Leki Przeczyszczające

Wiadomości ogólne:

Środki przeczyszczające są to środki powodujące wzmożenie
czynności motorycznej jelit i wydalenie treści pokarmowej z jelit.
Istotą ich działania jest wzmożenie śródściennych odruchów
motorycznych i ułatwienie (nasilenie) przesuwania się treści. Mogą
one działać na drodze fizycznej lub chemicznej.

Mechanizm

fizyczny

:

1. Zwiększenie przenikania wody ze ścian jelit do ich światła ( prąd
płynu hamuje również wchłanianie wody z treści jelitowej ), co
powoduje:
- zwiększenie objętości i rozwodnienie treści jelitowej
- rozciągnięcie ścian jelit i wyzwolenie odruchów perystaltycznych
- wypróżnienie
2. Zwiększenie objętości treści jelitowej przez pęczniejące w świetle
jelit roślinne śluzy podawane w postaci proszków lub galaretek:
- pobudzenie perystaltyki
- wypróżnienie
3. Rozwodnienie i rozluźnienie mas kałowych przez związki o
wartościach emulgujących i zmniejszające napięcie powierzchniowe:
- przyspieszone i ułatwione wypróżnienie


4. Zahamowanie mechaniczne wchłaniania i zagęszczania treści
pokarmowej:
- zwiększenie poślizgu mas kałowych powoduje pobudzenie
perystaltyki i wypróżnienie

Mechanizm chemiczny:

Podrażnienie błony śluzowej jelita powoduje zwiększenie
wydzielania soków trawiennych i śluzu ( rozwodnienie treści
pokarmowej ) pobudzenie perystaltyki , a w następstwie
wypróżnienie. Do tych środków zaliczamy środki drażniące
miejscowo błonę jelita cienkiego (olej rycynowy) lub grubego -
glikozydy oksyantrachinonowe pochodne fenylofleiny , izatyny i
bis-(oksyfenylo)-metanu. Wypróżnienie można spowodować przez
podanie doodbytnicze w czopkach drażniącej śluzówkę odbytnicy
gliceryny (czopki glicerynowe)

Działanie niepożądane:

- Upośledzenie wchłaniania pokarmów , co prowadzi do
niedożywienia, wychudzenia hipowitaminoz - tak działają środki
wpływające na jelito cienkie
- Odruchowe przekrwienie narządów miednicy mniejszej, zwiększenie
skurczów macicy i krwawień miesiączkowych - glikozydy
oksyantrachinonowe
- Zapalenie (podrażnienie) błony śluzowej jelit - częściowo glikozydy
oksyantrachinonowe
- Niektóre środki przeczyszczające mogą wywierać po wchłanianiu
ogólne działanie toksyczne

Podział:

I. Środki przeczyszczające działające na drodze fizycznej :

1) Osmotyczne środki przeczyszczające:
a) Krystaloidy nieorganiczne (solne środki przeczyszczające) :
siarczan magnezowy, siarczan sodowy, kwaśny fosforan sodowy.
b) Krystaloidy organiczne: wyciąg z owoców, miód
2) Środki pęczniejące - agar, metyloceluloza
3) Środki rozluźniające - dokuzynian sodu
4) Środki poślizgowe - parafina ciepła

II. Środki przeczyszczające działające na drodze mechanicznej:

1) Środki drażniące jelito cienkie: olej rycynowy
2) Środki drażniące jelito grube: glikozydy oksyantrachinonowe,
pochodne fenyloftaleiny, izatyny, bis-(oksyfenylo)-metanu

Osmotyczne środki przeczyszczające
Solne środki przeczyszczające

Działanie:

Roztwory hipertoniczne soli mineralnych nie ulegających wchłanianiu
z jelit powodują zgodnie z prawem osmozy, przenikanie wody z
naczyń jelitowych do światła jelit tak długo aż wydzielona woda
rozcieńczy treść jelitową do roztworu izotonicznego z krwią.
Gromadzenie się płynnych mas w jelitach rozciąga ścianę jelit i
powoduje odruchowe wzmożenie ruchów perystaltycznych jelit i
opróżnienie ich zawartości. Do wystąpienia działania
przeczyszczającego jest potrzebna określona objętość płynu w
jelitach, co łatwo osiąga się podając, sól z odpowiednią ilością wody.
Podanie soli w zbyt małej ilości wody wywołuje wypróżnienie dużo
później, dopiero po " odciągnięciu" przez tę sól odpowiedniej ilości
płynu z tkanek i krwi do światła jelit. Tak stężone roztwory wywołują
niekiedy znaczne odwodnienie organizmu i mogą ponadto wywołać
(przy nadmiernym wchłonięciu się) zatrucie. Roztwory hipotoniczne
nie wywierają działania przeczyszczającego.

Zastosowanie

Sole mineralne działają na drodze osmotycznej i są bardzo dobrymi i
szeroko stosowanymi środkami. Wywołują one szybkie wypróżnienie
zwykle po 1-2 godzinach nie wywierając wyraźniejszego działania
drażniącego na błonę śluzową tak, że mogą być podawane w
nieżytach błony śluzowej i w zaparciach przewlekłych. Ze względów
na swoje właściwości osmotyczne są stosowane również jako leki
odchudzające ponieważ utrudniają wchłanianie pokarmów. Działają
one poza tym żółciotwórczo i żółciopędnie powodując odruchowy
skurcz pęcherzyka żółciowego i jego opróżnienie.

Opracowała: Milena Stasiak