Sylabus 3

1. Pojęcie prawa Europejskiego i Prawa UE

Prawo Europejskie- Można je ujmować w szerokim lub wąskim(właściwym) znaczeniu.

Znaczenie SZEROKIE

W znaczeniu SZEROKIM pojecie to obejmuje prawo tworzone w ramach wszystkich europejskich organizacji międzynarodowych( od 1 gr prawo 2 wspólnot europejskich, od 1 gr 2009 UE i EWEA, ale też Rady Nordyckiej i itd.) prawo europejskie w znaczeniu szerokim może być używane tylko do prawa europejskich organizacji międzyrządowych, międzypaństwowych.

NIE OBEJMUJE PRAWA WEWNĘTRZNEGO PAŃSTW CZŁONKOWSKICH.

Znaczenie WĄSKIE

Początkowo ( od 1957) prawem europejskim w znaczeniu wąskim było prawo tych organizacji międzynarodowych państw Europy, których cechą była ponadnarodowość.( WE,EWEA,EWWIS)

Pojęcie organizacji ponadnarodowej, czynniki ją określającą:

• W wyniku zakresu i rozrostu jej kompetencji tworzy samodzielny autonomiczny porządek prawny, różny od prawa międzynarodowego i od prawa krajowego państw członkowskich, uniezależnia się od umowy międzynarodowej ją tworzącej( nie podlega jej), która nabywa cechy konstytucji (prawa konstytucyjnego organizacji,

• Stanowi prawo pochodne (wtórne) szczególnego rodzaju stosowane bezpośrednio wewnątrz państw członkowskich, charakteryzuje się (jeśli wynika to z prawa – skutkiem bezpośrednim w sferze prawa krajowego państw członkowskich i pierwszeństwem nad prawem krajowym.

• Posiada autonomię sądową oznacza to istnienie specjalnego organu (np.trybunał sprawiedliwości UE) i wszystkie sprawy rozstrzyga właśnie ta organizacja. Jurysdykcja tego organu jest obowiązkowa i nie podlega wyłączeniu.

• Posiada autonomię finansową oprócz składek państw członkowskich posiada własne źródła dochodów ( np. z cel z podatków VAT, )

Decyzja o ponadnarodowym charakterze organizacji wynika z teorii prawa międzynarodowego. Organizacja ponadnarodowa nie traci charakteru organizacji międzyrządowej. Należy pamiętać iż, każda organizacja ponadnarodowa jest organizacją międzynarodową, ale nie każda organizacja międzypaństwowa jest ponadnarodową.

Pojęcie Prawa Unii Europejskiej- w momencie powstania UE, 7 luty 1992 i wejścia w życie traktatu z Maastricht 1 listopada 1993 powstało pojęcie prawa Unii Europejskiej. Od wejścia w Zycie traktatu z Maastricht prawo europejskie w znaczeniu wąskim ( sensu stricto) jest równoważne z pojęciem prawa UE. (z przed grudnia 2009 obejmowało prawo 2 wspólnot)

Prawo Pierwotne:

Po 1 grudnia 2009 ( traktat z Lizbony) mamy do czynienia z jednolitym Prawem UE składające się z :

• TUE

• TFUE

• + protokoły i deklaracje

Najdokładniejszym obecnie pojęciem opisującym system prawny UE jest prawo UE. Istnieje również pojęcie PRAWO INTEGRACJI EUROPJSKIEJ – używa się go najczęściej do opisu procesu integracji państw Europy zachodniej i budowie jednolitej UE(rzadko używane).

UE przed traktatem z Lizbony i jej filarowa konstrukcja.

UE utworzona została na podstawie traktatu z Maastricht (7.021992) pierwszy akapit TUE stwierdzał, iż umawiające się strony ustanawiają UE zwana dalej Unią. Konstrukcję UE stanowił akapit 3. „Unię stanowią wspólnoty Europejskie uzupełnione politykami i formami współpracy przewidzianymi niniejszym traktatem. Zadanie Unii- kształtowanie w sposób spójny i solidarny stosunków między państwami członkowskimi. Postanowienie to dało podstawę do sformułowania filarowej konstrukcji.

Do 1 grudnia 2009 UE stanowiły 3 filary, czyli obszary różniące się zakresem współpracy i statusem prawnym. Drugi i trzeci filar tworzyły polityki i formy współpracy przewidziane traktatem z Maastricht.

Opis :

Dach – regulacje, przepisy umieszczone na początku TUE obejmowały:

• Cele UE

• Jednolite ramy instytucjonalne i unormowania dotyczące Rady Europejskiej

• Zasady UE

• Postanowienia a wypadek poważnego naruszenia zasad UE przez państwo członkowskie.

Fundament – unormowania dotyczące:

• Wzmocnionej współpracy

• Końcowe przypisy

• Najważniejsze z nich dotyczyły:

1. procedury zmiany traktatów na podstawie, których działa UE

2. uzyskania członkostwa w UE

3. czasu obowiązywania TUE

Często mówi się, że I filar był ponadnarodowy a II i III międzyrządowy. Dostrzeżono jednak konieczność współpracy także w tych dwóch strefach. Stąd kompromis, ponadnarodowo- międzyrządowy charakter UE.

Charakter prawny UE po traktacie z Lizbony

Wejście traktatu z Lizbony ( po długiej ratyfikacji) spowodowało przyznanie Unii osobowości prawnej, co nastąpiło równolegle do likwidacji Wspólnoty Europejskiej.

Art. 1 TUE

„Podstawę Unii stanowi niniejszy traktat oraz traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (…) ba te traktaty mają taką samą moc prawną. Unia zastępuje Wspólnotę Europejską i jest jej następcą prawnym”

Zlikwidowano system filarowy – zastąpiono go spójną organizacją międzynarodową. UE stała się podmiotem prawa międzynarodowego.

Podmiot prawa międzynarodowego ma możliwość samodzielnego, niezależnego od państw członkowskich występowania przez organizację na płaszczyźnie międzynarodowej. To znaczy dokonywania czynności cechujących podmiot prawa międzynarodowego.

Do tych czynności zalicza się:

• Prawo zawierania umów międzynarodowych (ius tractatuum)

• Prawo legacji (ius legationis) – prawo wysyłania własnych (czynne prawo legacji) i przyjmowania obcych( bierne prawo legacji) przedstawicieli dyplomatycznych

• Prawo występowania z roszczeniami międzynarodowymi (ius standi) ,z czym wiąże się także ponoszenie odpowiedzialności międzynarodowej.

W traktacie o UE zawarto przepisy pozwalające uznać ją za org. Międzynarodową to w traktacie o funkcjonowaniu UE zawarto prane podstawy umożliwiające jej działanie na forum międzynarodowym.

Art. 216 ust.1 TFUE- nadano Unii prawo do zawierania umów międzynarodowych z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi w następujących przypadkach:

• Jeśli zdefiniują to traktaty

• Gdy zwarcie umowy jest niezbędne do osiągnięcia w ramach polityki Unii jednego z celów, o których mowa w traktatach

• Gdy zawarcie umowy jest przewidziane w prawnie wiążącym akcie Unii

• Gdy zawarcie umowy może mieć wpływ na wspólne zasady lub zmienić ich zakres.

Kolejną nowością wprowadzona do art. 3 TFUE jest jasne wytyczenie kompetencji wyłącznych UE. Wyłącznie UE może zawierać umowy międzynarodowe, gdy:

• Ich zawarcie zostało przewidziane w akcie prawodawczym UE

• Jest to niezbędne do wykonywania wewnętrznych kompetencji UE

• Jeśli zawarcie umowy może wpływać na wspólne zasady lub zmienić ich zakres.

Współpraca z organizacjami międzynarodowymi

Art. 220 ust.1 TFUE

Unia ustanawia wszelkie formy współpracy z:

• Organami ONZ i jej organizacjami wyspecjalizowanymi,

• Radą Europy,

• Organizacją bezpieczeństwa i współpracy w Europie (OBWE)

• Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju

Dzięki traktatowi z Lizbony wątpliwością nie polega już, że:

1. UE jest organizacją międzynarodową a zatem samodzielnym podmiotem prawa międzynarodowego ze względu na posiadanie osobowości prawnej.

2. Nastąpiła likwidacja trzech filarów, ponieważ następcą prawnym WE jest UE.

Na mocy traktatu z Lizbony odłączono EWEA – Europejską wspólnotę energii atomowej. Pozostawiono jej osobowość prawno międzynarodową, więc:

• Ma prawo do korzystania na terytorium państw członkowskich z przywilejów i immunitetów. Przywileje te mają charakter funkcjonalny tzn. dotyczą urzędników i innego personelu wyłącznie w ramach ich działania w zakresie obowiązków objętych celami EWEA

• Ma prawo zawierania umów międzynarodowych w zakresie prowadzonej przez siebie działalności. Euroatom może zawierać z jednym lub z większą liczbą państw lub org. Międzynarodowych umowy ustanawiające stowarzyszenie, przy czym zawiera je Rada, stanowiąc jednomyślnie po konsultacji z Parlamentem Europejskim.

Cele UE

Następuje modyfikacja celów w większym stopniu niż w Traktacie Nicejskim. Nacisk na kwestie społeczne i stosunki zewnętrzne Unii.

Art. 2 TUE

1. Cele ogólne – wspieranie pokoju, wartości Unii i dobrobytu jej narodów.

2. Cele związane z bezpieczeństwem – zapewnienie obywatelom:

• Przestrzeń wolności,

• Bezpieczeństwo,

• Sprawiedliwość bez granic wewnętrznych,

• Swobodę przepływu osób( w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli granic wewnętrznych)

• Azlu,

• Imigracji,

• Zapobieganie i zwalczanie przestępczości

1. Cele gospodarcze:

• Unia ustanawia rynek wewnętrzny

• Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy( którego podstawą jest stabilność cen, wzrost gospodarczy, społeczna gospodarka rynkowa w wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego zatrudnienia i postępu społecznego)

• Wysoki poziom ochrony i poprawy środowiska naturalnego.

• Wspiera postęp naukowo techniczny

1. Cele socjalne:

• Zwalczanie wyłączenia społecznego i dyskryminacji

• Wspieranie sprawiedliwości

• Ochrona socjalna

• Równość kobiet i mężczyzn

• Solidarność międzypokoleniowa

• Ochrona praw dziecka

1. Cele kohezyjne:

Wspieranie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz solidarność między państwami członkowskimi.

1. Cele kulturowe:

Szanuje swą bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy.

1. Cele związane z polityką monetarną:

Ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest Euro.

1. Cele związane z polityką zagraniczną:

W stosunkach zewnętrznych:

• Umacnia i propaguje swoje wartości i interesy

• Wnosi wkład w ochronę swoich obywateli

• Przyczynia się do pokoju i bezpieczeństwa, trwałego rozwoju ziemi do solidarności i wzajemnego szacunku między narodami

• Swobodnego i uczciwego handlu

• Eliminacji ubóstwa

• Ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka

• Ścisłego postrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów Zjednoczonych.

Cele te mają być osiągane zgodnie z kompetencjami UE.

Zasady UE

Art.2

„Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne państwom członkowskim, w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz równości kobiet i mężczyzn.

Przed podpisanie TUE:

Traktat Amsterdamski uzupełnił TUE o katalog zasad. Art. 6 ust.1 Unia opiera się na zasadach:

• Wolności: rozumianej początkowo, jako wolność ekonomiczną – swobody rynku wewnętrznego, później pojęcie wartości rozszerzono na prawa jednostki(Karta Praw podstawowych)

• Demokracji: dwie strony: 1 – państwa członkowskie muszą być demokratyczne, 2- Unia ma działać w sposób demokratyczny. ( reszta ćw. tekst – od dr Rewizorskiego)

Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w stosunku do obywatelstwa kraju i nie zastępuje go.

• Zasada poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności- zasadę tę należy odczytywać z postanowieniem art. 6 ust.1 – „Unia uznaje prawa, wolności, zasady określone w Karcie praw podstawowych” Prawa zagwarantowane w EKPCZ i podstawowych wolności i prawa stanowią ogólne zasady prawa.

• Zasada państwa prawego- składają się na nią takie elementy jak:

• Legalizm ( akty prawa wspólnotowego musza posiadać podstawę prawną)

• Pewność prawa –przejrzyste i precyzyjne formułowanie prawa, spełniające wymogi formalne)

• Ochrona uzasadnionych oczekiwań(tożsama z zasadą ochrony praw nabytych)

• Niedziałanie prawa wstecz

• Proporcjonalność- instytucje wspólnotowe powinny działać tylko w takim zakresie który jest konieczny dla osiągnięcia TWE

• Dostępność aktów prawa dla zwykłego obywatela.

• Poszanowanie tożsamości narodowej i państw członkowskich – przejawem tej zasady jest np. poszanowanie języków państw członkowskich.

Sankcje na wypadek naruszenia zasad UE

Na podstawie art. 2

Zastosowanie sankcji następuje, gdy:

• Państwo członkowskie poważnie i stale naruszy zasady wymienione w art. 2 TUE

• Rada zebrana w składzie szefów państw lub rządów stwierdzi takie naruszenie,

Sankcje:

• Zawieszenie praw wynikających z członkostwa w UE,

• Zawieszenia praw do głosowania przedstawiciela rządu tego państwa w Radzie UE.

Sankcja ma charakter zarazem sankcji organizacyjnej i korygującej. Nie przewiduje się wyłączenia państwa z UE.( Do tej pory procedura zastosowania sankcji nie była realizowana.)

Etap I

Na uzasadniony wniosek:

• 1/3 państw członkowskich,

• Parlamentu Europejskiego,

• Komisji Europejskiej

• Rady

Stanowiąc 4/5 swych członków po uzyskaniu zgody PE, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez państwo członkowskie zasad wymienionych w art. 2 TUE. Przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane państwo i może wezwać osoby niezależne do przedłożenia w rozsądnym terminie sprawozdania w sprawie sytuacji w tym państwie. Rada może skierować do państwa stosowne zalecenia. Rada bada regularnie czy powody dokonania stwierdzenia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez państwo zasad art.2 pozostają nadal aktualne.

Etap II

Rada Europejska może stwierdzić to naruszenie (patrz wyżej), ale takie stwierdzenie wymaga:

• Złożenia stosownego wniosku przez 1/3 państw członkowskich lub KE

• Uzyskania zgody PE

• Uprzedniego wezwania rządu państwa członkowskiego do przedstawienia swoich uwag

• Podjęcia decyzji przez Radę jednomyślnie( bez głosu zainteresowanego państwa, zasada konsensusu – 1) wstrzymanie się od głosu nie stanowi przeszkody.

Etap III

W razie podjęcia stosownej decyzji (na tak) Rada może zastosować sankcje (wyżej wymienione) uwzględniając przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych. Nałożenie sankcji nie zmienia charakteru obowiązków państwa w stosunku do Unii. Decyzja o zawieszeniu niektórych praw w stos. Do państwa jest podejmowana przez Radę większością kwalifikowaną.

Etap IV

W razie zmiany sytuacji, która doprowadziła do sankcji nałożonych na państwo, Rada może stanowiąc większością kwalifikowaną, zdecydować o zmianie lub uchyleniu zastosowanych środków.