Podróż/wędrówka

Podróż/wędrówka - Przebywanie dro­gi do jakiegoś miejsca, przenoszenie się, przemieszczanie z miejsca na miejsce po rozległych terenach; kolejne odwie­dzanie wielu miejsc w poszukiwaniu czegoś. Czasem wędrówka może przy­brać formę pielgrzymki, czyli drogi, którą się przebywa, zmierzając do miej­sca świętego. Może się też stać tułaczką, bezcelowym, nieustannym przenosze­niem się z miejsca na miejsce. W kul­turze wędrówka odbywa się nie tylko w przestrzeni, np.: wędrówka dusz, po­dróż w głąb samego siebie, podróż w czasie.

Biblia (ST) -1) Kain po zabiciu swoje­go brata Abla zostaje skazany przez Boga na tułaczkę. 2) Abraham wędruje z całą rodziną, dobytkiem i sługami z Charanu do Kanaanu, ziemi, którą przeznaczył mu Pan, mówiąc: Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i Z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę (Ks. Rodza­ju 12, 1). 3) Jakub po wykupieniu pierworództwa od Ezawa i podstępnym zdobyciu błogosławieństwa ojca, ucie­kając przed gniewem brata, udaje się w podróż do swojego wuja, Labana. Po czternastu latach służby u Labam Jakub odbywa drogę powrotną do Kanaanu, zabierając ze sobą żony, Rachelę i Leę, dzieci i część trzody wuja. 4) Józef, syn Jakuba, sprzedany przez nienawidzą­cych go braci kupcom madianickim, odbywa podróż do Egiptu. Po latach, kiedy zostanie jednym z najwyższych dostojników państwa faraonów, sprowa­dzi do siebie całą rodzinę, co później stanie się przyczyną niewoli egipskiej narodu wybranego. 5) Naród wybrany po wielu latach niewoli i ucisku opusz­cza Egipt pod wodzą Mojżesza i rozpo­czyna trwającą czterdzieści lat wędrów­kę przez pustynię do Kanaanu, Ziemi Obiecanej. W czasie tej wędrówki mu­szą wymrzeć wszyscy, którzy doświad­czyli niewoli, nawet Mojżesz. Lud Iz­raela wprowadzi do Kanaanu Jozue. Ale droga przez pustynię ma także inny wymiar: w czasie jej trwania Pan przez Mojżesza daje swemu ludowi prawa, najpierw w postaci Dekalogu, później w postaci szczegółowych przepisów. Jest więc ta wędrówka początkiem juda­izmu jako systemu religijno-społeczne­go.

Biblia (NT) -1) Jezus, według tradycji, w wieku trzydziestu lat, rozpoczyna wędrówkę, która będzie trwała do śmie­rci. Zgromadziwszy wokół siebie dwu­nastu apostołów, przemierza całą Pales­tynę i przez trzy lata naucza i czyni cuda. Wędrówkę rozpoczyna od chrztu w Jor­danie, jej kresem jest ukrzyżowanie w Jerozolimie. 2) W „Dziejach Apostol­skich" po otrzymaniu w Dniu Pięćdzie­siątnicy Ducha Świętego, który przy­niósł dar języków, apostołowie rozpo­czynają podróże misyjne, obejmujące początkowo obszar Palestyny, później rozciągające się na cały basen Morza Śródziemnego. 3) Św. Paweł, jeszcze pod imieniem Szawła, udaje się w po­dróż do Damaszku, by tam prześlado­wać wyznawców Chrystusa. W drodze zostaje powalony na ziemię przez świat­łość z nieba i słyszy głos Jezusa. Staje się to przyczyną jego nawrócenia i póź­niejszej działalności misyjnej jako Apo­stoła Narodów.

Mitologia -1) Demeter po uprowadze­niu Persefony przez Hadesa, nie wie­dząc, co stało się z córką, wędruje po świecie, by ją odnaleźć. Kiedy dowiadu­je się prawdy, postanawia nie powrócić nigdy na Olimp. Przemierza świat, częs­to przyjmując funkcję piastunki królew­skich dzieci. Dobrowolne wygnanie, które stało się przyczyną nieurodzaju na ziemi, przerywa dopiero wtedy, gdy Zeus nakazuje Hadesowi uwolnić Per­sefonę. 2) Orfeusz po śmierci żony, Eurydyki, wędruje po świecie w po­szukiwaniu miejsca, gdzie przebywa jej duch. Wreszcie schodzi do Podziemia, krainy umarłych rządzonej przez Hade­sa i Persefonę. Udaje mu się przebłagać władców państwa umarłych, by zwrócili mu ukochaną Eurydykę. Niestety, opu­szczając Podziemie, odwraca się, by spojrzeć na żonę i musi powrócić na ziemię sam. Odtąd będzie błąkał się po świecie, śpiewając żałobne pieśni ku czci utraconej Eurydyki, aż zostanie rozszarpany przez menady. Opowieść o Orfeuszu jest źródłem orficyzmu, nur­tu religijno-filozoficznego, który zakła­dał, że dusze ludzkie po śmierci pod­legają metempsychozie, wędrują przez kolejne wcielenia, dążąc do osiągnięcia doskonałości. Podobne poglądy głosili pitagorejczycy, którzy powoływali się na nauki Pitagorasa, twierdzącego, że dusza, by osiągnąć doskonałość, musi przejść przez sto wcieleń. 3) Odyseusz po zakończeniu wojny trojańskiej tuła się przez dziesięć lat, zanim uda mu się powrócić na rodzinną Itakę. Jego węd­rówka jest z jednej strony spowodowana gniewem bogów, którzy mszczą się za zniszczenie ich ukochanego miasta Troi, z drugiej - klątwą cyklopa Polifema, którego Odys oślepił. Polifem błaga swojego ojca, Posejdona, aby Odyseusz nigdy nie powrócił do rodzinnego domu, a jeśli jego przeznaczeniem jest jednak ujrzeć brzeg Itaki, niech powróci do swego królestwa samotnie i na obcym okręcie, bez towarzyszy, bez zdobytych w Troi łupów. Podczas swojej podróży Odys przeżywa liczne przygody: trafia na wyspę czarodziejki Kirke, odwiedza króla wiatrów Eola, poznaje tajemnice królestwa umarłych, spotyka syreny, musi stawić czoła Skylli i Charybdzic itd. Na rodzinną Itakę powraca na okrę­cie Feaków, kierowanym myślą króla Alkinoosa. Według niektórych mitogra­fów stary Odyseusz wyrusza w jeszcze jedną podróż, z której już nie powróci. 4) Jazon, by odebrać swemu wujowi Peliasowi zagarniętą bezprawnie wła­dzę, wyrusza wraz z innymi herosami na statku Argo po złote runo, największą świętość Kolchidy. Podczas podróży Argonauci przeżywają wiele niebezpie­cznych przygód, między innymi muszą przepłynąć między Symplegadami, któ­re miażdżyły każdy okręt próbujący obok nich przemknąć. Po zdobyciu zło­tego runa Jazon uprowadza córkę wład­cy Kolchidy, Medeę i wraz z nią po­wraca do rodzinnego Jolkos. S) Herakles przez całe życie wędruje po świecie, walcząc z potworami i dokonując wielu innych bohaterskich czynów. Najbar­dziej znane są wyprawy, które podej­muje na rozkaz Eurysteusa, by wykonać dwanaście prac (patrz: praca). Przemie­rza wtedy cały helleński świat. 6) Teze­usz, jak wszyscy antyczni herosi, wiele wędrował po świecie, poszukując okazji do bohaterskich czynów. Najsłynniejszą jest wyprawa na Kretę, gdzie udało mu się pokonać Minotaura i szczęśliwie, przy pomocy Ariadny, wyjść z labiryn­tu. 7) Pełnoletni Edyp udaje się do wyroczni delfickiej. Poznawszy swoją przyszłość, postanawia nie wracać do Koryntu, którego władców uważa za rodziców, i wyrusza w przeciwną stronę, do Teb, idąc nieświadomie na spotkanie przeznaczeniu. Po latach, kiedy już po­zna prawdę o swoich zbrodniach, oślepi­wszy się, wyruszy na tułaczkę po Grecji, prowadzony przez Antygonę. 8) Eneasz po upadku Troi ucieka wraz z grupką ocalałych z płonącego miasta. Na swoim okręcie przemieni całe Morze Śródziemne, zawijając między innymi do Kartaginy, gdzie, gości go królowa Dy­dona. Wreszcie przybija do brzegów Półwyspu Apenińskiego, który jest kre­sem jego tułaczki. Tu jego potomkowie (albo w innych wersjach mitu - on sam) założą w przyszłości miasto Rzym - no­wą Troję. Podczas swojej tułaczki Ene­asz przeżywa wiele niebezpiecznych przygód, między innymi schodzi do Podziemia.

„Legenda o św. Aleksym" - Nazajutrz po ślubie Aleksy opuścił rodzinny dom i młodą żonę i wyruszył w stroju żebraka na wędrówkę, by służyć Bogu. Gdy podczas tej wędrówki zatrzymał się w pewnym mieście, cuda, które się za jego sprawą działy, przyniosły mu sławę świętego. Chcąc od niej uciec, Aleksy wsiadł na okręt zmierzający do Syńi. Bóg jednak sprawił, że wiatry skierowa­ły statek w inną stronę i Aleksy powrócił do rodzinnego Rzymu.

Legendy arturiańskie - Rycerze Okrą­głego Stołu bardzo często wyruszają na wyprawy, by walczyć w obronie uciś­nionych, sierot, wdów, by bronić honoru dam. Najsłynniejsze są jednak wędró­wki Parsifala z Walii, błędnego rycerza, który przemierza świat, poszukując Świętego Graala, kielicha, którego we­dług legendy używał Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy i do którego póź­niej Józef z Arymatei zebrał Jego krew spływającą z krzyża.

J. Bedier (oprac.) „Dzieje Tristana i Izoldy" - Tństan odbywa wiele po­dróży, między innymi wyrusza do Irlan­dii, by sprowadzić na dwór króla Marka Izoldę Jasnowłosą. Później, by uciec od nieszczęśliwej miłości do królowej Izol­dy, wędruje po całej Europie, poszuku­jąc przygód w Lonii, Fryzji, Gawii, Alemanii i Hiszpanii. Wreszcie dociera do Bretanii, gdzie poznaje Izoldę o Bia­łych Dłoniach, którą zaślubia. Tu także spotka go śmierć.

Dante Alighieri „Boska Komedia" - Trzydziestopięcioletni Dante, naj­prawdopodobniej 25 marca 1300 roku, w glębi ciemnego znalazł się lasu, stra­ciwszy z oczu szlak niemylnej drogi. Gdy próbuje odnaleźć drogę powrotną, stają przed nim Pantera, Lew i Wilczyca, symbolizujące ludzkie grzechy. Przera­żonego Dantego ratuje z opresji duch Wergilego, który zjawia się z zaświatów i obwieszcza, że z polecenia Boga zo­stanie jego przewodnikiem w wędrówce po krainie umarłych. Tak rozpoczyna się jedna z najbardziej znanych w histońi kultury europejskiej podróży. Dante prowadzony przez Wergiliusza zwiedza najpierw Piekło, gdzie w kolejnych krę­gach cierpią grzesznicy. Im niżej scho­dzą, tym cięższe grzechy i cięższe kary. Na samym dnie Piekła cierpią najwięksi zdrajcy ludzkości: Judasz, Kasjusz i Brutus. Następnym etapem wędrówki Dantego jest Czyściec, w którym na kolejnych tarasach pokutują za swoje grzechy ci, którym Bóg nie odmówił miłosierdzia. Wspinając się coraz wy­żej, wędrowcy docierają do Raju Ziems­kiego, gdzie Wergiliusza-symbol ludz­kiej mądrości w funkcji przewodnika zastąpi Beatrycze - symbol mądrości bożej. Wraz z nią będzie Dante zwiedzał Raj, by wreszcie w Empireum kontemp­lować obecność Boga. Przesycona ale­gońami i symbolami opowieść o węd­rówce Dantego interpretowana jest naj­częściej jako obraz upadku człowieka na samo dno grzechu i jego powolnego dźwigania się z bożą pomocą ku oczysz­czeniu i świętości. Zawarł w niej też autor całą, niezwykle bogatą, wiedzę człowieka średniowiecza o

Wolter „Kandyd" - Wypędzony z za­mku z Westfalii, Kandyd podróżuje po całej Europie, dociera nawet do Amery­ki, przeżywając wiele niezwykłych i niebezpiecznych przygód. Choć rze­czywistość temu przeczy, bohater, jako wyznawca optymistycznej filozofii Lei­bniza, powtarza nieustannie, że żyjemy na najdoskonalszym ze światów. Dopie­ro w finale ta wiara ulega zachwianiu. Jego wędrówka jest więc swoistą po­dróżą edukacyjną, która ma służyć kry­tyce Leibniza. Kandydowi w jego węd­rówkach na różnych etapach towarzy­szą: Pangloss (nauczyciel filozofii), Ku­negunda (ukochana Kandyda) ze starą służącą, Marcin (skrajny pesymista) i egzotyczny służący Kakambo.

I. Krasicki „Mikolaja Doświadczyńs­kiego przypadki" -1) Doświadczyński wyjeżdża do Paryża, gdzie prowadzi hulaszcze życie, tracąc resztki rodzin­nego majątku. 2) Uciekając przed wie­rzycielami, Mikołaj wsiada na okręt, chcąc opuścić Europę. Statek ulega ka­tastrofie i Doświadczyński trafia na wy­spę Nipu, gdzie dokonuje się jego reedu­kacja. Wykorzystuje tu Krasicki motyw podróży edukacyjnej.

J.W. Goethe „Faust" - Za sprawą Me­fistofelesa odmłodzony Faust wędruje zarówno w przestrzeni, jak i w czasie. Zostaje między innymi przeniesiony do mitycznej Grecji, do Sparty rządzonej przez Menelaosa. Przebywanie w tym świecie będzie miało decydujący wpływ na dalsze życie Fausta - nauczy go umiaru i wytknie mu cel dalszej drogi.

G.G. Byron „Giaur" - 1) Po śmierci Leili Giaur przyłącza się do bandy zbó­jeckiej i wraz z nią wędruje po Grecji. Szczegóły tych wędrówek pozostają ta­jemnicą. 2) Hassan, by pocieszyć się po stracie Leili, wyrusza w podróż, z której przywiezie nową żonę. W drodze zo­staje napadnięty przez bandę zbójecką, do której należy Giaur i z jego ręki ginie.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. II - Du­sze, które nie zasłużyły na niebo, błąkają się po świecie i cierpią wyznaczone im kary. Dla duchów lekkich i pośrednich ta wędrówka będzie miała kres. Dla duchów ciężkich jest ona karą wieczną.

A. Mickiewicz „Dziady" cz. IV - Po stracie ukochanej, pogrążony w rozpa­czy Gustaw błąka się bez celu po świe­cie, nie potrafiąc znaleźć sobie miejsca. Jest być może młodym samobójcą z bal­lady „Upiór".

A. Mickiewicz „Sonety krymskie" ­Bohater liryczny tego cyklu podróżuje po Krymie, podziwiając orientalne kra­jobrazy. Jest pielgrzymem - tułaczem wygnanym z ojczyzny, do której nie może powrócić („Stepy akermańskie", „Pielgrzym"). Stąd też piękno Krymu nieustannie przywołuje wspomnienia utraconej Litwy. Wędrówka staje się także pretekstem do snucia refleksji o przemijaniu, znikomości człowieka wobec nieśmiertelnego piękna natury.

A. Mickiewicz „Konrad Wallenrod" - Powróciwszy do Zakonu, Walter Alf wraz z Krzyżakami wędruje, biorąc udział w licznych bitwach. Walczy mię­dzy innymi w Ziemi Świętej i w Hisz­panii. Podczas tych wędrówek w niewy­jaśniony sposób staje się Konradem Wallenrodem. Być może prawdziwy Walenrod zginał. Istnieją też podejrze­nia, że wstał zamordowany. W każdym razie Walter Alf powraca z wędrówek do Malborka już jako Konrad Wallen­rod.

J. Słowacki „Kordian" - W kilka lat po nieudanej próbie samobójczej Kordian wyrusza w podróż po Europie. W Anglii uświadamia sobie, że świat, którym rzą­dzi pieniądz, daleki jest od Szekspirows­kich ideałów. We Włoszech przekonuje się, że miłość kobiet można kupić. W Watykanie pada autorytet moralny papieża. Wreszcie Kordian dociera na szczyt Mont Blanc, gdzie dokonawszy podsumowania życia, odnajduje ideę, której chce się poświęcić. Z okrzykiem: Ludy! Winkelried ożył pada na chmurę, która unosi go do Polski.

J. Słowacki „Grób Agamemnona" ­Podróżujący po Grecji bohater liryczny zwiedza grób zwycięzcy spod Troi. Wspomnienie wielkości bohaterów Ho­mera i jego dzieł budzi refleksję nad niedoskonałością twórczości samego autora. Dalsza wędrówka przypomina dwie wielkie bitwy z historii Grecji: bitwę w wąwozie Termopile i bitwę pod Cheroneą. Budzą one skojarzenia z losa­mi powstania listopadowego i prowadzą do gorzkich refleksji na temat Polski i Polaków.

J. Słowacki „Hymn" (Smutno mi, Bo­że...) - 1) Płynąc statkiem przez Morze Śródziemne do Aleksandrii, Słowacki obserwuje zachód słońca. Piękno natury wywołuje refleksje o losie tułacza, prze­mijaniu, małości człowieka w obliczu Boga. 2) Życie wygnańca jest nieustan­ną tułaczką, żeglugą, której ostatecznym portem nie jest ojczyzna.

Z. Krasiński „Nie-Boska komedia" ­Hrabia Henryk, kuszony przez widmo pięknej Dziewicy, wędruje aż na skraj przepaści nad morzem. Tam Zły Duch próbuje go nakłonić, by szedł dalej, w przepaść. Ratuje go Anioł Stróż.

A. Dumas „Trzej muszkieterowie" -Na prośbę królowej d'Artagnan wyru­sza do Londynu po spinki, które Anna Austriaczka ofiarowała księciu Buckin­ghamowi. Towarzyszą mu Atos, Portos i Aramis, którzy jednak na kolejnych postojach zostają, by powstrzymać ludzi kardynała Richelieu. Gaskończyk sam przeprawia się przez Kanał, odzyskuje nie bez kłopotów spinki i wraca do Paryża w samą porę, by królowa mogła w nich wystąpić na balu.

B. Prus „Lalka" - 1) Po upadku po­wstania na Węgrzech Rzecki z kilkoma innymi oficerami tuła się bez celu. Po śmierci Katza sam wędruje po całej Europie, by wreszcie zdecydować się na powrót do Warszawy. 2) Stanisław Wo­kulski wyjeżdża do Paryża, by zapom­nieć o Izabeli Łęckiej. Niestety, każda spotkana kobieta przypomina mu uko­chaną. W Paryżu poznaje też Geista, którego badania naukowe fascynują go. 3) Wokulski wyjeżdża z Łęckimi i Stars­kim do Krakowa. Podczas podróży po­ciągiem staje się świadkiem czułej roz­mowy Izabeli ze Starskim. To uświada­mia mu, jaką kobietę pokochał. Na pierwszej stacji wysiada i ostatecznie rozstaje się z panną Lęcką.

E. Orzeszkowa „Nad Niemnem" -Zy­gmunt Korczyński, który wrócił z młodą żoną z zagranicznych wojaży, marzy o ponownym wyjeździe, twierdząc, że tylko za granicą może odnaleźć artys­tyczne natchnienie.

H. Sienkiewicz „Latarnik" - Skawiń­ski, powstaniec - emigrant, tuła się po świecie, nie mogąc znaleźć dla siebie miejsca. Także w Aspinwall nie za­trzyma się dłużej. Lektura „Pana Tadeu­sza" sprawi, że rozmyślając o utraconej ojczyźnie, zapomni zapalić latarnię mor­ską i straci pracę. Wyruszy znowu na tułaczkę, ale bogatszy wewnętrznie 0 odzyskane wspomnienia o Polsce.

H. Sienkiewicz „Ogniem i mieczem" -1) Uwolniwszy Helenę Kurcewiczów­nę, Zagłoba przedziera się z nią w prze­braniu dziada-lirnika przez pogrążoną w wojnie Ukrainę. 2) Skrzetuski wydo­staje się z oblężonego Zbaraża i przez mokradła, obok posterunków kozac­kich, przedziera się do obozu wojsk królewskich.

H. Sienkiewicz „Potop" -1) Po nieuda­nej próbie porwania księcia Bogusława Kmicic z Kiemliczami i Soroką wędruje do Częstochowy, by w walce odpokuto­wać za grzechy przeciw ojczyźnie. 2) Uwolniwszy się z rąk Bogusława, Oleń­ka Billewiczówna wędruje do Wodo­któw.

H. Sienkiewicz „Pan Wołodyjowski"­Porwana przez Azję Baśka Wołodyjows­ka ucieka i przedziera się do Chreptiowa. Początkowo wędruje konno, a gdy wilki pożerają jej konie, dalszą drogę odbywa pieszo. Dociera wreszcie do Stanicy i u jej wrót pada nieprzytomna.

H. Sienkiewicz „W pustyni i w pusz­czy" - Staś Tarkowski i jego mała angielska przyjaciółka, Nel, zostają uprowadzeni przez zwolenników Mah­diego. Dzieciom udaje się uciec z rąk porywaczy i od tej pory przez wiele tygodni przemierzają Afrykę, próbując powrócić do rodziców. Liczne niebez­pieczne przygody, które przeżywają, czynią z czternastoletniego Stasia męż­czyznę, uczą go odpowiedzialności i da­ją początek uczuciu do Nel, które w przyszłości zaowocuje małżeństwem.

J. Verne „W osiemdziesiąt dni dooko­ła świata" - Mister Fogg, londyński dżentelmen, zakłada się w klubie, że w osiemdziesiąt dni objedzie świat do­okoła. Razem ze służącym wyrusza w podróż, która będzie obfitowała w li­czne przygody. Odnajdzie też pan Fogg szczęście osobiste - młoda wdowa, któ­rą w Indiach uratuje od spalenia, ob­darzy go pełną wdzięczności miłością. Korzystając z wszelkich znanych środ­ków lokomocji, pan Fogg dotrze do Londynu na dzień przed wyznaczonym terminem. Wyczyn Fogga powtórzy w latach 80-ych XX w. znany angielski aktor, Michael Palin, który korzystając z różnych środków lokomocji, objedzie świat w 80 dni.

J. Conrad „Lord Jim" - Jim po proce­sie, w którym za ucieczkę z tonącej „Palny" odebrano mu patent oficerski, ima się różnych zajęć związanych z mo­rzem. Wędruje wzdłuż prawie całego wybrzeża Oceanu Indyjskiego, nigdzie nie mogąc zagrzać miejsca. Prześladują go nieustannie wydarzenia z „Patny". Wreszcie dociera na Patusan, gdzie, jak mu się wydaje,

S. Zeromski „Przedwiośnie" - Cezary Baryka wraz z ojcem odbywa podróż z Baku do nieznanej Polski. W czasie jej trwania Seweryn Baryka opowiada sy­nowi o budowanych w Polsce szklanych domach, nowoczesnych, higienicznych, będących symbolem sprawiedliwości i równości społecznej. Przybywszy do Polski, Cezary przeżyje rozczarowanie, konfrontując ten wyidealizowany obraz z rzeczywistością.

W. Gombrowicz „Ferdydurke" - Bo­hater powieści, trzydziestoletni Józef, wtrącony ponownie w dzieciństwo przez Pimkę, jako Józio odbywa swoistą wędrówkę. Szkoła, dom Młodziaków, wiejski dworek ciotki, które są kolej­nymi etapami jego „drogi", ukazują świat, w którym człowiek skazany jest na ciągłe noszenie masek. Gombrowicz nazywa je gębą. Ową gębę dorabiają człowiekowi inni ludzie, nakłada ją tak­że sam, ale często zdarza się i tak, że pojawia się ona bez woli człowieka, automatycznie, jako reakcja na zaist­niałą sytuację (np. jest noc, wiejski dworek, panienka na wydaniu, więc Józio wbrew sobie porywa Zosię, bo tak zawsze w podobnych warunkach po­stępowano).

T. Konwicki „Mała apokalipsa" - Bo­hater powieści, pisarz nazywający się tak samo jak autor, zostaje nakłoniony przez działaczy opozycji do dokonania aktu samospalenia przed Pałacem Kul­tury i Nauki. Błąka się przez cały dzień po Warszawie, przygotowując się psy­chicznie do absurdalnej ofiary. Jego wędrówka ukazuje obraz miasta, brud­nego i dusznego, jak duszna i brudna jest atmosfera socjalistycznej Polski. Una­ocznia też groteskowość sytuacji, w ja­kiej znajduje się społeczeństwo - jego część „politycznie obojętna", ale także władza i sprzężona z nią opozycja.

* „Prawdziwi podróżnicy to ci tylko, którzy wyruszają, aby wyruszyć". (Ch. Baodelaire)

„Podróż jest jak gra, zawsze towarzyszy jej korzyść albo strata, i to zwykle z nieoczekiwanej strony". (L. Staff )

* „Tylko podróż jest życiem, tak jak, odwrotnie, życie jest podróżą".

(J. Paul)

* „Każdy z nas jest Odysem, co wraca do swej haki". (L. Staff)

* „Nie można uciec od samego siebie, przenosząc się z miejsca na miejsce". (E. Hemingway)

* „Lepiej podróżować z nadzieja niż przybyć do celu".

(R.L. Stevenson)

* „Podróże kształcą wykształconych".

(S. Wróblewski)

---