ZARZĄDZANIE

dr inż. Agata Szeptuch

WYKŁAD 11

FUNKCJE ZARZĄDZANIA:

PRZEWODZENIE

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

2

ZARZĄDZANIE

Nakłady z
otoczenia:
- zasoby

ludzkie

- zasoby

finansowe

- zasoby

materiałow
e

- zasoby

informacyj
ne

Sprawni

e

osiągnię

te cele

Kontrolo-

wanie

Przewo-

dzenie

(kierowani

e ludźmi)

ORGANIZACJA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

MENEDŻ
ER

Planowan

ie i

podejmo-

wanie

decyzji

3

OTOCZENIE

Organizo-

wanie

AGENDA

1.

Przewodzenie i przywództwo

2.

Rodzaje władzy i metody jej
wykorzystywania

3.

Zachowania skutecznego przywódcy:



klasyczne podejścia do zachowań
przywódczych



sytuacyjne podejście do przywództwa



pokrewne podejścia do przywództwa

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

4

PRZEWODZENIE

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

5

Zespół procesów wykorzystywanych po

to, aby skłonić członków organizacji

do wzajemnej współpracy w interesie

organizacji

PRZYWÓDZTWO

JAKO PROCES I WŁAŚCIWOŚĆ

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

6

Przywództwo jako proces to
wykorzystywanie nie polegającego na
przymusie wpływu do kształtowania celów
grupy lub organizacji, motywowanie zachowań
nastawionych na osiągnięcie tych celów oraz
pomaganie w ustalaniu kultury grupy lub
organizacji
Przywództwo jako właściwość jest to zestaw
cech przypisywany jednostkom, które są
postrzegane jako przywódcy

PRZYWÓDCA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

7

To osoba, która potrafi oddziaływać na

zachowania innych bez potrzeby

uciekania się do użycia siły i

akceptowana przez innych w roli

przywódcy

WŁADZA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

8

Władza rozumiana jest jako zdolność
wpływania na zachowania innych
Można wyróżnić pięć rodzajów władzy:
 władzę prawomocną (formalną)
 władzę nagradzania
 władzę wywierania przymusu
 władzę przypisywaną
 władzę ekspercką

WŁADZA PRAWOMOCNA (FORMALNA)

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

9

Władza zagwarantowana na mocy hierarchii
organizacyjnej, przyznawana ludziom
zajmującym konkretne stanowisko
określone przez tę hierarchię
Menedżer może powierzyć podwładnemu
zadanie do wykonania, a podwładny, który
odmówi, może być skarcony lub nawet stracić
pracę
Wynika to z formalnych uprawnień władczych
menedżera, zdefiniowanych przez organizację i
przez nią nadanych
Samo posiadanie władzy prawomocnej nie czyni
z nikogo przywódcy

WŁADA NAGRADZANIA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

10

Jest to władza przyznawania lub cofania
nagród
Menedżer może kontrolować takie nagrody jak
podwyżki płac, premie, wnioski awansowe,
pochwały, wyrazy uznania oraz interesujące
zadania w pracy
Jeżeli podwładny ceni sobie wyłącznie formalne
nagrody organizacyjne, jakich udziela menedżer,
to menedżer ten nie jest przywódcą
Jeżeli jednak podwładny pragnie również
nieformalnych nagród menedżera, jak pochwały,
wdzięczność i uznanie, znaczy to, że menedżer
ten sprawuje również funkcje przywódcze

WŁADZA WYWIERANIA PRZYMUSU

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

11

To władza pozwalająca wymuszać stosowanie się do
wymagań za pomocą zagrożenia psychicznego,
emocjonalnego lub fizycznego
Obecnie w większości organizacji przymus ogranicza
się do słownej reprymendy, nagany na piśmie,
zwolnienia dyscyplinarnego, grzywny, obniżenia
stopnia służbowego lub rozwiązania stosunku pracy
Niektórzy menedżerowie od czasu do czasu posuwają
się do użycia obraźliwego słownictwa, zniewagi
przymusu psychicznego, aby w ten sposób
manipulować podwładnymi
Im szerzej menedżer wykorzystuje tę władzę, tym
mniejsze będą jego szanse zdobycia sobie pozycji
przywódcy

WŁADZA PRZYPISYWANA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

12

Ma charakter abstrakcyjny
Oparta jest na utożsamianiu się,
naśladownictwie, lojalności i charyzmie
Szeregowi członkowie organizacji mogą
reagować korzystnie, ponieważ w jakiś sposób
identyfikują się z przywódcą, który może być
do nich podobny z punktu widzenia
osobowości, pochodzenia lub postaw
Władza przypisywana bardziej kojarzy się z
funkcją przywództwa

WŁADZA EKSPERCKA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

13

Wynika z posiadanych informacji lub kompetencji
Menedżer, który potrafi sobie radzić z
ekscentrycznym, ale ważnym klientem, naukowiec,
który wie, jak dokonać ważnego przełomu
technicznego, o jakim innym firmom nawet się nie śni
i sekretarka, która wie jak rozwikłać biurokratyczne
zawiłości dysponują władzą ekspercką nad kimś, kto
takich informacji potrzebuje
Im ważniejsze są te informacje oraz im mniejsza liczba
ludzi ma do nic dostęp, tym większy jest zakres władzy
eksperckiej, w którą wyposażona jest dana osoba
Z reguły ludzie, którzy są zarówno przywódcami
jak i menedżerami mają też dużą władzę
ekspercką

METODY WYKORZYSTYWANIA

WŁADZY

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

14

 uprawomocnione żądanie
 instrumentalne podporządkowanie

się

 przymus
 racjonalna perswazja
 osobiste utożsamianie się
 inspirujący apel
 zniekształcanie informacji

UPRAWOMOCNIONE ŻĄDANIE

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

15

 oparte na władzy formalnej
 menedżer żąda, by podwładny

zastosował się do jego poleceń, gdyż
podwładny wie, że organizacja
przyznała menedżerowi prawo do
stawiania takiego żądania

 większość codziennych stosunków

między menedżerem i podwładnym
należy do tej kategorii

INSTRUMENTALNE

PODPORZĄDKOWANIE SIĘ I PRZYMUS

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

16

Instrumentalne podporządkowanie się
podwładny stosuje się do polecenia aby
uzyskać nagrodę, której przyznanie zależy od
menedżera
Przymus
menedżer używa go gdy daje do zrozumienia,
że podwładny zostanie ukarany, zwolniony lub
zganiony jeśli czegoś nie zrobi

RACJONALNA PERSWAZJA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

17

 ma miejsce wtedy, gdy menedżer zdoła

przekonać podwładnego, że zastosowanie
się do polecenia leży w jego najlepiej
pojętym interesie

 pod pewnym względem racjonalna

perswazja przypomina władzę nagradzania
z tym wyjątkiem, że w przypadku perswazji
menedżer tak naprawdę nie kontroluje
nagrody

OSOBISTE UTOŻSAMIANIE SIĘ

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

18

 menedżer, który ma nad podwładnym

władzę przypisywaną może kształtować
jego zachowanie przez to, że sam
zachowuje się w pożądany sposób

 menedżer świadomie staje się

modelowym przykładem dla
podwładnego i wykorzystuje osobiste
utożsamianie się

INSPIRUJĄCY APEL

I ZNIEKSZTAŁCANIE INFORMACJI

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

19

Inspirujący apel
 jest nim np. odwołanie się do lojalności
 skuteczność apelu zależy od siły perswazji

przywódcy

Zniekształcanie informacji
 menedżer chcąc wpłynąć na zachowanie

podwładnego zachowuje dla siebie lub
zniekształca informacje

 takie użycie władzy jest nieetyczne
 podwładni w chwili odkrycia, że menedżer

świadomie wprowadził ich w błąd, mogą
utracić do niego zaufanie i wiarę w jego
zdolności przywódcze

ZACHOWANIA SKUTECZNEGO

PRZYWÓDCY

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

20

Zachowania przywódcze:

 Badania na uniwersytecie stanu Michigan

 Badania na uniwersytecie stanu Ohio

 Siatka przywództwa

Sytuacyjne podejście do przywództwa

 Teoria najmniej preferowanego

współpracownika (NPW)

 Teoria ścieżki do celu

 Model Vrooma - Yettona – Jago

Pokrewne podejścia do przywództwa

 Substytuty przywództwa

 Przywództwo charyzmatyczne

 Przywództwo transformacyjne

UNIWERSYTET W MICHIGAN

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

21

 koniec lat 40-tych XX wieku,

Rensis Likert

 na podstawie rozmów z

przywódcami i pracownikami
szeregowymi (podwładnymi)
wyodrębnił dwie podstawowe
formy zachowań przywódczych

FORMY ZACHOWAŃ PRZYWÓDCZYCH

WG LIKERTA 1

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

22

 pierwsza forma, to menedżerowie

wykorzystujący zachowanie skoncentrowane
na zadaniach - zwracają oni baczną uwagę na
pracę podwładnych, wyjaśniają procedury
robocze i żywo interesują się osiągnięciami
pracowników

 druga forma, to menedżerowie

skoncentrowani na pracownikach - interesują
się stworzeniem spójnego zespołu roboczego i
zapewnieniem, by pracownicy byli
zadowolenie z wykonywanej pracy, a
podstawową ich troską jest dobro
podwładnych

FORMY ZACHOWAŃ PRZYWÓDCZYCH

WG LIKERTA 2

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

23

 oba ta zachowania położone są na

przeciwległych krańcach pewnego kontinuum
- menedżerowie mogą być albo skrajnie
skoncentrowani na zadaniach, albo na
pracownikach, albo uprawiać jakiś styl
pośredni

 Likert twierdził, że zachowanie przywódcze

skoncentrowane na pracowniku jest na
ogół skuteczniejsze

UNIWERSYTET W OHIO

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

24

 koniec lat 40-tych XX wieku
 kolejne dwa podstawowe style przywódcze
 pierwszy styl: zachowanie inicjujące

strukturę
polega na tym, że przywódca wyraźnie
definiuje rolę przywódcy i podwładnego, aby
wszyscy wiedzieli, czego się od nich
oczekuje, ustala formalne linie
komunikowania się i określa sposób
wykonania zadań

 drugi styl: zachowanie mające wzgląd

na innych przywódcy wykazują troskę o
podwładnych i starają się stworzyć
przyjazną i korzystną atmosferę

UNIWERSYTET W OHIO - WNIOSKI

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

25

 pracownicy przełożonych, którzy wykazywali

wysoki stopień zachowania inicjującego
strukturę osiągali dobre wyniki przy
jednoczesnym niskim poziomie zadowolenia i
wysokim współczynniku absencji

 pracownicy przełożonych, którzy wykazywali

w znacznej mierze zachowania mające
wzgląd na innych, mieli wyniki słabsze, ale
za to wyższe zadowolenie i mniejszą absencję

SIATKA PRZYWÓDZTWA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

26

 narzędzie oceny stylów kierowania oraz

szkolenia menedżerów w wyborze idealnego
sposobu zachowania

 na osi poziomej pokazano troskę o produkcję

(podobną do zachowania skoncentrowanego
na pacy i inicjującego strukturę), na osi
pionowej zaś troskę o ludzi (podobną do
zachowania skoncentrowanego na
pracowniku i mającego wzgląd na innych)

SIATKA PRZYWÓDZTWA:

TYPY ZACHOWAŃ KIEROWNICZYCH

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

27

Wyróżniono pięć skrajnych typów zachowań
kierowniczych:
 menedżer 1,1 (zarządzanie zubożone) wykazuje

minimalną troskę zarówno o produkcję jak i o ludzi

 menedżer 9,1 (zarządzanie autorytarne) wykazuje

małą troskę o ludzi, a duża o produkcję

 menedżer 1,9 (zarządzanie klubowe) wykazuje

dużą troskę o ludzi, a niewielką o produkcję

 menedżer 5,5 (zarządzanie zrównoważone)

utrzymuje odpowiednią troskę zarówno o ludzi jak
i o produkcję

 menedżer 9,9 (zarządzanie zespołowe) wykazuje

maksymalną troskę zarówno o ludzi jak i o
produkcję

Idealnym style zachowania przywódczego jest
typ 9,9

SIATKA PRZYWÓDZTWA:

WYKRES

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

28

T

ro

sk

a

o

l

u

d

zi

duż
a

mał
a

Troska o produkcję

1

5

9

1

5

9

mał
a

duż
a

1,

9

1,

1

5,

5

9,

1

9,

9

Zarządzanie klubowe
Przemyślana dbałość o
potrzeby ludzi i
utrzymanie
„zadowalających
stosunków” prowadzi do
powstania w organizacji
przyjemnej, przyjacielskiej
atmosfery i do pracy w
dogodnym tempie

Zarządzanie
zrównoważone
Odpowiednie wyniki
organizacji są możliwe
przez wyważenie
potrzeby
egzekwowania pracy i
utrzymania morale na
zadowalającym
poziomie

Zarządzanie
zubożone
Poprzestawanie na
minimum wysiłku
potrzebnego do
wykonania pracy
wystarczy, aby
utrzymać
przynależność do
organizacji

Zarządzanie zespołowe
Wyniki osiągane w pracy
są skutkiem
zaangażowanej postawy
ludzi. Współzależność
poprzez traktowanie
celów organizacji jako
„wspólnej sprawy”
sprzyja powstawaniu
stosunków
nacechowanych
zaufaniem i szacunkiem

Zarządzanie
autorytarne
Wydajność pracy
zawdzięcza się takiemu
zorganizowaniu ejj
warunków, że rola
czynnika ludzkiego jest
minimalna

SYTUACYJNE PODEJŚCIE DO

PRZYWÓDZTWA - CEL

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

29

W modelach sytuacyjnych przyjmuje się, że
właściwe zachowanie przywódcze różni się w
zależności od sytuacji
Celem teorii sytuacyjnej jest więc
wyodrębnienie głównych czynników
sytuacyjnych i określenie, w jaki sposób
współdziałają, aby ustalić właściwe
zachowanie przywódcze

SYTUACYJNE PODEJŚCIE DO

PRZYWÓDZTWA - IDEA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

30

W 1958 r. R. Tannenbaum i W. Schmidt
zaproponowali ciągłą skalę zachowań
przywódczych, w oparciu o którą rozwinęły
się później pozostałe modele sytuacyjne
Oprócz zachowania skoncentrowanego
wyłącznie na zadaniach oraz zachowania
skoncentrowanego na pracowniku badacze ci
wyróżnili także kilka zachowań pośrednich,
które menedżer może brać pod uwagę

SKALA ZACHOWAŃ PRZYWÓDCZYCH

WEDŁUG TANNENBAUMA I SCHMIDTA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

31

Przywództwo skoncentrowane na
szefie

Przywództwo skoncentrowane na
podwładnym

Obszar
swobody
podwładnyc
h

Wykorzystywan
ie przez
menedżera
formalnych
uprawnień
władczych

Menedże
r
podejmuj
e decyzję
i ogłasza
ją

Menedżer
„sprzedaj
e” decyzję

Menedżer
przedstawi
a pomysł i
zachęca do
pytań

Menedżer
przedstawi
a projekt
decyzji,
który może
ulec
zmianie

Menedżer
przedstawi
a problem,
zbiera
propozycje
i podejmuje
decyzję

Menedżer
określa
granice
kompetenc
ji, prosi
grupę o
decyzję

Menedżer
pozwala
podwładne
mu na
działania w
granicach
określonyc
h przez
przełożone
go

SKALA ZACHOWAŃ PRZYWÓDCZYCH

- WYJAŚNIENIE

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

32

Na takim kontinuum zachowań następuje
przesunięcie od jednej skrajności, w której
menedżer podejmuje decyzje sam, do
sytuacji na krańcu przeciwnym, kiedy sami
pracownicy podejmują decyzje przy
minimalnym udziale wskazówek szefa
Na każdy punkt na skali wpływają:
 cechy menedżera
 cechy podwładnych
 cechy sytuacji

CECHY MENEDŻERÓW

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

33

 system wartości
 zaufanie do podwładnych
 osobiste skłonności
 poczucie bezpieczeństwa

CECHY PODWŁADNYCH

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

34

 poczucie niezależności
 gotowość do przyjmowania

odpowiedzialności

 tolerancja dla niejednoznaczności
 zainteresowanie problemem
 zrozumienie celów
 wiedza
 doświadczenie
 oczekiwania

CECHY SYTUACJI

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

35

 typ organizacji
 skuteczność grupy
 problem
 presja czasu

TEORIA NAJMNIEJ PREFEROWANEGO

WSPÓŁPRACOWNIKA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

36

Teoria opracowana przez Freda Fiedlera
Zidentyfikował on dwa style przywódcze:
 zorientowany na zadania
 zorientowany na stosunki międzyludzkie
Twierdził, że styl zachowania odzwierciedla
osobowość przywódcy, a większość
osobowości mieści w jednej z tych dwóch
kategorii

MIERNIK NAJMNIEJ PREFEROWANEGO

WSPÓŁPRACOWNIKA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

37

Fiedler ocenia style przywódcze za pomocą
kwestionariusza nazywanego miernikiem
najmniej preferowanego współpracownika
Menedżer jest proszony o opisanie
szczegółowo osoby, z którą mu się najgorzej
współpracuje uwzględniając zestaw 16 skal, z
których każda zaczyna się określeniem
o wydźwięku ujemnym, a kończy określeniem
dodatnim

MIERNIK NAJMNIEJ PREFEROWANEGO

WSPÓŁPRACOWNIKA - PRZYKŁAD

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

38

Na przykład:
Pomocny 8 7 6 5 4 3 2 1Irytujący
Spięty

8 7 6 5 4 3 2 1Rozluźniony

Nudny

8 7 6 5 4 3 2 1Interesujący

Ocena punktowa przywódcy odnosząca się do
najmniej preferowanego współpracownika jest
obliczana przez dodatnie liczb zakreślonych na
każdej skali
Najwyższe liczy związane są z cechami pozytywnymi,
cechy negatywne mają niską punktację
Przyjmuje się, że wysoka ogólna liczba punktów
odzwierciedla orientację przywódcy na stosunki
międzyludzkie, niska zaś orientację na zadania

KORZYSTNOŚĆ SYTUACJI Z

PUNKTU WIDZENIA PRZYWÓDCY

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

39

Według Fiedlera zasadniczym czynnikiem
sytuacyjnym jest korzystność sytuacji z
punktu widzenia przywódcy O czynniku tym
decydują:
 stosunki pomiędzy przywódcą i członkami

grupy

 konstrukcja zadań
 władcza pozycja przywódcy

STOSUNKI POMIĘDZY PRZYWÓDCĄ

I CZŁONKAMI GRUPY

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

40

Jeżeli przywódca i grupa wykazują wysoki
stopień wzajemnego zaufania i szacunku
oraz jeżeli lubią się nawzajem, to uznaje się,
że ich wzajemne stosunki są dobre
Jeżeli poziom zaufania szacunku i wzajemnej
sympatii jest niski, to stosunki są kiepskie

KONSTRUKCJA ZADAŃ

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

41

To stopień w jakim zadanie grupy jest
dobrze zdefiniowane
Zadanie jest dobrze skonstruowane, jeżeli
jest rutynowe, łatwe do zrozumienia i
niedwuznacznie sformułowane oraz gdy
grupa może się oprzeć na standardowych
procedurach i przykładach z przeszłości

WŁADCZA POZYCJA PRZYWÓDCY

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

42

To władza związana ze stanowiskiem
przywódcy
Jeżeli przywódca ma władzę
przydzielania pracy oraz nagradzania i
karania pracowników, jego władcza
pozycja jest mocna
Jeżeli jednak musi uzyskać czyjąś zgodę dla
swoich decyzji o rozdziale zadań, a także nie
decyduje o rozdziale nagród i kar, jego
władcza pozycja jest słona i trudniej mu
będzie osiągać wytyczone cele

WNIOSKI 1

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

43

W sytuacji najkorzystniejszej i najmniej
korzystnej najskuteczniejszym będzie
przywódca zorientowany na zadania
W sytuacjach umiarkowanie korzystnych
można jednak przypuszczać, że
najskuteczniejszy będzie przywódca
zorientowany na stosunki międzyludzkie

WNIOSKI 2

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

44

Dla dowolnej jednostki styl przywódczy jest
stały
Przywódcy nie mogą zmienić swego zachowania, by
dostosować się do konkretnej sytuacji, ponieważ
zachowanie to wiąże się z ich szczególnymi
cechami osobowości
Dlatego przy niezgodności stylu przywódcy i
sytuacji zaleca się odpowiednią zmianę sytuacji
tak, aby dostosować ją do stylu przywódcy
Przywódca może zwiększyć stopień zgodności
sytuacji ze swoim stylem lepiej konstruując zadanie
(np. przez opracowanie wytycznych i procedur) i
zwiększając swą władzę (żądając większych
formalnych uprawnień władczych) lub w inny sposób

WADA METODY

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

45

 nie zawsze znajduje ona potwierdzenie w

badaniach

 wnioski mogą być różnie interpretowane

 miernikowi NPW brakuje uzasadnienia

 nierealistyczny charakter założenia, że

zachowanie przywódcy jest nieelastyczne

TEORIA ŚCIEŻKI DO CELU

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

46

Twórcy teorii to M. Evans i R. House
Ich teoria jest bezpośrednim rozwinięciem teorii
motywowania opartej na oczekiwaniach
Główną składową tej teorii jest
prawdopodobieństwo osiągnięcia różnych wyników
oraz wartość przypisywana tym wynikom
Teoria ścieżki do celu sugeruje, że główną funkcją
przywódcy jest zapewnienie dostępności w
miejscu pracy cenionych lub pożądanych
nagród i wyjaśnianie podwładnym jakiego typu
zachowanie będzie prowadziło do osiągnięcia
celu i zyskania tych nagród, co znaczy, że
przywódca powinien wyjaśnić jakie ścieżki
prowadzą do osiągnięcia celu

TEORIA ŚCIEŻKI DO CELU:

RODZAJE ZACHOWAŃ PRZYWÓDCZYCH

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

47

 nakazowe zachowanie przywódcy
 wspierające zachowanie przywódcy
 partycypacyjne zachowanie

przywódcy

 przywódca zorientowany na

osiągnięcia

NAKAZOWE, WSPIERAJĄCE I PARTYCYPACYJNE

ZACHOWANIE PRZYWÓDCY

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

48

Nakazowe zachowanie przywódcy
powiadomienie podwładnych czego się od nich
oczekuje, dostarczeni im wytycznych,
wyznaczenie kierunku oraz przedstawienie
harmonogramu pracy
Wspierające zachowanie przywódcy
jest przyjazne i przystępne; wykazuje on troskę o
dobro podwładnych i traktuje członków grupy na
równej stopie
Partycypacyjne zachowanie przywódcy
polega na zasięganiu rad podwładnych,
korzystaniu z ich sugestii i dopuszczaniu do
uczestnictwa w podejmowaniu decyzji

PRZYWÓDCA ZORIENTOWANY NA

OSIĄGNIĘCIA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

49

Wyznacza ambitne cele, oczekuje od
podwładnych działania na wysokim poziomie,
zachęca ich oraz okazuje zaufanie do ich
możliwości
Teoria ta zakłada, że przywódcy mogą
zmieniać swój styl zachowania aby sprostać
wymaganiom konkretnej sytuacji
Teoria ta wskazuje, że właściwy styl przywódcy
zależy od czynników sytuacyjnych koncentrując
się na takich czynnikach jak:
 cechy osobowe podwładnych
 środowiskowe cechy miejsca pracy

CECHY OSOBOWE PODWŁADNYCH 1

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

50

Sposób spostrzegania przez podwładnych ich
zdolności oraz ich poczucie umiejscowienia
kontroli
Jeżeli czują, że nie dostaje im zdolności,
mogą woleć przywództwo nakazowe, które
pozwoli im lepiej zrozumieć relacje między
ścieżką a celem
Jeżeli sądzą, że są wyposażeni w rozliczne
zdolności, mogą się do takiego stylu
przywództwa odnosić niechętnie

CECHY OSOBOWE PODWŁADNYCH 2

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

51

Jeżeli mają poczucie wewnętrznego
umiejscowienia kontroli są przekonani, że to,
czego doświadczają jest funkcją ich własnych
wysiłków i zachowań i wolą przywództwo
partycypacyjne
Jeżeli mają poczucie zewnętrznego
umiejscowienia kontroli przyjmują, że o ich
sytuacji życiowej decyduje los, szczęście lub
„system” i preferują nakazowy styl przywództwa
Menedżerowie mają niewielką możliwość wpływania
na cechy osobowości podwładnych, jednak mogą tak
kształtować otoczenie, aby te cechy najlepiej
wykorzystać, np. zapewniając nagrody i poprawiając
sposób skonstruowania zadań

ŚRODOWISKOWE CECHY MIEJSCA PRACY

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

52

Należą do nich czynniki poza kontrolą
podwładnego:
 konstrukcja zadań
 system formalnych uprawnień władczych
 charakter grupy roboczej

KONSTRUKCJA ZADAŃ I SYSTEM FORMALNYCH

UPRAWNIEŃ WŁADCZYCH

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

53

Konstrukcja zadań
jeżeli zadania są dobrze skonstruowane,
przywództwo nakazowe jest mniej skuteczne niż
wtedy, kiedy ich konstrukcja jest raczej kiepska
System formalnych uprawnień władczych –
im wyższy stopień sformalizowani tych
uprawnień, tym niej nakazowe będzie
zachowanie przywódcy, które podwładni
zaakceptują

CHARAKTER GRUPY ROBOCZEJ

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

54

Charakter grupy roboczej
kiedy grupa daje pracownikowi wsparcie
społeczne zadowolenie, wówczas wspierające
zachowanie przywódcy nie będzie takie
potrzebne, w przeciwnym przypadku może
szukać wsparcia u przywódcy

Różne zachowania przywódcy wpływają na
motywację podwładnego do pracy
Cechy osobowe i cechy otoczenia uznaje się
za czynniki określające jakie zachowanie
prowadzi do danego wyniku

MODEL VROOMA - YETTONA - JAGO

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

55

Przewiduje jakiego stopnia uczestnictwa
grupy wymagają różnego rodzaju sytuacje
Model ten ustala więc normy lub standardy
włączania podwładnych do procesu
podejmowania decyzji
Model ten koncentruje się tylko na jednej
części procesu przywództwa – określeniu w
jakim zakresie mają w nim uczestniczyć
podwładni

MODEL VROOMA - YETTONA – JAGO:

MIERNIKI SKUTECZNOŚCI DECYZJI

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

56

Najlepszym miernikiem skuteczności decyzji
jest:
 jakość decyzji – obiektywny wpływ na

wyniki działania

 akceptacja decyzji przez pracowników –

zakres w jakim pracownicy akceptują
decyzję i angażują się w jej wykonanie

W zależności od sytuacji menedżerowie mają
przyjmować jeden z pięciu stylów
podejmowania decyzji (dwa autokratyczne
– AI i AII, dwa konsultacyjne – KI i KII oraz
jeden styl grupowy- GII)

STYLE DECYZYJNE

W MODELU BROOMA - YETTONA – JAGO

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

57

Styl

decyzji

Definicja

AI

Menedżer sam podejmuje decyzje

AII

Menedżer prosi podwładnych o informację,
jednak decyzję podejmuje sam
Podwładni mogą być informowani o sytuacji lub
nie

KI

Menedżer

informuje

poszczególnych

podwładnych o sytuacji oraz prosi o informację i
ocenę
Podwładni nie spotykają się jak grupa, a
menedżer podejmuje decyzję sam

KII

Menedżer i podwładni spotykają się jako grupa
dla

omówienia

sytuacji,

jednak

decyzję

podejmuje menedżer

GII

Menedżer i podwładni spotykają się jako grupa
dla omówienia sytuacji, decyzję podejmuje
grupa

MODEL VROOMA - YETTONA – JAGO:

MODEL DRZEWA DECYZYJNEGO

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

58

Rozpoznania sytuacji, na podstawie której wybiera się
właściwy styl podejmowania decyzji dokonuje się na
podstawie szeregu pytań ułożonych w model drzewa
decyzyjnego
Są cztery modele drzew decyzyjnych:
 problem odnosi się do grupy i mamy mało czasu na

podjęcie decyzji

 problem odnosi się do grupy i mamy dużo czasu na

podjęcie decyzji

 problem odnosi się do jednostki i mamy mało czasu

na podjecie decyzji

 problem odnosi się do jednostki i mamy dużo czasu

na podjęcie decyzji

PYTANIA W MODEL

DRZEWA DECYZYJNEGO 1

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

59

QR: Wymaganie jakości – jak ważna jest
techniczna jakość tej decyzji?
CR: Wymaganie zaangażowania – jak istotne
jest zaangażowanie podwładnego w realizacji
decyzji?
LI: Informacja przywódcy – czy masz
wystarczające informacje do podjęcia decyzji
wysokiej jakości?
ST: Konstrukcja problemu – czy problem jest
dobrze skonstruowany?
CP: Prawdopodobieństwo zaangażowania –
gdybyś miał podejmować decyzję sam, to czy z
rozsądnym prawdopodobieństwem można by
założyć, że twoi podwładni będą zaangażowani w
jej realizację?

PYTANIA W MODEL

DRZEWA DECYZYJNEGO 2

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

60

GC: Zgodność celu – czy podwładni uważają
za własne cele organizacji, które mają być
osiągnięte przez rozwiązanie problemu?
CO: Konflikt podwładnych – czy
prawdopodobne jest wystąpienie konfliktu
pomiędzy podwładnymi w przedmiocie
preferowanych rozwiązań?
SI: Informacja podwładnych: czy podwładni
mają wystarczające informacje, by podjąć
decyzję wysokiej jakości?
W ostatnim węźle zostaje ostatecznie
wskazany właściwy styl podejmowania
decyzji

DRZEWO DECYZYJNE

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

61

Q
R

C
R

C
R

Postawien
ie
problemu

tak

nie

wysoki
e

niski
e

LI

LI

C
P

GI
I

AI

LI

C
P

AI

S
T

CII

CI

C
P

S
T

G
C
G
C

C
O

C
O

AII

CII

GI
I

GI
I

CII

SI

SI

G
C

G
C

WADA MODELU

VROOMA - YETTONA – JAGO

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

62

Model jest bardzo skomplikowany, mimo
więc skuteczności istnieją problemy w jego
stosowaniu
Aby te problemy rozwiązać opracowano
specjalny program komputerowy, który
pomoże zdefiniować sytuację, odpowiedzieć
na pytania o cechy problemu oraz
opracować strategię uczestnictwa w
podejmowaniu decyzji

SUBSTYTUTY PRZYWÓDZTWA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

63

Opracowano ją dlatego, że istniejące modele
przywództwa nie uwzględniały sytuacji, w
których przywództwo w ogóle nie jest
potrzebne
Koncepcja substytutów mówi o sytuacjach, w
których zachowania przywódcy są
neutralizowania lub zastępowane cechami
podwładnego, zadania i organizacji
Przykład:
Gdy pacjent trafia do izby przyjęć szpitala
dyżurujący nie muszą mieć instrukcji
przywódcy, by wiedzieć, co robić

CECHY PODWŁADNEGO

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

64

Do cech podwładnego, które mogą służyć
neutralizacji zachowania przywódcy należą:
 zdolności
 doświadczenie
 potrzeba niezależności
 profesjonalne nastawienie
 obojętność wobec nagród organizacyjnych

CECHY ZADANIA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

65

Do cech zadania, które mogą zastępować
przywództwo należą:
 rutynowy charakter pracy
 istnienie sprzężenia zwrotnego
 wewnętrzne zadowolenie podwładnych

CECHY ORGANIZACJI

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

66

Do cech organizacji, które mogą
zastępować przywództwo należą:
 formalizacja
 spoistość grupy
 nieelastyczność
 sztywna struktura nagradzania

PRZYWÓDZTWO CHARYZMATYCZNE

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

67

Zakłada, że indywidualną cechą przywódcy
jest charyzma
Charyzma to forma oddziaływania na innych
osoby o szczególnych cechach osobowości,
która inspiruje poparcie i akceptację
Przy pozostałych czynnikach nie zmienionych
osoba obdarzona charyzmą prawdopodobnie
jest bardziej niż inne osoby zdolna wpływać
na innych

CECHY CHARYZMATYCZNEGO

PRZYWÓDCY

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

68

 pewność siebie
 silna wiara w swoje przekonania i ideały
 silna potrzeba oddziaływania na ludzi
 oznajmiają o dużych oczekiwaniach

dotyczących wyników działania szeregowych
pracowników i wyrażają pokładane w nich
zaufanie

ELEMENTY CHARYZMATYCZNEGO

PRZYWÓDCTWA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

69

 przywódca musi umieć przedstawić wizję

przyszłości, formułować duże oczekiwania i
modelować zachowania, które mogłyby
sprostać tym oczekiwaniom

 charyzmatyczny przywódca musi umieć

dodawać energii innym wykazując osobisty
zapał, osobiste zaufanie i przestawiając
wzorce sukcesu

 charyzmatyczny przywódca zwiększa

możliwości innych poprzez udzielanie im
wsparcia, wczuwając się w ich sytuację i
pokładając w nich zaufanie

PRZYWÓDZTWO TRANSFORMACYJNE

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

70

Jest to przywództwo wykraczające
poza zwykłe oczekiwania,
przekazujące poczucie posłannictwa
(misji), stymulujące proces uczenia
się i inspirujące do nowych sposobów
myślenia

KLUCZOWE ELEMENTY

DOBREGO PRZYWÓDZTWA

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

71

 zaufanie do podwładnych
 tworzenie wizji
 zachowanie spokoju
 skłanianie do podejmowania ryzyka
 bycie ekspertem
 zachęcanie do różnicy zdań
 upraszczanie spraw

PODSUMOWANIE

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

72

 przywództwo nieodłącznie związane jest z

posiadaniem władzy

 nie ma idealnego modelu przywódcy –

zmienia się on wraz ze zmianą warunków
pracy i cech osobowych podwładnych

 w związku z tym zmienny jest też styl

podejmowania decyzji, który można określić
wykorzystując drzewo decyzyjne

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!

Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach

73