SYSTEM DYDAKTYCZNY

SYSTEM DYDAKTYCZNY

( system nauczania – uczenia się)

( system nauczania – uczenia się)

Całokształt zasad

Całokształt zasad

organizacyjnych oraz

organizacyjnych oraz

treść, metody, środki nauczania

treść, metody, środki nauczania

– uczenia

– uczenia

się, tworzące spójną

się, tworzące spójną

wewnętrznie strukturę

wewnętrznie strukturę

i podporządkowane realizacji

i podporządkowane realizacji

społecznie

społecznie

akceptowanych celów

akceptowanych celów

kształcenia

kształcenia

Podział

Podział

nowożytnych systemów

nowożytnych systemów

dydaktycznych:

dydaktycznych:

1.

1.

System tradycyjny

System tradycyjny

2.

2.

System nowego

System nowego

wychowania

wychowania

3.

3.

System współczesny

System współczesny

Podsystemy

Podsystemy

systemu tradycyjnego:

systemu tradycyjnego:

-

Koncepcje opracowane przez

Koncepcje opracowane przez

Sturma,

Sturma,

-

J. A. Komeńskiego,

J. A. Komeńskiego,

-

J. H. Pestalozziego,

J. H. Pestalozziego,

-

A. Bella,

A. Bella,

-

J. Lancastra,

J. Lancastra,

-

A przede wszystkim

A przede wszystkim

J.F. Herbarta

J.F. Herbarta

Podsystemy

Podsystemy

nowego wychowania

nowego wychowania

1.

1.

Szkoła pracy G. Kerchensteinera

Szkoła pracy G. Kerchensteinera

2.

2.

Szkoła na miarę dziecka

Szkoła na miarę dziecka

3.

3.

Szkoła twórcza

Szkoła twórcza

4.

4.

Koncepcje

Koncepcje

J. Deweya

J. Deweya

Podsystemy

Podsystemy

współczesnego systemu dydakt.:

współczesnego systemu dydakt.:

Np.:

Np.:

1.

1.

Podsystem Freineta,

Podsystem Freineta,

2.

2.

Podsystem nauczania

Podsystem nauczania

programowanego

programowanego

DYDAKTYKA HERBARTOWSKA,

DYDAKTYKA HERBARTOWSKA,

JAKO TEORETYCZNA PODSTAWA

JAKO TEORETYCZNA PODSTAWA

TZW. SZKOŁY TRADYCYJNEJ

TZW. SZKOŁY TRADYCYJNEJ

Herbart próbował skonstruować

Herbart próbował skonstruować

„ naukowy system

„ naukowy system

pedagogiki” oparty na dorobku

pedagogiki” oparty na dorobku

teoretycznym etyki

teoretycznym etyki

i psychologii.

i psychologii.

Etyka miała wyznaczać cel wychowania,

Etyka miała wyznaczać cel wychowania,

a psychologia drogi i środki wiodące do

a psychologia drogi i środki wiodące do

tego celu.

tego celu.

Głównym zadaniem kierowania

Głównym zadaniem kierowania

jest:

jest:

-

stałe zatrudnianie dzieci,

stałe zatrudnianie dzieci,

-

organizoweanie dla nich zajęć,

organizoweanie dla nich zajęć,

-

pielęgnacja ich fizycznego

pielęgnacja ich fizycznego

rozwoju,

rozwoju,

-

wdrażanie do porządku.

wdrażanie do porządku.

Najwyższym celem wychowania

Najwyższym celem wychowania

wg Herbarta jest:

wg Herbarta jest:

ukształtowanie silnych moralnie

ukształtowanie silnych moralnie

charakterów

charakterów

.

.

Służą temu:

Służą temu:

- kierowanie dziećmi,

- kierowanie dziećmi,

- karność

- karność

- nauczanie.

- nauczanie.

Karność

Karność

stanowi konieczny warunek

stanowi konieczny warunek

wyrobienia u każdego

wyrobienia u każdego

wychowanka

wychowanka

moralności opartej na silnym

moralności opartej na silnym

charakterze, tzn

charakterze, tzn

najwyższego celu wychowania

najwyższego celu wychowania

Nauczanie wychowujące

Nauczanie wychowujące

ma podstawowe znaczenie

ma podstawowe znaczenie

dla

dla

formowania

formowania

silnych charakterów.

silnych charakterów.

Wychowania nie należy oddzielać

Wychowania nie należy oddzielać

od

od

nauczania

nauczania

Wartość nauczania

Wartość nauczania

wychowującego

wychowującego

polega przede wszystkim na wiązaniu

polega przede wszystkim na wiązaniu

wiedzy z rozwojem uczuć i woli dzieci.

wiedzy z rozwojem uczuć i woli dzieci.

Herbart uważał, że:

Herbart uważał, że:

-

nie istnieją jakiekolwiek dziedziczne

nie istnieją jakiekolwiek dziedziczne

czy nabyte dyspozycje psychiczne,

czy nabyte dyspozycje psychiczne,

-

całe życie psychiczne składa się

całe życie psychiczne składa się

z wyobrażeń.

z wyobrażeń.

Wyobrażenia

Wyobrażenia

uważano za siły, które mogą być ze sobą

uważano za siły, które mogą być ze sobą

zgodne lub przeciwstawne.

zgodne lub przeciwstawne.

Gdy wyobrażenia są zgodne rodzi się

Gdy wyobrażenia są zgodne rodzi się

uczucie

uczucie

przyjemności,

przyjemności,

Natomiast ich niezgodność wywołuje

Natomiast ich niezgodność wywołuje

uczucie

uczucie

przykrości.

przykrości.

Efektywność

Efektywność

nauczania zależy od

nauczania zależy od

stopni formalnych

stopni formalnych

Stopnie formalne nauczania

Stopnie formalne nauczania

wg Herbarta

wg Herbarta

1.

1.

Jasność

Jasność

2.

2.

Kojarzenie

Kojarzenie

3.

3.

System

System

4.

4.

Metoda

Metoda

Nazwy te dość jednoznacznie wskazują,

Nazwy te dość jednoznacznie wskazują,

co

co

w jakiej kolejności n-l ma robić na lekcji.

w jakiej kolejności n-l ma robić na lekcji.

Stopnie formalne nauczania

Stopnie formalne nauczania

wg Reina

wg Reina

1.

1.

Przygotowanie

Przygotowanie

2.

2.

Podanie

Podanie

3.

3.

Powiązanie

Powiązanie

4.

4.

Zebranie

Zebranie

5.

5.

Zastosowanie

Zastosowanie

Formalizm i rygoryzm

Formalizm i rygoryzm

To kolejne cechy Herbartyzmu.

To kolejne cechy Herbartyzmu.

Narzucano nauczycielowi ciasny

Narzucano nauczycielowi ciasny

schemat

schemat

toku lekcji tłumiąc ich inwencję

toku lekcji tłumiąc ich inwencję

organizacyjną i metodyczną.

organizacyjną i metodyczną.

Koncepcja Herbarta

Koncepcja Herbarta

była próbą teoretycznego opracowania

była próbą teoretycznego opracowania

procesu kształcenia (nauczania– uczenia

procesu kształcenia (nauczania– uczenia

się).

się).

Rozpowszechniła się w poł. XIX w.,

Rozpowszechniła się w poł. XIX w.,

a upadła wraz z cesarstwem niemieckim,

a upadła wraz z cesarstwem niemieckim,

któremu służyła.

któremu służyła.

Z ostrą krytyką spotkała się dopiero na

Z ostrą krytyką spotkała się dopiero na

przełomie XIX i XX w.

przełomie XIX i XX w.

W Herbartyźmie

W Herbartyźmie

celem wychowania:

celem wychowania:

jest nie tyle rozwój indywidualnych

jest nie tyle rozwój indywidualnych

zdolności i zainteresowań

zdolności i zainteresowań

poznawczych

poznawczych

uczniów, co raczej przekazywanie

uczniów, co raczej przekazywanie

wiedzy.

wiedzy.

Ten krytyczny osąd Herbartyzmu

Ten krytyczny osąd Herbartyzmu

utrzymuje się do dzisiaj.

utrzymuje się do dzisiaj.

DYDAKTYKA DEWEYOWSKA, JAKO

DYDAKTYKA DEWEYOWSKA, JAKO

TEORETYCZNA PODSTAWA SZKOŁY

TEORETYCZNA PODSTAWA SZKOŁY

PROGRESYWISTYCZNEJ.

PROGRESYWISTYCZNEJ.

Na przełomie XIX i XX w. dydaktyka

Na przełomie XIX i XX w. dydaktyka

herbartowska stała się przedmiotem ostrej

herbartowska stała się przedmiotem ostrej

krytyki.

krytyki.

Potępiono rygoryzm i autorytaryzm szkoły

Potępiono rygoryzm i autorytaryzm szkoły

zbudowanej na jej założeniach,

zbudowanej na jej założeniach,

Postulując:

Postulując:

1. stworzenie „szkoły dla życia i przez

1. stworzenie „szkoły dla życia i przez

życie”.

życie”.

c.d. postulatów

c.d. postulatów

szkoły progresywistycznej

szkoły progresywistycznej

2. Dominujący w tradycyjnej szkole

2. Dominujący w tradycyjnej szkole

intelektualizm

intelektualizm

i naukę książkową usiłowano zastąpić

i naukę książkową usiłowano zastąpić

„

„

autentyczną pracą i wszechstronnym,

autentyczną pracą i wszechstronnym,

twórczym

twórczym

wysiłkiem uczniów”.

wysiłkiem uczniów”.

c.d. postulatów

c.d. postulatów

szkoły progresywistycznej

szkoły progresywistycznej

3. Oderwane od potrzeb i

3. Oderwane od potrzeb i

zainteresowań uczniów programy

zainteresowań uczniów programy

nauczania oraz

nauczania oraz

nieprzystosowane do możliwości

nieprzystosowane do możliwości

psychicznych dzieci metody i środki

psychicznych dzieci metody i środki

pracy dydakt., typowe dla „ szkoły

pracy dydakt., typowe dla „ szkoły

herbartowskiej”, przebudować w

herbartowskiej”, przebudować w

myśl hasła „szkoła na miarę

myśl hasła „szkoła na miarę

dziecka”.

dziecka”.

Uogólniając, domagano się szkoły,

Uogólniając, domagano się szkoły,

która by:

która by:

1.

1.

Uwzględniała zainteresowania uczniów,

Uwzględniała zainteresowania uczniów,

2.

2.

Rozwijała ich umysły, uczucia, wolę,

Rozwijała ich umysły, uczucia, wolę,

3.

3.

Uczyła myśleć i działać,

Uczyła myśleć i działać,

4.

4.

Była miejscem swobodnej, twórczej

Była miejscem swobodnej, twórczej

pracy,

pracy,

5.

5.

Wdrażała do współdziałania,

Wdrażała do współdziałania,

6.

6.

Indywidualizowała treść i tempo nauki,

Indywidualizowała treść i tempo nauki,

Uogólniając, domagano się szkoły,

Uogólniając, domagano się szkoły,

która by:

która by:

1.

1.

Rozwijała aktywność uczniów,

Rozwijała aktywność uczniów,

2.

2.

Nie przedkładała przekazywanej wiedzy

Nie przedkładała przekazywanej wiedzy

nad rozwój samodzielnego myślenia,

nad rozwój samodzielnego myślenia,

3.

3.

Wdrażała do dostrzegania,

Wdrażała do dostrzegania,

formułowania i rozwiązywania

formułowania i rozwiązywania

problemów teoretycznych i

problemów teoretycznych i

praktycznych oraz przygotowywała

praktycznych oraz przygotowywała

uczniów do aktywnego uczestnictwa w

uczniów do aktywnego uczestnictwa w

życiu społecznym.

życiu społecznym.

Amerykanin, J. Dewey

Amerykanin, J. Dewey

1. Opracował założenia koncepcji

1. Opracował założenia koncepcji

dydaktycznej, zwanej „postępową”

dydaktycznej, zwanej „postępową”

( progresywną lub

( progresywną lub

progresywistyczną).

progresywistyczną).

2. W 1985 r. założył w Chicago szkołę

2. W 1985 r. założył w Chicago szkołę

eksperymentalną.

eksperymentalną.

3. Główny akcent położył na rozwój

3. Główny akcent położył na rozwój

aktywności dzieci przede wszystkim

aktywności dzieci przede wszystkim

na wzajęciach praktycznych.

na wzajęciach praktycznych.

Nauczyciel,

Nauczyciel,



Powinien tak przygotowywać i

Powinien tak przygotowywać i

prowadzić lekcje dowolnego

prowadzić lekcje dowolnego

przedmiotu, aby uczniowie mogli :

przedmiotu, aby uczniowie mogli :



odczuć określona trudność,

odczuć określona trudność,



zdefiniować ją,

zdefiniować ją,



formułować pomysły jej

formułować pomysły jej

przezwyciężenia (hipotezy),

przezwyciężenia (hipotezy),



sprawdzać te pomysły,

sprawdzać te pomysły,



wyprowadzać na tej podstawie wnioski

wyprowadzać na tej podstawie wnioski

Stopnie formalne nauczania

Stopnie formalne nauczania

wg Reina

wg Reina

1.

1.

Przygotowanie

Przygotowanie

2.

2.

Podanie

Podanie

3.

3.

Powiązanie

Powiązanie

4.

4.

Zebranie

Zebranie

5.

5.

Zastosowanie

Zastosowanie

Stopnie formalne nauczania

Stopnie formalne nauczania

wg Deweya

wg Deweya

1.

1.

Doprowadzenie do odczucia

Doprowadzenie do odczucia

trudności

trudności

2.

2.

Sformułowanie problemu

Sformułowanie problemu

3.

3.

Wyciągnięcie hipotezy

Wyciągnięcie hipotezy

4.

4.

Weryfikacja hipotezy

Weryfikacja hipotezy

5.

5.

Działanie zgodne z obrana

Działanie zgodne z obrana

hipotezą

hipotezą

Podstawowe cechy nauczania

Podstawowe cechy nauczania

realizowanego zgodnie z

realizowanego zgodnie z

założeniami dydaktyki tradycyjnej

założeniami dydaktyki tradycyjnej

1.

1.

Podział treści nauczania na

Podział treści nauczania na

przedmioty

przedmioty

2.

2.

Przekaz wiedzy przez nauczyciela

Przekaz wiedzy przez nauczyciela

3.

3.

Uczniowie są na ogół pasywni

Uczniowie są na ogół pasywni

4.

4.

Uczniowie nie decydują o doborze

Uczniowie nie decydują o doborze

treści nauczania

treści nauczania

5.

5.

Dominuje uczenie się pamięciowe

Dominuje uczenie się pamięciowe

Podstawowe cechy nauczania

Podstawowe cechy nauczania

realizowanego zgodnie z

realizowanego zgodnie z

założeniami dydaktyki tradycyjnej

założeniami dydaktyki tradycyjnej

6. Zachęcać uczniów do nauki mają motywy

6. Zachęcać uczniów do nauki mają motywy

zewnętrzne, głównie stopnie

zewnętrzne, głównie stopnie

7. Częsta kontrola wyników nauczania

7. Częsta kontrola wyników nauczania

8. Współzawodnictwo

8. Współzawodnictwo

9. Szkoła jest jedynym terenem uczenia się,

9. Szkoła jest jedynym terenem uczenia się,

tylko prace domowe wykonywane są poza

tylko prace domowe wykonywane są poza

nią

nią

10. Słaby nacisk na samorzutną twórczość

10. Słaby nacisk na samorzutną twórczość

uczniów.

uczniów.

Podstawowe cechy nauczania

Podstawowe cechy nauczania

realizowanego zgodnie z założeniami

realizowanego zgodnie z założeniami

dydaktyki progresywistycznej

dydaktyki progresywistycznej

1. Podział treści nauczania na

1. Podział treści nauczania na

interdyscyplinarne bloki

interdyscyplinarne bloki

2. Samodzielne zdobywanie wiedzy

2. Samodzielne zdobywanie wiedzy

przez uczniów, nauczyciel pełni

przez uczniów, nauczyciel pełni

przeważnie rolę obserwatora pracy

przeważnie rolę obserwatora pracy

dzieci i młodzieży

dzieci i młodzieży

3. Uczniowie są aktywni

3. Uczniowie są aktywni

4. Uczniowie maja pewien wpływ na

4. Uczniowie maja pewien wpływ na

dobór tresci nauczania

dobór tresci nauczania

Podstawowe cechy nauczania

Podstawowe cechy nauczania

realizowanego zgodnie z założeniami

realizowanego zgodnie z założeniami

dydaktyki progresywistycznej

dydaktyki progresywistycznej

5. Dominuje uczenie się oparte na

5. Dominuje uczenie się oparte na

rozwiązywaniu problemów

rozwiązywaniu problemów

6. Pobudzać uczniów do nauki mają

6. Pobudzać uczniów do nauki mają

motywy wewnętrzne, w tym potrzeby

motywy wewnętrzne, w tym potrzeby

i zainteresowania poznawcze

i zainteresowania poznawcze

7. Niezbyt częsta kontrola wyników

7. Niezbyt częsta kontrola wyników

nauczania, nacisk na samokontrolę

nauczania, nacisk na samokontrolę

8. Współpraca

8. Współpraca

Podstawowe cechy nauczania

Podstawowe cechy nauczania

realizowanego zgodnie z założeniami

realizowanego zgodnie z założeniami

dydaktyki progresywistycznej

dydaktyki progresywistycznej

9. Szkoła jest głównym, ale nie

9. Szkoła jest głównym, ale nie

jedynym miejscem uczenia się

jedynym miejscem uczenia się

10. Silny nacisk na samorzutną

10. Silny nacisk na samorzutną

twórczość uczniów

twórczość uczniów

Dydaktyka współczesna, jako

Dydaktyka współczesna, jako

teoretyczna podstawa szkoły

teoretyczna podstawa szkoły

obecnej

obecnej

Dydaktyka współczesna różni się od

Dydaktyka współczesna różni się od

dydaktyki tradycyjnej i progresywistycznej, ale

dydaktyki tradycyjnej i progresywistycznej, ale

nie

nie

odrzuca wszystkich założeń i postulatów,

odrzuca wszystkich założeń i postulatów,

jak np.. herbartowskiego postulatu

jak np.. herbartowskiego postulatu

zaznajamiania uczniów z podstawami

zaznajamiania uczniów z podstawami

usystematyzowanej wiedzy, czy

usystematyzowanej wiedzy, czy

progresywistycznego zalecenia, aby

progresywistycznego zalecenia, aby

aktywizować

aktywizować

dzieci w procesie nauczania.

dzieci w procesie nauczania.

Różnice między dydaktyką

Różnice między dydaktyką

współczesną a jej poprzedniczkami

współczesną a jej poprzedniczkami

1.

1.

Łączenie w spójną całość

Łączenie w spójną całość

elementów poznania zmysłowego,

elementów poznania zmysłowego,

umysłowego i działania uczniów.

umysłowego i działania uczniów.

2.

2.

Miejsce intelektualistycznej i

Miejsce intelektualistycznej i

mechanistycznej psychologii

mechanistycznej psychologii

Herbarta oraz deweyowskiego

Herbarta oraz deweyowskiego

behawioryzmu zajęła w dydaktyce

behawioryzmu zajęła w dydaktyce

współczesnej psychologia

współczesnej psychologia

rozumiana, jako nauka o wyższych

rozumiana, jako nauka o wyższych

czynnościach istot żywych.

czynnościach istot żywych.

Różnice między dydaktyką

Różnice między dydaktyką

współczesną a jej poprzedniczkami

współczesną a jej poprzedniczkami

3. We współczesnym systemie dydaktycznym

3. We współczesnym systemie dydaktycznym

nie sprowadza się procesu kształcenia do

nie sprowadza się procesu kształcenia do

przekazania tzw. gotowej wiedzy, ani też nie

przekazania tzw. gotowej wiedzy, ani też nie

rezygnuje z kierowania czynnościami

rezygnuje z kierowania czynnościami

poznawczymi dzieci i młodzieży.

poznawczymi dzieci i młodzieży.

Zakłada się, że uczniowie powinni sobie

Zakłada się, że uczniowie powinni sobie

przyswoić podstawy usystematyzowanej

przyswoić podstawy usystematyzowanej

wiedzy oraz zdobywać określone

wiedzy oraz zdobywać określone

umiejętności w drodze samodzielnych

umiejętności w drodze samodzielnych

poczynań poznawczych.

poczynań poznawczych.

Różnice między dydaktyką

Różnice między dydaktyką

współczesną a jej

współczesną a jej

poprzedniczkami

poprzedniczkami

4. Dydaktyka w. eksponuje

4. Dydaktyka w. eksponuje

nieodzowność respektowania przy

nieodzowność respektowania przy

doborze treści kształcenia zarówno

doborze treści kształcenia zarówno

potrzeb społ., jak i indywidualnych, a

potrzeb społ., jak i indywidualnych, a

ponadto przeciwstawia się

ponadto przeciwstawia się

podporządkowaniu zmiennym, a

podporządkowaniu zmiennym, a

czasami nawet kapryśnym

czasami nawet kapryśnym

zainteresowaniom uczniów.

zainteresowaniom uczniów.

Podkreśla jednak, że niektóre

Podkreśla jednak, że niektóre

zainteresowania należy kształtować

zainteresowania należy kształtować

.

.

Różnice między dydaktyką

Różnice między dydaktyką

współczesną a jej poprzedniczkami

współczesną a jej poprzedniczkami

5. Podkreślano celowość

5. Podkreślano celowość

całościowego nauczania w

całościowego nauczania w

klasach początkowych, a

klasach początkowych, a

przedmiotowego powyżej tego

przedmiotowego powyżej tego

szczebla.

szczebla.

Różnice między dydaktyką

Różnice między dydaktyką

współczesną a jej

współczesną a jej

poprzedniczkami

poprzedniczkami

6. Dydaktyka w. podkreśla rolę

6. Dydaktyka w. podkreśla rolę

stosowania różnych form

stosowania różnych form

organizacyjnych nauczania, a

organizacyjnych nauczania, a

więc nauczania indywidualnego,

więc nauczania indywidualnego,

grupowego i masowego

grupowego i masowego

Różnice między dydaktyką

Różnice między dydaktyką

współczesną a jej poprzedniczkami

współczesną a jej poprzedniczkami

7. Dydaktyka w. wyznacza

7. Dydaktyka w. wyznacza

nauczycielowi

nauczycielowi

kierowniczą rolę w procesie

kierowniczą rolę w procesie

kształcenia, czemu nie musi

kształcenia, czemu nie musi

służyć ograniczenie

służyć ograniczenie

samodzielności myślenia i

samodzielności myślenia i

działania uczniów.

działania uczniów.