1. DEFINICJE
KSIĄŻKA - wydawnictwo zwarte zawierające tekst utrwalony graficzni, obejmujące jedną lub więcej jednostek fizycznych dowolnej objętości; może mieć formę kodeksu, skoroszytu, teki, luźnej karty, harmonijki lub zwoju
WYDAWNICTWA CIĄGŁE - to dokumenty, które ukazują się częściami w określonych lub nieokreślonych odstępach czasu, związane wspólnym tytułem, o określonej tematyce; nie przewiduje się ich zakończenia
WYDAWNICTWA PERIODYCZNE - należą do wydawnictw ciągłych, ukazują się pod tym samym tytułem w określonych odstępach czasu, opatrzone bieżącą numeracją. Zalicza się do nich gazety (dzienniki) i czasopisma.
WYDAWNICTWA SERYJNE - należą do wydawnictw ciągłych, ukazują się nie regularnie, składają się z odrębnych dzieł różnych autorów, z których każdy ma własny tytuł i stanowi zamknięty wydawniczo całość. Poszczególne samodzielne tytuły wydawnictw zwartych łączą wspólny tytuł dla serii.
CZASOPISMA - wyd. periodyczne; ze względu na częstotliwość wychodzenia dzielą się na: tygodniki, dwutygodniki, miesięczniki, kwartalniki, roczniki. Zeszyt (numer), która liczba jest zazwyczaj stała tworzą jednostkę danego tytułu zwaną rocznikiem, tomem lub woluminem.
WYDAWNICTWA ZBIOROWE - zaliczane do ciągłych; wydawane są przez instytucje naukowe w formie prac zbiorowych pracowników, ich cechą jest tytuł sygnalizujący, że są to prace naukowe np. Zeszyty naukowe Politechniki Wrocławskiej, Biuletyn Informacyjny Biblioteki Jagiellońskiej, Biuletyn Biblioteki narodowej.
ZBIORY SPECJALNE - dokumenty wydzielone z ogólnych zbiorów bibliotecznych ze względu na ich odrębne cechy formalne, osobno magazynowane, według odrębnych zasad opracowywane i udostępniane.
RODZAJE ZBIORÓW SPECJANYCH:
ZBIORY AUDIOWIZUALNE - dokumenty, w których utrwalona treść jest odbierana przez wzrok lub słuch lub jedno i drugie.
ZBIORY IKONOGRAFICZNE - rysunki i ryciny oryginalne oraz ich reprodukcje. Są to dokumenty przedstawiające graficzne wyobrażenie osób, rzeczy lub zdarzeń.
ZBIORY KARTOGRAFICZNE - dokumenty obejmujące wszystkie zmniejszone wyobrażenie całości i części ziemi, innych planet oraz nieba według ustalonych zasad bez względu na to, czy są zaopatrzone w tekst objaśniający czy nie. Ze względu na formę zewnętrzną dzielą się na mapy, plany, globusy, płaskie modele powierzchni ziemi.
RĘKOPISY - jest to każdy tekst utrwalony ręcznie, niezależnie od rodzaju pisma, materiału pisarskiego, techniki pisania np. dzienniki, sztambuchy (pamiętniki na sentencje, życzenia). Do rękopisów bibl. Zalicza się również maszynopisy podpisane lub poprawione przez autora. Rękopisy przed wynalezieniem druku określane są nazwą ksiąg rękopiśmiennych lub kodeksów.
STARE DRUKI - dokumenty drukowane w 1szym okresie po wynalezieniu maszyny odlewniczej i metalowej matrycy przez Gutenberga w ok. 1440r do 1800 - wynalazku prasy przyśpieszonej przez Koeniga, uruchomionej w 1811r i umożliwiającej wielokrotnie powielanie druku (początkowa wydajność 400 arkuszy/h). Spośród starych druków wyróżniamy inka buły tj pierwsze druki powstałe po 1500r.
DOKUMENTY INFO LUB ELEKTRONICZNE - są to dokumenty zapisane za pomocą techniki informatycznej (komputerowej) na elektro. nośnikach inf. (dyskietkach, dyskach optycznych, CD-Romach)
LITERATURA FIRMOWA - (opisy patentowe, normy, cenniki, katalogi i prospekty wyborów) Dokumenty wtórne - sporządzone z dokumentów pierwotnych odzwierciedlających pełne i niezmienione cechy pod względem treści (mikrofilmy, fotokopie, odbitki, kserograf) dokumenty pochodne - sporządzane z dokumentów pierwotnych, pozwalają zorientować się w ich treści np. opis bibliograficzny, opis w katalogu bibliotecznym, bibliografia, informator
RODZAJE BIBLIOTEK (kryterium podziału)
a) Ze względu na rodzaj środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług informacyjnych: *biblioteki fachowe (zakładów pracy, instytucji naukowo-badawczych *biblioteki publiczne (powszechne) *biblioteki szkolne *biblioteki pedagogiczne b) ze względu na kryterium zakresu tematycznego zbioru: *biblioteki ogólne *biblioteki specjalne
c) ze względu na metody udostępniania: *prezencyjne *wypożyczające poza teren biblioteki *zamknięte, pełniące usługi dla ograniczonego kręgu czytelników *publiczne, pełniące usługi dla ogółu społeczeństwa
d) ze względu na osoby lub jednostki organizacyjne utrzymujące i finansujące bibl wyodrębnia się: *bibl państwowe *samorządowe *społeczne *prywatne
3. ORGANIZACJA BIBLIOTEK:
*SYSTEM BIBL - sposób skoordynowania zespołu bibliotek współpracujących ze sobą stale lub doraźnie oraz oddziałów pojedynczych bibl. (uniwersyteckie, szkół wyższych) Są to zespoły bibliotek, których organizacja polega na współpracy w ramach tej samej dziedziny wiedzy lub tego samego profilu zbiorów (biblioteki medyczne, dla dzieci) W pojedynczej bibliotece organizacja systemu polega na powiązaniu wzajemnym uzupełnianiu procesów bibl według zadań gromadzenia, opracowania, udostępniania i info. W bibl szkół wyższych system bibl. - info oznacza organizację zależności pomiędzy bibl. Główną i bibl. Zakładową.
*SIEĆ BIBL - grupa bibl. Połączonych stałą więzią funkcjonalną. Przykładem organizacji bibl. Była Ogólnokrajowa sieć bibl. Powołana w Dekrecie o bibl. I opiece nad zbiorami bibl. Z dnia 17.04.1946, Ustawa o bibl. z 09.04.1968 i Ustawie o bibl. z dnia 27.06.1997r.
4. ZADANIA BIBLIOTEK NA PODSTAWIE USTAWY O BIBLIOTEKACH
Bibl. i ich zbiory stanowią dobro narodowe oraz służą zachowaniu dziedzictwa narodowego. Bibl. organizują i zapewniają dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury polskiej i światowej:
PODSTAWOWE ZADANIA BIBL.: *gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i ochrona materiałów bibl. *obsługa użytkowników, przede wszystkim udokumentowanie zbiorów oraz prowadzenie działalności info,, zwłaszcza info o zbiorach własnych, innych bibl., muzeów i ośrodków info naukowej, a także współdziałanie z archiwami w tym zakresie. Do zadań bibl może ponadto należeć prowadzenie działalności bibliograficznej, dokumentacyjnej, naukowo-badawczej, wydawniczej, edukacyjnej, popularyzatorskiej i instrukcyjno-metodycznej.
5. NARODOWY ZASÓB BIBLIOTECZNY I JAKIE BIBLIOTEKI TWORZĄ JEGO ZBIORY
Warunki, które muszą spełnić biblioteki, których zbiory tworzą narodowy zasób biblioteczny (organizacja zasobu zapewnia w szczególności): *optymalne warunki gromadzenia z uwzględnieniem ochrony piśmiennictwa *prowadzenie pełnej dokumentacji zasobów *prowadzenie i upowszechnianie systemu informacji o zbiorach zasobu (info o zbiorze np. o zbiorze bibl cyfrowej) *opracowanie katalogu zasobu
Zasady organizacji narodowego zasobu bibliotecznego ustala rada do spraw narodowego zasobu bibliotecznego; przewodniczącym rady jest dyrektor Bibl Narodowej w Wawie; w skład rady wchodzą (po 1 os. Z każdego): Biblioteki Narodowej, Biblioteki Jagiellońskiej, Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Krajowej Rady Bibliotecznej, Ministra Kultury i Sztuki, Ministra Edukacji Narodowej, Przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych, Prezesa Polskiej Akademii Nauk, Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych.
BIBLIOEKI TWORZĄCE NARODOWY ZASÓB BIBLIOTECZNY: *muzealne, narodowe np.: Warszawska Czartoryskich w Krk Zamku w Łańcucie Literatury w Wawie Teatralnej w Wawie *uniwersyteckie: Gdańska Krakowska Wrocławska Lublińska Łódzka Poznańska *bibl publiczne stopnia wojewódzkiego lub miejskiego uznane za naukowe *bibl fachowe, naukowe, centralne w danych dziedzinach naukowych jak: medycyna, rolnictwo i technologia żywności, wojskowość
6. JAKIE INSTYTUCJE SĄ ORGANIZATORAMI BIBLIOTEK:
*centralne organizacje administracji rządowej (biblioteki medyczne podlegają ministrowi zdrowia) *wojewódzkie *osoby fizyczne zakładające prywatne biblioteki *osoby prywatne ->od stowarzyszeń, fundacji *inne rodzaje samorządów terytorialnych
Obowiązki organizacyjne:
Musi zapewnić: *lokal *środki finansowe *stałe uzupełnianie zasobów bibliotecznych *utworzyć warunki doskonalenia zawodowego pracowników
2 podstawowe dokumenty: Akt o utworzeniu bibl: *dokładna nazwa biblioteki i jej patron *siedziba biblioteki, adres, teren działania wraz z jego zakresem *liczba filii i ich lokalizacje *źródła finansowania
Statut: *szczegóły organizacyjne z uwzględnieniem celów i zadań bibl. i zapewnienie info o zakładach pracy, kursach etc (bezrobotnych) *struktura organizacyjna *nazwa jednostki sprawującej nadzór nad bibl (powiat lub województwo) *odpowiedzialność za finansowanie bibl. (jakaś jedna osoba z powiatu czy odrębne stowarzyszenia) *aktualizacje zmian wprowadzanych do sposobu prowadzenia bibl. np. przez burmistrza
Prawa organizatora: *może dokonywać podziału, połączenia lub likwidacji bibl. *nie może połączyć bibl publicznych ze szkolnymi bądź pedagogicznymi oraz domami kultury
7. DLACZEGO BIBL PEDAGOGICZNE SĄ OKREŚLANE MIANEM BIBL PUBLICZNYCH:
Bo w publicznych są np. lektury przez co są też pedagogiczne, ale pedagogiczne szkolne nie mogą być publiczne, są tylko dla uczniów.
8. ZADANIA BIBL PUBLICZNYCH NA PODSTAWIE USTAWY
Biblioteki publiczne służą ogółowi społeczeństwa w celu zaspokajania potrzeb oświatowych, kulturalnych i info ogółu społeczeństwa oraz uczestniczą w upowszechnianiu wiedzy i kultury. Biblioteki publiczne są instytucjami kulturowymi (non-profit). Bibliotekami publicznymi są - biblioteka narodowa, bibl jednostek samorządu terytorialnego
Wojewódzkie bibl publiczne: *pełnią funkcje ośrodków info o regionie *bibliografię regionalne są przez nie opracowywane *badania stanu realizacji potrzeb użytkowników terytorialnej sieci bibliotek *pełnią nadzór nad działalnością wojewódzkich sieci bibliotek
FUNKCJE (zadania): *gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie materiałów bibliotecznych służących obsłudze potrzeb info, edukacyjnych i samokształceniowych, zwłaszcza dotyczących wiedzy o własnym regionie oraz dokumentujących jego dorobek kulturalny, naukowy i gospodarczy *pełnienie funkcji ośrodka info biblioteki bibliograficznej, organizowanie obiegu wypożyczeń międzybibliotecznych, opracowywanie i publikowanie bibliografii regionalnych, a także innych materiałów info o charakterze regionalnym *badanie stanu i stopnia zaspokajania potrzeb użytkowników, analizowanie stanu, organizacji i rozmieszczenia bibliotek oraz formułowanie i przedstawianie organizatorom propozycji zmian w tym zakresie *udzielenia bibliotekarzom pomocy instrukcyjno-metodycznej i szkoleniowej *sprawowanie nadzoru meteorycznego w zakresie realizacji przez powiatowe i gminne biblioteki publiczne zadań określonych w art. 27 ust 5
9. ZADANIA BIBL NAUKOWEJ, ICH RODZAJE I ZADANIA NA PODSTAWIE USTAWY O
Specjalne zadania: *służą nauce i kształceniu *zapewniając dostęp do materiałów bibliotecznych i zasobów informacyjnych niezbędnych do prowadzenia prac naukowo-badawczych oraz zawierających wyniki badań naukowych * prowadzą działalność naukowo-badawczą w zakresie bibliotekoznawstwa i dziedzin pokrewnych
10. RODZAJE BIBLIOTEK NAUKOWYCH NA PODSTAWIE USTAWY:
*Biblioteka Narodowa, *biblioteki, których organizatorami są szkoły wyższe, *biblioteki, których organizatorem jest Polska Akademia Nauk, *biblioteki, których organizatorami są jednostki badawczo-rozwojowe (instytuty naukowo-badawcze) *inne biblioteki. Wykaz bibliotek naukowych prowadzi BN
11. JAKIE BIBLIOTEKI INNYCH TYPÓW MOGĄ BYĆ UZNANE ZA NAUKOWE:
Na podstawie rozporządzenia ministra kultury i sztuki z 1998r w sprawie zasad zaliczania bibliotek do bibl naukowych, można uwzględnić: *działalność badawczą w zakresie bibl i informacji naukowej i dziedzin pokrewnych *zapewnienie dostępu do piśmiennictwa naukowego *realizacja potrzeb naukowych użytkowników *prowadzenie działalności dydaktycznej i metodycznej w zakresie kształcenia i doskonalenia kadr naukowych *gromadzenie dokumentów publikowanych i elektronicznych, zapewnienie dostęp do materiałów naukowych i do narodowego zasobu bibliotecznego *zatrudnianie pracowników bibl o odpowiednim wykształceniu i preferencjach zawodowych *stosują zautomatyzowane systemy biblioteczne oraz technologie informacyjną
WARUNKI DO SPEŁNIENIA:
Organizator biblioteki musi złożyć wniosek do ministra kultury i sztuki załączając odpowiednie dokumenty, status, akt założenia, opis działalności biblioteki naukowej i badawczej. Wnioski te opiniuje krajowa rada biblioteczna. W statusie bibl. załącza się info do bibliotek naukowych
12. TYPOLOGIA (kryteria podziału)
DOKUMENTÓW BIBL:
a) sposób utrwalania i pochodzenia treści: 1) dokumenty pierwotne (prymarne): dokumenty w postaci nadanej lub przewidzianej przez autora oraz wydawcę. 2) dokumenty wtórne: dokumenty sporządzone na podstawie dokumentu (pierwotnego lub pochodnego) pod względem treści, identyczne, różniące się sposobem utrwalenia z zastosowaniem techniki reprograficznej, np. kopie reprograficzne, fotokopie, mikrofilmy, dokumenty cyfrowe otrzymane w wyniki digitalizacji dokumentów pierwotnych, 3) dokumenty pochodne: nowe dokumenty, będące źródłami informacyjnymi, powstałe w wyniki przetworzenia danych o dokumentach pierwotnych w wyniku opracowania zbiorów bibliotecznych, np. bibliografie, katalogi biblioteczne
b) formę zapisu treści: *dokumenty piśmiennicze - treść zapisana jest w formie pisma i poznana przez czytanie, *dokumenty nie piśmiennicze: oglądowe, słuchowe, oglądowo-słuchowe (audiowizualne)
c) cechy formalno-wydawnicze (zewnętrzne) dotyczące sposobu wydania: *dokumenty wydawniczo samoistne: ukazują się w formie oddzielnych wydawnictw, np. książka, czasopismo, opis patentowy, katalog firmowy, zestawienie bibliograficzne, *dokumenty wydawniczo niesamoistne: są częścią dokumentu wydawniczo samoistnego, np. artykuł w czasopiśmie.
d) cechy treściowe (wewnętrzne) związane z przekazem i odbiorem treści Podział dokumentów na formy piśmiennicze: *dokumenty piśmienniczo samoistne: pod względem treści stanowią zamkniętą całość, np. książka, artykuł w czasopiśmie, *dokumenty piśmienniczo niesamoistne: są częścią (fragmentem) publikacji tematycznie zakończonej, np. rozdział z książki, fragment artykułu.