Siedem cudów

starożytnego świata

S

iedem cudów świata, nazwa ta obejmuje w czasach starożytnych (w okresie

hellenistycznym) 7 słynnych budowli i dzieł sztuki, które Grecy wyróżnili ze względu na

wyjątkowe walory artystyczne i niezwykłe rozwiązania techniczne.

D

o siedmiu cudów świata starożytnego zalicza się:

-

Piramidę Cheopsa

(jedyny zachowany do tej pory cud świata),

-

Wiszące Ogrody Semiramidy w Babilonie

,

-

Świątynię Artemidy w Efezie

(Artemizion) architekta Chersifrona z

Knossos,

-

Posąg Zeusa Olimpijskiego

dzieło Fidiasza w Olimpii,

-

Mauzoleum w Halikarnasie

,

-

Kolosa Rodyjskiego

dzieło Charesa z Lindos,

-

Latarnię Morską na wysepce Faros

w Aleksandrii - dzieło

Sostratosa z Knidos.

S

iedem cudów starożytnego

świata

P

ołożenie starożytnych

cudów świata:

Piramida Cheopsa

P

iramida Cheopsa, Wielka Piramida

–

egipska piramida, znajdująca się w Gizie
nieopodal Kairu, wzniesiona ok. 2560 r. p.n.e.
prawdopodobnie wg projektu Hemona, będąca
częścią nekropolii memfickiej, według
powszechnie akceptowanej przez środowiska
naukowe teorii, stanowiąca w starożytności
miejsce pochówku faraona Cheopsa.

Piramida Cheopsa oraz stojące obok niej piramidy Chefrena
i Mykerinosa to najbardziej znany zespół piramid.

Postawiona została na sztucznie wyrównanym terenie

(zmierzone różnice poziomu wynoszą do 2,0 cm). Piramida
zorientowana jest zgodnie z kierunkami świata. Boki jej są
zwrócone dokładnie na północ, południe, wschód i zachód. Wielkie
bloki kamienne, ważące po 2,5 tony (największe nawet około 15 t -
cała budowla składa się z ponad 2,3 mln takich bloków, co
sprawia, że piramida Cheopsa jest najcięższą budowlą stworzoną
przez człowieka – ma masę ponad 6 milionów ton), zostały
ustawione z wielką precyzją. Ściany obłożono licem wapiennym z
kamieniołomów w Tura.
Z obudowy tej pozostały jedynie fragmenty w jej najniższych
warstwach. Ścięty wierzchołek piramidy spowodował, że jej
wysokość zmalała do około 137,0 m.

W

ejście do piramidy znajduje się w północnej ścianie.

Przejście niskim korytarzem prowadzi do położnej na wysokości
42,0 m nad poziomem terenu komnaty królewskiej – komory
grobowej. Wewnątrz piramidy wybudowano jeszcze dwie komory
grobowe. Jedna poniżej poziomu terenu, druga powyżej poziomu
podstawy.

Piramida

Cheopsa

Piramida

Cheopsa

Wiszące Ogrody Semiramidy w

Babilonie

W

iszące ogrody królowej Semiramidy w

Babilonie.

Ich niezwykłość budziła podziw współczesnych,

a zdumienie i wielkie zainteresowanie
potomnych. Opisywali je często historycy greccy,
a od czasów Aleksandra Wielkiego zalicza się je
do siedmiu cudów świata.

Z

ostały zbudowane na polecenie króla Nabuchodonozora II (604-562

p.n.e.), który podarował je swojej żonie, Amytis, ponieważ po
przyjeździe do Babilonu bardzo tęskniła za bujną zielenią ojczystego
kraju – Medii. Niejasne jest, dlaczego nazwano je imieniem
Semiramidy, asyryjskiej królowej, która żyła dwa wieki wcześniej.

O

we ogrody musiały istnieć ze względu na wzmianki o nich

występujące w wielu źródłach historycznych z tamtego i późniejszego
okresu (pisali o nich m.in. Herodot, Strabon i Diodor Sycylijski).
Ponadto wykopaliska przeprowadzone w miejscu ich hipotetycznego
położenia wykazały obecność pozostałości rozległego pałacu
Nabuchodonozora II jak i specjalnej konstrukcji tarasy i studnie.

Wiszące Ogrody Semiramidy w Babilonie

Ogrody były zakładane na tarasach wznoszących się do
góry i podtrzymywanych specjalną konstrukcją, którą
tworzyły szeregi wąskich, coraz wyższych korytarzy
zasklepionych kolebkowo. Każdy taras, na którym
zasadzono rośliny, był izolowany smołą i powłoką ołowianą
na których umieszczano warstwę odsączającą, a następnie
grubą warstwę ziemi (do 2 m miąższości), w której rosły
drzewa i krzewy, sztucznie nawadniane. Ogrody te zostały
założone w VI lub VII wieku p.n.e. Zwisające z tarasów
pnącza zakrywały mury, co sprawiało wrażenie, że te
piękne rośliny zawieszone są w powietrzu. Do ich
nawadniania używano wody z Eufratu, którą dostarczano
na poszczególne poziomy za pomocą przemyślnego
systemu kanałów i drenów.

Wiszące Ogrody Semiramidy w

Babilonie

Wiszące Ogrody Semiramidy w

Babilonie

Świątynię Artemidy w

Efezie

Z

nana pod nazwą Artemizjonu stanowiła największą

ozdobę Efezu w Azji Mniejszej (obecnie Turcja)

B

yła to świątynia o wymiarach 130 m na 69 m, zbudowana

przez króla Lidii Krezusa około 560 p.n.e.

Ś

wiątynia z IV wieku została zniszczona podczas najazdu

Gotów w 262 i już nigdy jej nie odbudowano.

W

roku 1869 ekspedycja zorganizowana przez British

Museum odkryła miejsce, gdzie znajdowała się świątynia.
Niektóre elementy wystroju efeskiego Artemizjonu można
obecnie obejrzeć w tym muzeum.

Świątynię Artemidy w

Efezie

Ś

wiątynia najprawdopodobniej stanęła na miejscu

wcześniejszej budowli zniszczonej podczas najazdu Kimmerów
(zdaniem Pliniusza świątynia była dziewięć razy budowana i
burzona). Jońska świątynia została zaprojektowana przez
Chersifrona i Metagenesa z Knossos, przy współpracy Teodorosa z
Samos. Do jej budowy użyto doskonałej jakości marmuru i cedru
libańskiego. Świątynia została zaprojektowana jako dipteros
otoczony podwójną kolumnadą złożoną z ośmiu kolumn przed
elewacją frontową i tylną (tzw. oktastylos) i dwudziestu kolumn
wzdłuż boków świątyni. Pozostałe kolumny, a było ich w sumie
127, umieszczono w pronaosie i wewnątrz świątyni. Kolumny o
wysokości ok. 18,0 m miały średnicę w dolnej części 2,5 m.
Zdobiły je w dolnej części płaskorzeźby. Rzeźby zdobiły także fryz
i najprawdopodobniej tympanon oraz dach świątyni. W jej wnętrzu
umieszczono cedrowy posąg Artemidy. Wśród rzeźbiarzy
zaangażowanych do prac przy budowie należeli między innymi:
Fidiasz, Poliklet, Kresilas. Ukończenie budowli zajęło 120 lat.

O

ryginalny posąg Artemidy, nie zachowany, był wykonany ze złota, srebra, kości

słoniowej i czarnego kamienia (chryzelefantyna). Można się jedynie domyślać, jak
wyglądał, na podstawie opisów i zachowanej kopii. Uwagę zwraca niezwykły sposób
przedstawienia bogini, przypominający bardziej rzeźby egipskie, niż greckie.

A

rtemida, której cześć oddawano w Efezie przyjęła wiele cech frygijskiej bogini

Kybele. Kult bogini – matki opiekującej się ziemią, powietrzem i wodą, dającej życie
i urodzaj, a jednocześnie rządzącej cywilizacją, był rozpowszechniony w Anatolii
jeszcze przed przybyciem greckich kolonistów. Wraz z powstawaniem miast
jońskich i wzajemnym przenikaniu się kultur, Artemida została najważniejszą
boginią Jonii. W Efezie każdego roku w maju odbywały się trwające przez cały
miesiąc obchody ku jej czci.

E

feskie posągi Artemidy przedstawiają ją ubraną w suknię ozdobioną miejskimi

wieżami, które są atrybutem jej władzy nad cywilizacją. Ozdoby z wyobrażeniami
zwierząt są symbolem jej władzy nad nimi. Efeska Artemida nazywana była też
Pszczelą Boginią, a bite w mieście monety na awersie miały symbol bogini –
wizerunek królowej pszczół.

Świątynię Artemidy w

Efezie

Świątynię Artemidy w

Efezie

Pomnik Artemidy

Posąg Zeusa

Olimpijskiego

Z

najdował się w świątyni w Olimpii. Posąg ten wykonał Fidiasz

z użyciem techniki chryzelefantyny po roku 430 p.n.e. Dotrwał
jedynie do roku 426 n.e., a znany jest z rzymskiej kopii. Posąg
Zeusa uległ zniszczeniu na skutek pożaru. Rzeźba
przedstawiała siedzącego na tronie władcę ludzi i bogów o
poważnym i dostojnym obliczu. Na głowie miał wieniec
laurowy, z lewego ramienia zwieszał mu się złoty płaszcz, w
prawej dłoni trzymał statuę bogini Nike, a lewą rękę wspierał
na wykładanym szlachetnymi kamieniami berle. Berło było
symbolem władzy Zeusa, a orzeł jego ulubionym i
poświęconym mu ptakiem. Poręcze i nogi tronu były rzeźbione
ukazując postaci bogiń i epizody walk. Szata i włosy Zeusa były
ze złota, obnażone części ciała z kości słoniowej, tron z drewna
cedrowego wykładanego hebanem i szlachetnymi kamieniami.

Posąg Zeusa

Olimpijskiego

Mauzoleum w

Halikarnasie

P

ozostałości po mauzoleum w Halikarnasie

znajdują się obecnie Bodrum w południowo-
zachodniej Turcji.

B

ył to grobowiec Mauzolosa, perskiego satrapy Karii

wzniesiony ok. 350 p.n.e.. Budynek został zaprojektowany
na polecenie królowej-wdowy – Artemizji, przez architektów
Satyrosa i Pyteosa, ozdobiony przez rzeźbiarzy Skopasa,
Leocharesa, Timoteosa i Bryaksisa z Karii.

Mauzoleum w

Halikarnasie

M

auzoleum nie przetrwało do naszych

czasów — zaniedbana budowla pod wpływem upływu
czasu, działań ludzi i trzęsień ziemi stopniowo popadała
w ruinę. W 1404 tylko fundamenty i podstawa budynku
pozostawały całe. W 1494 i 1522 joannici zagrożeni
najazdem muzułmanów używali surowców z mauzoleum,
aby wzmocnić swoją siedzibę, Zamek św. Piotra.

W

trakcie rozbiórki Mauzoleum został odkryty, a

następnie zaginął sarkofag Mauzolosa. Część zabytków z
mauzoleum, m.in. rzeźby, znajduje się w British Museum
w Londynie.

Mauzoleum w

Halikarnasie

Kolos Rodyjski

B

ył to olbrzymich rozmiarów

posąg Heliosa wybudowany na
wyspie Rodos przez Charesa z
Lindos w 292-280 roku p.n.e.
Monument wykonano z brązu i
ustawiono u wejścia do portu dla
upamiętnienia zwycięstwa
Seleukosa I Nikatora nad
Demetriuszem Poliorketesem
(304 p.n.e.). Posąg miał ok. 32-
36 m wysokości i ważył ok.70
ton. Widoczny był już z
okolicznych wysp.

Kolos Rodyjski

W

edług zapisków kronikarskich do budowy tego posągu zużyto 500 talentów

(ok. 12,7 tony) brązu oraz 300 talentów (ok. 7,6 tony) żelaza do wykonania
szkieletu. Jego budowa trwała 12 lat. Konstrukcja figury oparta była na żelaznym
szkielecie wypełnionym gliną i obłożonym elementami z brązu. Przy montażu
kolosa Chares zastosował oryginalną metodę: w miarę budowy posąg
obsypywano ziemią tworząc ogromny kopiec, który po zakończeniu budowy
rozkopano.

W

edług opisów starożytnych kolos przedstawiał boga Heliosa w postawie

wyprostowanej, odchylonego nieco do tyłu, wpatrującego się z natężeniem w dal
i osłaniającego prawą dłonią oczy. Głowę jego zdobiła promienista korona.
Całość stała na marmurowym postumencie wybudowanym u wejścia do zatoki
portu. Pierwotnie Helios miał błogosławić Rodos wyciągniętą ku przodowi prawą
ręką, ale zrezygnowano z tego z przyczyn technicznych (niemożność
zapewnienia figurze odpowiedniej stabilności przy takiej postawie).

P

osąg uległ zniszczeniu w 224 roku p.n.e., podczas trzęsienia ziemi. Jak pisał

Strabon "statua leżała na ziemi powalona trzęsieniem ziemi i przełamana w
kolanach". Można przypuścić, że do zniszczenia kolosa przyczyniła się korozja
szkieletu, wykonanego z nie najlepszej jakości starożytnego żelaza i znajdującej
się w wilgotnym środowisku wypełniającej posąg gliny.

Kolos Rodyjski

Latarnię Morską na wysepce Faros

Z

ostała zbudowana ok. 280-279 p.n.e. na podstawie planów

architekta Sostratosa i na polecenie Ptolemeusza I, ukończona
podczas rządów jego syna Ptolemeusza II. Możliwe, że pomysłodawcą
budowy latarni był sam Aleksander Macedoński. Ze względu na
wielkość i wspaniałość architektonicznego ukształtowania uważano ją
za jeden ze starożytnych cudów świata.

L

atarnia znajdowała się na przybrzeżnej wysepce Faros, która mając

sztuczne połączenie ze stałym lądem poprzez groblę heptastadion,
stanowiła część wejścia do portu w Aleksandrii w Egipcie. Ocenia się,
że była to wieża o wysokości ok. 115~120 m. Miała dolną
kondygnację o przekroju kwadratu, nad nią wznosiła się kolejna,
ośmiokątna i trzecia o przekroju okrągłym. Latarnia zwieńczona była
kopułą wspartą na ośmiu kolumnach. Na niej ustawiony był posąg
Posejdona o wysokości około 7 m. W tamtych czasach była to
najwyższa budowla na świecie o podstawie krótszej od jej wysokości.

B

udowla została uszkodzona kilkakrotnie na skutek

trzęsień ziemi, była też przebudowywana.
Prawdopodobnie już w II wieku runęła najwyższa część
latarni. W IX wieku jej dolna część została zaadaptowana
na meczet o nietypowej orientacji – wzdłuż osi północ-
południe. Latarnia uległa uszkodzeniu przez trzęsienia
ziemi w latach 1261, 1303 i 1323, po którym nie została
odbudowana. Wieża została ostatecznie zniszczona przez
trzęsienie w 1375. Pozostałe po niej ruiny zniknęły, kiedy
w 1480 sułtan Egiptu użył ich do budowy na tym miejscu
fortu. Obecnie na fundamentach latarni znajduje się
Muzeum Morskie.

Latarnię Morską na wysepce Faros

Latarnię Morską na wysepce Faros

Praca wykonana przez:

Mariusz Lont