Ustrój samorządu terytorialnego
wykład
25.11.2013
GMINY O SPECJALNYM STATUSIE
→ art 38 usg
Istnieją gminy o odrębnościach ustrojowych przewidziane przez odrębne ustawy, wynikają z zadań o szczególnym charakterze.
USG wspomina że taka gminą jest np. gmina uzdrowiskowa.
Dalej idące różnice w gminie Miasto Stołeczne Warszawa.
MIASTO STOŁECZNE WARSZAWA
odrębna ustawa poświęcona ustrojowi tego miasta z 2002 roku,
gmina miejska na prawach powiatu,
dodatkowo wykonuje zadania zlecone ustawą z zakresu adm. rządowej, zadania które wynikają ze stołecznego charakteru miasta,
w szczególności gmina Warszawa ma zapewnić warunki do działania pewnych instytucji, urządzeń, konkretnie stworzenie warunków funkcjonowania w tym mieście naczelnych i centralnych organów państwowych, ponadto do funkcjonowania obcych przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędy konsularne, organizacji międzynarodowych; musi zapewnić warunki do przyjmowania delegacji zagranicznych; też zapewnienie funkcjonowania urządzeń publicznych o charakterze infrastrukturalnym które mają znaczenie dla funkcji stolicy(międzynarodowy węzeł kolejowy, lotniczy, komunikacja między instytucjami)
jej status łączy się z wielkością tej gminy,
w Warszawie funkcjonują dzielnice upodobnione do gmin, ale nie są to gminy.
Różnice:
Obszerniejszy skład Rady Miasta niż w ustawie o sam. gminnym.
Obowiązkowo funkcjonują jednostki pomocnicze: dzielnice. (z mocy ustawy).
Zakres działania dzielnicy jest określony ustawowo. Ustawa przesądza ogólnie jakie są zadania dzielnicy mówiąc że są to sprawy lokalne.
Rada Dzielnicy funkcjonuje na zasadach podobnych do Rady Gminy. RD jest nie tylko organem stanowiącym ale również kontrolnym. Do wyborów do RD stosuje się odpowiednio przepisy o wyborach do RG. Do samych radnych stosuje się odpowiednio przepisy o radnych gminy.
Zarząd Dzielnicy. Ustawa przesądza o jego składzie: od 3-5 osób wybieranych przez RD, konkretnie Burmistrz Dzielnicy(na czele), jego zastępcy i pozostali członkowie.
Ustawowe określenie minimalnych środków budżetowych które muszą być przeznaczone do dyspozycji dzielnicy.
Dzielnice działają w ramach samodzielności gminy miasto stołeczne W-wa.
Próba wprowadzenia nowej jednostki samorządu tzw powiat metropolitalny.
GMINY UZDROWISKOWE
odrębna ustawa
taka gmina, której całemu obszarowi lub części nadano status uzdrowiska,
status ten nadaje Rada Ministrów w drodze rozporządzenia,
musi spełnić pewne przesłanki,
poza tym, że wykonuje normalne zadania gminy, ma dodatkowo jedno zadanie własne tzn. realizuje zdania związane z zachowaniem funkcji leczniczych uzdrowiska, to zadanie skutkuje pewnymi odrębnościami ustrojowymi, potrzebny jest dodatkowy organ → Komisja Uzdrowiskowa( ma charakter opiniodawczo-doradczy w sprawach uzdrowiska działa przy RG).
POWIAT
2 rodzaje powiatów:
ziemskie – termin pozaustawowy, typowy, obejmuje sąsiadujące ze sobą gminy, obecnie ponad 300 powiatów;
grodzkie (miasta na prawach powiatu) – tylko 1 gmina miejska, które wykonuje zadania powiatu, obecnie ok 70
Grodzkie to 3 kategorie miast:
te które w chwili wprowadzania reformy miały więcej niż 100 tys mieszkańców,
miasta, które były siedzibami wojewodów ale utraciły ten charakter, chyba ze Rada Miasta zawnioskowała by nie nadawać statutu miasta na prawach powiatu.
nadano status mimo nie spełnienia 1) i 2) warunku przy wprowadzaniu reformy.
POWIAT ZIEMSKI
tworzone i przekształcane w trybie analogicznym jak gminy,(ustawa nie przewiduje referendum w sprawie utworzenia powiatu ),
zadania powiatu:
Zadania własne → charakter ponad gminny, nie mogą naruszać zakresu działania zadań gminy, wyrównawcze uzupełniające w stosunku do gminy, zamknięty katalog zadań własnych, nie ma kategorii zadań obowiązkowych, można podzielić je na kategorie jak w gminie( odpadają zadania typowo gminne), dochodzą takie których w gminie nie było: przeciwdziałanie bezrobociu, ochrona praw konsumenta, zadania w rolnictwie, leśnictwie i rybactwie śródlądowym, z zakresu obronności.
Zadania zlecone → ustawą, zapewnienie działania powiatowej administracji zespolonej zlecone ustawą, zlecone porozumieniem mogą zlecić organy rządowe, inne jednostki samorządu terytorialnego, może następować ze szczebla wyższego na niższy lub na tym samym szczeblu.
Typowe tylko dla powiatu – zlecenie czynności w ramach zadań własnych powiatu. Mogą go dokonać właściwe organy adm. rządowej wyłącznie w przypadkach określonych ustawami. Chodzi o zlecenie czynności zw z usuwaniem bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz związanych z obronnością.
Jeżeli prowadzone w ramach zorganizowanej akcji powiat może być zobowiązany do wykonywania takich czynności również poza swoimi granicami.
formy demokracji bezpośredniej: 3 podstawowe formy:
1. konsultacje z mieszkańcami powiatu → zasady analogiczne jak w gminie przeprowadzania, istota konsultacji jak w gminie, charakter jak w gminie,z tym ze konsultacje obligatoryjne dot. tworzenia i przekształcania powiatów,
2. referendum powiatowe → charakter jak w gminie,z tym, że mniej obligatoryjnych dot. odwołania Rady Powiatu przed upływem kadencji, z inicjatywy Rady Powiatu(RP) i na wniosek mieszkańców(większa liczba mieszkańców jako inicjatorów-co najmniej 15 osób), inicjator powiadamia przewodniczącego zarządu – starostę, jemu tez przekazuje się wniosek z odpowiednią liczba podpisów jeżeli nie dotyczy wniosek odwołania RP; ogłoszenie wyników ważnego rozstrzygającego referendum o odwołanie RP oznacza zakończenie działalności zarządu z mocy prawa.
3. wybory → powoływany jest wyłącznie organ stanowiący, dot powiatów grodzkich i ziemskich,
Zasady: ziemskie-prawa wyborcze mają wyłącznie obywatele polscy,
grodzkie i ziemskie – okręgi wielomandatowe, listy wyborcze są wielonazwiskowe, wybory proporcjonalne, w podziale głosów uczestniczą tylko listy tych komitetów które w skali powiatu uzyskały 5 % ważnych głosów, każdy wyborca ma jeden głos;
jeżeli w trakcie kadencji wygaśnie mandat radnego nie przeprowadza się wyborów uzupełniających, a na jego miejsce wstępuje kandydat z tej samej listy, który otrzymał kolejno wg liczby głosów w wyborach, orzeka o wstąpieniu komisarz wyborczy;
przypominają wybory do Sejmu,
ORGANY POWIATU
Rada Powiatu
różnice od RG:
mniejsza liczba radnych, bo mniej zadań niż gmina; 15-29 względnie proporcjonalne do liczby mieszkańców powiatu,
wcześniejsze zakończenie działalności przed upływem kadencji możliwy jest z niedokonaniem wyboru zarządu, poza tym analogicznie jak w gminie, RP ma obowiązek w 3 miesiące po wyborach dokonać wyboru zarządu, skutkiem są wybory przedterminowe, do czasu wyboru zarządu przez nowo wybraną radę funkcje w powiecie pełni osoba wyznaczona przez premiera, jeżeli ponownie nie dojdzie do wyboru zarządu to nowa rada ulega rozwiązaniu z mocy prawa, ale nie ma kolejnych wyborów, tylko premier powołuje komisarza rządowego, do dnia wyborów kolejnej kadencji pełni funkcje organów powiatu;
różnice w sferze kompetencji: RP nie korzysta z domniemania właściwości, kompetencje organizacyjne rada uchwala statut powiatu samodzielnie, brak kompetencji dot. jednostek pomocniczych bo nie ma ich w powiecie, kompetencje osobowe zamiast uprawnień wobec wójta są uprawnienia wobec zarządu, dochodzi kompetencja rady do powoływania zarządu , kompetencje planistyczne inne w szczegółach np. powiatowy program przeciwdziałania bezrobociu, powiatowy program zapobiegania przestępczości.
Zarząd Powiatu
Starosta-przewodniczacy zarządu, ale też działa odrębnie