Katarzyna Blicharz

Anna Andrzejczak

Czym jest udar mózgu?

Udar mózgu to szybko rozwijające się

zaburzenia ogniskowe funkcji mózgu,

które są wywołane uszkodzeniem

naczyniowym.

fragment objęty ogniskiem
krwotocznym

Przyczyny udaru mózgu:

Przyczyną udaru są zaburzenia krążenia w
mózgu. Udar mózgu nazywa się bardzo często
wylewem do mózgu, jednak nie jest to
precyzyjne określenie. W 80% przypadków
udar mózgu wywołany jest niedokrwieniem,
czyli zamknięciem naczynia, które
doprowadza krew do mózgu. Tylko 20%
udarów mózgu wywołane jest krwotokiem
bądź to do mózgu, bądź do przestrzeni
pomiędzy mózgiem a czaszką.

Objawy udaru mózgu:

- Drętwienie twarzy oraz kończyn, a szczególnie

uczucie znieczulenia całej połowy ciała

- Osłabienie siły mięśniowej kończyn, a szczególnie

paraliż całej połowy ciała

- Wykrzywienie ust

- Zaburzenia świadomości

- Trudności w mówieniu lub rozumieniu mowy

- Zaburzenia widzenia jedno-lub obuoczne

- Zaburzenia chodzenia, zawroty głowy, zaburzenia

koordynacji ruchów

- Silny ból głowy, nudności i wymioty

- Upadek i utrata przytomności

Ryzyko wystąpienia

udaru

Czynniki ryzyka udaru niedokrwiennego można

podzielić na modyfikowalne i niemodyfikowalne.

Niemodyfikowalne:

• wiek – ryzyko zwiększa się 2-krotnie co 10 lat, od

55. roku życia

• płeć męska
• etniczne (rasa czarna i żółta)
• predyspozycje rodzinne i genetyczne (udar w

rodzinie w wywiadzie, genetycznie uwarunkowane
zespoły predysponujące do stanów zakrzepowych)

Modyfikowalne:

• nadciśnienie tętnicze

• choroby serca (migotanie przedsionków)

• zaburzenia gospodarki lipidowej

• cukrzyca

• zakażenia

• choroby naczyń

• zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej

• palenie papierosów

• nadużywanie alkoholu

• otyłość

• dna moczanowa

• niedoczynność tarczycy

• stosowanie amfetamin, kokainy

Jak uniknąć udaru

mózgu?

Przyczyny udaru mózgu i zawału serca są podobne.

Polegają one na zmianach miażdżyco-zakrzepowych

w naczyniach krwionośnych. Zmiany te są częściej

spotykane u osób z nadciśnieniem tętniczym,

cukrzycą i hiperlipidemią, a także u osób palących

papierosy, otyłych oraz u osób w podeszłym wieku.

Nie wszystkie z tych czynników zwiększają w równym

stopniu ryzyko wystąpienia udaru mózgu. Jedynie

podeszły wiek, nadciśnienie tętnicze i palenie

papierosów są niezależnymi czynnikami ryzyka

udaru mózgu. W profilaktyce udarów największe

korzyści przynosi zatem leczenie nadciśnienia

tętniczego oraz całkowite zaprzestanie palenia

papierosów.

Leczenie:

Udar powinien być traktowany jako stan bezpośredniego

zagrożenia życia. Używa się nawet sformułowania atak

mózgu, co sugeruje, że pacjent, który doznaje udaru

powinien być natychmiast kierowany do szpitala. Bez

wątpienia najlepsze efekty leczenia udaru uzyskuje się w

oddziałach udarowych. Oddziały udarowe są zwykle

częścią oddziału neurologicznego. Są w nich jednak

dostępne wszystkie możliwości postawienia właściwej

diagnozy udaru, jak również monitorowania stanu

pacjenta. Również pracujący w nich personel bardzo

dobrze zna problematykę udaru. Nie ma żadnego leku,

który ratuje w sposób zdecydowany uszkodzenie mózgu

powstałe w wyniku niedokrwienia czy wylewu krwi, ale

właściwe postępowanie ogólnomedyczne przynosi

niewątpliwe rezultaty.

Rehabilitacja:

Po przebytym udarze mózgu niezbędna jest

następowa rehabilitacja mająca na celu

przywrócenie utraconych funkcji. Rehabilitację

należy podjąć najszybciej jak to jest możliwe, po

ustabilizowaniu stanu pacjenta. Rehabilitacja jest

długotrwała i nie zawsze prowadzi do pełnego

przywrócenia utraconych funkcji. Optymalną

sytuacją jest prowadzenie jej w specjalistycznych

ośrodkach rehabilitacyjnych, jednak w polskich

warunkach czas oczekiwania na przyjęcie do takiego

ośrodka (kilka miesięcy) niweczy często wysiłki

pacjenta i rehabilitantów. Powinna być również

kontynuowana w warunkach domowych lub zakładu

opiekuńczo-leczniczego.

Postępowanie ogólne:

• monitorowanie czynności życiowych
• uzupełnianie niedoborów wodno-elektrolitowych
• monitorowanie ciśnienia tętniczego – u chorych z

udarem mózgu należy unikać gwałtownego
obniżania ciśnienia, ze względu na ryzyko
zmniejszenia przepływu mózgowego krwi

• przy współistniejącej gorączce obniżanie

temperatury ciała

• profilaktyka przeciwzakrzepowa
• leczenie przeciwdrgawkowe przy występowaniu

drgawek

• leczenie przeciwobrzękowe w przypadku

stwierdzenia objawów obrzęku mózgu

GUZY

MÓZGU

Co to jest guz mózgu?

Guz mózgu jest najczęściej wynikiem
przerzutu z nowotworu z innej części
organizmu. Pierwotne guzy mózgu to
oponiaki, glejaki, naczyniaki,
kostniaki lub gruczolaki

Objawy:

Większość guzów mózgu przebiega w

pierwszej fazie bezobjawowo. Skutkiem

nacisku guza na tkankę mózgową jest

długotrwały ból nasilający się pozycji leżącej,

napady padaczkowe, wymioty, zmiany

charakterologiczne, obniżenie sprawności

intelektualnej. Objawy różnią się w zależności

od miejsca występowania i rodzaju guza.

Mogą być to: utrata widzenia, zaburzenia

mowy, zmiany w odczuwaniu pozostałych

zmysłów, paraliż kończyn dolnych, zaburzenia

pamięci, utrata koordynacji ruchowej.

Leczenie:

Leczenie choroby zależy od rodzaju i
umiejscowienia guza. Jeśli to tylko
możliwe nowotwory mózgu usuwane
są chirurgicznie. Po operacji
stosowana jest dodatkowo chemio i
radioterapia. W przypadku guzów
umiejscowionych głęboko stosowana
jest chemoterapia i naświetlanie
promieniami laserowymi.

Inne metody leczenia:

• Ziołolecznictwo:

Jest pożyteczne w okresie rekonwalescencji.

• Akupunktura:

Używana jest w celu zmniejszenia dolegliwości

bólowych.
Może być stosowana w toku leczenia chemicznego lub

leczenia promieniami.

• Hipnoza i wizualizacje:

Dzięki stosowaniu tych technik można zmniejszyć bóle,

nudności i inne uciążliwe objawy.

• Samoleczenie:

Nie ma wpływu na istniejący guz, jednakże współpraca z

terapeutą zajmującym się zaburzeniami mowy lub

ćwiczeniami fizycznymi może w okresie

rekonwalescencji po operacji pomóc w zmniejszeniu

pewnych lub wszystkich objawów niepełnosprawności.

Glejak

Grupa nowotworów centralnego
układu nerwowego wywodzących się
z komórek glejowych (stanowiących
zrąb tkanki nerwowej i pełniącej
wobec neuronów funkcje podporowe,
odżywcze oraz naprawcze).

Nowotwory gleju gwiaździstego

(ok. 75% glejaków)

gwiaździak włosianokomórkowy czyli

najłagodniejsza pod względem histopatologicznym

postać glejaka, występująca w okolicy nerwów

wzrokowych, podwzgórza i pnia mózgu. Guz jest

wyraźnie odgraniczony od otoczenia. Wzrost dość

szybki.
gwiaździak włókienkowy - występuje u

dorosłych, wzrost stosunkowo powolny, zwykle

umiejscowiony w półkulach mózgu i pniu mózgu,

czasem w rdzeniu kręgowym. Często w części

centralnej guza widoczna jama. Niepromienioczuły.
gwiaździak tucznokomórkowy - występuje u

dorosłych w półkulach mózgu, przebieg szybszy niż

gwiaździaka włókienkowego.

glejak wielopostaciowy - jest najczęstszym (ok.

50%) złośliwym nowotworem wywodzącym się z

tkanki glejowej, rosnącym w półkulach mózgu,

najczęściej w płacie czołowym i skroniowym. Obraz

histopatologiczny urozmaicony, charakterystyczne

są duża atypia (złośliwość histologiczna), obszary

martwicy i liczne patologiczne naczynia krwionośne,

które mogą stać się źródłem wylewu krwi do mózgu.

Guz rośnie szybko, często szerzy się poprzez spoidło

wielkie na przeciwległą półkule mózgu (tzw. obraz

"motyla" w badaniach obrazowych), może dawać

przerzuty w obrębie centralnego układu nerwowego

drogą płynu mózgowo-rdzeniowego lub krwionośną.

Nowotwór o umiarkowanej promienioczułości. Szczyt

zachorowalności to V i VI dekada życia, z niewielką

przewagą mężczyzn.

Nowotwory gleju skąpowypustkowego

(ok. 10% glejaków)

skąpodrzewiak - rośnie najczęściej w okolicy

płatów czołowych mózgu w istocie białej. Mimo

powolnego wzrostu, może we wczesnej fazie

rozwoju szerzyć się przez spoidło wielkie na

przeciwległą półkulę mózgu (obraz "motyla" w

tomografii komputerowej). W późniejszych

okresach rozwoju nacieka korę mózgu i oponę

pajęczą. Pod względem histologicznym opisywany

jest jako przypominający wyglądem "żabi skrzek",

z charakterystycznymi mikrozwapnieniami

(widocznymi także na radiogramach) i licznymi

naczyniami krwionośnymi. Występuje u dorosłych,

dwukrotnie częściej u mężczyzn.

Nowotwory gleju wyściółkowego

(ok. 7% glejaków)

Guzy te wywodzą się z komórek wyściółki komór

mózgu i wyściółki kanału środkowego rdzenia

kręgowego.

• wyściółczak- pojawia się u dzieci i młodych

dorosłych. Charakterystyczną strukturą

histologiczną jest rozetkowaty układ komórek guza

wokół naczyń (pseudorozetki) lub wokół przestrzeni

wypełnionej rzęskami. Guz rośnie dosyć wolno.

• wyściółczak śluzowo-brodaweczkowaty- guz

lokalizuje się najczęściej w okolicy stożka

końcowego rdzenia kręgowego, nici końcowej. Guz

przebiega łagodnie, po usunięciu chirurgicznym

zwykle nie pojawiają się wznowy.

Klasyfikacja złośliwości glejaków wg WHO

składa się z 4 stopni, od łagodnych (I) do

najbardziej złośliwych (IV):

• I — Np. gwiaździak włosianokomórkowy

czy wyściółczak śluzowo brodaweczkowaty

• II — Np. gwiaździak włókienkowaty,

skąpodrzewiak, wyściółczak

• III —Np. gwiaździak anaplastyczny
• IV —Np. glejak wielopostaciowy

(najczęstszy glejak u dorosłych), rdzeniak

• Rokowanie w stopniu IV jest najgorsze, ze

średnim przeżyciem ok. 4 miesięcy.

Objawy:

• objawy kliniczne zależą w pierwszej kolejności od

umiejscowienia guza i obejmują:

• objawy ogólne (objawy wzmożonego ciśnienia

wewnątrzczaszkowego - bóle głowy, nudności i

wymioty najbardziej nasilone rano, zespół

psychoorganiczny - osłabienie sprawności

umysłowej, zaburzenia pamięci, uogólnione

napady padaczkowe; obrzęk mózgu)

• objawy ogniskowe, specyficzne dla lokalizacji guza

(niedowład, zaburzenia czucia, zaburzenia mowy,

wzroku, słuchu, objawy móżdżkowe - np.

zaburzenia równowagi, uszkodzenie nerwów

czaszkowych, ogniskowe napady padaczkowe)

Wysoko zróżnicowany glejak u 28-letniego

mężczyzny.

Leczenie:

• Im guz jest bardziej odgraniczony od

sąsiadujących tkanek, a tym samym
mniej rozlany (naciekający), tym
łatwiejszy jest chirurgiczny zabieg
usunięcia (resekcja).

• Stosuje się również chemioterapię,

radioterapię oraz terapie
eksperymentalne - m.in. terapie genowe,
immunoterapie czy wirusoterapie.

Oponiak

Zazwyczaj łagodny (w 90% I° wg WHO) nowotwór

ośrodkowego układu nerwowego, zwykle łatwy do

zoperowania, umiejscowiony w oponach mózgowo-

rdzeniowych mózgowia lub rdzenia kręgowego.

Oponiaki są najczęstszymi łagodnymi nowotworami

mózgu. Oponiaki pochodzą z komórek nabłonka

pokrywającego pajęczynówkę. Większość to postaci

sporadyczne, ale możliwe jest też występowanie

rodzinne. Są to nowotwory dorosłych, występujące

najczęściej w szóstej lub siódmej dekadzie życia;

częściej u kobiet niż mężczyzn, co jest łączone z

obecnością w komórkach receptorów dla

progesteronu. Zwiększone ryzyko wystąpienia

oponiaków obserwuje się u chorych na

nerwiakowłókniakowatość typu 2, w tych

przypadkach zmiany są często mnogie.

Zaobserwowano także pewien związek występowania

oponiaków z napromieniowaniem czaszki.

Większość zmian zlokalizowana jest poza

miąższem mózgu, wewnątrz czaszki lub kanału

kręgowego. Guzy mają postać twardych mas

dobrze odgraniczonych od przylegającego mózgu,

przytwierdzonych do opony twardej. Możliwy jest

naciek kości czaszki. Niekiedy w guzie obecne są

zwapnienia. Większość zmian jest mała (poniżej 2

cm).

Obraz guza w tomografii

komputerowej ze

wzmocnieniem kontrastowym.

Objawy:

Najczęstszym objawem jest wzrost ciśnienia

wewnątrzczaszkowego mogący prowadzić do

napadów padaczkowych a także wywoływać

ogniskowe objawy neurologiczne zależne od

umiejscowienia guza (notowano np. przypadki

porażenia spastycznego kończyn dolnych

spowodowanego obecnością oponiaka).

Większość małych guzów nie daje żadnych

objawów. Możliwe są nawroty po chirurgicznym

lub radiologicznym usunięciu, ale niemal

wszystkie oponiaki są zmianami łagodnymi,

złośliwienie jest wyjątkowo rzadkie.

Kostniak

Łagodny nowotwór kości, spotykany
w kościach czaszki, miednicy, łopatki,
w nasadach kości długich, w
paliczkach. Mnogie kostniaki są
charakterystyczne dla zespołu
Gardnera.

Naczyniak

Jest to nowotwór łagodny wywodzący się z układu

naczyń krwionośnych. Najczęściej spotykane są

naczyniaki niezłośliwe. Niezłośliwe naczyniaki

limfatyczne występują rzadko. Naczyniaki

krwionośne lub limfatyczne złośliwe spotykane są

wyjątkowo. Guzy naczyniakowe niezłośliwe nie

posiadają torebki. Rosną naciekając okoliczne

tkanki, nie powodują ich destrukcji. Mogą

występować pojedynczo lub jako zmiana mnoga.

Często stanowią wadę wrodzoną. W dużym

odsetku lokalizują się w granicach unerwienia

nerwu podoczodołowego i nerwu szczękowego

Niezłośliwe:

• Najczęściej występującym jest naczyniak

krwionośny włośniczkowy. Może występować na

skórze, błonach śluzowych, w wątrobie, w mózgu lub

oponach mózgowych. Zbudowany jest z gęstej sieci

mikroskopijnych, prymitywnych naczyń krwionośnych,

wyścielonych jedną warstwą śródbłonka.

• Naczyniak krwionośny jamisty często w skórze,

mięśniach szkieletowych, w wątrobie lub w kościach.

Ma postać cienko- lub grubościennych jam

wypełnionych krwią.

• Naczyniak groniasty jest rzadkim nowotworem,

lokalizującym się przeważnie w mózgu lub oponach

mózgowych. Zbudowany jest ze splotów tętniczo-

żylnych, między którymi mogą wytwarzać się

połączenia

• Naczyniakomięśniak gładkokomórkowy

najczęściej lokalizuje się w okolicach przegubów,

rośnie powoli, niekiedy bolesny. Występuje rzadko.

Zbudowany z prymitywnych naczyń otoczonych

komórkami mięśni gładkich.

• Obłoniak - najczęściej zlokalizowany w skórze i w

tkankach miękkich. Zbudowany z komórek

przydanki.

• Kłębczak - występuje najczęściej podskórnie na

granicy paznokci, na twarzy i w okolicy uszu. Bogato

unerwiony i wrażliwy na ucisk. Wywodzący się z

komórek mioepitelialnych. Rozrasta się do średnicy

kilku milimetrów.

• Ziarniniak naczyniowy- zbudowany z

cienkościennych naczyń o dużej średnicy

otoczonych naciekiem zapalnym. Występuje

najczęściej na błonie śluzowej jamy ustnej u kobiet

w okresie dojrzewania, ciąży lub menopauzy.

Złośliwe:

• Śródbłoniak krwionośny złośliwy- nowotwór

wybitnie złośliwy. Przerzutuje drogą krwionośną.
Najczęściej lokalizuje się w tarczycy, śledzionie,
wątrobie, sutku.

• Obłoniak złośliwy - występuje zdecydowanie

rzadziej niż postać łagodna

.

Leczenie:

Naczyniaki usuwa się operacyjnie:
skalpelem, metodą krioterapii bądź
laserem. Naczyniaki jamiste mogą
ustępować samoistnie; wskazane jest
stosowanie ucisku lub powtarzanych
urazów, co przyspiesza wchłanianie.

Gruczolak

Łagodny nowotwór nabłonkowy,
wywodzący się z nabłonka gruczołów
wydzielania zewnętrznego i
wewnętrznego oraz z przewodów
tych gruczołów, zwykle otorbiony.
Najczęstsza lokalizacja to: przysadka
mózgowa, tarczyca, przytarczyce,
kora nadnerczy, wyspy trzustkowe,
przewód pokarmowy

.