UWAGA, UWAGA :)
Oto moje przecudnej urody notatki z filozofii na podstawie wspaniałego podręcznika pani Janiny Gajdy, którymi częstuję z dobrego serca, ale zaznaczam, że CHCIAŁABYM, ABYŚMY WSZYSCY RAZEM WYKAZALI SIĘ SPRYTEM I NA TEŚCIE WE WTOREK NIE ZŻYNALI Z NICH SŁOWO W SŁOWO , bo to może wydać się „trochę” podejrzane-więcej chyba tłumaczyć nie trzeba-tak czy owak, miłej lektury-oby się przydały.
Źródła i początki filozofii
1.Rola tekstu i przekazów
Pierwsze zachowane teksty -Platon
Filozofia przedplatońska znana z cytatów omówień i streszczeń
Świadectwa doksograficzne - zapis poglądów czy opinii, nie zawierały przypisow
Arystoteles- pierwszy „historyk filozofii”
Herman Diels- 3 gatunki świadectw doksograficznych(poglądy, traktaty o szkolach filozoficznych, spuścizny)
Ksenokrates wprowadził podział na fizykę logikę i etykę
2.„Mit i Logos- początki myślenia racjonalnego”
Teologowie to zdaniem Arystotelesa Homer i Hezjod
Podział na teologię polityczną i teologię poetów
Dwa poglądy na przejście z jednego myślenia w drugie:
Radykalny przewrót
Powolny zwrot w stronę filozofii, zdaniem zwolenników tego stanowiska, pierwsi filozofowie niewiele różnili się od poetów
Mimo wszystko poeci i tak byli „wychowawcami i nauczycielami Greków, więc bez względu na to jak ten zwrot w myśleniu się odbywał, poglądy filozoficzne i tak wyrastają z tradycji poetyckiej.
Homer
Hierarchia-bogowie podlegli Zeusowi, ludzie podlegli bogom
Paralelna akcja utworów
Świat jako zamknięty kosmos
Cnotę- arete posiadają tylko bohaterowie
Problem miejsca człowieka w rzeczywistości
Hezjod
Pytanie o początek
Podporządkowanie prawom boskim jako warunek życia
Pesymizm
Liryka grecka(filozoficzno-refleksyjna, element propagandy)
Wypowiedzi Solona jako ważny przekaz myślenia „ przedfilozoficznego” (światem rządzą prawa oparte na związkach przyczynowo-skutkowych, prawo stanowione oparte na prawie natury, kara bogów za złe zachowanie ludu Aten)
Zdaniem Gajdy pierwsi filozofowie nie zrywają drastycznie z mitem ale przekształcają go filozoficznie, arche wyrasta z mitów, filozofia zaczęła się w momencie gdy ludzie zrozumieli, że oprócz tego iż są bytem poznającym są też bytem poznawalnym, tożsami z w wielu punktach z otaczającą ich rzeczywistością, Pierwsi filozofowie to Malezyjczycy i mieszkańcy Efezu. Filozofia przedplatońska nie jest przejściem od mitu do logosu.
Filozof postrzega świat jakby „z zewnątrz”, przeciwstawienie tłumu postaci filozofa, pytanie o szczęście na peryferiach filozofii, umownie początek filozofii miał miejsce w środowisku małoazjatyckich Greków.
Ksenofanes z Kolofonu 570-478 p.n.e.
Jako pierwszy przekazywał swe poglądy w formie wierszowanej oraz dostrzegł konieczność zróżnicowania archai i ich zwielokrotnienia, był prekursorem szkoły Eleatów, krytyk religii greckiej, upowszechnił myśl racjonalna, przeniósł porządek kosmosu na strukturę polis
ZIEMIA I WODA-dwie zasady materialne , których przemianom podlega rzeczywistość
Natura-wielopostaciowa, zmienna, podległa władzy rozumu
Bóg-jest jeden, wieczny, jest wyznacznikiem jedności świata przez samą w nim obecność, nie utożsamia się Go ze światem, choć jest mu immanentny, nie jest podobny do ludzi, wszechobecny, jest źródłem zmienności, ogarnia wszystko bezpośrednim poznaniem, w sposób rozumny rządzi światem , jest nadrzędny wobec ziemi i wody, podlega mu natura, która jest antytezą istoty Boga. Poznanie tej istoty jest dla ludzi niedostępne, ponieważ „tylko mniemanie jest udziałem wszystkich” Tylko Ksenofanes znał Prawdę, ponieważ wyróżniała go SOFIE
Postać mędrca przeciwstawiona tłumowi
Mądrość-(wiedza o strukturze rzeczywistości) zapewnia państwu praworządność, pożytek i zadowolenie obywateli. Ta wiedza jest kształtowana przez samego człowieka
Relatywizm i subiektywizm poznania, przejawem mądrości jest m.in. przezwyciężenie antropomorfizmu w sensie religijnym
Kosmos rządzony prawami rozumu-model społeczności ludzkiej
Empedokles z Akragantu 495-435 p.n.e.
Dzieła: „Oczyszczenia”, „O naturze”( pouczenia dla Pauzaniasza, kochanka Empedoklesa )
Treść-filozofia jońska, forma- epika dydaktyczna
4 archai- „korzenie wszechrzeczy” -OGIEŃ, POWIETRZE, ZIEMIA, WODA- są bierne, tożsame ze sobą, jakościowo niezmienne, mogą się złączać i rozdzielać, nie mają źródła swego ruchu ani zmiany.
Siły (też zasady)-Miłość( FILIA) i Nienawiść (NEIKOS) - są substancjalne i zajmują miejsce w przestrzeni, równosilne, mają moc wprawiania w ruch. Nie wchodzą ze sobą w żadne relacje.
Najpierw pojawiały się istoty-hybrydy, które składały się z różnych „nie pasujących do siebie” elementów, a potem przybierały swoją właściwą postać.
Nie istnieją narodziny i śmierć, jest to tylko wymiana i zmienienie tego, co zostało wcześniej ze sobą zmieszane, śmierć to rozdzielenie, a narodziny połączenie
SFAJROS- stan doskonałego zmieszania elementów, zespolonych przez Miłość w Jedno, ma kształt kuli (najdoskonalsza bryła) jest nie zrodzony i niezniszczalny.
Czwórwielość- w wyniku panowania Nienawiści ( 4 zasady oddzielone substancją Nienawiści)
Filozofia ma odwracać uwagę od smutku, a przedmiotem wiedzy powinna być prawda o naturze rzeczywistości.
Wędrówka dusz-ludzie są skazani na nią , ponieważ kiedyś ktoś popełnił grzech pychy, bogowie wydali dekret, na mocy którego każdy musi odbyć swoją pokutę, grupą uprzywilejowaną mają być m.in. lekarze, poeci -im dane będzie wrócić do bogów.
Poznanie- opiera się na zmysłach, przedmioty postrzegania wydzielają z siebie wypływy, które są wychwytywane przez narządy zmysłów na zasadzie `podobne podobnym'
Anaksagoras z Kladzomenaj 500-427 p.n.e.
Wyróżniał jedną zasadę czynną i wiele biernych
Rozum (NOUS) nie zajmuje miejsca w przestrzeni, „odmienny w swym statusie ontycznym” :D, postać bytu pierwszego, istniejącego poza zasadami, niezależnie od nich, ma delikatniejszą substancję od nich.
Archai- nasiona rzeczy -niejednorodne, nie podobne do siebie, niesprowadzalne do siebie nawzajem, nieskończone pod względem liczby, jakości i małości, nie miały w sobie źródła ruchu, najpierw stanowiły mieszaninę; „ilość archai w porządku bytowania była skończona” (kocham tę kobietę...)
świat powstał w wyniku działania Rozumu na tą mieszaninę
„We wszystkim jest cząstka wszystkiego”
istnienie światów równoległych,
wrażenia zmysłowe nie prowadzą do poznania Prawdy
postrzeganie przez przeciwieństwa, np. ciepłym zimne
OUSIA- opisana postać substancji bytującej, prawdziwe istnienie, byt; esencja; substancja; hipostaza.
Demokryt z Abdery, 460-350 p.n.e.
Istnieje tylko próżnia(KENON) czyli niebyt i atomy(ATOMOI) czyli byt
Cechy atomów:
Najmniejsze
ruchliwe
Proste
Nieprzenikliwe
Niezłożone
Niepodzielne cząstki materii
Różnią się od siebie kształtem, wielkością,
W układach atomów różnią się szykiem i położeniem względem siebie
Są zasadami wszystkiego, co istnieje
Nie istnieją przypadkowe skupiska atomów
Całokształt rzeczywistości to agregaty atomów
W próżni istnieje nieskończona ilość światów równoległych , odbywa się ruch we wszystkich kierunkach a to prowadzi do zderzania się atomów i łączenia w ciała widzialne
Powstawanie i ginięcie nie istnieje -jest tylko łączenie i rozpad atomów
Ład i porządek kosmosu wynika ze związków przyczynowo skutkowych i z Konieczności
DUSZA-ożywia ciało, umożliwia odczuwanie, zmysłowe postrzeganie i rozumne myślenie.(również składa się z atomów) Ma TRZY sfery-ROZUMNĄ, ODPOWIEDZIALNĄ ZA UCZUCIA I POŻĄDLIWĄ.
Człowiek postrzega tylko wtórne własności ciał, poznanie Prawdy odbywa się tylko dzięki rozumnej sferze duszy, a poznanie zmysłowe Demokryt nazywa CIEMNYM.
Konwencjonalistyczna koncepcja języka.
PITAGOREJCZYCY(najgorszy rozdział w całej książce)
Według Gajdy -nie wiedzieć czemu, najlepszym świadectwem poglądów pitagorejczyków są pisma powstałe kilkaset lat po nich, nie pisze ona w ogóle o Pitagorasie, znaczną część rozdziału poświęciła na dociekanie, które źródło jest najlepsze, więc Wam tego oszczędzę, a potem pisze o tym co sobie myśleli Pseudo-Archytas, Alkmajon, Filolaos i Archytas z Tarentu.
Pitagorejczycy sformułowali pogląd o arche-liczbie na podstawie badań matematycznych, a nie na podstawie spostrzeżeń zmysłowych.
Starzy pitagorejczycy- medycyna, matematyka, muzyka
Akuzmatycy- kontynuowali religijne przesłanie starego Związku Pitagorejczyków, koncentrowali się na wątkach mistycznych i sakramentalnych.
Medycyna inspiracją do badań filozoficznych.
Archytas z Tarentu, poł. IV w. p.n.e.
Twórca konstytucji dla Tarentu
Harmonia- byt pierwszy i samoistny
Rozróżnienie na byt pierwotny i wtórny, czynny i bierny, kształtujący i kształtowany
Trzy pokrewne nauki: matematyka, geometria i muzyka.
Dialektyka jako jedyna dociera do prapostaci bytu
Filolaos z Krotony, poł. V w. p.n.e.
„O Naturze”,
punkt wyjścia-nauka o przeciwieństwach
ustanowił dziesięć par zasad, które pitagorejczycy porządkowali w szeregi jako opozycje,
przeciwieństwa są zasadami tego, co jest, stanowią materię rzeczy, są zawarte w rzeczach, które są z nich stworzone
tabela przeciwieństw Filolaosa: PERAS- APEIRON, parzyste-nieparzyste, jedno mnogość, prawe-lewe, męskie-żeńskie, w spoczynku-w ruchu, proste-krzywe, światło-ciemność, dobro-zło, kwadratowe-prostokątne.
Natura została stworzona z: PERAS- ograniczone, wymierne, podlegające mierze, zawierające w sobie to, co dobre i APEIRON- nieograniczone, przeciwieństwo ładu, zdrowia, dobrego ustroju, nie podlega mierze
Harmonia jest czystą zasadą, która zestraja apeiron i peras, jest źródłem i przyczyną porządku świata, zyskuje rangę Boga, Harmonia- Bóg -Demiurg, sprawca kosmosu
Archai Filolaosa mogą być definiowane w aspekcie normatywnym,
Przedmiotem postrzegania są struktury prawidłowości
Kosmos jest niezniszczalny, bo nie ma żadnej przyczyny, która mogłaby go zniszczyć, istnieje od zawsze, wieczny, jeden, rządzony przez owego Demiurga
Bóg wyznaczył miary powstawania i ginięcia
Zagładzie podlegają fenomenalne strony natury dzięki Harmonii kosmos jest dostępny poznaniu
Każda rzecz ma liczbę, jej uporządkowanie wyraża się w liczbie,
Harmonia- arcyliczba (10) podstawa istnienia rzeczy
Harmonizowanie kosmosu zaczęło się od środka, cały świat ma postać kuli, a jego środkiem jest ogień; Ziemia- Przeciwziemia, sfera planet gwiazd itd.
Pseudo-Archytas
Dwie zasady składające się na kosmos -peras(zawiera liczbę, miarę i proporcje, kształtuje i porządkuje) i apeiron- nie określona pod względem ilości, jakości i formy. Łączy je Bóg.
Tylko poznanie struktury całości kosmosu pozwala na poznanie jego części.
ROZUM- klucz do poznania rzeczywistości, substancjalnie pokrewny PERAS
Mądrość nie jest wiedzą o rzeczach bo „Trzeba badać wspólne zasady wszystkiego, co istnieje”
Prawa ludzkie powinny być wzorowane na prawach boskich,
Prawo powinne być zgodne z naturą z naturą, sprawne w działaniu, pożyteczne dla wspólnoty politycznej, odpowiadające naturalnej hierarchii wartości,
Struktura wspólnoty-jak dusza-pożądliwość, rozum i umysł
Świadomość prawa ma kształtować koncepcja kary, kara ma polegać np. na upokorzeniu,bo ma dotyczyć moralnej sfery, prawo ma być immanentne duszy człowieka, popierał ustrój Sparty, prawo ma uwzględniać specyfikę kraju i miejsca
Prawdziwy =zgodny z naturą
Peras zawiera elementy uporządkowane i skończone, rozumna, przyczyna dobra, pełni funkcję porządkującą, , apeiron- przyczyna zła
Poznaniem prawdziwym jest poznanie struktury rzeczywistości-kosmosu, jej wykładnikiem jest liczba, dokonuje się przez Rozum.
Alkmajon
Wiedza o naturze człowieka pozwala ustalić jaki jest jego stan-MIKROKOSMOS (Choroba orzekana na podstawie objawów) ,pierwszy model wnioskowania indukcyjnego.
ISONOMIA- równowaga przeciwieństw
Poznanie na zasadzie dwuprzeciwieństw
Symetria, miara, liczba-determinowała wszystkie obszary rzeczywistości
Człowiek różni się od zwierząt tym że myśli
MÓZG-siedziba duszy, do którego przez kanaliki nerwowe docierają wrażenia rejestrowane przez zmysły
Postrzeganie przeciwnym przeciwne
W mózgu z wrażeń przeciwnych rodzi się pamięć wiedza i mniemanie.
Żadne przeciwieństwo nie może istnieć samoistnie i oddzielnie-wyłącznie w symetrycznym połączeniu ze stanem przeciwnym stąd to poznanie dwuprzeciwieństw.
Nieśmiertelność duszy, podobieństwo do boskiej substancji, nie może oddać swojego „wiecznego ruchu” ciału, dlatego ciało jest śmiertelne.
Sofiści:
-filozofowie przybywający do Aten odpołowy V wieku p.n.e.( w czasie rozkwitu demokracji ateńskiej)
-Ofiarowlai swoje usługi jako naucyciele ,, mądrości politycznej"
-stworzyli nowy model wykształcenia i wychowania
-sofista=nauczyciel cnoty i mądrości politycznej
-pierwszy z sofistów, który przybyl do Aten to protagoras z Abdery, potem Gorgiasz z Lentinoi,. Inni sofiści to:
prodikos z keos, Hippiasz z Elidy, Antyfont(jedyny Ateńczyk).
-ich dziaalność wzbudzała kontrowersje, bo brali kasę za naukę.
-sposób w jaki nauczali retoryki czy sprawności erystycznej uznano za demoralizację młodzieży
-ich uczniem był m. in. Perykles
-Platon i Arystoteles odmawiali sofistiom statusu społeznego filozofów
-Platon uważał, że ich filozofia przynosi wiele sszkód państwu, gdyż podważa uzucia religijne.
-Wg Arystotelesa filozofia s.ogranicza się do badania zjawisk, nie szuka ich pryczyn
-s. chciali wychować ludzi n dobrych obywateli
-uważali, że osobowość człowieka kształtuje nie natura czy pochodzenie, ale wychowanie.
WYCHOWANIE
a)aspekt merytoryczny(ukazanie człowiekowi jego miejsca na zeimi.
b) aspekt formalny(jak zdobyć wiedzę)
-s. wydwali podręczniki retoryki, gramatyki, erystetyki
-s.uczyli jak bronić swoih racji, przedstwiając odpowiednie argumenty
-Protagoras twierdził, że zasady archai poznać się nie da. W swoim dziele pt. ,, O bogach"pisał,
że o bogach nie może stwierdzić ani że istnieją, ani ż ie istnieją
Protagoras twierdził, że państwo powstało z umowy społecznej jaką zawarli ze sobą ludzie.
Pokolenia sofistów
a)I pokolenie: Protagoras, Gorgiasz, Prodikos
b)II Pokolenie: Hippiasz, Antyfont, trazymach, Kristias(uczeń sofitów). To pzrede wszytskim im
przeciwiali się Platon i Arystoteles
-s. przyjmują, że ludzie są równi z natury, negują podział na wolnych i niewolników, na Greków
i Barbarzyńców, jako sprzeczny z naturą
-s.II pokolenia krytykowali ustrój jako ynik umoy spolecznej , uważali to za spreczne z naturą, wolny i jiewolnik to też umowa, bo zarówno jeden i drugi jest tak samo zbudowany i ma takie same potrzeby.
-Kalikles(uczeń sofistów) uważał, że ustrój demokratyczny jest aktem gwałtu nad słabymi, którzy muszą się podporządkować jednostkom silniejszym.
Parmenides z Elei:
-uczeń Ksenofonta z kolofonu
-związki z Pitagorejczykami( ale nie dosłownie ;P)
--jego ucznę to: Zenon z Elei
-jego mistrzem był Ameinias
- polemizował z koncepcjami fizyko, których nazywał śmiertelnikami
-on po raz pierwszy zdefiniował byt:,, byt- to co jest, nie byt- to co nie jest
-jest twórcą ntologii- nauki o bycie
-,,wszystko jest bytem, nie-bytu nie ma"
utożsamiał byt z myślą
-cechy bytu:jest nie stworzony, niezniszczalny, jeden ciągły tzn.niepodzielny, niezmienny i dokonały.
poemat parmenidesa nosi tytuł ,, o naturz" składa się z dwoch części . ktore zatytułowano:,, Droga prawdy i Droga mniemań.
poemat zaczyna się od prologu, w którym poeta opisuje drogę do siedziby bogini. Jest to droga, która wiedzie tylko ,, meża wiedzącego", tego który wie dokąd zmierzamyśl, wiedzącego czego szuka. Ta droga jest daleko od tych, ktorymi podążają śmiertelnicy, lecz jest to jedyna słuszna droga, bo patronuje jej Themis i Dike(boginie sprawiedliwości). Bogini uczyła Parmenidesa czym jest prawda. ,,Droga prawdy" zaczyna się od uroczystego obwieszczenia bogini, że są możliwe tylko diwe drogi badań , sprowadzające do przekonania, że jest to. co nie jest. tego co nie jest nie można wyróżnić ani poznać.