WYKŁAD IV

Diagnoza psychologiczna w

różnych subdyscyplinach

psychologii

PSYCHOLOGIA ZDROWIA

Psychologiczne aspekty zdrowia i choroby
powinny być badane w sytuacjach

klinicznych

(reakcje na chorobę) i w sytuacjach

życiowych

(zachowania zdrowotne i ich

modyfikacja)

ważnych ze zdrowotnego punktu widzenia

Trudności metodologiczne
• Ograniczenia w wyjaśnianiu wariancji

zmiennej zależnej, czyli w

poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie

dlaczego

Przyczyny:
- Problematyka wymagająca wyjaśnienia
interdyscyplinarnego, które jest w dużej mierze

nierealne ze względu na bariery organizacyjne,

psychologiczne, socjologiczne i finansowe.

Badania mają charakter monodyscyplinarny

• Skomplikowana sieć zależności

zachodzących w warunkach naturalnych

Zakres wyjaśnianej wariancji jest mały,
najczęściej sięga wartości 10 – 20 %, za
sukces uważa wyjaśnienie 30% wariancji

jakości

życia po operacji pomostowania aortalno-
wieńcowego czy stosowanie się pacjentów do

zaleceń

lekarskich

• Reprezentatywność badanej

próby dla populacji, na którą
chce się uogólniać wyniki badań

Dwa problemy:
- Brak operatu losowania – czyli spisu

osób dotkniętych określoną chorobą

- Dominacja doboru celowego

• Wymóg manipulowania

zmienną niezależną jest
rzadko spełniany w badaniach

Odpowiednikiem grupy

eksperymentalnej jest

grupa dotknięta określoną chorobą

Zasady prowadzenia badań w
psychologii zdrowia

• Podejście kliniczne – punkt wyjścia i inspiracja

do dalszych badań uwzględniających procedury

bardziej zaawansowane metodologicznie

• Badania podłużne – dostarczają znacznie

mocniejszych podstaw do wnioskowania w

kategoriach przyczynowo-skutkowych,

wymagają planu badawczego, w którym pomiar

czynnika hipotetycznie uważanego za

przyczynę będzie wyprzedzało w czasie pomiar

postulowanych przez badacza skutków

• Badania prospektywne

chorzy

T1 T 2
porównania
1. ocena stanu ocena stanu czynników
zdrowia zdrowia ryzyka

2. ocena czynników
ryzyka

zdrowi

Badania prowadzi się w grupie osób

zdrowych

celem oceny domniemanych psychospołecznych
czynników ryzyka choroby i stanu zdrowia , po

kilku

latach prowadzi się ponowne badania cele
wyodrębnienia podgrupy która zachorowała,
następnie porównuje się czynniki ryzyka w obu
grupach aby określić przyczyny zachorowania

• Badania retrospektywne – mają charakter

przekrojowy

W badaniach uczestniczą grupy osób

chorych

i zdrowych, przeprowadza się diagnozę
czynników psychospołecznych stanowiących
hipotetyczne przyczyny choroby. Zakłada się
że różnice te istniały przed zachorowaniem,

nie

wiadomo czy są one przyczyną czy skutkiem
choroby

• Modelowanie strukturalne

Umożliwia weryfikację przyjętego

teoretycznego

modelu zależności np. polietiologiczny

model

zdrowia i choroby. Złożoność modeli

utrudnia ich

całościową weryfikację

• Interpretacyjna analiza

fenomenologiczna

(narracja i dyskurs to podstawowe

metody)

Ludzie nie spostrzegają rzeczywistości w sposób
bierny, lecz raczej są skłonni interpretować i
rozumieć własny świat, tworząc własne

opowieści

biograficzne

•

Badania ewaluacyjne

-

Eksperyment naturalny (opracowanie programu interwencyjnego,

dwie grupy równoważne, badanie pre i posttestowe)

Ograniczenia – wiele zmiennych zakłócających

-

Metoda jednego przypadku (terapia indywidualna)

1.

Plan powrotny: ustalenie poziomu problematycznego zachowania,

wprowadzenie terapii i pomiar, zaprzestanie terapii i pomiar,

ponowne wprowadzenie terapii i pomiar

2.

Plan wielokrotnego oddziaływania: ustalenie poziomu wyjściowego

kilku zachowań, wprowadzenie terapii jednego z nich, pomiar

wszystkich zachowań, wprowadzenie terapii kolejnego trudnego

zachowania (małe kroki)

3.

Analiza serii czasowej: pomiar wyjściowy trwa przez dłuższy czas,

wprowadzenie terapii i jej kontynuowanie, zakończenie terapii i

kontynuowanie pomiarów