ż

no

ś

ci (art. 7, ust. 1-2)

Działanie:

–

Zasada ta ma wpływ na wycen

ę

aktywów i zobowi

ą

za

ń

na

dzie

ń

bilansowy.

–

Na dzie

ń

bilansowy nale

ż

y zweryfikowa

ć

warto

ść

aktywów

wynikaj

ą

c

ą

z ksi

ą

g rachunkowych i sprawdzi

ć

, czy nie

nast

ą

piła utrata ich warto

ś

ci (zapobie

ż

enie

przeszacowaniu aktywów i niedoszacowaniu zobowi

ą

za

ń

)

13

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

ostro

ż

no

ś

ci (art. 7, ust. 1-2)

Przejawy stosowania zasady:

-

tworzenie odpisów aktualizuj

ą

cych in minus

warto

ść

aktywów (je

ż

eli stwierdzimy utrat

ę

warto

ś

ci)

-

tworzenie rezerw na zobowi

ą

zania w przypadku

istnienia ryzyka

-

doszacowywanie zobowi

ą

za

ń

(nale

ż

ne odsetki)

Nadrz

ę

dne zasady rachunkowo

ś

ci

istotno

ś

ci (art. 8, ust. 1)

„Okre

ś

laj

ą

c zasady (polityk

ę

) rachunkowo

ś

ci nale

ż

y

zapewni

ć

wyodr

ę

bnienie w rachunkowo

ś

ci

wszystkich zdarze

ń

istotnych do oceny sytuacji

maj

ą

tkowej i finansowej oraz wyniku

finansowego jednostki, przy zachowaniu zasady
ostro

ż

no

ś

ci, o której mowa w art. 7.”

14

Zasady wyceny i metody wyceny

IV zasady (koncepcje) wyceny wg MSR

ZASADA KOSZTU HISTORYCZNEGO

ZASADA AKTUALNEJ CENY NABYCIA (CZYLI
KOSZTU ODTWORZENIA)

ZASADA WARTO

Ś

CI MO

Ż

LIWEJ DO UZYSKANIA

(REALIZACJI, LUB SPRZEDA

Ż

Y)

ZASADA WARTO

Ś

CI BIE

ŻĄ

CEJ

15

Zasady wyceny a metody wyceny w
rachunkowo

ś

ci

ZASADY

Kosztu
Historycznego

Aktualnej Ceny
Nabycia (Kosztu
Odtworzenia)

Warto

ś

ci Mo

ż

liwej

Do Uzyskania
(Realizacji, Lub
Sprzeda

ż

y)

Warto

ś

ci Bie

żą

cej

METODY

cena nabycia

koszt wytworzenia

warto

ść

godziwa

zdyskontowana
warto

ść

przepływów

pieni

ęż

nych

cena sprzeda

ż

y netto

cena zakupu

cena nabycia
pomniejszona o odpisy
aktualizuj

ą

ce

Metody wyceny

- Cena nabycia

Cena nabycia to:

cena zakupu składnika aktywów (czyli: kwota nale

ż

n

ą

sprzedaj

ą

cemu, bez podlegaj

ą

cych odliczeniu podatku od towarów

i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu
powi

ę

kszona o obci

ąż

enia o charakterze publicznoprawnym)

powi

ę

kszona o koszty bezpo

ś

rednio zwi

ą

zane z zakupem i

przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do
u

ż

ywania lub wprowadzenia do obrotu, na przykład:

koszty transportu,

koszty załadunku i wyładunku,

koszty składowania

koszty wprowadzenia do obrotu,

obni

ż

ona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski

16

Metody wyceny

- Cena nabycia

Cena nabycia = cena zakupu + koszty zakupu

- rabaty

Metody wyceny

- Cena nabycia

Cena nabycia jest podstawow

ą

metod

ą

wyceny aktywów:

–

w momencie pocz

ą

tkowego uj

ę

cia w

przypadku wszystkich aktywów (z małymi
wyj

ą

tkami, np. darowizna, wytworzenie własne)

–

na dzie

ń

bilansowy – jest korygowana zgodnie

z zasad

ą

ostro

ż

no

ś

ci w przypadku

konserwatywnego modelu rachunkowo

ś

ci (cena

nabycia minus odpisy aktualizuj

ą

ce)

17

Metody wyceny

- Koszt wytworzenia

Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty
pozostaj

ą

ce w bezpo

ś

rednim zwi

ą

zku z danym

produktem oraz uzasadnion

ą

cz

ęść

kosztów

po

ś

rednio zwi

ą

zanych z wytworzeniem tego

produktu.
Koszty bezpo

ś

rednie obejmuj

ą

warto

ść

zu

ż

ytych

materiałów bezpo

ś

rednich, koszty pozyskania i

przetworzenia zwi

ą

zane bezpo

ś

rednio z produkcj

ą

i

inne koszty poniesione w zwi

ą

zku z

doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w
jakich si

ę

znajduje w dniu wyceny.

Metody wyceny

- Koszt wytworzenia

Cena nabycia i koszt wytworzenia

ś

rodków

trwałych w budowie,

ś

rodków trwałych oraz

warto

ś

ci niematerialnych i prawnych obejmuje ogół

ich kosztów poniesionych przez jednostk

ę

za okres

budowy, monta

ż

u, przystosowania i ulepszenia, do

dnia bilansowego lub przyj

ę

cia do u

ż

ywania, w tym

równie

ż

:

1) niepodlegaj

ą

cy odliczeniu VAT oraz podatek

akcyzowy,
2) koszt obsługi zobowi

ą

za

ń

zaci

ą

gni

ę

tych w celu

ich finansowania i zwi

ą

zane z nimi ró

ż

nice kursowe,

pomniejszony o przychody z tego tytułu.

18

Metody wyceny

- Cena sprzeda

ż

y netto

Za cen

ę

(warto

ść

) sprzeda

ż

y netto składnika aktywów

przyjmuje si

ę

mo

ż

liw

ą

do uzyskania na dzie

ń

bilansowy

cen

ę

jego sprzeda

ż

y, bez podatku od towarów i usług i

podatku akcyzowego, pomniejszon

ą

o rabaty, opusty i inne

podobne zmniejszenia oraz koszty zwi

ą

zane z

przystosowaniem składnika aktywów do sprzeda

ż

y i

dokonaniem tej sprzeda

ż

y, a powi

ę

kszon

ą

o nale

ż

n

ą

dotacj

ę

przedmiotow

ą

. Je

ż

eli nie jest mo

ż

liwe ustalenie ceny

sprzeda

ż

y netto danego składnika aktywów, nale

ż

y w inny

sposób okre

ś

li

ć

jego warto

ść

godziw

ą

na dzie

ń

bilansowy.

Metody wyceny

- Cena sprzeda

ż

y netto

jest to warto

ść

likwidacyjna składnika aktywów (lub

zobowi

ą

za

ń

)

informuje o tym, jak

ą

nadwy

ż

k

ę

mo

ż

na uzyska

ć

przy upłynnieniu składnika na rynku, do którego
jednostka ma dost

ę

p, po odliczeniu wszelkich

kosztów transakcji