Diagnostyka laboratoryjna chorób wątroby u zwierząt

Funkcja wątroby

• Synteza protein- albumin, globulin, aminokwasy

• Przemiana węglowodanów- glukozy

• Metabolizm lipidów- kwasów tłuszczowych, triglicerydów, cholesterolu

• Detoksykacja-kwas moczowy, hormony

• Zdolności fagocytozy komórek Kupffera- makrofagi

Spadek funkcji komórek wątroby wywołane uszkodzeniem, destrukcją atrofią, hipoplazją

• Anemia

• Hipoalbuminemia

• Hipoproteinemia

• Hipoglikemia

• Hipocholesterolemia

• Hipofibrynogemia

• Lipemia

Uszkodzenia komórek wątroby

• Wzrost aktywności ALT, AST, LD

Cholestaza- zatrzymanie lub spadek przepływu żółci

• Wzrost aktywności AP

• Hipercholesterolemia

• Hiperbilirubinemia

Podział badań wątrobowych

• Badanie aktywności enzymatycznej surowicy/osocza

• Aminotransferaza alaninowa (ALT, GPT, SGPT,AlAT)

• Aminotransferaza asparaginianowa (AST, GOT, SGOT, AspAT)

• Gamma-glutamylotransferaza (ၧ-GT, GGT)

• Dehydrogenaza glutaminianowa (GD, GLD, GLDH)

• Dehydrogenza mleczanowa (LD, LDH)

• Alkaliczna fosfataza (AP, ALP, Falk)

• Dehydrogenaza sorbitolowa (SD, SDH)

• Badanie wątrobowego wydalania i wydzielania

• Oznaczanie stężenia bilirubiny całkowitej i związanej

• Oznaczanie klirensu substancji obcych wprowadzonych do krążenia

• Badanie specyficznych funkcji wątrobowych. Ocena metabolizmu białkowego

• Stężenie białka całkowitego

• Stężenie albumin, albuminy/globuliny

• Stężenie fibrynogenu

• Stężenie amoniaku

• Badanie specyficznych funkcji wątrobowych. Ocena metabolizmu węglowodanowego.

• Stężenie glukozy

• Krzywa cukrowa glukozy

• Profil dobowy glukozy

• Badanie specyficznych funkcji wątrobowych. Ocena metabolizmu tłuszczowego.

• Stężenie lipidów całkowitych

• Stężenie cholesterolu całkowitego i jego frakcji HDL i LDL

• Stężenie triglicerydów

• Stężenie kwasów żółciowych

• Stężenie lipoprotein HDL , LDL i VLDL

Podział enzymów;

• Enzymy wskaźnikowe (indykatorowe) - występują w prawidłowej surowicy/osoczu, a wzrost aktywności jest skutkiem wzrostu przepuszczalności bł. Komórkowych lub martwicy komórki. Są to enzymy komórkowe

• Enzymy wydzielnicze (sekrecyjne) - enzymy syntetyzowane w wątrobie, a następnie wydzielane do krwi. Spadek w surowicy/osoczu świadczy o zaburzeniach syntezy w komórce. Są to enzymy pozakomórkowe

• Enzymy wydalnicze (ekskrecyjne) - enzymy wydalane z żółcią lub sokiem trzustkowym. Wskutek cholestazy wzrost aktywności we krwi.

Znaczenie praktyczne

• enzymy komórkowe

• W diagnostyce enzymologicznej należy wskazać źródło pochodzenia enzymu, którego aktywność się bada

• Aktywność enzymów komórkowych w osoczu jest mała w porównaniu do ich aktywności w obrębie komórki

• Aktywność enzymów komórkowych w osoczu zależy od szybkości z jaką wydostają się poza komórkę i szybkości eliminacji z krwioobiegu

• Jako białka, enzymy nie podlegają przesączaniu kłębuszkowemu w nerkach (brak ich w moczu), ulegają proteolizie

• Istnieje korelacja między rozległością i ciężkością uszkodzenia komórek a wzrostem aktywności enzymów w osoczu

• Enzymy osoczowe (sekrecyjne )

• Uszkodzenie komórek wytwarzających te enzymy przejawia się zmniejszonym wytwarzaniem, a więc spadkiem poziomu enzymów w osoczu.

Choroby wątroby

• Uszkodzenie miąższu wątrobowego- ALT, GLDH

• Cholestaza- AP, GGT

• Funkcja transportowa wątroby- bilirubina

• Zdolność do syntezy białek- albuminy

AST - aminotransferaza asparaginowa

• Występuje w cytoplaźmie i mitochondriach

• Powszechnie stosowany w diagnostyce chorób wątroby u koni i przeżuwaczy

• U bydła powrót do wartości prawidłowych po 3 tygodniach

• U dużych zwierząt stojących źródłem podwyższonej aktywności AST jest uszkodzenie wątroby (konieczne wykonanie badania GGT, GLDH, SDH)

• Materiał do badań: niezhemolizowana surowica

• Stabilny w surowicy do 7 dni w temp. 4ºC

ALT - aminotransferaza alaninowa

• Uważany za enzym specyficzny dla wątroby psów i kotów

• Okres półtrwania u psa 60 h nieco mniej u kota

• Przy nadmiernej utracie rezerwy czynnościowej wątroby aktywność poniżej normy

• Wysoka aktywność enzymu w wątrobie, nerkach, płucach, trzustce, śledzionie, mięśniach szkieletowych

• Stabilny w surowicy do 7 dni w temp. 4ºC

• Aktywność może również wzrastać w stanie zdrowia - wzrost syntezy i uwalniania

• Nie określa się aktywności ALT u bydła i koni

ALT - przyczyny wzrostu

• Pierwotne choroby wątroby (ostre zapalenie, przewlekłe aktywne zapalenie, stłuszczenie, choroba spichrzeniowa)

• Hepatopatie polekowe, toksyczne

• Cholangiohepatitis u kotów

• Nadczynnośc tarczycy u kotów

• Nadczynność kory nadnerczy

• Leczenie glikokortykoidami i lekami p/padaczkowymi

AP - alkaliczna fosfataza

• Enzym wskaźnikowy i wydalniczy- enzym błon plazmatycznych

• Enzym wątrobowo specyficzny

• Wysoka aktywność w wątrobie, przewodach żółciowych- cholestaza, kościach, jelitach, łożysku, komórkach nowotworowych

• Enzym typowy dla komórek intensywnie rosnących (nowotworowych)

• W surowicy frakcja wątrobowa (50%), kostna(40%) i jelitowa (10%)

• U zwierząt młodych, rosnących fizjologiczny 3 - 5 krotny wzrost podobnie wzrost w ciąży

AP - przyczyny wzrostu

• Cholestaza - 10-100-krotny wzrost

• Nadczynność tarczycy

• Nadczynność kory nadnerczy

• Leczenie:glikokortykoidy, p/padaczkowe, barbiturany

• Choroby nowotworowe

• Cholangiohepatitis (kot)

• Choroby kości (niedobór wit. D3, osteomalacja)

• Przewlekłe aktywne zapalenie wątroby

GGT - gamma- glutamylotransferaza

• Enzym wskaźnikowy/wydalniczy

• Enzym swoisty dla wątroby- enzym błon plazmatycznych

• Wysokie stężenie w kanalikach nerkowych i moczu

• U cieląt pojonych siarą fizjologiczny wzrost

• Występujący we krwi enzym pochodzi z wątroby i dróg żółciowych

W przypadku chorób kości wzrasta AP, a GGT pozostaje w normie

GGT - przyczyny wzrostu

• Cholestaza wewnątrz- i pozawątrobowa

• Niewydolność wątroby u koni

• Leki: glikokortykoidy, leki p/padaczkowe

GLDH - dehydrogenaza glutaminianowa

• Enzym wskaźnikowy występujący w mitochond- riach komórek wątroby, nerek, mózgu

• Wzrost we krwi wskazuje na całkowitą martwicę komórki

• Frakcja wykrywalna w surowicy pochodzi z watroby

• Wzrost aktywności w stłuszczeniu wątroby, ciężkim uszkodzeniu wątroby

• Powrót do wartości prawidłowych po 7 - 9 dniach

SDH - dehydrogenaza sorbitolowa

• Enzym cytoplazamatyczny komórek wątroby, nerek, mózgu

• Enzym specyficzny dla komórek wątroby bydła i koni

• Enzym niestabilny w surowicy (oznaczenie winno być wykonane po 12 h od pobrania krwi)

• Enzym z krótkim okresem póltrwania (24 - 48 h) i małą amplitudą zmian

• Wzrost aktywności w ostrych chorobach wątroby (stłuszczenie, motylica wątrobowa, polekowe i toksyczne uszkodzenie)

Bilirubina całkowita i związana

• Bilirubina jest ubocznym produktem rozpadu hemoglobiny i musi być zmetabolizowana i wydalona z żółcią. Jej nośnikiem są albuminy-

• Bu (bilirubina niezwiązana z albuminami jest w makrofagach) i Bc - związana Bu/Alb

• W surowicy występuje w postaci bilirubiny wolnej (Bi pośredniej) i bilirubiny związanej ( Bd bezpośredniej)

• Wzrost bilirubiny całkowitej Bt występuje w chorobach związanych z hemolizą krwi, uszkodzeniem miąższu wątroby, zaburzeniach odpływu żółci

Współczynniki przeliczeniowe

mg/dl x 17,1 = µmol/L

µmol/L x 0,059 = mg/dl

Umiejscowienia i pomiar

• Hepatocyty- Bc transportowana do jelit, Bu odbierana z naczyń krwionośnych, śledziony

• Naczynia krwionośne- Bu- związana z albuminami Bu/Alb + Bδ, Bc- transportowana z białkami

• Nerki, mocz- Bc

• Śledziona- Bu

Bt= Bc+ Bu+ Bδ u koni- Bt= Bc+ Bu

Bd= Bc + Bδ

Bi=Bu= Bt- Bd

Poziom w surowicy krwi Bt u zwierząt= <0,5 mg/dl, u koni = 0,7-2,0 mg/dl

Przyczyny wzrostu bilirubiny- to wzrost Bu

• Pierwotne i wtórne uszkodzenia wątroby (zapalenie, toksyczne i polekowe uszkodzenie, stłuszczenie, marskość, nowotwory)

• Głodzenie zwierząt i brak apetytu (konie)

• Zatkanie przewodów żółciowych (cholestaza wewnątrz- i pozawątrobowa)

• Hemoliza krwi

• Niewydolność wątroby (utrata ponad 70% funkcjonalnej masy)

• Fizjologiczny wzrost w czasie ciąży i u noworodków

Stan żółtaczki

• Hemolityczna- Bi ↑, Bu ↑

• Wątrobowa- Bd ↑, Bi ↑, Bc ↑ i Bu ↑

• Cholestaza- Bd ↑,Bc ↑

• Na tle głodzenia (konie)- Bi ↑,Bu ↑

Badanie wątrobowego wydzielania

• Próba z różem bengalskim

• Próba z zielenią indocjanową

• Próba bromosulftaleinowa (BSP) - wycofana ze względu na nadwrażliwość na BSP

Po wprowadzeniu barwnika do krwi określa się jego okres półtrwania i okres eliminacji z krwi (próby pracochłonne i czasochłonne)

Wskaźniki metabolizmu białkowego

• Uszkodzenie wątroby doprowadza do spadku stężenia białek wytwarzanych przez hepatocyty

• Najwcześniej pojawia się spadek stężenia protrombiny (krótki okres półtrwania), fibrynogenu i albumin

• Spadek stężenia albumin uwydatnia się w przebiegu przewlekłych chorób wątroby (marskość, stłuszczenie)

• Zaburzeniom biotransforacyjnym wątroby towarzyszy spadek stężenia mocznika we krwi i wzrost stężenia amoniaku

Wskaźniki metabolizmu węglowodanowego

• w wątrobie zachodzi synteza i rozpad glikogenu

• W chorobach wątroby występuje skłonność do zmniejszonego stężenia glukozy we krwi (hipoglikemii)

Wskaźniki metabolizmu tłuszczowego

• W wątrobie zachodzi synteza cholesterolu, lipoprotein i kwasów żółciowych

• Wątroba bierze udział w metabolizmie triglicerydów (w przypadku stłuszczenia wątroby u bydła Ⴏ, w przypadku stłuszczenia wątroby u koni Ⴍ)

• Praktyczne znaczenie ma określanie stężenia cholesterolu całkowitego, triglicerydów, kwasów żółciowych

Spadek stężenia cholesterolu całkowitego

• Niewydolność wątroby

• Terapia primidonem (Mizodin) - psy

• Dieta niskotłuszczowa

• Zespól złego wchłaniania

• Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki

• Posocznica u koni

Współczynniki przeliczeniowe

mg/dL x 0,0259 = mmol/L

mmol/L x 38,67 = mg/dL

Wzrost stężenia cholesterolu całkowitego

• Dieta wysokotłuszczowa

• Niedoczynność tarczycy

• Syndrom nerczycowy

• Cukrzyca

• Cholestaza

• Ostre zapalenie trzustki

• Głodzenie

• Nadczynność kory nadnerczy

• Leki: glikokortykoidy

• Zespół hiperlipemiczny koni

---