Diagnostyka laboratoryjna chorób trzustki oraz cukrzycy koni i bydła mlecznego

Choroby trzustki (głównie psy, koty)

• ostre zapalenie trzustki

• przewlekłe zapalenie trzustki

• nowotwory trzustki

• zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki (ZNT)

• cukrzyca

Diagnostyka chorób trzustki

• Badania biochemiczne i hematologiczne w chorobach trzustki słabo wyrażone i nieswoiste

• Niektóre badania nie są rutynowo wykonywane (czas oczekiwania na wynik około 2 dni)

Metody diagnostyki chorób trzustki

• wywiad

• objawy kliniczne

• badanie laboratoryjne (krwi i kału)

• badanie USG

• badanie RTG

• tomografia komputerowa

• laparotomia diagnostyczna

Amylaza we krwi

• We krwi zwierząt występuje tylko alfa amylaza

• Głównym źródłem amylazy we krwi jest trzustka, wątroba i jelito cienkie

• Amylaza należy do grupy enzymów katalizujących hydrolizę poliglikanów (glikogenu, amylopektyny, amylozy) do cukrów prostych

Wartości referencyjne:

Pies 300 – 2 000 U/L

Kot do 1 500 U/L

Amylaza – przyczyny wzrostu we krwi

• Ostre zapalenie trzustki u psa

• Niewydolność nerek u psa

• Nowotwory i ropnie trzustki

• Leki: glikokortykoidy

• Zatkanie dróg moczowych

• Zatkanie jelit i patologiczne zmiany w jelitach u kota

• Określenie akt. enzymu w zapaleniu trzustki u kotów ma ograniczone znaczenie

Lipaza we krwi

• Katalizuje hydrolizę triglicerydów do kw. tłuszczowych i glicerolu

• Enzym bierze udział w hydrolizie di- i monoglicerdów

• Wartości referencyjne:

Pies do 500 U/L

Kot do 250 U/L

Lipaza – przyczyny wzrostu

• Ostre zapalenie trzustki

• Leki: glikokortykoidy

• Niewydolność nerek u psa

• Nowotwór i ropień trzustki

• Choroby wątroby u psa

UWAGA !

Przy podwyższonej aktywności lipazy należy ozna- czyć aktywność amylazy (pancreatitis), mocznika lub kreatyniny (niewydolność nerek) lub ALT, AST, GLDH (uszkodzenie wątroby)

• Tylko aktywność lipazy 3 - 5 x powyżej górnej granicy normy może wskazywać na zapalenie trzustki

• Pozatrzustkowe zaburzenia powodujące wzrost aktywności lipazy we krwi to: niewydolność nerek, glomerulonephritis, amyloidoza, martwica lub stłuszczenie wątroby, nowotwory, posocznica, przegrzanie organizmu, podaż glikokortykoidów

TLI – trypsyn-like immunoreactivity

• Immunoreaktywnośc zależna od trypsyny, test immunoreakcyjny cząstek podobnych do trypsyny

• TLI w surowicy pochodzi tylko z zewnątrzwydziel- niczej części trzustki

• Praktyczne znaczenie ma obniżone stężenie TLI w rozpoznawaniu zew. niewydolności trzustki

• Tylko w 30 – 60% przypadków ostrego zapalenia trzustki dochodzi do wzrostu powyżej górnej granicy normy

• Badanie nie wykonywane rutynowo

• Czułość testu TLI – 33% a swoistość – 65%

PLI – pancreatic lipaze immunoreactivity

• Test immunoreakcyjny lipazy trzustkowej (NOWOŚĆ !)

• Występuje w postaci dla psów cPLI i kotów fPLI

• Można diagnozować zapalenie trzustki nawet u pacjentów z niewydolnością nerek

• W ostrym zapaleniu trzustki czułość testu 80%, amylazy mniej niż 55%, TLI mniej niż 35%

• Nie rozróżnia ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki

• Spec cPL – Idex Laboratories – test dostępny na rynku

Badanie mikroskopowe kału

• Upośledzone trawienie - ziarna skrobi, włókna mięśniowe i kuleczki tłuszczu – białko i tłuszcz w kale

• Upośledzone wchłanianie- brak

Badanie kału –wykrywanie tłuszczu

• Mieszanina równych części 70% etanolu i acetonu z rozpuszczonym w nim sproszkowanym barwnikiem Sudan III, roztwór 0,9%NaCl

• Mała grudkę kału zmieszać na szkiełku podstawowym z kroplą 0,9% NaCl i dodać kroplę roztworu Sudan III

• Przykryć szkiełkiem nakrywkowym.

• Oglądać pod powiększeniem 10x10 mikroskopu.

• Obecność pomarańczowych lub czerwonych kuleczek tj tłuszczu świadczy o niedoborze lipazy trzustkowej

Badanie kału wykrywanie włókien mięśni

• Próbkę kału rozcieńczyć na szkiełku podstawowym wodą

• Oglądać pod powiększeniem 10x10

• Włókna mięśniowe mają barwę lekko żółtą, a stwierdzenie prążkowania świadczy o niedoborze trypsyny

Badanie kału na aktywność trypsyny trzustkowej- Test filmowy (kliszowy)

• Wlać do probówki 9 ml 5% roztworu dwuwęglanu sodu

• Dodać do 1 ml kału, dobrze wymieszać

• Zanurzyć w probówce pasek naświetlonego filmu rentgenowskiego

• Wstawić do łaźni wodnej w 37 st. C na 1 godz. lub cieplarki

• Rozjaśniona zanurzona część paska świadczy o aktywności trypsyny

Cukrzyca u koni i bydła mlecznego - Objawy i diagnostyka laboratoryjna

Cukrzyca - istota choroby i występowanie

Pod pojęciem cukrzycy rozumiemy stan przewlekłej hiperglikemii, który jest wynikiem oddziaływania czynników genetycznych, środowiskowych, infekcyjnych oraz predylekcji osobniczych.

Endokrynopatia najczęściej występuje u kotów, u psów na 2 miejscu po hipotyreozie, sporadycznie u koni, przeżuwaczy – słaba wykrywalność i łagodny przebieg

U koni najczęściej występuje u kucyków i samic

Trzustka i jej znaczenie w patogenezie cukrzycy

Część wewnątrzwydzielnicza trzustki stanowi 3% masy narządu

Trzustka wydziela następujące hormony:

Komórki α (alfa) – glukagon

Komórki β (beta) – insulinę

Komórki δ (delta) – somatostatynę hormon hamujący sekrecję prolaktyny, somatotropiny i TSH

Tkankami docelowymi dla insuliny są: tkanka tłuszczowa, mięsnie szkieletowe, wątroba (insulina usprawnia przejście glukozy do komórek i jej fosforylację

U koni wzrost stężenia insuliny po dożylnym lub doustnym obciążeniu glukozą jest opóźniony nawet o 3 godz. w porównaniu do innych zwierząt

Utrzymywanie normoglikemii wynika nie tylko z działania samej insuliny ale także z działania jej antagonistów: hormon wzrostu, kortyzol, adrenalina glukagon, tyroksyna, estrogeny, progestageny. Nadmiar tych hormonów prowadzi do hiperglikemii.

Rodzaje cukrzycy u koni i bydła

• Typ I – cukrzyca insulinozależna (IDDM – insulin dependent diabetes mellitus); przyczyną są zmiany patologiczne w komórkach beta trzustki, dochodzi do niedostatecznej produkcji insuliny, przeżycie pacjenta jest zależne od podawania egzogennej insuliny

• Typ II – cukrzyca insulinoniezależna, insulinooporna, wtórna cukrzyca, cukrzyca typu S, (NIDDM – non-insulin dependent diabetes mellitus), pierwotną przyczyną jest nadczynność kory nadnerczy, guzy przysadki mózgowej i mózgu, akromegalia; schorzenia te wywołują niereaktywność tkanek na insulinę; podawanie insuliny w tej postaci ma na celu monitorowanie i podtrzymywanie przemiany cukrowej

• typ III – cechuje normalna aktywność insuliny, opóźniona reakcja na podwyższenie poziomu glukozy i opóźniony powrót glukozy do normy.

Objawy kliniczne cukrzycy

• Polydypsia i polyuria (PD/PU)

• Wzmożony apetyt (polifagia)

• Postępujący spadek masy ciała pomimo zachowanego apetytu

• Wypadanie sierści

• Zapalenie skóry (grudki na skórze)

• Zwiększona podatność na zachorowania tła infekcyjnego

• Kwasica metaboliczna

• Odwodnienie

Badania laboratoryjne w cukrzycy koni

• Hiperglikemia

• Wielomocz, glukozuria, ketonuria

• Kwasica metaboliczna (ketonowa)

• Wzrost stężenia lipidów w surowicy (wzrost stężenia cholesterolu)

• Obniżone stężenie insuliny (norma u konia to 5 – 30 µU/ml surowicy) lub jej wzrost (wtórna cukrzyca)

• Obniżona tolerancja glukozy (nieprawidłowa krzywa po doustnym lub dożylnym obciążeniu glukozą)

Badanie laboratoryjne w cukrzycy krowy

• Hiperglikemia (40 – 60 mg/dL)

• Glikozuria

• Ketonemia

• Niskie stężenie insuliny (norma 4,83 ± 1,4 µU/µL) - krowy

• Wzrost stężenia glukagonu (norma 79 ± 18,8 µU/mL) – krowy

• Wzrost stężenia fruktozaminy (norma 207 ± 10,7 µU/L) – krowy

• Niskie stężenie Na i K

• Wzrost aktywności AST, GGT, AP

Badany parametr	Krowy z cukrzycą	Krowy zdrowe
Glukoza [mmol/L]	>10	2,5 – 5,8
Insulina [µU/mL]	<1,0	5,0 - 25,0
Glukagon [pg/mL]	>350	70 - 95
Fruktozamina [µmol/L]	>450	200 - 250
HbA1C [%]	>10	6,5 - 8,5

Rozpoznawanie cukrzycy

• Wywiad

• Badanie kliniczne

• Badanie krwi i moczu

• Próba tolerancji glukozy (doustny lub dożylny test tolerancji glukozy)

• Określenie stężenia insuliny

Dożylny test tolerancji glukozy (metoda przeprowadzenia badania)

• Pobrać na czczo krew, schłodzić i odwirować i oznaczyć stężenie glukozy

• Podać dożylnie 0,5 – 1,0 g/kg mc glukozy w roztworze 30 – 50%

• Pobrać krew po 1, 2, 3 i 8 godz. i oznaczyć stężenie glukozy

• Wykreślić krzywą

Diagnostyka różnicowa

Hiperglikemia i glikozuria w przebiegu

• Wścieklizny

• Botulizmu

• Silnego stresu

• Moczówka prosta

INSULINA

• Badanie wykonywane w specjalistycznych laboratoriach

• Wskazaniem do badania jest cukrzyca lub insulinoma

• Dodatkowo określa się stężenie glukozy lub fruktozaminy

• Insulina produkowana przez komórki β trzustki

• W cukrzycy I typu – stężenie insuliny obniżone

• W cukrzycy II typu – stężenie insuliny prawidłowe lub podwyższone

• Stężenie insuliny obniżone w I typie cukrzycy

• Stężenie insuliny powyżej wartości referencyjnych przy powtarzającym się niskim stężeniu glukozy < 60 mg/dl (< 3,3 mmol/L) wskazuje na insulinomę

• Próbka 0,5 ml surowicy do badania powinna być poddana mrożeniu !!!

Wartości referencyjne

Konie 70 – 140 pmol/L

Krowy 5 -25 µU/mL

Psy 18,9 – 122,6 pmol/L

Koty 34 – 194 pmol/L

Współczynniki przeliczeniowe

µg/l x 172,1 = pmol/L

pmol/L x 0,0058 = µg/l

Leczenie

• Iniekcja insuliny 1 – 5 IU/kg mc / dobę

• Dieta odciążająca

• Suplementy dietetyczne

Suplementy żywieniowe w cukrzycy u ludzi

• DIALEVEL – tabl. 30 szt. [kwas alfa liponowy, cynamonowiec wonny, chrom]

• DIABECON (Himalaya) – tabl. 60 szt.

• KARELA (Himalaya) – kaps. 60 szt.