ROZWÓJ SYSTEMÓW DYDAKTYCZNYCH (wg W. Okonia)

Zauważa się rozwój wielu systemów dydaktycznych ciągu ostatnich 300 lat - mają one wpływ na praktykę kształcenia i wychowania na wszystkich szczeblach nauki.

Najważniejsze z nich:

JAN AMOS KOMEŃSKI

- uważał dydaktykę za jedyną naukę pedagogiczną

- termin DYDAKTYKA - po raz pierwszy w tytule „Wielka dydaktyka” przedstawiająca „uniwersalną sztukę nauczania wszystkich wszystkiego”

- walczył o prawa każdego człowieka do edukacji

- domagał się wykształcenia ogólnego - wszechstronnego, użytecznego

- sensualistyczna teoria poznania - wiedza nabywana musi być poprzez świadectwo zmysłów (zasada poglądowości - nauczyciel ma udostępniać zmysłom ucznia: wzrokowi to co widzialne, dotykowi to co namacalne, itp.)

- udoskonalił i uzasadnił klasowo-lekcyjny system nauki szkolnej: wyodrębnił 4 sześcioletnie szczeble:

- szkoła macierzysta (do 6 roku życia) - pod kierunkiem matki

- szkoła języka ojczystego (6-12 r. ż.) - znajdująca się w każdym mieście i wsi

- szkoła języka łacińskiego (12-18 r. ż.) - dostępna tylko dla dzieci zdolnych

- akademia (do 24 r. ż.) - dostępna tylko dla dzieci zdolnych

- dla wszystkich tych szczebli opracował nowe programy kształcenia

JAN JAKUB ROUSSEAU

- bojownik o prawo dziecka do aktywności i swobodnego rozwoju

- edukacja odpowiadająca potrzebom i zainteresowaniom rozwijającego się dziecka

- przesunięcie wychowania umysłowego dziecka po 12 r. ż.

- w młodszym wieku należy rozwijać zmysły

- 12-15 lat - rozbudzanie zainteresowania nauka; należy uczyć tego co potrzebne - przyrodoznawstwo, czytanie, pisanie, arytmetyka, geometria, rzemiosło, praca na roli

JAN HENRYK PESTALOZZI

- nauczanie oparte na psychologii dziecka - poczynania wychowawcze powinny być dostosowane do odpowiednich stopni rozwoju sił dziecka

- główny cel nauczania to rozwój moralności i umysłu

- 4 momenty w procesie nauczania:

- spostrzeganie przedmiotów

- kształtowanie wyobrażeń tych przedmiotów (ich liczby, kształtu)

- porównywanie przedmiotów i kształtowanie pojęć

- nazywanie przedmiotów(słowo), rozwijanie mowy

- podstawą i punktem wyjścia jest spostrzeganie, a jego elementarne środki to: liczba, kształt i słowo

- stąd popierał naukę o rzeczach opartą na poznawaniu ich z otoczenia za pomocą liczenia, mierzenia i nazywania, dlatego wprowadził do nauczania początkowego takie aktywności jak obserwowanie, rysowania, dokonywanie pomiarów, wytwarzanie przedmiotów

JAN FRYDERYK HERBART

- system pedagogiczny oparty na etyce i psychologii; główny cel wychowania to ukształtowanie moralnego charakteru za pomocą kierowania dziećmi, karnością i nauczania wychowującego

- 4 stopnie formalne:

- jasność - pozwala zatrzymać się przy każdym szczególe i go zrozumieć

- kojarzenie - wiązanie nowego materiału z już przyswojonym

- system - uporządkowanie przyswojonego materiału

- metoda - ma zastosowanie w wykonywaniu zadań i prac - sprawdzenie przyswojonej wiedzy

- traktował je jako sposoby uczenia się, nie mogą się one wzajemnie wykluczać, występują w podanym porządku w każdym przedmiocie

JAN WŁADYSŁAW DAWID

- 3 momenty w trakcie poznawania przedmiotów (podstawowy proces psychiczny):

1. Przyjmowanie zewnętrznych podniet jako wrażeń i spostrzeżeń	SPOSTRZEGANIE, czyli liczba, kształt własności dynamiczne (ruch, rozwój), optyczne (światło, barwa, przezroczystość), akustyczne
2. Przeróbka wewnętrzna podniet na drodze wyobrażania pojmowania, uogólniania, wnioskowania	SŁOWO, czyli tworzenie pojęcia, definicji, praw, reguł
3. Reakcja ruchowa na te podniety	DZIAŁANIE, czyli zastosowanie

- domagał się oparcia nauczania na poznaniu zmysłowym, umysłowym i działalności praktycznej

JOHN DEWEY

- swoje poglądy pedagogiczne wiązał z praktyką szkolną

- w Chicago zainicjował 7-letni eksperyment, gdzie wzorem dla szkoły był dom wiejski, gdzie dzieci uczyły się przez działanie praktyczne, gromadziły doświadczenie biorąc udział w różnorodnych pracach (np. obróbka drewna i metalu, włókiennictwo, gotowanie)

- stopnie formalne jako etapy myślenia wg których zaczęto budować lekcje szkolne:

- odczucie trudności

- wykrycie jej i określenie

- nasuwanie się możliwego rozwiązania

- wyprowadzanie wniosków przypuszczalnego rozwiązania

- dalsze obserwacje i eksperymenty prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia przypuszczenia

SERGIUSZ HESSEN

- koncepcja wykształcenia ogólnego na 3 szczeblach:

Klasa 1-4 (wiek dziecka: 7-10 lat)	KURS EPIZODYCZNY: - pobudzanie zainteresowania zdobywaniem wiedzy; - nauka o kraju rodzinnym jako o całości; - od kl. 3 - przyroda i kultura; - od kl. 4 - język, matematyka, przyroda, geografia, historia, śpiew, ćwiczenia cielesne; - wszystko prowadzone przez jednego nauczyciela;
Klasa 5-12	KURS SYSTEMATYCZNY - analiza materiału z kursu epizodycznego (wyprowadzanie nowych twierdzeń i praw)
Poziom uniwersytecki	KURS NAUKOWY - opanowanie metody badań naukowych; już nie uczenie się, a zajmowanie się nauką

CELESTYN FREINET

- czas jego działalności był płodny dla dydaktyki światowej (Montessori, Claparede, Dewey, Piaget, Parkhurst, itd.)

- postulował przystosowanie szkoły do dziecka, gdzie do aktywności potrzebny jest zarówno nauczyciel jak i odpowiednio wyposażone środowisko, w którym dziecko samo staje się twórcą (tworzy własne podręczniki, dzieła sztuki, techniki)

- swoboda wyboru tematu interesujących zajęć

- 3 fazy w rozwoju dziecka:

- faza prób i błędów - po omacku; powtarzanie czynności dających powodzenie, unikanie tych kończących się rozczarowaniem

- faza urządzania się - wprowadzanie ładu do działań na bazie nagrodzonych doświadczeń

- faza zabawy-pracy - do pracy przygotowuje się przez zabawę

- wyposażenie szkoły:

- 8 pracowni (np. do ćwiczeń z biologii, chemii, fizyki; do zajęć z drewna i metalu; do hodowli małych zwierząt i roślin; do tkania, gotowania i szycia; itp.)

- sad

- ogród szkolny

- praca planowana na tydzień: w poniedziałek każdy uczeń układa indywidualny plan pracy, którego efekty zapisuje w tygodniowych kartach pracy; pod koniec tygodnia każdy zaznacza co zrobił a czego nie; takie plany obowiązują od 5-tej klasy; uczniowie mogą pracować w grupach lub indywidualnie

PIOTR JAKOWLEWICZ GALPIERIN

- szerokie pojmowanie uczenia się: umownie jest to każde działanie, gdyż dzięki temu nabywa się nowe wiadomości i umiejętności

- koncepcja etapowego kształtowania czynności umysłowych (opracowana na podstawie założeń Lwa Wygotskiego):

1. Etap tworzenia schematu orientacyjnej podstawy czynności - system wskazówek jak uczeń ma daną czynność wykonać, dowiaduje się co jest przedmiotem nauki

2. Etap kształtowania czynności materialnej - sami uczniowie wykonują czynność w formie materialnej (gdy mają do czynienia z przedmiotami np. obiektami przyrody) lub zmaterializowanej (gdy wykonują czynności na modelach np. geometrycznych)

3. Etap mowy zewnętrznej - uogólnienie w mowie głośnej lub pisanej

4. Etap mowy wewnętrznej - werbalne opanowanie czynności następuje bez udziału mowy zewnętrznej

5. Etap interioryzacji czynności - staje się ona procesem wewnętrznym, maksymalnie zautomatyzowanym

3

---