Zgodnie z art. 6 ustawy Ordynacja

podatkowa z
29 sierpnia 1997 roku:

„(...) Podatkiem jest publicznoprawne,

nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne
świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu
Państwa, województwa, powiatu lub
gminy, wynikające z ustawy podatkowej.”



nieodpłatność – nie ma bezpośredniej zależności pomiędzy
wartości wpłacanych danin publicznych (podatków) a wysokością
otrzymywanych od organów publicznych świadczeń



przymusowość – obligatoryjność podatków odróżnia je od
świadczeń dobrowolnych, jak darowizny, ofiary, itp.



bezzwrotność – bezzwrotność podatków odróżnia je od
świadczeń zwrotnych, jak pożyczki czy kredyty; benificjent
świadczeń należnych mu świadczeń podatkowych nie ma
obowiązku ich zwrotu



publicznoprawność – podatki mają charakter publiczny
(państwowy, samorządowy) i są uregulowane obowiązującymi
przepisami

Funkcja fiskalna podatków polega na dostarczaniu dochodów

władzy publicznej. Dochody z podatków są najczęściej
głównym źródłem dochodów publicznych. Wysokość podatów
powinna być dostosowana do zakresu i skali zadań organów
publicznych.

Zwolennicy nurtów liberalnych opowiadają się zazwyczaj za

ograniczaniem zadań spełnianych przez państwo, przez co
również za zmniejszaniem obciążeń podatkowych.

Socjaldemokraci natomiast najczęściej popierają większą

liczbę zadań władzy publicznej, wyrażające się m.in. w
koncepcjach „państwa opiekuńczego”. W tych systemach
obciążenia podatkowe muszą być wyższe.

Funkcja redystrybucyjna podatków polega na korygowaniu

dochodów podmiotów gospodarczych ukształtowanych
przez procesy rynkowe.

Zależnie od poglądów politycznych może się ona ograniczać

do finansowania instytucji publicznych, jak organa władzy,
sądy, policja, wojskoi itp. Może też być szersza,
uwzględniając również dofinansowywanie podmiotów
spełniajacych istotne role społeczne (np. instytucje
kulturowe) albo nawet niwelować nierówności społeczne,
poprzez różnego rodzaju zasiłki itp.

Funkcja stabilizacyjna

polega na wykorzystywaniu

dochodów i wydatków budżetowych do oddziaływania na
sytuację społeczno-gospodarczą kraju.

Ta funkcja, w kontekście klasycznej koncepcji cyklu

koniunkturalnego, powinna przede wszystkim polegać na
łagodzeniu jego skutków. Państwo za pomocą odpowiedniej
polityki

fiskalnej

powinno

stabilizować

sytuację

gospodarczą, ograniczając amplitudę wahań cyklicznych
gospodarki. Dodatkowo, pozwala ona również na
regulowanie rozmiarów określonych gałęzi gospodarki,
zgodnie z polityką państwową.

Sprawa podatków jest wysoce zależna od poglądów

politycznych, gdyż idea tego jak powinno funkcjonować
państwo oraz jak powinna działać gospodarka przekłada się
bezpośrednio na wyznawaną koncepcję podatkową.

Poza wymienionymi wcześniej głównymi nurtami politycznymi

we współczesnej polityce - podejściem liberalnym oraz
ideami

socjaldemokratycznymi,

istnieją

również

alternatywne koncepcje, również te dotyczące systemu
fiskalnego.

Środowiska o skrajnie liberalnych albo libertariańskich poglądach

opowiadają się za jak największym ograniczeniem kompetencji

i zadań stojących przed administracją publiczną. Przekłada się

to również na poglądy dotyczące opodatkowania.

Generalnie środowiska te opowiadają się za jak największym

zniesieniem obciążeń podatkowych, gdyż uważają rynek za

najlepszy regulator gospodarki, w którym instytucje państwowe

nie spełniają podstawowych zasad rentowności. Większość z

tych idei zakłada więc zlikwidowanie większości podatków.

W Polsce taki pogląd prezentuje UPR, proponująca zastąpienie

wszystkich

podatków

niskim

podatkiem

pogłownym.

Wychodząc z założenia że wszyscy ludzie są równi, ten podatek

uznają za jedyny sprawiedliwy sposób ściągania daniny

publicznej przez państwo.

Fiskalizm to dążenie państwa do osiągnięcia jak największych

wpływów do budżetu poprzez nakładanie coraz wyższych
obciążeń podatkowych. Nie jest to skonkretyzowana myśl
polityczna, ale raczej wynik swoistego rodzaju polityki
skarbowej.

Stopień fiskalizmu jest mierzony różnymi metodami, są to:

•

wysokość stawek podatkowych

•

zakres ingerencji systemu finansów publicznych w PKB

•

stopień pokrycia wydatków publicznych dochodami
publicznymi

•

poziom obciążeń fiskalnych w stosunku do PKB

•

zakres występowania szarej strefy w gospodarce