0213; 06.10.2009, wykład nr 13., - Układ pokarmowy, cześć I; Paul Esz

Przewód pokarmowy

–

jest narządem jednym z najbardizej wyspecjalizowanych narządów organizmu

–

stanowi ogromną powiedzhcnię kontakt ze światem zewnętrznym

–

powierzchnia przewodu pokarmowego wynosi 300-600m2

–

wyspecjalizował się w kierunka optymalnego wchłaniania substancji odzywczych, przy jednoczesnym
zatrzymywaniu organizmów chorobotwórczych toksyn na zewnątrz

Dla porównania

–

skóra – 2 m2

–

drogi oddechowe – 80 – 100 m2

–

uklad moczowo-plciowy 60-80m2

Funkcje poszczeólnych części przeowdu

Część przednia

–

pobieranie pokarmu

–

uwodnienie

–

rozdrobnienie

–

wstęopne trawienie

–

magazynowanie

Część srodkowa

–

zasadnicze trawienie

–

wchłanianie

Część tylna

–

działanie bakteryjne

–

wchłanianie wodu

–

formowanie kołu

–

usuwanie strawionych resztek

Warga

–

fałd skórny pokryty od zewnątrz skóra, od wnętrza jamy ustnej błoną śluzową

–

zrąb wargi tworzy mięsień okrężny ust

–

pomiędzy skóra, a błoną śluzową czerwień wargowa

–

czerwien wargowa

–

zmodyfikowana skóra

–

nabłonek wielowarstwowy płaski

–

cienki naskórek

–

nie zawiera gruczołów łojowych i potowych oraz włosów

–

liczne naczynia krwionośne

–

obecne gruczoły wargowe (ślinowe; charakter mieszany)

Jama ustna
żucie

–

ułatwia działanie enzymów trawiennych

–

nadaje poślizg

–

ułatwia formowanie kęsa i połykanie

Trawienie

–

amylaza trawi 40-60% skrobi

Funkcja ochronna

–

nawilżanie śluzówek narządu mowy

–

wypłukiwanie resztek pokarmu

Funkcja obronna

–

limfocyty

–

granuloxcyty

–

lizozym

–

Ig A

Zawiera

–

zęby

–

migdałki

–

język

–

gruczoły

Dorosły człowiek ma 32 zęby.

Język

–

część tylna 1/3

–

brodawki okolne, na granicy część, największe, otoczone fałdem śluzowym

–

część przednia 2/3

–

u nasdy występują migdałki językowe

nabłonek

–

wielowarstwowy płaski

–

cienki na powierzchni brzusznej

–

gruby na powierzchni grzbietowej

–

brodawki to uwypuklenia błony śluzowej

zrąb

–

mięśnie poprzecznie prążkowane z małą ilością tkanki tłuszczowej

przednia część języka zawiera

–

brodawki – nitkowate, grzybowate i okolone oraz liściaste (nielicznie u człowieka) znajdują się na przednich
2/3 języka, linia brodawek okolonych oddziela przednią i tylną część jżeyka

–

kubki smakowe – na brodawkach okolonych o grzybpwatych

–

gruczoły ślinowe w błonie podśluzowej głównie w pobliżu brodawek okolonych

Brodawki nitkowate

–

występują na grzbiecie i na końcu języka

–

zrąb łącznotkankowy tworzy ostro zakończone wyrostki

–

nitkowate wyrostki nabłonkowe mają tendencję do rogowacenia (niecałkowitego)

–

złuszczające się komórki nabłonkowe przekształcają się w twarde łuski, które ulegają złuszczeniu

–

gdy procesy trawienia są zaburzone to złuszczanie jest opóźnione, a komórki nabłonkowe wraz z bakteriami
tworzą biały nalot (obłożony język)

Brodawki grzybowate
Brodawki liściaste

–

u człowieka szczątrkowe

–

uwypuklenia w szktałcie listków

Brodawka okolona

–

otoczone rowkiem okalającym do którego otwierają się przewody gruczołów surowiczych (Ebnera)

–

położone wzdłuż bruzdy tylnej

–

zawierają około 250 kubków smakowych

Budowa kubka smakowego

–

jasne beczułkowate zgrupowania komórek (40-60)

–

zajmują całą grubość nabłonka

–

zawierają komórki zrębowe i smakowe (receptorowe)

–

komórki receptorowe (4-20) mają na biegunach szczytowych mikrokosmki

–

smak słodki i słony rozpoznają brodawki koniuszka języka, kwaśny – brodawki na brzegach językach, gorzki –
brodawki podstawy języka

Kubki smakowe budują komórki

–

typu I – najliczniejsze (ok 60%), wąskie, o ciemnej cytoplazmie, są to komórki podporowe, znacznie słabiej
się barwią

–

typu II – owalne, o jasnej cytoplazmie, dobrze rozwiniętej gładkiej siateczce śródplazmatycznej

–

typu III – najrzadsze (ok 10%), morfologiczne podobne do komórek typu I, zawierają pęcherzyki synaptyczne

Komórki I i II typu mają pęczki mikrokosmków (tzw. włoski smakowe), a typu III pojedyncze wypustki.
Wszytskie typy komórek łącza się z włóknami nerwowymi.

Zęby

–

wytwory błony śluzowej jamy ustnej

–

powstają z 2 listków zarodkowych

–

ektodermy – szkliwo

–

mezenchymy – miazga, zębina i cement

Budowa zęba

–

korona

–

szyjka

–

korzeń

Wytrowry błony śluzowej jamy ustnej.

Szkliwo

–

95-97% substancji nieorganicznych

–

najtwardsza substancja

–

zbudowane z pięcio i sześciobocznych pryzmatów (hydroksyapatyt)

Zębina

–

70% substancji nieorganicznych

–

kryształu hydroksyapatytu

–

pyrofosforany

Miazga

–

tkanka łączna galaretowata

Narząd szkliwotwórczy

–

nałbonek jednowarstwowy sześcienny (na zewnątrz)

–

komórki gwiaździste (miazga narządu szkliwotwórczego

–

Ameloblasty – komórki szkliwotwócze (warstwa wewnętrzna)

Ameloblasty
Wysokie komórki, z jądrami w część podstawnej, pęcherzykami wydzielniczymi w część szczytowej, dobrze
rozwinięty struktury – aparat Golgiego, mitochondria, siateczka gładki i szorstka

Po zakończeniu wydzielania szkliwa stają się płaskimi komórkami z pozostałymi komórkami aparatu szkliwotwóczego
tworzą oszkliwia (błonę Nasmytha – zanika po kilku latach

W kanalikach zębiny – wypustki odontoblastów (włókna Tomesa)
Miejsca słąbo zmineralizowanej zębiny – przestrzenie ziarniste Tomesa

Prezębina (PZ)

–

zawiera siatkę nie wapniejących wlókien kolagenowych

Odontoblasty
tworzą
- warstwę komórek owalnych, cylindrycznych lub gruszkowatych, spłąszczonych w części korzenipowej
dwie wypustki główne wnikają do miazgui i kanalików zębiny (wypustki Tomesa) oraz wypustki boczne łączące się
miezy sobą

Miazga zęba

–

wypłenia jamę zęba i jest odbiciem jej ksztgałtu anatomicznego

–

tkanka łączna galaretowata

–

zawiera fibrocyty i komórki napływowe – limfocyty, plazmocyty, mastocyty, makrofagi i granulocyty

–

na granizy miazgi i zębiny – warstwa odontoblastów

–

między odontoblastami grube włókna srebrochłonne włókna spiralne Korffa (zakotwiczają się w zębinie)

–

obj,ętość miazgi z wieiem maleje

Cement

–

budowa podobna do tkanki kostnej

–

pokrywa zębinę korzenia (ściśle do niej przylega)

–

Rodzaje

–

komórkowy – stanowi główną masę i zaiwra komórki (cementocyty), podobne do osteocytów

–

bezkomórkowy – cienka warstwa na powierzchni zębiny i w okolicy otowru wierzchołkowego

–

włókna … ?

Śliniaki

–

rozwijają się z pasmowatych wpukleń jamy ustnej

–

ze względu na budowę i miejsce występowania dzieli się na

–

małe gruczoły ślinowe

–

wargowe

–

policzkowe

–

podniebienia twardego i miękkiego

–

językowe (przednia,

–

duże gruczoły ślinowe

–

ślinianki przyuszne

–

ślinianki podżchwowe

–

ślinianki podjęzykowe