1

Organizacja systemu

Organizacja systemu

ratownictwa w Polsce

ratownictwa w Polsce

2

Akty prawne -

ustawa o ochronie przeciwpożarowej z
dnia

24.08.1991r. Dz.U. nr 81,

poz.351, z późn. zm.

ustawa o Państwowej Straży Pożarnej z
dnia

24.08.1991r. Dz.U. nr 88,

poz.400, z późn. zm.

3

Państwowa Straż Pożarna

Państwowa Straż Pożarna

jest zawodową,

umundurowaną i wyposażoną w
specjalistyczny sprzęt formacją,
przeznaczoną do walki z pożarami,
klęskami żywiołowymi i innymi
miejscowymi zagrożeniami.

4

Jednostkami ochrony
przeciwpożarowej są:

- jednostki organizacyjne Państwowej
Straży

Pożarnej,

- jednostki organizacyjne wojskowej
ochrony

przeciwpożarowej,

- zakładowe straże pożarne,

- zakładowe służby ratownicze,

- gminne zawodowe straże pożarne,

- powiatowe (miejskie) zawodowe straże
pożarne,

- terenowe służby ratownicze,

5

- ochotnicza straż pożarna,

- związek ochotniczych straży pożarnych,

- inne jednostki ratownicze.

6

Podstawowe zadania PSP:

1 -

1 -

rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i

miejscowych zagrożeń,

2 -

2 -

organizowanie i prowadzenie akcji

ratowniczych w czasie pożarów,

klęsk

żywiołowych lub

miejscowych zagrożeń,

3-

3-

wykonywanie

pomocniczych,specjalistycznych
czynności ratowniczych w czasie klęsk

żywiołowych lub likwidacji

miejscowych

zagrożeń przez inne

służby ratownicze,

7

4 -

4 -

kształcenie kadr dla potrzeb PSP i

innych

jednostek ochrony

przeciwpożarowej oraz
powszechnego systemu ochrony ludności,

5 -

5 -

nadzór nad przestrzeganiem

przepisów
przeciwpożarowych,

6 -

6 -

prowadzenie prac naukowo-

badawczych w

zakresie ochrony

przeciwpożarowej oraz

ochrony

ludności,

7-

7-

współpraca z Szefem Krajowego

Centrum

Informacji

Kryminalnych w zakresie
niezbędnym do realizacji jego zadań

ustawowych.

8

8 -

8 -

współpraca ze strażami pożarnymi i

służbami

ratowniczymi innych państw

oraz ich

organizacjami

międzynarodowymi na
podstawie wiążących Rzeczpospolitą
Polską umów międzynarodowych oraz
odrębnych

przepisów,

9 -

9 -

realizacja innych zadań wynikających

z wiążących Rzeczpospolitą

Polską umów

międzynarodowych

na zasadach i

w zakresie w

nich określonych.

9

Organizacja

Organizacja

krajowego systemu

krajowego systemu

ratowniczo-

ratowniczo-

gaśniczego

gaśniczego

10

Akty prawne -



rozporządzenie Ministra Spraw

Wewnętrznych i Administracji - w
sprawie szczegółowych

zasad

organizacji krajowego systemu
ratowniczo-gaśniczego z dnia
29.12.1999r.

Dz.U. nr 111, poz. 1311

11

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy

stanowi integralną część organizacji
bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, w
celu ratowania zdrowia, życia, mienia lub
środowiska.

Skupia jednostki ochrony
przeciwpożarowej , inne służby, inspekcje,
straże, instytucje oraz podmioty, które
dobrowolnie w drodze umowy cywilno-
prawnej zgodziły się współdziałać w
akcjach ratowniczych.

12

Krajowy System Ratowniczo - Gaśniczy

Krajowy System Ratowniczo - Gaśniczy

jest to zespół przedsięwzięć
organizacyjnych, szkoleniowych,
materiałowo - technicznych,
obejmujących prognozowanie,
rozpoznawanie i zwalczanie pożarów,
klęsk żywiołowych i innych miejscowych
zagrożeń wynikających z rozwoju
cywilizacyjnego i naturalnych praw
przyrody.

13

PSP jest z mocy ustawy organizatorem
krajowego systemu ratowniczo-
gaśniczego

Nadzór nad funkcjonowaniem KSR-G pełni
Minister Spraw Wewnętrznych i
Administracji, zaś centralnym organem
administracji rządowej w sprawach
organizacji krajowego systemu ratowniczo
- gaśniczego oraz ochrony
przeciwpożarowej jest Komendant Główny
Państwowej Straży Pożarnej.

14

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy

jest zorganizowany na trzech poziomach:

Poziom powiatowy wykonuje wszystkie
podstawowe zadania systemu, związane z
obszarem powiatu.

Poziom wojewódzki i krajowy spełnia rolę
wspomagającą i koordynującą.

- powiatowym,

- powiatowym,

- wojewódzkim,

- wojewódzkim,

- krajowym.

- krajowym.

15

Na potrzeby działania ratowniczego
jednostki ochrony przeciwpożarowej
włączone do systemu tworzą następującą
strukturę:

1.

Rota

- dwuosobowy zespół ratowników,

wchodzący w skład tego

samego zastępu lub

specjalistycznej

grupy ratowniczej,
wykonujący zadania ratownicze lub

zabezpieczające, wyposażony w sprzęt

ochrony osobistej,

16

3.

Sekcja

- pododdział w sile dwóch

zastępów,

liczący od dziewięciu do

dwunastu

ratowników, w tym

dowódca,

2.

Zastęp

- pododdział liczący od trzech do

sześciu ratowników, w tym dowódca,
wyposażony w

pojazd przystosowany do

realizacji zadania ratowniczego,

17

6.

Batalion

- oddział w sile od trzech do

pięciu

kompanii oraz dowódca,

5.

Kompania

- pododdział w sile trzech

plutonów

lub czterech sekcji oraz

dowódca,

4.

Pluton

- pododdział w sile od trzech do

czterech

zastępów lub dwóch sekcji,

liczący od

piętnastu do dwudziestu

ratowników, w tym

dowódca,

18

8.

Specjalistyczna grupa ratownicza

-

pododdział

ratowników posiadających

specjalistyczne

przeszkolenie i

uprawnienia, wyposażony

w sprzęt

dostosowany do wykonywania
specjalistycznego zadania ratowniczego,

w sile uzależnionej od specyfiki

danej

specjalności.

7.

Brygada

- związek pododdziałów i

oddziałów realizujący w granicach
administracyjnych województwa
wielkoobszarowe działania ratownicze,

19

Zakres działań

Zakres działań

ratowniczych

ratowniczych

20

Przez

interwencję podmiotów systemu

interwencję podmiotów systemu

i

innych jednostek ochrony
przeciwpożarowej należy rozumieć
przyjęcie informacji o zdarzeniu,
zadysponowanie i dojazd do zdarzenia sił i
środków, prowadzenie niezbędnych działań
ratowniczych, a także powrót sił i środków
do miejsca stacjonowania.

21

W Ustawie o Państwowej Straży

W Ustawie o Państwowej Straży

Pożarnej

Pożarnej

w

art. 2.1.

wyróżnia się

następujące rodzaje działań ratowniczych:

1/ walkę z pożarami lub innymi
klęskami żywiołowymi,

2/ ratownictwo techniczne,

3/ ratownictwo chemiczne,

4/ ratownictwo ekologiczne,

5/ ratownictwo medyczne.

22

Rodzaje działań

Rodzaje działań

ratowniczych

ratowniczych

23

Działanie ratownicze

- każda czynność

podjęta w celu ochrony życia, zdrowia,
mienia lub środowiska, a także
likwidacja przyczyn powstania pożaru,
wystąpienia klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia.

Akcja ratownicza

- działania

ratownicze organizowane i kierowane
przez Państwową Straż Pożarną.

24

Przez

interwencję podmiotów systemu

interwencję podmiotów systemu

i

innych jednostek ochrony

przeciwpożarowej należy rozumieć

przyjęcie informacji o zdarzeniu,

zadysponowanie i dojazd do zdarzenia sił

i środków, prowadzenie niezbędnych

działań ratowniczych, a także powrót sił i

środków do miejsc stacjonowania.

25

Zdarzenia przy których podjęły
interwencję podmioty systemu lub inne
jednostki ochrony przeciwpożarowej
dzieli się na:



pożary

- są to niekontrolowane procesy

palenia,

w miejscu do tego nie

przeznaczonym,

26

Zdarzenia przy których podjęły interwencję
podmioty systemu lub inne jednostki
ochrony przeciwpożarowej dzieli się na:



inne miejscowe zagrożenia

- są to inne

niż pożar

i klęska żywiołowa

zdarzenia

wynikające z

rozwoju cywilizacyjnego

i

naturalnych praw przyrody (katastrofy

techniczne, chemiczne, ekologiczne),

a stwarzające zagrożenie dla

życia,

środowiska lub mienia,

27

Zdarzenia przy których podjęły interwencję
podmioty systemu lub inne jednostki
ochrony przeciwpożarowej dzieli się na:



alarm fałszywy

- są to wezwania

podmiotów

systemu lub innych

jednostek ochrony
przeciwpożarowej do zdarzeń, które

faktycznie nie miały miejsca lub

zaistniały,

lecz nie wymagały

podjęcia działań

ratowniczych,

28



w komunikacji lotniczej, drogowej,

kolejowej

-

zniszczenia, uszkodzenia,

kolizje środków

transportu w trakcie

ich ruchu lub postoju

mające miejsce

na szlakach komunikacyjnych
powietrznych (w tym lotniska), drogowych
i

kolejowych, których skutki stwarzają

zagrożenie dla życia lub

mienia,

uniemożliwiają ruch

innych środków

transportu

Miejscowe zagrożenia w zależności od
stwarzanego przez nie zagrożenia dzieli się
na:

29



budowlane

- zniszczenia lub uszkodzenia

budowanego lub istniejącego

obiektu, jego

części lub

poszczególnych elementów,



chemiczne

- uwolnienie do otoczenia

toksycznych środków

przemysłowych (TSP) lub innych
niebezpiecznych materiałów
chemicznych, stwarzających zagrożenie dla

życia, mienia lub środowiska,

30



ekologiczne

- powodujące na skutek

działalności człowieka lub sił natury
skażenie środowiska naturalnego,
zagrażające życiu lub
środowisku,



radiologiczne

- związane z uwolnieniem

do

otoczenia substancji

promieniotwórczych

zagrażających

życiu lub mieniu, niszczących środowisko
naturalne,

31



medyczne

- gdy występuje zagrożenie dla

życia

i zdrowia ludzkiego i konieczne

jest udzielenie

przedlekarskiej lub

lekarskiej pomocy

medycznej

poszkodowanym, przez
ratowników podmiotów systemu.



infrastruktury komunalnej

- uszkodzenia

lub zniszczenia urządzeń i

instalacji

w szczególności

gazowych, wodno-kanaliz.,
ciepłowniczych, energetycznych,

dźwigowych, uniemożliwiające ich

normalne

funkcjonowanie i stwarzające

zagrożenie dla

życia lub mienia,

32



silne wiatry

,



przybory wód

- związane z gwałtownymi

przyborami wód w ciekach lub

zbiornikach wodnych, np.. powodzie,
wylewy i zalewy

wód, zatory lodowe,



opady śniegu,



opady deszczu,



na obszarach wodnych

- związane ze

zdarzeniami na ciekach i

zbiornikach

wodnych, a nie

będące przyborami wód.

33



działania gaśnicze

- jest to zespół

czynności podjętych w celu likwidacji
pożaru,

Rodzaje działań ratowniczych:



ratownictwo techniczne

- jest to zespół

czynności podjętych w celu ratowania,
poszukiwania lub ewakuacji ludzi i zwierząt
oraz ratowania mienia i środowiska z
wykorzystaniem środków technicznych,



ratownictwo medyczne

- jest to zespół

czynności podjętych w celu ratowania życia
i zdrowia ludzi podczas zdarzeń,
prowadzących do nagłej groźby utraty życia
lub pogorszenia się stanu zdrowia,

34

Rodzaje działań ratowniczych:



ratownictwo chemiczne

- jest to zespół

czynności podjętych w celu ratowania życia i
zdrowia ludzi oraz środowiska podczas
likwidacji bezpośrednich zagrożeń
stwarzanych przez toksyczne środki
przemysłowe lub inne niebezpieczne materiały
chemiczne,



ratownictwo ekologiczne

- jest to zespół

czynności podjętych w celu ratowania
środowiska poprzez ograniczenie lub
likwidację skażeń przy zastosowaniu
skutecznych zabezpieczeń lub środków
neutralizujących,

35



ratownictwo zwierząt

- jest to zespół

czynności podjętych w celu uwolnienia
uwięzionych lub zagrożonych zwierząt,



ratownictwo na obszarach wodnych

- jest to

zespół czynności podjętych w celu ratowania
ludzi , zwierząt, mienia i środowiska na
wodzie i pod wodą,,



ratownictwo wysokościowe

- jest to zespół

czynności podjętych w celu ratowania ludzi i
zwierząt przy wykorzystaniu technik
alpinistycznych i sprzętu specjalistycznego, w
tym także z użyciem statków powietrznych
(śmigłowców),

36

Rodzaje działań ratowniczych:



pomocnicze czynności ratownicze

- jest to

zespół przedsięwzięć podjętych w ramach
udzielania pomocy innym służbom
ratowniczym z wyłączeniem działań
porządkowo - ochronnych

,



inne działania

- są to działania nie

wymienione wcześniej, a podjęte w celu
niedopuszczenia do powstania pożaru, klęski
żywiołowej i innych miejscowych zagrożeń,
wymagające użycia sił i środków jednostek
ochrony przeciwpożarowej.

37

Kierowanie

Kierowanie

działaniem

działaniem

ratowniczym

ratowniczym

38

Akty prawne -



rozporządzenie Ministra Spraw

Wewnętrznych i Administracji - w
sprawie szczegółowych

zasad

organizacji krajowego systemu
ratowniczo-gaśniczego z dnia
29.12.1999r.

Dz.U. nr 111, poz. 1311



rozporządzenie Ministra Spraw

Wewnętrznych i Administracji - w
sprawie szczegółowych

zasad

kierowania i współdziałania jednostek
ochrony przeciwpożarowej biorących
udział

w działaniach ratowniczych

z dnia 31.07.2001r. Dz.U. nr

82, poz.895.

39

Akty prawne -



rozporządzenie Rady Ministrów - w

sprawie zakresu i trybu korzystania z

praw przez kierującego działaniem

ratowniczym z dnia 04.07.1992r. Dz.U.

nr 54, poz. 259

40

Kierowanie

Kierowanie

prowadzone jest

jednoosobowo przez uprawnioną osobę i
rozpoczyna się z chwilą przybycia na
miejsce zdarzenia pierwszych sił
podmiotów systemu.

41

Kierujący akcją ratowniczą lub innym
działaniem ratowniczym prowadzonym
przez jednostki ochrony przeciwpożarowej
jest uprawniony do zarządzenia:



ewakuacji ludzi z rejonu objętego

działaniem

ratowniczym w

przypadku zagrożenia życia

i zdrowia,

w szczególności gdy:

-

istnieje możliwość powstania paniki,

- przewidziany rozwój zdarzeń może

spowodować odcięcie drogi

ewakuacyjnej,

42



zakazu przebywania w rejonie objętym

działaniem ratowniczym

osób postronnych

oraz utrudniających

prowadzenie działania

ratowniczego,



ewakuacji mienia, w szczególności gdy:

- istnieje możliwość

rozprzestrzeniania się

pożaru lub

innego zagrożenia,

-

usytuowanie mienia utrudnia prowadzenie

działania ratowniczego,

43



prac wyburzeniowych oraz

rozbiórkowych,

w szczególności w

sytuacjach:

- zagrożenia

ludzi, zwierząt lub mienia,

- potrzeby

dotarcia do źródeł zagrożenia

w

celu jego rozpoznania oraz ograniczenia
wzrostu,

-

potrzeby użycia środków gaśniczych

i neutralizatorów oraz

odprowadzenia

substancji

toksycznych,

- potrzeby

zapewnienia dróg dojścia

i

ewakuacji,

44



wstrzymania komunikacji w ruchu

lądowym,

w szczególności w celu:

- zapewnienia

właściwego ustawienia

i

eksploatacji sprzętu ratowniczego,

- zapewnienia dróg komunikacyjnych

na

potrzeby działań ratowniczych,

- eliminacji zagrożeń

powodowanych przez środki
komunikacji,

-

realizacji zadań wyszczególnionych
powyżej

45



przejęcia w użytkowanie, na czas

niezbędny do

działania ratowniczego,

pojazdów, środków

technicznych i

innych przedmiotów, a także

ujęć wody,

środków gaśniczych oraz
nieruchomości przydatnych w działaniach

ratowniczych, z wyjątkiem

przypadków

określonych w art. 24

ustawy z dnia

24 sierpnia

1991 r. o ochronie
przeciwpożarowej,

46



odstąpienia od zasad działania uznanych

powszechnie za bezpieczne, z

zachowaniem

wszelkich dostępnych w

danych warunkach

zabezpieczeń, jeżeli

w ocenie kierującego

działaniem

ratowniczym, dokonanej

w

miejscu i czasie zdarzenia, istnieje

prawdopodobieństwo uratowania

życia

ludzkiego, w szczególności w

przypadkach,

gdy:

47

- z powodu braku specjalistycznego

sprzętu zachodzi konieczność
zastosowania sprzętu zastępczego,

- fizyczne

możliwości ratownika mogą

zastąpić brak możliwości użycia
właściwego sprzętu,

- jest możliwe

wykonanie określonej

czynności

przez osobę zgłaszającą się

dobrowolnie.

48

Kierujący działaniem ratowniczym jest
uprawniony do żądania niezbędnej pomocy
od :



instytucji państwowych,



jednostek gospodarczych,



organizacji społecznych,



obywateli.

49

Udzielanie pomocy może polegać na

- współdziałaniu w realizacji

zadań

związanych z realizacją

uprawnień

kierującego

działaniem ratowniczym tj.

ewakuacją, zakazem przebywania,

wstrzymaniem ruchu, wyburzaniem,

- udostępnieniu

nieruchomości, środków i

przedmiotów,

-

bezpośrednim wykonaniu wskazanych

czynności.

50

Kierujący działaniem ratowniczym zwracając
się o udzielenie pomocy, jest obowiązany
okazać legitymację służbową albo
legitymację stwierdzającą członkostwo lub
zatrudnienie w jednostce ochrony
przeciwpożarowej.

Realizacja uprawnień przysługujących
kierującemu działaniem ratowniczym może
następować wyłącznie w okolicznościach
uzasadnionych stanem wyższej konieczności.

51

Po zakończeniu działania ratowniczego,
kierujący przekazuje teren, obiekt lub
mienie objęte tym działaniem
właścicielowi, zarządcy, użytkownikowi
obiektu lub mienia, albo w przypadku
braku możliwości ich ustalenia,
przedstawicielowi Policji, straży gminnej
(miejskiej), bądź organom samorządu
terytorialnego.

52

Ratownictwo

Ratownictwo

chemiczno-

chemiczno-

ekologiczne

ekologiczne

53

Organizacja ratownictwa

Organizacja ratownictwa

chemicznego

chemicznego

obejmuje zespół działań

planistyczno -organizacyjnych i stosowanie
technik ratowniczych niezbędnych do
ratowania środowiska oraz wszelkich
innych czynności podejmowanych w
celu ratowania życia i zdrowia ludzi w
wyniku likwidacji bezpośrednich zagrożeń
stwarzanych przez TŚP lub inne
niebezpieczne materiały chemiczne.

54

Organizacja ratownictwa

Organizacja ratownictwa

ekologicznego

ekologicznego

obejmuje zespół działań planistyczno -

organizacyjnych i stosowanie

technicznych zabezpieczeń niezbędnych

do ratowania środowiska oraz stosowanie

środków neutralizujących,

ograniczających lub eliminujących

powstałe skażenia

.

55

Organizacja ratownictwa chem-ekol.

Organizacja ratownictwa chem-ekol.

obejmuje w szczególności :

obejmuje w szczególności :

1. Rozpoznawanie zagrożeń oraz ocenę i

progno- zowanie ich rozwoju, w tym
identyfikację lub pobieranie próbek
substancji chemicznych stwarzających
zagrożenie,

2. Ewakuację poszkodowanych i

zagrożonych ludzi oraz zwierząt poza
strefę zagrożenia,

3. Ostrzeganie i alarmowanie o zagrożeniu

oraz informowanie o zasadach
zachowania się,

56

4. Stawianie zapór na ciekach lub

obszarach wodnych zagrożonych
skutkami wycieków substancji
chemicznych,

5. Związywanie substancji chemicznych

sorbentami,

6. Stawianie kurtyn wodnych,

7. Prowadzenie dekontaminacji ludzi i

sprzętu,

Organizacja ratownictwa chem-ekol.

Organizacja ratownictwa chem-ekol.

obejmuje w szczególności :

obejmuje w szczególności :

57

8. Przepompowywanie i przemieszczanie

substancji chemicznych do zastępczych
zbiorników,

9. Ograniczanie emisji substancji

chemicznych w ramach posiadanego
sprzętu,

10. Neutralizacja substancji chemicznych,

11. Zbieranie substancji chemicznych,

Organizacja ratownictwa chem-ekol.

Organizacja ratownictwa chem-ekol.

obejmuje w szczególności :

obejmuje w szczególności :

58

12. Współdziałanie z innymi podmiotami

między innymi w zakresie wymiany
informacji oraz baz danych.

Organizacja ratownictwa chem-ekol.

Organizacja ratownictwa chem-ekol.

obejmuje w szczególności :

obejmuje w szczególności :

Zakres działań ratownictwa chem.-
ekol..

Zakres działań ratownictwa chem.-
ekol..

Likwidacja miejscowego zagrożenia
chemiczno - ekologicznego obejmuje:

¤

identyfikację substancji,

¤

określenie strefy zagrożenia,

¤

ewakuację ludzi ze strefy zagrożenia,

¤

prognozowanie zmian wielkości strefy

zagr.,

¤

przepompowywanie i przemieszczanie

substancji do nowych lub zastępczych
opakowań,

Zakres działań ratownictwa chem.-
ekol..

Zakres działań ratownictwa chem.-
ekol..

¤

uszczelnianie miejsc wycieku,

¤

stawianie kurtyn wodnych,

¤

ograniczanie parowania substancji,

¤

przewietrzanie strefy zagrożenia,

¤

neutralizacja substancji chemicznych,

¤

związywanie substancji sorbentami,

¤

zbieranie substancji z pow. wody i

gleby,

¤

stawianie zapór.

61

Zakresy realizacji ratownictwa
chem-eko. realizowanego w ramach
KSRG

Zakresy realizacji ratownictwa
chem-eko. realizowanego w ramach
KSRG

Zakres podstawowy

Zakres podstawowy

– dotyczy realizacji zadań

w czasie działań ratowniczych, w ramach
posiadanego sprzętu ratowniczego wykrywczo –
pomiarowego, przez każdą jednostkę ochrony
przeciwpożarowej należącą do KSRG.

Zakres specjalistyczny

Zakres specjalistyczny

– dotyczy realizacji

pełnego zakresu zadań w czasie działań
ratowniczych przez specjalistyczną grupę
ratownictwa chemiczno – ekol. w oparciu o
minimalny standard sprzętowy ujęty w wytycznych
dot. organizacji ratownictwa chemiczno – ekol.

62

Ratownictwo chemiczne i ekologiczne w
ramach systemu prowadzone jest przez:



specjalistyczne grupy ratownictwa

chemicznego

i ekologicznego PSP,



specjalistyczne grupy wodno-nurkowe

PSP,



jednostki ochrony przeciwpożarowej

włączone

do systemu w zakresie

wynikającym z ich

możliwości

sprzętowo-technicznych,



wydzielone siły i środki pozostałych

podmiotów systemu w zakresie

ustalonym w decyzji

o włączeniu do

systemu lub umowy

cywilnoprawnej o współpracy z systemem.

Czynniki wpływające na skalę i
rodzaj zagrożeń stwarzanych przez
materiał niebezpieczny:

Czynniki wpływające na skalę i
rodzaj zagrożeń stwarzanych przez
materiał niebezpieczny:



właściwości fizyko-chemiczne,



właściwości pożarowe,



właściwości toksyczne,



właściwości żrące,



właściwości

promieniotwórcze,



miejsce zdarzenia,



zakres oddziaływania.

Zakres oddziaływania:

Zakres oddziaływania:



na ludzi,



środowisko

przyrodnicze,



obiekty i mienie,



mieszane.

Definicje określające właściwości
toksyczne

Definicje określające właściwości
toksyczne

Dawka trująca (DT)

- oznacza

najmniejszą ilość substancji trującej
wywołującą objawy zatrucia.

Dawka śmiertelna (DL)

- oznacza

najmniejszą ilość substancji trującej
powodującą zejście śmiertelne.

Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS)

-

jest to takie stężenie substancji trującej,
które przy stałym kontakcie z nią w ciągu
8-godz. dnia pracy przez wieloletni nawet
okres nie wywołuje żadnych objawów
zatrucia.

Definicje określające właściwości
toksyczne

Definicje określające właściwości
toksyczne

Najwyższe dopuszczalne stężenie
chwilowe (NDS

ch

)

- wartość średnia

stężenia, które nie powinno spowodować
ujemnych zmian w stanie zdrowia
pracownika, jeżeli występuje w
środowisku pracy nie dłużej niż 15 minut
i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany
roboczej, w odstępie czasu nie krótszym
niż 1 godzina;

Definicje określające właściwości
toksyczne

Definicje określające właściwości
toksyczne

Próg wyczuwalności węchowej (PWW)

-

jest to dana liczbowa określająca
minimalną ilość substancji w
atmosferze, która może być już
wyczuwalna przez zmysł powonienia
człowieka.

Definicje określające właściwości
toksyczne

Definicje określające właściwości
toksyczne

Drogi wnikania materiału
niebezpiecznego do organizmu
człowieka

Drogi wnikania materiału
niebezpiecznego do organizmu
człowieka

Układ
oddechowy

Układ
pokarmowy

Skóra

Błony śluzowe

Przebieg narażenia czynnikami chemicznymi.

Przebieg narażenia czynnikami chemicznymi.

Źródło

ekspozycji

•

Rozmieszczenie

powietrze,

woda,

gleba,

żywność

Substancja

chemiczna

•

Właściwości

fizyko-

chemiczne

• ............

Organizm

• wiek
• płeć
•

wrażliwość

Odpowiedź

•

Natychmiastowa

•

Opóźniona

Ekspozycja

• Drogi

wchłaniania

•

Wielkość

ekspozycji

•

czas narażenia

71

Podział terenu akcji na strefy.

Podział terenu akcji na strefy.

˝
1˝

˝
2˝

˝
3˝

kierunek
wiatru

˝O
˝

72

Elementy działań.

Elementy działań.

Alarmowanie

Rozpoznanie /SK/

Kalkulacja sił i środków

Dysponowanie

Rozpoznanie właściwe

Organizacja działań

Prowadzenie działań

Zakończenie działań

Identyfikacja substancji
niebezpiecznej.

Identyfikacja substancji
niebezpiecznej.

Źródła rozpoznania:

- oznakowanie ,

- osoby kompetentne,

- dokumentacja,

- przyrządy pomiarowe,

- wpływ na otoczenie,

- właściwości fiz.-chem.

- bazy

- bazy

danych, -

danych, -

karty

karty

charakterysty

charakterysty

ki

ki

Klasyfikacja substancji

Klasyfikacja substancji

chemicznych

chemicznych

Celem klasyfikacji

Celem klasyfikacji

- jest określenie

wszystkich toksykologicznych,
fizykochemicznych i ekotoksycznych
właściwości substancji oraz preparatów,
które mogą stwarzać ryzyko w czasie
normalnego stosowania lub użytkowania.

Rozporządzenie MZiOS -

w sprawie

substancji chemicznych stwarzających
zagrożenie dla zdrowia i życia.

Klasyfikuje jako niebezpieczne:

Klasyfikuje jako niebezpieczne:

1. subst. chem. o właściwościach

wybuchowych,
2. subst. chem. o właściwościach

utleniających,
3. subst. chem. skrajnie łatwo palne,
4. subst. chem. wysoce łatwo palnych,
5. subst. chem. łatwo palne,
6. subst. chem. bardzo toksyczne,
7. subst. chem. toksyczne,

8. subst. chem. szkodliwe,

9. subst. chem. żrące,
10. subst. chem. drażniące,
11. subst. chem. uczulające,
12. subst. chem. rakotwórcze,
13. subst. chem. mutagenne,
14. subst. chem. działające na rozrodczość,
15. subst. chem. niebezpieczne dla

środowiska.

Klasyfikacja substancji chemicznych

Klasyfikacja substancji chemicznych

cd.:

cd.:

77

ADR

ADR

(umowa ADR) - Umowa Europejska
dot. przewozu materiałów
niebezpiecznych, sporządzona w
GENEWIE dn. 30.09.1957r. (franc. Ľ

A

A

ccord europeen reletif au transport

international des marchandises

D

D

angereuses par

R

R

oute).

Polska przystąpiła do Umowy ADR
w dniu 06.06.1975 r. (Dz.U. Nr 35,
poz. 189 i 190 z późn.
zmianami).

Umowa ADR zawiera załączniki A i
B.

78

Załącznik A zawiera:

Załącznik A zawiera:

- określenia i przepisy ogólne,
- wyszczególnienie materiałów i

przepisy

szczegółowe dla

poszczególnych klas,
- przepisy dotyczące opakowań,
- zasad badania materiałów

niebezpiecznych,
- przepisy dotyczące dużych

pojemników do

przewozu luzem,

- przepisy dotyczące nalepek

ostrzegawczych.

79

Załącznik B zawiera:

Załącznik B zawiera:

- rodzaje przewozu materiałów

niebezpiecznych,
- wymagania stawiane pojazdom,
- wymagania stawiane przewoźnikom,
- przepisy dot. załadunku,wyładunku,
- przepisy specjalne dot. pojazdów

(oznakowanie, postój)

- postanowienia szczegółowe dotyczące

dot.

przewozu materiałów klas 1 do

9,
- wykaz materiałów i numerów

rozpoznawczych.

80

Klasyfikacja materiałów
niebezpiecznych

Klasyfikacja materiałów
niebezpiecznych

Według przepisów
ADR:

Klasa 1 - materiały i przedmioty

wybuchowe,
Klasa 2 - gazy,
Klasa 3 - materiały ciekłe zapalne,
Klasa 4.1 - materiały stałe zapalne i

materiały

samo reaktywne,

materiały

wybuchowe stale

odczulone,
Klasa 4.2 - materiały samozapalne,
Klasa 4.3 - materiały wytwarzające w

zetknięciu

z wodą gazy zapalne,

81

Klasyfikacja materiałów
niebezpiecznych

Klasyfikacja materiałów
niebezpiecznych

Według przepisów
ADR:

Klasa 5.1 - materiały utleniające,
Klasa 5.2 - nadtlenki organiczne,
Klasa 6.1 - materiały trujące,
Klasa 6.2 - materiały zakaźne,
Klasa 7 - materiały promieniotwórcze,
Klasa 8 - materiały żrące,
Klasa 9 - inne materiały i przedmioty

niebezpieczne.

82

Klasa 8 - materiały żrące - zawiera
podklasy:

Klasa 8 - materiały żrące - zawiera
podklasy:

A. Materiały kwaśne,
B. Materiały zasadowe,
C. Inne materiały żrące,
D. Przedmioty zawierające materiały

żrące,
E. Próżne opakowania.
W podklasach materiały zaliczane są do
jednej z grup zagrożeń:

a) silnie żrące,
b) żrące,
c) słabo żrące.

83

Transport kombinowany

Transport kombinowany





















ADR

ADR

RID

RID

ICA
O

ICA
O

IMDG-
code

IMDG-
code

AD
N

AD
N

84

Oznakowanie materiałów
niebezpiecznych

Oznakowanie materiałów
niebezpiecznych

Transport drogowy.

Oznakowanie składa się z:

- tablic ostrzegawczych,

- nalepek
ostrzegawczych.

85

Tablice ostrzegawcze.

Tablice ostrzegawcze.

3
3

120
3

40 cm

3

0

cm

Numer
rozpoznawczy
materiału

Numer
rozpoznawczy
rodzaju
niebezpieczeństwa

30 cm

1

2

c

m

86

Zasady czytania numeru
rozpoznawczego rodzaju
niebezpieczeństwa.

Zasady czytania numeru
rozpoznawczego rodzaju
niebezpieczeństwa.



interpretacja znaczenia pierwszej

cyfry

2 - gazy,
3 - materiały ciekłe zapalne,
4 - materiały stałe zapalne,
5 - materiały utleniające,
6 - materiały toksyczne,
7 - materiały promieniotwórcze,
8 - materiały żrące,
9 - inne materiały niebezpieczne.

87



interpretacja znaczenia drugiej cyfry

2 - zdolność do emisji gazów,
3 - łatwopalność,
5 - działanie utleniające,
6 - działanie toksyczne,
8 - działanie żrące,
9 - niebezpieczeństwo

samorzutnej,

gwałtownej reakcji rozpadu lub

polimeryzacji,

0 - brak dodatkowych zagrożeń.

X - bezwzględny zakaz kontaktu z
wodą

X

88

Nalepki ostrzegawcze wg. ADR.

Nalepki ostrzegawcze wg. ADR.

25

c

m

Symbol
(piktogram)
zagrożenia

Numer klasy,
czasem tekst lub
grupa zgodności

*

Określony kolor

89

90

Rozmieszczenie oznakowania na
pojazdach.

Rozmieszczenie oznakowania na
pojazdach.

Przykład oznakowania cysterny
przewożącej różne materiały

Rozmieszczenie oznakowania na
pojazdach.

Rozmieszczenie oznakowania na
pojazdach.

Przykład oznakowania pojazdu z
kontenerem - cysterną, którego nalepki
nie są widoczne

Oznakowanie rurociągów

Oznakowanie rurociągów

Oznakowanie składa się z:

- pokrycia barwnego,

- znaków ostrzegawczych,

- znaków kierunku przepływu.

Oznakowanie rurociągów

Oznakowanie rurociągów

- GAZY

(także w stanie skroplonym)

- kolor

żółty

malowanie
odcinkowe

Oznakowanie rurociągów

Oznakowanie rurociągów

- INNE CIECZE - kolor czarny

malowanie opaskowe,
znaki ostrzegawcze,
znaki kierunku
przepływu

Oznakowanie butli

(PN-EN 1089-3)

Oznakowanie butli

(PN-EN 1089-3)

Oznakowanie składa się z:

- barwy rozpoznawczej,

- znaków ostrzegawczych,

- nazwy gazu lub mieszaniny gazów.

M

Znakowanie butli - etykieta

Znakowanie butli - etykieta

1) zwroty R i S – zagrożenia , 5) nr EWG dla gazów

jednoskładnik.

postępowanie. lub zwrot „mieszanina
gazów”,

2) nalepki ostrzegawcze 6) polskie określenie gazu zg.

z ADR,

3) wzór chemiczny gazu, 7) wskazówki producenta,

4) nazwa handlowa produktu,

8) nazwa, adres i nr tel.

producenta.

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Tlen techniczny

biały

niebieski

stan
obecny

nowy

M

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Acetylen

stan
obecny

nowy

kasztanow
y

M

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Dwutlenek węgla

stan
obecny

nowy

szary

M

Argon

stan
obecny

nowy

ciemno-
zielony

M

szary

N

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Azot

stan
obecny

nowy

czarny

M

szary

N

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Hel

stan
obecny

nowy

brązowy

M

szary

N

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Wodór, mieszaniny z wodorem, metan

stan
obecny

nowy

czerwony

M

szary

N

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Powietrze, mieszaniny gazów obojętnych

stan
obecny

nowy

jasno-
zielony

M

szary

N

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Mieszanina  23% tlenu + gaz obojętny

stan
obecny

nowy

jasno-
niebieski

M

szary

N

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Amoniak, chlor, chlorowodór

stan
obecny

nowy

żółty

M

szary

N

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Tlen medyczny

stan
obecny

nowy

biały

M

niebieski

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Podtlenek azotu medyczny

stan
obecny

nowy

niebieski

M

biały

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Dwutlenek węgla spożywczy

stan
obecny

nowy

szary

jasno-
zielony

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Dwutlenek węgla medyczny

stan
obecny

nowy

szary

M

biały

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Powietrze syntetyczne, medyczne

stan
obecny

nowy

biało czarny

M

biały

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Mieszanina: tlen + gaz obojętny

stan
obecny

nowy

jasno-
niebieski

M

jasno-
zielony

Znakowanie butli - kody barw

Znakowanie butli - kody barw

Oznakowanie sztuk przesyłki

Oznakowanie sztuk przesyłki

Sztuka przesyłki

to opakowanie

transportowe wraz z zawartością
stanowiące odrębną część lub całość
przesyłki.

Oznakowanie sztuk przesyłki

Oznakowanie sztuk przesyłki

Na oznakowanie składają się:

- napisy (nr rozpoznawczy ONZ, nazwa

materiału),

- nalepki ostrzegawcze.

Oznakowanie sztuk przesyłki

Oznakowanie sztuk przesyłki

Oznakowanie substancji lub
preparatów chemicznych

Oznakowanie substancji lub
preparatów chemicznych

Etykieta zawiera:

- nazwę lub nazwy chemiczne
substancji

(w przypadku

mieszaniny - nazwy

chemiczne

poszczególny substancji

oraz

ich udział procentowy w
mieszaninie),

- nazwę handlową substancji
chemicznej,

nazwę i adres

producenta lub dostawcę,

Oznakowanie substancji lub
preparatów chemicznych etykieta
cd:

Oznakowanie substancji lub
preparatów chemicznych etykieta
cd:

- znaki ostrzegawcze wraz z ich
znaczeniami,

- określenia dotyczące rodzaju
zagrożenia

oraz prawidłowego

postępowania z

niebezpieczną

substancją chemiczną.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

E

wybuchowy

Środek, który wybucha w wyniku
uderzenia, tarcia, kontaktu z ogniem lub
innym źródłem zapłonu.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

O

utleniac
z

Środek o właściwościach palnych, nawet
bez kontaktu z innym materiałem
palnym, powoduje zapalenia się lub
zwiększa zagrożenie zapaleniem się w
kontakcie z materiałem palnym.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

T

toksyczny

II klasa toksyczności dla ludzi.

Klasy toksyczności.

Klasy toksyczności.

Klasy toksyczności

i jej określenie

Toksyczność ostra

doustna środka

LD

50

(mg/kg masy ciała)

I

Bardzo toksyczny

T+

= 25

II

Toksyczny

T

25 < LD

50

= 200

III

Szkodliwy

Xn

200 < LD

50

= 2000

IV

Mało szkodliwy

>2000

T+

bardzo toksyczny

I klasa toksyczności dla ludzi.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Xn

szkodliwy

III klasa toksyczności dla ludzi.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

C

żrący

Środek powodujący uszkodzenie zdrowej
skóry zwierzęcia w obrębie jej pełnej
grubości.

Xi

drażniący

Środek powodujący widoczne
podrażnienia skóry trwające co najmniej
24 godziny w rezultacie 4-godzinnego
kontaktu ze skórą królika.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

N

Niebezpieczny dla
środowiska

Środek toksyczny dla flory i fauny
naziemnej i organizmów glebowych
oraz powodujący długotrwałe, ale
odwracalne zmiany środowiska.

Środek toksyczny i szkodliwy dla pszczół, ryb i
innych organizmów wodnych (I i II kl.
toksyczności).

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Znaki ostrzegawcze stosowane w
opakow. jednostkowych substancji i
preparatów chem.

Określenia zagrożeń i
postępowania

Określenia zagrożeń i
postępowania

Określenie zagrożeń i postępowania z
niebezpiecznymi substancjami
chemicznymi składa się z litery i liczby
tj.:

- rodzaj zagrożenia - „R” + liczba,

np. R11 - substancja wysoce

łatwopalna,

R 34 - wywołuje oparzenia,

R 14/15 - reaguje gwałtownie z

wodą,

wydziela łatwo

palne gazy,

Określenia zagrożeń i
postępowania

Określenia zagrożeń i
postępowania

Określenie zagrożeń i postępowania
z niebezpiecznymi substancjami
chemicznymi składa się z litery i liczby
tj.:

- zasady prawidłowego postępowania -
„S”+ liczba

np. S 24 - unikać zanieczyszczenia

skóry,

S 30 - nigdy nie mieszać z wodą,

S 36/37 - nosić odpowiednią

odzież

ochronną i

rękawice,

129

130