Góra
Góra - W religiach wszystkich ludów znających górę ma ona bardzo bogatą symbolikę. Najczęściej jest przestrzennym symbolem transcendencji, sferą sakralną, siedzibą bogów lub sił zła. Jest kojarzona z niewzruszalnością, pępkiem świata, drogą do nieba, samotnością, miejscem kultu lub medytacji, spotkania człowieka z Bogiem.
Biblia (ST) - 1) Góra Niebieska to sklepienie niebios, na którym wspiera się tron Boga: hebrajski El-Szaddaj, jest przeciwieństwem Jaskini Piekieł. 2) Góra Ararat, na której osiadła Arka Noego, gdy wody potopu zaczęły opadać. 3) Góra (później identyfikowana z Morią), wskazana przez Jahwe Abrahamowi, aby uczynił tam ołtarz i złożył ofiarę z syna Izaaka. 4) Góra Horeb, w którą Mojżesz uderzył laską i ze skał wytrysła woda. 5) Góra Synaj, gdzie pozostawiwszy u podnóża lud wybrany, Mojżesz modlił się, rozmawiał z Bogiem i otrzymał od niego kamienne tablice. 6) Góra Nebo, skąd Bóg pokazał Mojżeszowi Ziemię Obiecaną, do której nie wolno mu było wstąpić. Patrz: śmierć (bohaterów literackich).
Biblia (NT) - 1) Góra, na którą Szatan zaprowadził Jezusa, by pokazać mu wszystkie królestwa świata i domagać się pokłonu, obiecując wszystkie je w zamian. 2) Góra Tabor uważana za miejsce przemienienia, gdzie Chrystus po raz pierwszy objawił się swoim uczniom jako Bóg. 3) Góra Oliwna - miejsce modlitwy Chrystusa przed męką. 4) Golgota, na której Jezus został ukrzyżowany i umarł na krzyżu.
Mitologia - 1) Olimp uchodził za siedzibę bogów, a przede wszystkim Zeusa, tu ważył on losy ludzi i herosów (np. Achillesa i Hektora), stąd zrzucił Hefajstosa, gdy ten stanął w obronie Hery, tu odbywały się uczty bogów. 2) Parnas był siedzibą Apollina, jego muz (symbol poezji) oraz Dionizosa i jego bachantek. 3) Szczyt w górach Kaukazu, do którego przykuty był Prometeusz za bunt i gdzie drapieżny ptak wyjadał mu wątrobę odrastającą codziennie. 4) Góra, na którą Syzyf z woli bogów musiał wtaczać głaz, ponawiając tę próbę za każdym razem, gdy kamień spadał. Inne święte góry w różnych religiach i państwach to: Akropolis (Grecja), Kapitol (Rzym), Mount Everest (Czomolungma - święta góra buddyjska), Fudżijama (Japonia), Wawel, Jasna Góra (Polska), Kilimandżaro (najwyższy szczyt w Afryce). Podobnie często pojawia się góra w baśniach; jest w nich zawsze miejscem niedostępnym, strasznym, związanym z czarami i nieczystymi siłami, np.: Babia Góra, Łysa Góra-miejsce zamieszkania diabłów, spotkań czarownic; Szklana Góra, na którą można się dostać tylko na grzbiecie zaczarowanego rumaka.
Dante Alighieri „Boska Komedia" -Po wyjściu z piekła Dante i Wergiliusz wchodzą do przedsionka Czyśćca. Znajduje się tu góra, wynurzająca się z wody, naga, szafirowa, lśniąca księżycowym blaskiem. Tej części Czyśćca strzeże - Katan - starzec z siwą brodą. U stóp góry Wergiliusz obmywa twarz Dantego, co symbolizuje uwolnienie od grzechów i zdolność zrozumienia istoty pokuty.
„Pieśń o Rolandzie" - Hrabia Roland jako wzorowy rycerz i chrześcijanin umiera na wzgórzu, co jest elementem uwznioślenia jego śmierci i co różni go od innych wasali Karola Wielkiego. Jego rozstanie z życiem jest stylizowane na śmierć Chrystusa: odpowiednikiem Golgoty jest tu wzniesienie, zaś drzewa krzyża - sosna, pod którą Roland umiera. Apoteoza jest tu nagrodą (zstąpienie aniołów, którzy zabierają duszę Rolanda do nieba).
A. Mickiewicz „Czatyrdah" (góra namiot) - W sonetach krymskich upersonifikowana (ciemny las twoim płaszczem), wyniosła, obca, nieodgadniona, obojętna na największe tragedie tego świata, boska (słuchasz tylko, co mówi Bóg do przyrodzenia). Człowiek wobec niej jest mamym pyłem, może się ukorzyć i ucałować jej stopy, mając świadomość, że obcuje z tajemnicą.
A. Mickiewicz „Ajudah" (góra - niedźwiedź) - Wiąże się z nią ożywiająca wyobraźnię romantyków legenda o wielkiej miłości i ingerencji Allacha w życie ludzi. Góra wyjątkowo fascynująca, bo sprawia wrażenie, jakby wyrastała wprost z morza. Dla romantycznego poety miejsce wywyższone, zapewniające możliwość kontemplacji, bliskość Boga, a także łączące dwa żywioły: ogrom i potęgę gór oraz dzikość i zaborczość morza. Kontakt z naturą jest tu pretekstem do refleksji nad człowiekiem: pragnienie sławy poetyckiej i nieśmiertelności.
A. Mickiewicz „Dziady" cz. III - Na początku „Małej Improwizacji" Konrad śpiewa: Wznoszę się! Lecę! Tam na szczyt opoki - już nad plemieniem człowieczym, pomiędzy proroki. Z tej perspektywy chce spojrzeć na ziemię i jej sprawy. W miejscu, gdzie nie dane jest przebywać zwykłym śmiertelnikom, chce poznać przyszłe losy świata (w tym także Polski).
J. Słowacki „Kordian" -1) Kończy się wiek (31 grudnia 1799) na jednym ze szczytów Karpat, przed chatą czarnoksiężnika Twardowskiego zebrały się wszystkie moce piekielne, by w niesamowitych okolicznościach wpływać na bieg polskiej historii, powołując do istnienia nieudolnych przywódców powstania listopadowego oraz inne znaczące dla polskiego życia politycznego postacie. 2) Na szczycie Mont Blanc Kordian wygłasza swój monolog, w którym o sobie powie: jam jest posąg człowieka na posągu świata. Dopiero tu, w samotności, czując obecność Boga, odnajdzie cel życia: ludy zawołam, obudzę!
H. Sienkiewicz „Potop" - Szwedzki najazd na Rzeczpospolitą (skojarzenie z biblijnym potopem) Sienkiewicz przedstawił tendencyjnie: a) do momentu obrony Jasnej Góry, gdy wydaje się, że pozbawione władcy (Jan Kazimierz schronił się na Śląsku) państwo skazane jest na zagładę: wokół sami zdrajcy, brak obrony, przytłaczająca przewaga armii szwedzkiej, Rzeczpospolita zmęczona wcześniejszymi wojnami; b) od chwili oblegania przez armię Mullera klasztoru na Jasnej Górze, podczas którego okazuje się, że ten kurnik, jak twierdzą początkowo Szwedzi, jest twierdzą nie do zdobycia. Klasztor jest pod cudowną opieką Matki Boskiej. Obrona Jasnej Góry była przełomowym momentem w losach wojny polsko-szwedzkiej, od tej chwili wody potopu zaczęły opadać.
M.A. Bułhakow „Mistrz i Małgorzata" - W wątku biblijnym powieści Naga Góra jako miejsce kaźni Jeszui-Ha Nocń. Tu także w ostatniej chwili przybiega Mateusz Lewita z zamiarem zabicia swego nauczyciela, aby oszczędzić mu mąk powolnej śmierci na krzyżu. Na tej górze Mateusz Lewita oczekiwał na cud natychmiastowej śmierci, gdy to się nie stało, z zaciśniętymi pięściami bluźnił przeciwko Najwyższemu, nazywając go Bogiem zła... Bogiem łotrów, opiekunem zabójców, natchnieniem zbrodniarzy.
A. Camus „Mit Syzyfa" - W eseju autor nazywa Syzyfa bohaterem absurdalnym z powodu jego egzystencji, która składa się z kolejnych wejść z kamieniem pod górę, co determinuje los Syzyfa. Jednak nawet taki los nie musi być przekleństwem: Syzyf daje do zrozumienia, że jest świadom swego losu i jest on jego wolnym wyborem, nie pozwala więc bogom zatriumfować nad sobą i schodzi z góry po kamień z uśmiechem.
M. Wańkowicz „Szkice spod Monte Cassino" - Gen. Lesse powierza 2 Korpusowi Polskiemu pod dowództwem gen. Andersa zdobycie klasztoru Monte Cassino. Przed atakiem Polaków załamały się trzy natarcia (w tym najkrwawsze 17 III batalionu Essex). Bitwa Polaków trwała 13 dni i 20 godzin i zakończyła się zdobyciem klasztoru w dniu 25 maja. Wcześniej w morderczych walkach zdobyli Górę Anioła Śmierci. Wańkowicz w swoim reportażu wydobył bezprzykładne bohaterstwo Polaków, którzy swoim desperackim zdobyciem tej góry otworzyli aliantom drogę na Rzym. Por. pieśń F. Konarskiego „Czerwone maki na Monte Cassino".
* Jeśli góra nie chce przyjść do Mahometa> to Mahomet przyjdzie do góry. (przysłowie tureckie)
* Dopiero ze szczytu góry można ocenić rozległość równiny. (przysłowie chińskie)
* Jeżeli dwie góry stoją daleko od siebie, mogą je połączyć chmury i mgła. Jeżeli dwaj ludzie mieszkają daleko od siebie, mogą ich połączyć różne ludzkie sprawy. (przysłowie mongolskie)
* Ozdobą góry są drzewa, ozdobą narodu - mędrcy (przysłowie mongolskie)
* Nawet najwyższa góra ma szczyt, najgłębsze morze - dno. (przysłowie gruzińskie)
* Góra z górą się nie zejdzie, a człowiek z człowiekiem zawsze. (przysłowie polskie)