Ogólne wiadomości o państwie.

1. Pojęcie i cechy państwa.

2. Forma państwa.

3. Określenie pojęć: organ władzy publicznej, urząd państwowy, aparat państwowy.

4. Działanie i funkcje państwa.

5. Klasyfikacja organów państwowych.

6. Zasady dotyczące organizacji władzy.

Państwo to:

1. organizacja polityczna, która określa sposób funkcjonowania państwa;

2. suwerenna władza - charakter niezbywalny i niepodzielny, państwo nie może zrzec się swojej suwerenności.

Suwerenność w aspekcie zewnętrznym - oznacza iż władza państwowa sprawuje samodzielnie władzę w państwie nie ulegając naciskom innych państw, organizacji, a wszelkie związki, fundacje funkcjonujące w danym państwie muszą działać za jej zgodą, na podstawie przepisów przez tą władzę usankcjonowanych.

Suwerenność w aspekcie wewnętrznym - to wszystko co chce działać wewnątrz państwa musi otrzymać zgodę państwa. Może być ograniczona poprzez swoje zobowiązania wynikające z umów międzynarodowych. Władza państwowa ma uprawnienia do tworzenia prawa, wykonywania prawa i sądzenia prawa. Występuje na terenie państwa.

3. Przynależność przymusowa - przynależność związana z obywatelstwem.

Aparat państwowy w odniesieniu do aparatu innych organizacji jest swoisty i różni się, ponieważ:

1. Jest obsługiwany przez wyspecjalizowany zawodowe grupy społeczne, podlega zróżnicowaniu na coraz bardziej fachowe grupy.

2. Aparat państwowy współczesnego państwa jest hierarchicznie i terytorialnie zorganizowany.

3. Posługuje się przymusem legalnym zachowując w tym względzie pozycję monopolistyczną w państwie.

Państwo jest organizacją przymusową:

1. Państwo skupia w swoim ręku środki przymusu fizycznego (np. broń palna, zakład karny) oraz ustala katalog dóbr chronionych prawem.

2. Przymus jest zorganizowany tzn. państwo może stosować przymus poprzez wyspecjalizowane w tym zakresie organizacje (wojsko, policję, komornika, więziennictwo), zgodnie z prawdą. Stosowanie przymusu jest sformalizowane, czyli ujęte w możliwie ścisłe przepisy prawa.

Państwo jest organizacją suwerenną:

1. Samodzielność - polega na tym, że podejmuje ono swoje decyzje bez mieszania się w jego sprawy kogoś spoza terytorium państwa, znaczy to również, że wszelkie przedmioty znajdujące się na terytorium państwa mają obowiązek podporządkowania się jego decyzjom i faktycznie to czynią,

2. Nieograniczoność państwa - może podejmować działania samodzielnie rozstrzygające, jakie decyzje zamierza podjąć.

Cechy państwa niezbędne do funkcjonowania:

• ludność - ogół osób fizycznych, które przebywają na terenie danego państwa i znajdują się pod zwierzchnictwem prawnym danego państwa,

• terytorium - część powierzchni Ziemi należąca do określonego państwa ograniczona granicą państwową. Terytorium obejmuje zarówno ląd (z wodami wewnętrznymi), jak i przybrzeżne wody terytorialne wraz z przestrzenią położoną pod powierzchnią i nad powierzchnią lądu i wody. W skład terytorium państwa mogą wchodzić także wyspy i tzw. enklawy lądowe. Nie stanowi natomiast terytorium państwowego teren ambasady, pokład statku morskiego czy samolotu. Jednak zdarzenia, które mają tam miejsce, od strony prawnej traktuje się tak, jakby zaszły na terytorium danego państwa (tzn. podlegają one jego jurysdykcji).

• władza państwowa - ma przymusowy charakter.

Funkcje państwa:

Funkcjami państwa nazywa się całokształt jego działalności w określonej sferze życia społecznego.

Podział funkcji:

a) wewnętrzne:

• obejmuje działania państwa związane z regulowaniem i organizowaniem współżycia jednostek i grup objętych organizacją państwową;

• reguluje i organizuje działania zmierzające do utrzymania i umocnienia istniejącego systemu społeczno-gospodarczego;

• funkcja ta zapewnia bezpieczeństwo i porządek;

b) zewnętrzne:

• działania zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony przed zagrożeniami z zewnątrz państwa;

c) gospodarczo-organizatorska:

• działalność związaną z organizowaniem życia gospodarczego;

d) gospodarczo-wychowawcza:

• kształtowanie postaw członków społeczeństwa;

e) socjalna:

• zapewnienie wszystkim obywatelom pracy i godziwego wynagrodzenia, bezpieczeństwo i higienę pracy, ochronę zdrowia, pomoc ludziom znajdującym się w ciężkiej sytuacji.

Formy państwa:

Sposób rządzenia w państwie i organizacji życia politycznego i społecznego w danym kraju określony przez zapisy konstytucji.

Elementami określającymi formę państwa są:

- sposób powiązania naczelnych organów; (aspekt strukturalny)

- struktura terytorialna; (aspekt strukturalny)

- reżim polityczny (aspekt funkcjonalny władzy).

Struktura terytorialno-prawna państwa:

Ze względu na strukturę państwa, państwo dzieli się na:

• państwo unitarne, czyli takie, w którym władza suwerenna dotyczy całego państwa, charakteryzuje się jednolitym systemem organów państwowych i jednolitym systemem prawnym np. Polska;

• państwo złożone (federacyjne) - terytorium zakresu samodzielności poszczególnych jednostek podziału terytorialnego jest szeroki, że organy tych jednostek korzystają niemal z władzy państwowej np. USA;

• reżim polityczny - styl rządzenia, wg którego wyróżnia się państwa demokratyczne, autokratyczne i totalitarne:

a) reżim demokratyczny - obywatele mają faktyczny wpływ na funkcjonowanie państwa i kierunki działania jego organów, aktywny udział obywateli w życiu państwa;

b) reżim autokratyczny - aparat państwowy jest wyłączony spod kontroli obywateli, sam określa cele i zadania państwa, często ucieka się do przemocy w stosunku do obywateli;

c) reżim policyjny - rola policji jest dużo większa niż wymagają tego interesy zachowania bezpieczeństwa i porządku. Policja ma dużą samodzielność i możliwość działania, bezkarnie naruszane są prawa i wolności obywateli;

d) reżim totalitarny - gdy państwo stara się podporządkować sobie i kontrolować niemal wszystkie sfery oraz strony życia obywateli. Cechy totalitaryzmu:

• struktura władzy skupiona wokół jednostki lub grupy;

• ujednolicony aparat kontroli;

• dążenie do ujednolicenia form życia społecznego;

• rozbudowany system kontroli nad sferą zachowań, przekonań i poglądów.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Dyktatura - nieograniczona władza jednostki lub nielicznej grupy osób, przeważnie zdobyta nielegalnie i opierająca się na sile zbrojnej i terrorze.

Organ państwowy - jednostka lub zespół ludzi, zorganizowany stosownie do powierzonych mu kompetencji, powołany na podstawie prawa i wyposażony w uprawnienia władcze wynikające z charakteru władzy państwowej.

Urząd - zespół osobowy oraz zespół środków materialnych danych do pomocy organowi celem wykonywania jego zadań i kompetencji.

Resort administracyjny - to wydzielony w ramach administracji państwowej jej dział, grupujący sprawy jednorodne i pokrewne, kierowany przez ministra lub innego członka resortu np. resort spraw wewnętrznych i administracji.

Zakład administracyjny - to państwowa jednostka organizacyjna, nie będąca organem administracji państwowej ani przedsiębiorstwem państwowym, powołana do stałego świadczenia usług o szczególnym znaczeniu społecznym.

Aparat państwowy - obejmuje ogół odpowiednio ze sobą powiązanych pod względem organizacyjnym organów państwowych wraz z obsługującymi je urzędami i oddanymi od ich dyspozycji formacjami zbrojnymi oraz ogół zakładów i przedsiębiorstw państwowych.

---