Finanse Unii Europejskiej

Prawo finansów publicznych

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

1

Unia Gospodarczo – Walutowa

( Economic And Monetary Union)

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

2

Polityka finansowa w UE

(ToFUE, art. 119)

• Jednolita

( dla całej

UE)

polityka

pieniężna

realizowana przez

Europejski Bank

Centralny

– jego

główne zadania:

– Monopol

emisyjny euro

– Stabilność cen

– Równowaga

płatnicza

• Autonomiczna

( dla

każdego kraju UE)

polityka gospodarcza

,

z zastrzeżeniem:

– możliwości jej koordynacji

przez organy UE

( dla

poszanowania gospodarki

wolnorynkowej i uczciwej

konkurencji)

– konieczności harmonizacji i

dostosowania

przepisów

prawa krajowego

– prawa

objęcia

kraju

członkowskiego procedurą

nadmiernego deficytu

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

3

Problem deficytu i długu

publicznego

Deficyt sektora finansów

publicznych ( w % PKB)

Dług publiczny ( w % PKB)

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

4

Działania sanacyjne UE -

ogólne

Zalecenia Rady dla krajów

eurostrefy (lipiec 2011)

• Wzmocnienie dyscypliny

budżetowej

• Konsolidacja sektora

finansów publicznych

• Zwiększenie odporności

systemu finansowego na
wahania gospodarcze

• Zahamowanie ekspansji

wydatków

• Reformy podatkowe przy

ochronie źródeł
inwestycyjnych

Rozporządzenia Parlamentu i

Rady ( listopad 2011)

• w/s nadzoru i koordynacji

polityk gospodarczych

• w/s skutecznego

egzekwowania nadzoru
budżetowego w krajach
strefy euro

• w/s zapobiegania

zakłóceniom równowagi
makroekonomicznej w
eurostrefie

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

5

Działania sanacyjne UE ( szczególne) –

decyzje Rady adresowane do Grecji

(2011/734/UE)

UE zobowiązuje GRE do

podjęcia następujących

działań w ramach krajowego

systemu finansów

publicznych:

Deregulacja procedur zakładania i wykonywania

działalności gospodarczej

Stworzenie kompletnego rejestru

przedsiębiorstw państwowych

Likwidacja przywilejów w PIT

( + obniżenie kwoty wolnej od podatku)

Nowe programy wykrywania, zwalczania i

zapobiegania przestępstwom podatkowym

Anulowanie rezerwy budżetowej

Objęcie współodpłatnością świadczeń ochrony

zdrowia

Redukcja najwyższych emerytur

Uzależnienie świadczeń rodzinnych od stanu

majątkowego

Podniesienie stawek VAT i akcyzy

Wprowadzenie zasady zatrudnienia:

1 nowy pracownik na 5 odchodzących

Ograniczenie inwestycji publicznych

Wydłużenie tygodnia pracy do 40 godzin

Wprowadzenie podatku solidarnościowego,

ekologicznego, od miejsc dla palących, od

luksusowych jachtów, od nielegalnych budowli

Zniesienie bezpłatnej dystrybucji prasy

Zniesienie wolnych sobót

Reorganizacja administracji lokalnej

Ograniczenie naboru do szkół wojskowych

Prywatyzacja określonych firm

Wprowadzenie elektronicznych zamówień

publicznych

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

6

Zmiany w zarządzaniu

finansami publicznymi w UE od

2011 r.

Problem dyscypliny

budżetowej

Wprowadzenie

tzw.

Europejskiego

Semestru na rzecz Koordynacji Polityki
Gospodarczej:
•Rada sporządza wytyczne dla każdego
kraju członkowskiego w/s gospodarki,
budżetu i zatrudnienia
•Państwo członkowskie ma obowiązek
respektować te wytyczne przy planowaniu
budżetowym

• Komisja

przygotowuje

roczne

sprawozdania w celu wykrycia obszarów,
gdzie

dojść

może

do

zakłócenia

równowagi makroekonomicznej, które
grozić mogą stabilności rynków Unii
Gospodarczo – Walutowej

• Państwo – adresat ostrzeżeń ma

obowiązek przedstawić plan naprawczy
pod

groźbą

sankcji

finansowych;

realizacja planu jest monitorowana przez
organy UE

Określenie średnioterminowego celu budżetowego
(

=

równowaga

budżetowa)

i

ścieżki

dostosowawczej dla państw niespełniających tego
warunku

Pomoc dla krajów strefy

euro

Europejski
Instrument
Stabilności
Finansowej
(European
Financial
Stability
Facility)

Utworzony w 2010 r.
Kapitał = 700 mld euro ( ze
składek członków eurostrefy)
+

emisja

obligacji

gwarantowana

przez

dodatkowe wpłaty państw
-----------------------------------------
--------
Działania:
Pożyczki dla krajów strefy
euro ( pułap = 440
mld euro)
Rekapitalizacja banków
Wykup zobowiązań dłużnych
państw eurostrefy

Europejski
Mechanizm
Stabilności
Finansowej
(European
Financial
Stabilization
Mechanism)

Utworzony w 2010 r.
Kapitał = 60 mld euro ( z
funduszy UE)
Działanie: pomoc finansowa
członkom UE ( z i spoza
eurostrefy)

Europejski
Mechanizm
Stabilizacji
(European
Stability
Mechanism)

Planowe rozpoczęcie działań:
2013 r.
Kapitał = 700 mld euro,
podzielony

na

udziały

wszystkich państw eurostrefy

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

7

Pakt fiskalny 2013

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

8

Ochrona interesów finansowych

UE

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

9

Stosunki prawno-

finansowe: Polska – Unia

Europejska

Prawo finansów

publicznych

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

10

Prawo UE a prawo krajowe

Harmonizacja prawa

= uzgodnienie treści i

standardów prawnych

obowiązujących w UE +

deklaracja poddania się

tym standardom przez

wszystkie kraje

członkowskie

Acquis communautaire

= dorobek prawny

Wspólnot Europejskich.

Dostosowanie prawa

= zmiana ustawodawstwa

krajowego, której celem jest

przyjęcie wszystkich

(zharmonizowanych)

regulacji prawnych UE bez

negocjacji

-----------------------------------------------------------

w UE:

Prawo celne – unifikacja ( Wspólnotowy Kodeks Celny)
Prawo podatkowe - harmonizacja w zakresie podatków
pośrednich i wymiany informacji podatkowych
Prawo bankowe – harmonizacja w zakresie wymogów
licencyjnych banku i zasad nadzoru na obszarze UE.
Prawo finansów publicznych – ograniczona
harmonizacja

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

11

Eurosystem

Ewolucja

Data

Kraj

Euroland / UE

1.01.1999 r.

UE

(-) GBR

(-) SWE

(-) DEN

12 / 15

1.01.2007 r.

+ SLO

13 / 25

1.01.2008 r.

+ CYP +

MAL

15 / 27

1.01.2009 r.

+ SVK

16 / 27

1.01.2011 r.

+ EST

17 / 27

„Sprawa polska”

1.

Status

derogacji

[„kraj

trzeci

wobec

euro”]

–

wyłączenie stosowania waluty
euro i podległości EBC

2.

Traktat akcesyjny nie zawiera
żadnego

terminu

ani

zobowiązania

Polski

do

przyjęcia waluty euro,

3.

Kryteria

konwergencji

[

zbieżności

gospodarki

kandydata

z

modelową

gospodarką państw unijnych].

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

12

Kryteria konwergencji

1/ Stan finansów publicznych

dług publiczny < 60 % PKB

deficyt sektora finansów publicznych < 3% PKB

2/ Wskaźniki inflacji i stóp kredytowych

banku centralnego

INFLACJA + max. 1.5%

średnia z 3 krajów

o najniższej inflacji

STOPA KREDYTÓW + max.

2,0%

USTALANA PRZEZ

BANK CENTRALNY

Wartość referencyjna

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

13

Kryteria konwergencji

3/ Stabilność waluty:

Wahania kursu waluty kraju kandydującego do

strefy euro nie mogą odbiegać na więcej niż 15%
od kursu parytetowego przez okres 24 miesięcy
przed przystąpieniem do strefy euro

---------------------------------- + 15 %

KURS USTALONY
PRZEZ EBC
---------------------------------- - 15 %

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

14

Kanony polityki budżetowej UE

(ToFUE, art. 310 – 312)

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

15

Zasady budżetowe w UE

Jednolitości

Cały budżet zawiera się w 1 dokumencie

Jednostką rozliczeniową jest euro

Uniwersalizmu

Zakaz łączenia konkretnych dochodów

z określonymi wydatkami

Specyfikacji

Nakaz podziału budżetu według

klasyfikacji środków i ich celów

Jednoroczności

Środki budżetowe muszą być wykorzystane

w ciągu roku budżetowego

Równowagi

Prognoza dochodów = Limit wydatków,

Nie istnieje pojęcie deficytu UE

i długu publicznego UE

Przejrzystości

Rzetelność informacji o wykonaniu

i rozliczeniu budżetu UE

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

16

Zarys procedury budżetowej

w UE

Termin

Czynność

Do 1 VII

Wszystkie instytucje UE sporządzają preliminarze

budżetowe na rok przyszły

Do 1 IX

Komisja Europejska przedstawia projekt budżetu

Do 5 X

Rada UE uchwala budżet i przekazuje go Parlamentowi

Europejskiemu ( ma 45 dni na ewentualne

poprawki)

Do 20 X

Projekt wraca do Rady, która ma 15 dni na zatwierdzenie

wydatków obligatoryjnych

Do 5 XII

Projekt wraca do Parlamentu, który ma 15 dni na

zatwierdzenie wydatków fakultatywnych

Do 20 XII Uchwalenie budżetu przez Parlament

1 I

Wejście budżetu w życie ( w razie jego braku w styczniu

prowadzi się gospodarkę finansową na podstawie

zeszłorocznego budżetu)

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

17

Zasoby własne UE - definicja

• Przymusowe...........

• Nieodwołalne...........

• Automatycznie przekazywane.........

..........kwoty wpłacane do budżetu UE przez kraje

członkowskie w celu pokrycia wydatków UE.

Górny limit zasobów własnych

( = suma składek członkowskich

= limit dochodów UE

= limit wydatków UE)

< 1,23% dochodu narodowego brutto całej UE

( rok 2012 = 0,97%)

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

18

Zasoby własne UE na 2012 rok

( w mld € )

TYTUŁ WPŁATY

WPŁYW

Y UE

WPŁATA

POLSKI

UWAGI

A

OPŁATY ROLNE

I

WYRÓWNAWCZ

E

0,12

0,012

DLA UE PRZEKAZUJE SIĘ ¾ KRAJOWYCH

WPŁYWÓW

B

CŁA HANDLOWE

19

0,406

JAK WYŻEJ

C

PODATEK VAT

14

0,579

DLA UE PRZEKAZUJE SIĘ 0,3%

KRAJOWYCH WPŁYWÓW

D

WPŁATY

BEZPOŚREDNIE

(OPARTE NA

PKB)

94

2,846

ŁĄCZNA SUMA WPŁAT:

D = WYDATKI UE

MINUS [ A + B + C]

INDYWIDUALNA KWOTA WPŁAT:

PKB POL / PKB UE

RAZEM

127

4,06

0

Wkład do budżetu UE:

(1)

GER – 19,77%

(2)

FRA – 17,69%

(3)

ITA – 13,16%

(4)

UK – 10,90%

(5)

ESP – 9,20%

(6)

HOL – 3,92%

(7)

POL – 3,36%

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

19

Składka członkowska PL

2011 ( wykonanie)

W tys. zł.

Wpłaty oparte na

PKB

10 283

420

Wpłaty z tytułu VAT

2 148 859

Opłaty celne

1 392 910

Opłaty cukrowe

53 850

Rabat brytyjski

755 905

Mechanizm

korekcyjny na rzecz

Szwecji i

Niderlandów

95 650

RAZEM

14 731

109

2012 (plan)

W tys. zł

Wpłaty oparte na PKB

11 298

949

Wpłaty z tytułu VAT

2 300

178

Opłaty celne

1 614

996

Opłaty cukrowe

50 816

Rabat brytyjski

754 753

Mechanizm

korekcyjny na rzecz

Szwecji i

Niderlandów

102 128

RAZEM

16 146

218

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

20

Skala transferów finansowych między Polską a UE

( w mld zł)

Płatnik brutto:
Środki własne UE <
środki europejskie

Płatnik netto:
Środki własne UE >
środki europejskie

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

21

Środki europejskie w budżecie

krajowym

Donator:

1/ UE

– Fundusze strukturalne

– Fundusze Wspólnej

Polityki Rolnej

2/ Kraje EFTA

( European Free Trade

Association)

– Norweski Mechanizm

Finansowy

– Polsko – Szwajcarski

Program Współpracy

Odrębności w traktowaniu

(NFP 202 i nast.)

• Oddzielne rachunki bankowe

( bez mieszania się ze

środkami krajowymi)

• Cele

alokacji

wyznaczone

przez donatora ( a nie przez

podmiot krajowy)

• Sprzeniewierzenie się celom

przez beneficjenta:

– Zwrot ( + odsetki) na

rachunek donatora

– Wykluczenie (3 lata) z

finansowania unijnego

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

22

Podstawowe cele wydatków

UE

Wspólna Polityka Rolna

Fundusze strukturalne

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

23

Budżet środków europejskich

Saldo 2011

Dochody

budżetu

środków

europejskich

Wydatki
budżetu

środków

europejskich

17,3 mld zł

Wspólna Polityka

Rolna

18,1 mld zł

10,7 mld zł

Regionalne

Programy

Operacyjne (PO)

12,1 mld zł

10,3 mld zł

PO Infrastruktura i

Środowisko

16,6 mld zł

4,4 mld zł

PO Kapitał Ludzki

6,8 mld zł

4,1 mld zł

PO Innowacyjna

Gospodarka

4,7 mld zł

1,2 mld zł

PO Rozwój Polski

Wschodniej

1,5 mld zł

= 48,5 mld zł

RAZEM

= 60, 8 mld zł

Strony budżetu

A = dochody na realizację zadań

współfinansowanych przez UE

B = wydatki refundowane przez

UE

-------------------------------------------

A > B

nadwyżka budżetu

środków europejskich

A < B

deficyt budżetu środków

europejskich

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

24

Transfer środków

europejskich

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

25

Narodowa Strategia Spójności

Program Operacyjny: Rozwój Polski

Wschodniej

Podstawowe cele:

• stymulowanie

rozwoju

konkurencyjnej

gospodarki

opartej na wiedzy,

• zwiększenie

dostępu

do

internetu szerokopasmowego,

• rozwój

wybranych

funkcji

metropolitalnych

miast

wojewódzkich,

• poprawa dostępności i jakości

powiązań

komunikacyjnych

województw

• zwiększenie roli turystyki w

gospodarczym

rozwoju

makroregionu,

Główne osiągnięcia:

Lublin

Collegium

Pharmaceuticum

Rzeszów

Samoloty dla studentów

Politechniki

Stalowa

Wola

Inkubator Technologiczny

Białysto

k

Północna obwodnica

miasta

Kielce

Ekologiczne autobusy

+

kampania

promocji

turystyki

„Piękny Wschód”
+ dofinansowanie klastrów:

„Dolina

Ekologicznej

Żywności”,

„Podlaski Klaster Bielizny”, „Klaster

Edukacji Cyfrowej”

Dr Piotr Pomorski: Finanse UE (7)

26