ARGUMENT IDEOLOGICZNY, innymi słowy, argument „z praw wiekuistych”, autorstwem św. Augustyna.
Twierdzenie o realności ludzkiej myśli.
Twierdzenie o dominującej roli myśli.
Twierdzenie o transcendentalnej prawdy względem ludzkiego intelektu.
Twierdzenie o istnieniu prawdy najwyższej.
Na ludzką osobowość składają się trzy fakty: istnienie, życie i myślenie. Pierwsze dwa są wspólne dla wielu bytów (roślinki też istnieją i żyją), ale ostatni jest tylko dla ludzi. Myślenie wyróżnia człowieka. Fakt ten (świat myśli) stanowi dla Augustyna źródło poznania Boga. Tak pisze w Soliloquia'ch: „Gdzie bowiem znalazłem prawdę, tam znalazłem Boga. Przeto odkąd Cię poznałem, pozostajesz w mej pamięci, i tam Cię znajduję, kiedy Cię wspominam”. Dla Augustyna Bóg jest w człowieku: w pamięci, intelekcie, w dążeniu do prawdy absolutnej.
Augustyn wyróżnił dwa poziomy poznawcze człowieka:
Zmysłowy: zewnętrzny i wewnętrzny.
Umysłowy.
Człowiek nie tworzy przedmiotu swojego poznania, ale go odkrywa. Dopiero potem intelekt przekształca fragmentaryczne wrażenia w ogólne pojęcia, na drodze abstrakcji. Definiuje nazwy i wskazuje na ich istotę. Koryguje pomyłki przez refleksję.
Święty Augustyn twierdzi, że człowiek jest elementem świata materialnego - ale to nie wszystko (wyspowiadasz się, jeszcze przed snem…). Jako byt myślący wyłamuje się z tego świata i staje ponad nim. Człowiek, dzięki zdolności myślenia, jest najdoskonalszym spośród innych bytów. Istnieje jeszcze coś większego, wobec ludzkiego umysłu - prawda. Są dwa rodzaje prawdy: ontologiczna i epistemologiczna.
Ontyczna - głosi, że prawdziwe jest to, co jest realne. Jest tożsama z bytem.
Epistemologiczna - prawdziwy jest sąd stwierdzający to, co faktycznie jest.
Podstawą dowodu ideologicznego jest prawda epistemologiczna. Podstawą tego dowodu nie jest każde stwierdzenie tego co jest, lecz tylko stwierdzenie tego, co dotyczy niezmiennej i wiecznej rzeczy. Prawdy niezmienne i wieczne stanowią podstawę wiedzy. Są to - aksjomaty matematyki, prawa logiczne, nakazy moralne (dobro duchowe jest wyższe od materialnego), niektóre reguły estetyczne (piękno jest efektem proporcji i jedności). Obowiązują one a-czasowo i wszystkich.
Prawdy te nie należą do świata zmysłowego. Są dane wszystkim, którzy posiadają zdolność myślenia i rozumowania. Posiadają własność:
Uniwersalności - dotyczą one każdego.
Niezmienności - są takie same zawsze i wszędzie.
Niezależności od poznania zmysłowego.
Konieczności.
Trwałości.
Bezwarunkowości.
Augustyn traktował te prawdy w sposób aprioryczny - niezależnie od doświadczenia. Można powiedzieć, że był natywistą, gdyż uznawał racjonalizm genetyczny (w sensie, że prawdy te są nam wrodzone).Wyróżnia dwa światy:
Zewnętrzny - poznawalny przez zmysły.
Wewnętrzny - poznawalny za pomocą intuicji i refleksji w skupieniu.
Prawdę o Bogu i człowieku nie znajdujemy w świecie zewnętrznym, lecz w sobie. Jednocześnie nie jest tak, że to człowiek jest autorem prawdy. Umysł nie tworzy prawdy, lecz tylko je odkrywa. Są one transcendentalne wobec ludzkiego myślenia. Gdyby takie nie były, różni ludzie o różnych zdolnościach intelektualnych rozumieliby je inaczej (a tak nie jest - innymi słowy, Augustyn zakłada obiektywizm prawdy, której każdy człowiek widzi jednakowo).
Transcendencja prawdy oznacza więc, że jej źródłem jest byt inny, niż człowiek - Absolut, Bóg. Dlatego Augustyn pisał, że „prawda będzie istniała, choćby nawet świat zginął”.
Tomasz z Akwinu.
Prawdę ontyczną i epistemologiczną wyjaśniał w relacji do Boga. Twierdził, że wszelkie prawdy ludzkiego umysłu są same w sobie zmienne, ale są wiekuiste jako odbicie intelektu Boga. Tomasz mocno akcentował wykazanie związku pomiędzy negacją Boga, a negacją odwiecznej prawdy.
Współczesne ujęcie argumentu ideologicznego.
Człowiek od zawsze interesował się prawdą, poszukując jej - w kosmosie i w samym sobie. Dziś istnieje kult techniki i nauki. Fakt ten, według zwolenników tegoż argumentu, wskazuje na konieczne uznanie Boga jako fundamentu prawdy naukowej. Punktem wyjścia współczesnego argumentu ideologicznego jest struktura aktu naukowego. Prawa myślenia i prawa działania są wspólne wszystkim ludziom. Człowiek setki lat temu posługiwał się tymi samymi prawami logicznymi, co dzisiaj: prawo tożsamości, niesprzeczności, itd. Człowiek nie jest ich twórcą, choć jest ich posiadaczem. Prawda w nauce nie jest zależna od podmiotu poznającego. Konieczność, transcendentalność, uniwersalność, powszechność praw naukowych, odkrywanych przez człowieka wskazuje na jej pochodność od bytu absolutnego.