Pedagogika nauka o wychowaniu, ma za zadanie stwarzać możliwości wyposażania człowieka w wiedzę o skuteczności różnych zabiegów edukacyjnych.

Znaczenie pedagogiki jako nauki.

Można wyróżnić dwie zasadnicze orientacje, które służą do wyposażania człowieka w wiedzę. Z jednej strony istnieje zapotrzebowanie na tzw. usługi oświatowe, które przejawiają się między innymi w tym, że stwarzają możliwość wykształcenia społeczeństwa w różnym zakresie wiedzy. Usługi oświatowe przejawiają się m. in. w tendencjach wzrostu wykształceniach człowieka na coraz wyższych poziomach. To zapotrzebowanie na wykształcenie człowieka przede wszystkim przejawia się w coraz większym zapotrzebowaniu na wyższe wykształcenie w postaci licencjatów jak i wyższe wykształcenie akademicki w postaci uzyskiwania tytułu magisterium. Dlatego też aktualnie obserwujemy ogromny wzrost różnego rodzaju szkół, które stwarzają możliwość uzyskania tego wykształcenia. I cechą charakterystyczną obecnej rzeczywistości społeczno - gospodarczej jest również i to, że poza normalnym funkcjonowaniem systemu kształcenia na poziomie wyższym prowadzonym przez państwo pojawiają się różne szkoły wyższe, które mają charakter szkół prywatnych, szkół społecznych, wiele szkół które tworzone są przez stowarzyszenia, przez odpowiednie związki, jak też przez osoby prywatne i to jest też jeden z elementów, który określamy jako tzw. restrukturyzacja systemu edukacji. To zapotrzebowanie na wykształcenie również przejawia się nie tylko w odniesieniu do systemu na poziomie wyższym, ale również przejawia się na poziomie średnim.

Z drugiej strony we wszystkich systemach na całym świecie obserwuje się wzrost niezadowolenia z rozwijania tych usług oświatowych, efektów szkół pracy na różnych poziomach. Obserwujemy niezadowolenie pracy szkół na poziomie podstawowym, ponad odstawowym. To niezadowolenie przejawia się w różnej postaci między innymi w tym, że

- programy nauczania nie są dostosowane do potrzeb istniejącej rzeczywistości społeczno gospodarczej,

- również w tym, iż krytyczniej społeczeństwo odnosi się do mało unowocześnionych metod nauczania, w tym,

- że w dalszym ciągu w znaczącej to większości metody nauczania opierają się na metodach tradycyjnych,

Druga tendencja powoduje, to że w wielu państwach obserwuje się szczególnie w państwach wysoko cywilizowanych obserwuje się systematyczne restrukturyzowanie, przebudowywanie systemu oświatowego, mówiąc to chodzi tu o unowocześnianie istniejącego systemu edukacyjnego. System edukacyjny - system, który kształci w młodym wieku, aż do późnej starości. Ta krytyka powoduje, że w wielu państwach podejmuje się różnego rodzaju reformy systemu edukacji. Reformy, które przede wszystkim zmierzają do tego, aby systematycznie podnosić poziom wykształcenia wyższego. Do przeprowadzania tych reform potrzebne są odpowiednie środki. W krajach europy zachodniej jednym z takich środków jest system diagnozowania oświaty to znaczy jaki jest autentyczny poziom wykształcenia, jeżeli jest on niski - to dlaczego jest niski, jakie są tego przyczyny , czy system struktury, czy system wyposażania w wiedzę i odpowiedzi na te pytania dostarczają tzw. raporty o stanie oświaty i wychowania i takie raporty opracowywane są w poszczególnych państwach m. in. w Polsce.(I - 1972, II - 1986)

Raporty dostarczają wiedzy o stanie oświaty.

Międzynarodowe Biuro Oświaty przy ONZ - wszystkie państwa członkowskie zobowiązane do przedstawiania raportów, MBO na podstawie tych raportów daje pewne propozycje zmian w oświacie danego państwa.

Ciągłe kształcenie - kształcenie ustawiczne.

Kształcenie modułowe - minimalny zakres wiedzy potrzebny do wykonywania danego zawodu i do tego zakresu wiedzy dostosowuje się jednostki organizacyjne w postaci tzw. modułów tzn. treści wiedzy zdobywanej w przeciągu kilu tygodni - kilku miesięcy.

Edukacja jest wypadkową przemian społecznych, ekonomicznych i kulturowych.

Edukacja to główny warunek rozwoju ekonomicznego, społecznego i kulturalnego danego społeczeństwa.

Jeśli nie stwarza się możliwości samokształcenia pozalekcyjnego to młody człowiek po zajęciach lekcyjnych zrywa kontakt ze szkołą.

Wszelkie niepowodzenia dziecka w nauce mogą być spowodowane z upośledzeniem ruchowym , słuchowym, wzrokowym itp. Gdyby państwo nie oszczędzało na środkach dla oświaty możliwa była by praca z dziećmi upośledzonymi.

Państwo w rozwój edukacji powinno inwestować z wyprzedzeniem (kształcenie kadry wyspecjalizowanej)

Rozwój pedagogiki muszą wspomagać takie nauki jak: cybernetyka, socjologia, psychologia, informatyka, nauki techniczne, nauki ekonomiczne. Rozwój pedagogiki bez tych nauk byłby wolniejszy.

Pedagogika jako nauka.

Pedagogika jako nauka jest nauką o wychowaniu z punktu widzenia metodologii.

pedagogia i pedagogika - (z greckiego paidagogos - prowadzenie chłopca) całość zabiegów wobec dziecka zaczęto nazywać pedagogią.

pedagogika - zespół czynności i zdolności wychowawczych

paidagogike techne - wiedza teoretyczna i praktyczna, którą zaczęto określać jako pedagogika

pedagogika - jest nauką, której przedmiot stanowi praktyczna pedagogia, wszelkiego rodzaju wychowanie, czyli wychowawcze prowadzenie dzieci i młodzieży.

Edukacja - mówimy o edukacji wtedy, jeżeli chodzi o wychowanie do odbioru czegoś, o wychowanie do przeżywania czegoś.

Pedagog - to nauczyciel - wychowawca, człowiek nauki, który zajmuje się problematyką związaną z dzieckiem, z rozwojem młodego człowieka.

Pedologia - nauka o dziecku, o rozwoju fizycznym i psychicznym.

Pedagogika w nowym ujęciu oznacza badanie wszelkich zjawisk wychowawczych zachodzących w ciągu cało-życiowego rozwoju człowieka oraz różnorodnych czynności teoretycznych tworzących wielokierunkową pomoc wychowawczą dla doskonałego, pełnego i wszechstronnego rozwoju ludzi. Pedagogika jako nauka interesuje się różnymi rodzajami wychowania. Pedagogika wyróżnia 3 rodzaje wychowania

1. naturalne - uczestniczące w życiu społeczeństwa, rodziny

2. celowo zamierzone - wychowanie przygotowujące dziecko

do zawodu, pracy, nauki, walki.

3. organizowane programowo - w specjalnych instytucjach

wychowawczych

Współczesna pedagogika jest wszechstronną nauką o całej rzeczywistości wychowawczej, w której istotę stanowi cało-życiowy rozwój człowieka oraz wszelkie dodatnie i ujemne wpływy jednych ludzi na drugich oraz wpływy środowiska. Wychowanie obejmuje nie tylko działania mające charakter zamierzony, ale i te, które są niezamierzone.

Rozwój pedagogiki jako nauki.

Naukowy charakter pedagogiki obserwujemy z początkiem XIX wieku.

J.F.Herbart (1776 - 1841) - filozof, pedagog niemiecki, ojciec pedagogiki naukowej, oderwał pedagogikę jako naukę od filozofii (rozwinęła się dydaktyka szkoły Herbartowskiej)

Pod koniec XIX wieku pojawiły się dwa kierunki:

pedagogika indywidualna, pedagogika eksperymentalna

Pedagogika eksperymentalna - do badania zjawisk zastosowano różnego rodzaju metod, sądzono, że na podstawie eksperymentu do się rozwiązać całość zagadnień wychowania i nauczania.

W początkach XX wieku pedagogia eksperymentalna została zastąpiona pedagogika normatywną, tzn. taką, która zajmuje się ustalaniem problemów i celów wychowania. W latach międzywojennych pedagogikę normatywną próbowano zastąpić pedagogiką czystą - o prawach rozwoju człowieka

Budowa pedagogiki.

Działy pedagogiki

Pedagogika praktyczna lub empiryczna - obserwuje, zbiera i bada całość dziejów wychowawczych nauczycieli, rodziców, instytucji, które mają do czynienia z człowiekiem we wszystkich jego fazach rozwoju, a także w tym aspekcie ta pedagogika zajmuje się wszelkim nauczaniem i uczeniem się.

Pedagogika opisowa lub eksperymentalna - naukowo uogólnia doświadczenie i bada eksperymentalnie prawa rządzące przebiegiem zjawisk psychologicznych, socjologicznych, biologicznych lub kulturowych uwikłanych i związanych z wychowaniem.

Pedagogika normatywna - która na podstawie filozofii człowieka i teorii kultury, bada naturę człowieka, wytwory jego kultury i na tym tle ustala wartości, cele, ideały i normy, którymi powinno kierować się wychowanie.

Pedagogika teoretyczna - ogólna, obejmuje całość badanego przedmiotu, dąży w oparciu o materiał empiryczny, eksperymentalny i normatywny do stworzenia teorii wszechstronnego rozwoju człowieka i jego uwarunkowań, teorii odtwarzającej obiektywnie całą rzeczywistość wychowawczą.

Metodologia badań pedagogicznych

Na czym polega proces poznania? Poznawanie za pomocą 5 zmysłów ma charakter powolny, nauka ciągle się rozwija, nigdy stan wiedzy nie jest pełny wiedza w pewnym okresie ma charakter obiektywny, jest ona ciągle rozszerzana w procesie poznania. Człowiek napotyka sprzeczności, które stają się przedmiotem dalszych badań. Nauczanie stopniowe: podstawowe, średnie, wyższe (wyodrębnione kierunki studiów do poznawania konkretnej rzeczywistości) Studia - proces kształcenia obejmuje pewien program - zainteresowania.

Nauka - jest społeczno- historycznym dorobkiem ludzkości, rozwija się w związku ze stopniem zrozumienia istniejącej rzeczywistości, ze względu na stopień przetwarzania wiadomości zgodnie z potrzebami człowieka.

Proces poznania: 1) spostrzeganie, obserwowania (5 zmysłów)

2) uogólnianie ( ustalanie, wyjaśnienie faktów, związków, zależności) 3) zastosowanie zdobytej wiedzy (weryfikacja).

Poznanie naukowe jest odzwierciedleniem obiektywnie istniejącego przedmiotu, jego własności i prawidłowości,

Elementy badań pedagogicznych.:

a) przedmiot badania- np. szkoła uczeń b) cel c) problemy badawcze - tzn. trudności formułowane w postaci pytania d)zmienne zależne i niezależne e) formułowanie hipotez f) metody, techniki i narzędzia badań - eksperymenty, sondaż diagnostyczny, metoda indywidualnych przypadków.

Eksperyment jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości (wychowawczej), polegającą na wychowaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzanie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem.

Monografia pedagogiczna to metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej, prowadzącą do gruntownego rozpoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania i koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.

Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnych nie zlokalizowanych - posiadających znaczenie wychowawcze - w oparciu o specjalnie dobrana grupę reprezentującą populacją generalną, w której badane zjawisko występuje.

Systemy dydaktyczne

Porównanie dydaktyki tradycyjnej i progresywistycznej.

Przez system dydaktyczny będziemy rozumieć całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania- uczenia się, tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.

Interpretacja zadań dydaktyki:

1. proces nauczania > proces uczenia się.

2. proces nauczania < proces uczenia się

3. proces nauczania ≈ proces uczenia się

Znak nierówności wskazuje na dominację, znak ≈ oznacza, że procesy traktowane są równoważnie.

Dydaktyka tradycyjna - dydaktyka herbartowska - oparta na teorii etyki i psychologii, ma kształtować silny moralnie charakter. Dydaktyka tradycyjna opiera się o idee:

idea doskonałości - wyznacza kierunek, zakres i siłę jednostki

idea życzliwości - pozwalała podporządkować wolę własną innym

idea prawa - zapobieganie narastaniu konfliktów powstających w wyniku rozbieżności między dążeniami i pragnieniami jednostki

idea słuszności - nakłada na jednostkę obowiązek zadość uczynienia przykrości i krzywdom innym jednostkom

idea wewnętrznej wolności - zapewnia wolność jednostki zgodnie z pragnieniami i przekonaniami

W dydaktyce herbartowskiej opierano się na stopniach formalnych - wyznaczających tok nauczania wszelkich przedmiotów na wszystkich szczeblach nauki.

wg Herbarta: 1) jasność 2) kojarzenie 3) system 4) metoda

wg Reina: 1) przygotowanie 2) podanie 3) powiązanie 4) zebranie

5) zastosowanie

Dydaktyka progresywistyczna - dydaktyka deweyowska - oparta na pragmatyzmie, instrumentalizmie i progrsywizmie, miała kształtować jednostki gotowe do działania posiadając wiedzę praktyczną i doświadczenie w rozwiązywaniu problemów.

stopnie formalne Dewey'a: 1) odczucie trudności 2) jej określenie

4) wyszukiwanie pomysłów rozwiązania zdefiniowanej trudności (formułowanie hipotez) 4) logiczna weryfikacja hipotez

5) rozwiązanie problemu

Współczesna - kształtowanie wielostronnie wykształconego człowieka, kształcenie teoretyczne i praktyczne oparte na psychologii, kształtowanie indywidualnego myślenia. Opiera się o ogniwa nauczania i uczenia się.

Reforma nauczania

W sensie struktury przyjęto, lata nauki :

0, 1-3 - edukacja wczesnoszkolna, 4-6 - edukacja propedeutyczna zintegrowana, 7-9 - gimnazjum,

10-12 - liceum profilowane

Edukacja wczesnoszkolna - uczeń wyposażany jest w podstawowe, elementarne wiadomości, które służą komunikatywności z otoczeniem społecznym i materialnym. Brak podziału na przedmioty, plan zajęć układany przez nauczyciela 20h. Obszar wiedzy: edukacja polonistyczna, edukacja środowiskowa, edukacja ogólnotechniczna. Ocena opisowa - roczna.

Nauczanie propedeutycznie zintegrowane - podział na przedmioty : język polski, język obcy, przyroda i człowiek (blok przedmiotów), matematyka, zajęcia techniczne i twórcze (plastyka, elementy informatyki, muzyka), wychowanie fizyczne. 24 - 26 h + zajęcia pozalekcyjne 4h. Ocenianie w skali ocen stopni szkolnych z uwzględnieniem oceny opisowej.

Gimnazjum - wyraźny podział na przedmioty. 30 h + 6h zajęć pozalekcyjnych. Zakres treści programowych jest ustawiony dla ucznia przeciętnego i przekazywane są podstawy programowe. Przedmioty mogą być częściowo zintegrowane.

Ścieżki edukacyjne - te sposoby dochodzenia do wiedzy, które wynikają z danego przedmiotu.

Licea - profilowane lub ogólne (takie jak teraz)

Liceum profilowane - daje wykształcenie, ale nie daje kwalifikacji. Po podjęciu pracy i okresie próbnym zdobywanie kwalifikacji (dobrowolne) - egzamin kwalifikacyjny (zasady działania jak w technikum)

Zasadnicze szkoły zawodowe (2 lata)

licea na podbudowie zasadniczej szkoły zawodowej (2 lata)

egzamin po 6 i 9 roku nauki matura po ukończeniu liceum.

Cele wychowania

Można mówić o celach wychowania w sensie ogólnym i szczegółowym.

Wychowanie - celowe i świadome wywołanie pewnych zmian w osobowości człowieka

Pełny zestaw celów połączonych ze sobą - ideał wychowania - model, wzorzec osobowości jednostki jaka ma zostać ukształtowana w różnego rodzaju działaniach wychowawczych.

Model, wzorzec - dążność do oddziaływań na człowieka, aby go ukształtować, ze względu na to, aby w przyszłości mógł funkcjonować, żyć.

Cele wychowania są konsekwencją przyjętej przez pedagogikę definicji wychowania. Odnoszą się do pożądanych zmian w osobowości człowieka wraz ze zmianami stosunków wychowawczych.

Stosunki wychowawcze - sytuacje, które występują w strukturze oddziaływań międzyludzkich.

W jaki sposób można kształtować osobowość człowieka?

Poprzez kształtowanie osobowości do pewnych ról społecznych.

Rola społeczna - takie zachowania, które są oczekiwane od jednostki zajmującej pewną pozycję w organizacji życia społecznego (obywatela, racjonalnego konsumenta, współtwórcy kultury, członka rodziny)

Cele kształcenia - wyprowadzamy z rzetelnego rozpoznania stanu obecnego i tendencji rozwojowych świata otaczającego ze wszystkimi jego składnikami, tzn. wiedzy społeczno ekonomicznej, wiedzy kulturalnej, politycznej, gospodarczej.

W celach kształcenia można wyróżnić stronę rzeczową i osobowościową.

rzeczowa - ogólne przygotowanie do działalności praktycznej opartej na wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, kulturze i technice.

osobowościową - dotyczy ogólnego rozwoju sprawności umysłowej i zdolności poznawczej rozwoju zainteresowań, wdrażania do samokształcenia

Treści kształcenia z Kupisiewicza

Treść kształcenia - składa się na nią całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z dziedziny nauki, kultury, techniki, sztuki oraz praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole. 1) wiadomości

2) umiejętności: intelektualne, manualne 3) sprawność - systematyczne umiejętności, mechanizm nie korzystający z myślenia

4) nawyki - zupełny brak ingerencji myślenia

wiedza >umiejętność >sprawność >nawyki

Teoria doboru treści kształcenia:

Materializm dydaktyczny (Komeński, Milton, Basedow)- encyklopedyzm - z teorii sensualizmu, wyposażenie uczniów w maksymalną ilość wiedzy, ma się to odbywać nie zależnie od sposobu, form i środków podawania treści, nauczanie pamięciowe, dominacja nauczania werbalnego z powodu barku czasu, układ treści nie zawsze logiczny, opanowanie pamięciowe nie stwarza podstaw do odpowiednich umiejętności, brak dostrzegania myślenia

Formalizm dydaktyczny (Nawroczyński, J.W.Dawid, Dobrowolski, Herbart, Spenser) oparty na nacjonalizmie, za cel przyjęto ćwiczenie sprawności intelektualnej, celem nauczania jest dostarczanie uczniowi takiego narzędzia poznawczego gwarantującego rzeczywiste poznanie prawdy, przedmioty instrumentalne - języki, matematyka, kształtowanie umysły na dowolnie dobranych treściach, treści ograniczone do jednego lub kilku przedmiotów. Metody nauczania aksjomatyczne - definicja to podstawa, brak uwagi na rolę poznawczą wrażeń, jest to nauczanie mechaniczne

Utylitaryzm dydaktyczny (Dewey)

etapy : a) hipotetyczność b) operacjonizm - ciąg czynności eksperymentatora c) empiryzm - postępowanie zgodnie z wymogami eksperymentu. Dochodzenie do prawdy przez pragmatyczne doświadczenia.

Rozumowanie indukcyjne - indukcyjność oparta jest na dedukcji

indukcja→szczegół→ogół

dedukcja→ogół→szczegół

→ogół

1. Aby dojść do poznania rzeczy i zjawisk trzeba najpierw poznać całe bogactwo tego co jednostkowe, a następnie drogą wyodrębnienia cech konstytutywnych z szeregu cech nieistotnych przez analizę porównawczo różnicującą. Dotrzeć do tego co jest ogólne i istotne. Jest to droga rozumowania indukcyjnego.

2. Eksperyment jest to forma praktyki, która jest integralną częścią procesu poznania. Praktyka jest źródłem i kryterium poznania.

Procesy pedagogiczne

Kształcenie, nauczanie i uczenie się to procesy dydaktyczne.

Procesy dydaktyczne rozszerzone o wychowanie to procesy pedagogiczne.

Proces - ciąg zmian, etapów następujących po sobie, które składają się w pewien ciąg rozwojowy.

Proces wychowania to ciąg działań wychowawczych podejmowanych indywidualnie lub zbiorowo w celu stopniowego wywołania zmiany w osobowości wychowanka. Kolejność tych działań jest odpowiednio dostosowana do przebiegu tej zmiany. W procesie wychowania np. moralnego występują takie etapy jak anomia, dauteronomia, autonomia. Etapy te ułożone są w system działania. Struktura procesu działania jest zawsze podyktowana prawidłowościami procesu przemian jakie działanie ma na celu wywołać.

Proces ma charakter dynamiczny.

Kiedy można mówić o wychowaniu?

Wtedy gdy chcemy wywołać zmiany wychowawcze.

Kiedy może wystąpić wychowanie?

Gdy występuje wychowawca i wychowanek.

Etapami procesu wychowania są: wywołać aktywność wychowanka, kierować tą aktywnością

Organizować proces wychowania to planować jego formy np.: przez działalność poznawczą, przez działalność wytwórczą, przez działalność artystyczną, przez działalność techniczną

Organizacja procesu wychowawczego wymaga norm - zasad wychowawczych.

Efektywność procesu wychowania determinują czynniki:

- psychologiczne - wpływ wychowawcy na wychowanka

- socjologiczne - wpływ grup i ról społecznych

- pedagogiczne - wpływ norm i sytuacji pedagogicznej.

Procesem wtórnym jest samowychowanie - podmiot wyznacza cele czynności wychowawczych.

Proces nauczania - rozumiany jest jako organizowanie i kierowanie procesem uczenia się uczniów. Proces ten może mieć charakter informacyjno-wdrażający, bądź przyczyniać się do rozwoju wychowanków. Nauczanie kształcące to proces kształcenia.

Samokształcenie - nabywanie cech instrumentalnych.

Proces nauczania i uczenia się nie może być dzielony na części. Struktura pedagogiczna jest zależna od przebiegu tych procesów.

Kształtowanie dyspozycji sprawnościowych uczniów nie powoduje kształtowania dyspozycji kierunkowych.

Proces samokształcenia

szkoła musi, według nowej teorii nauczania, zapewnić:

kształcenie językowe, kształcenie informatyczne, przygotowanie do życia w społeczeństwie, musi nauczyć samokształcenia

Samokształceniem - nazywamy system uczenia się, który obejmuje zespół czynności i środków podmiotowo ukierunkowanych i zorganizowanych, opartych na procesach orientacji, wysuwaniu wniosków oraz procesach wychowawczych, które współprzyczyniają się do rozwoju określonych cech jednostki je uprawiającej.

Czynniki pobudzające osobę do samokształcenia: potrzeby, zadania, motywacja.

Czynność doprowadzająca do wyniku musi być zorganizowana.

Fazy samokształcenia: - faza przygotowania, - faza wykonania, - faza kontroli i oceny.

Na ogół wyróżniamy samokształcenie:

- heterogenne (podejmowane pod wpływem innych jednostek) - autogenne (podejmowane pod wpływem własnych potrzeb)

Kształcenie heterogenne to połączenie nauczania z samodzielnym uczeniem się bądź wychowaniem z samowychowaniem. Występuje w systemie doskonalenia, dokształcania, może przyjmować postać częściowo kierowaną, kierowaną.

Typy kształcenia heterogennego: obligatoryjne - obowiązkowe, fakultatywne - wybrane przez osobę nie poddającą się wpływom innych.

Najwyższą formą samokszt. jest kształcenie autogenne, uprawiane samorzutnie, może być: okazjonalne ( od czasu do czasu), systematyczne (w wybranej dziedzinie) - organizowane w formie: grupowej, binarnej, indywidualnej.

Ze względu na cel samokształcenia możemy wyróżnić: umysłowe, moralno-społeczne, techniczne, zawodowe, estetyczne, fizyczne.

Na podstawie treści: samokształcenie, samouctwo, samowychowanie.

cechy instrumentalne: wiedza, umiejętności, nawyki, sposoby działania doświadczenie

cechy kierunkowe: emocje, przekonania, motywy, dążenia, postawy

Wymienione cechy wywołują zmiany w osobowości człowieka

Samouctwo - samorzutne i samodzielne przyswajanie wiedzy.

Wychowanie

Metoda - droga postępowania, każdy wyodrębniony sposób działania, który polega na wywołaniu zmian.

Rodzaje metod:

- ze względu na określoną sytuacje wychowawczą

- wychowanek zaspokaja własne motywy

- wychowawca może zakłócać układ między

wychowankiem a wychowawcą

- wychowawca może przedstawiać wychowankowi

określone sytuacje wychowawcze

- wychowawca może manipulować różnymi sytuacjami

wychowawczymi

- wywołanie wpływu na wychowanka

- wychowawca może wywierać wpływ na wychowanka

własnym zachowaniem

- zaspakajanie motywów wychowanka

- na sytuację wychowawczą może wywierać wpływ

społeczne otoczenie

Klasyfikacja metod :

1) ze względu na sytuację wychowawczą:

a) wpływu osobistego - wychowawca kieruje własnym zachowaniem: perswazja, aprobata, dezaprobata, sugestia.

b) wpływu sytuacyjnego - wychowawca może stwarzać sytuację wychowawczą ze względu na dobro warunków życiowych wychowanka: nagradzanie, karanie, antycypacja, przydzielanie funkcji i ról społecznych.

c) metody wpływu społecznego - wychowawca manipuluje otoczeniem społecznym wychowanka: chodzi tu o modyfikację celu, przekształcenie struktury wewnętrznej zespołu

d) metody kierowania samowychowaniem: refleksje, samozachowanie, samokontrola, samoocena

2) ze względu na zachowanie jednostki

a) metoda nagradzania - tworzenie atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń; nagroda jest zmianą sytuacji na korzyść; nagroda bodziec, który rozróżnia postępowanie pozytywne, zachęca do pracy, nauki; nagroda może zachęcać do podjęcia trudniejszych zadań. Gruntowne poznanie dziecka jako warunek konieczny do doboru nagrody.

b) metoda karania - karanie to działalność człowieka polegająca na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń

c) metoda modelowania - mechanizmem zmiany jest uczenie się przez obserwację, środkiem jest model

d) metoda perswazji - uczenie się językowe, środkiem jest przekaz językowy

e) metody zadaniowe - mechanizmem zmian jest uczenie się

przez działanie, środkiem jest zadanie

Metoda permisyjna - pozwala na wszystko, dzieci mogą

uczyć się na podstawie własnych czynów, mogą uczyć się i

postępować tak jak dziecko uważa to za stosowne. Nie

stosuje się kar.

Metoda autorytarna - pozwala kształtować wychowanka

zgodnie z zadaniami ustalonymi przez osoby posiadające

autorytet.

Model demokratyczny - wychowawca kształtuje u dzieci

postawy akceptacji standardów.

Dialog jako metoda humanistycznego wychowania młodzieży.

Do dialogu muszą dojrzeć obydwie strony. Jednostka jest autonomiczna, na prawo do własnej podmiotowości. Dzięki temu podejściu wpływy wychowawców i wychowanków równoważą się. W takim procesie wychowania wychowanek decyduje się na samodzielne wychowanie. Jednym z istotnych warunków jest okazywaniem potrzeb pokazywania postawy demokratycznej. Ważnymi przejawami podejścia do jednostki są okazanie wychowankom akceptacji, dbałości o autentyczność własnych zachowań.

Akceptacja - uznawanie jednostki takiej jaka jest, bez jakichkolwiek uprzedzeń, poszanowanie prawa do odrębności.

Autentyczność - zgodność z samym sobą, postępowanie nacechowane szczerością, spontanicznością.

Rozumienie empatyczne - zdolność rozumienia wychowanka przez wychowawcę, widzenie ludzi i świata oczami ucznia.

Dialog - sposób bycia nauczycieli i uczniów, jedna z metod wychowania, działania pedagogicznego.

Podstawową i składową część dialogu stanowi pytanie, które wraz z odpowiedzią tworzy wypowiedź o określonej formie. Jest to forma wymiany myśli między nauczycielem, a uczniem. Wychowanie w dialogu pojmowane jest nie jako zadanie lecz realny watek życia społecznego. Dialog jest formą ludzkiego myślenia o tym co jest złożone. Celem dialogu jako konstrukcji pytań i odpowiedzi może myć uzyskanie informacji przez pytającego. Odmianą dialogu jest negocjacja. Negocjacja wyznacza wspólne wyjaśnienia, rokowania, pertraktacje. Istotną rolę w negocjacji pełnia pytania i odpowiedzi. Uczestnicy czynności pertraktacyjnych posługują się formami, które można określić jako działy: dyskusja i rozmowa.

Dialog w tym znaczeniu oznacza ideę wymiany myśli jaka może być realizowana przez dyskusję lub rozmowę.

Dyskusja szkolna jest terminem umownym. Jej właściwością jest zasada kierowania dyskusja w sposób dyskretny, ale z pozycji lekkiej przewagi. W dyskusji można dokonać podziału na kierujących i kierowanych. Kierujący - głównie to nauczyciel, wychowawca mogą to też być uczniowie wysuwający tematy do dyskusji.

Rezultat może być osiągnięty jeżeli uzyskamy zamierzony cel. W dyskusji szkolnej celem wychowawców jest czuwanie nad przebiegiem, takie aby nie ograniczać autonomiczności wychowanków, ale również właściwie ukierunkować dyskusję.

Etapy dyskusji: wysunięcie zagadnienia, prowadzenie dyskusji, podsumowanie

Dyskusja nie szkolna - dyskusja właściwa - nie jest poddawana żadnemu dyktatowi prowadzącego. Prowadzący traktowany jest jako znawca. Kierowanie na określony cel oznacza, że nie chodzi o potwierdzenie punktu widzenia, ale aby potwierdzeniem były różne wypowiedzi.

Rozmowa rodzi się z potrzeby poznawczej, inicjuje uczestnik. W rozmowie ważny jest temat rozmowy. Pedagogiczny sens rozmowy jawi się w wysiłku zrozumienia, wysiłku jaki wkłada się do rozmowy aby wnieść coś ważnego do niej.

Dialog z arbitrem - jedna strona ma pewien głos decydujący, odbywa się na zasadzie partnerstwa.

Edukacja alternatywna

Warunkami istnienia szkół alternatywnych są:

- pluralizm , - tolerancja , - otwartość społeczna na odmienność , - programowa otwartość.

Główne założenia:

1. Humanizacja edukacji, która polega na indywidualnej drodze rozwoju każdej jednostki. Proces rozwoju wspomagany jest przez kształcenie w kreowaniu własnej tożsamości ucznia.

2. edukacja alternatywna eksponuje percepcyjno- innowacyjną formę aktywności ucznia za pomocą metod wspomagających.

3. edukacja alternatywna w wielu współczesnych koncepcjach podejmuje pojęcie ładu wewnętrznego, który rozumiany jest jako rezultat pracy edukacyjnej, a jednocześnie jako podstawowe źródło wywołujące aktywność.

4. zmiana funkcji programu - funkcja interpretacyjna, wykorzystująca treści programowe, biorąca pod uwagę potrzeby edukacyjne ucznia oraz wspieranie ich aktywności.

5. wykorzystanie metod obserwacyjnych w diagnozowaniu metod rozwojowych ucznia. Szkoła odchodzi od funkcji selektywnej do wspomagającej.

6. podejmuje się próby odejścia od lekcyjnych form organizacyjnych szkoły na rzecz założenia, że podstawową formą organizacyjną jest dzień pracy i aktywność ucznia.

samokszt.

samouctwo

samowychowanie

kształtowanie cech

osobowości

kierowanie cechami

wolicjonarno-motywacyjnymi

zmiany

w

osobowości

człowieka

---