Wychowanie polega na interakcji między wychowankiem, a wychowawcą,

który ma dominującą pozycję ze względu na możliwość wyboru celów i środków

działania. Jeżeli obydwie strony razem ustalają i zgodnie realizują program

wychowania, wówczas proces przebiega harmonijnie. Jeżeli zaś wychowanek lub

wychowawca traci poczucie kontroli nad wychowaniem wówczas relacje są

zaburzone, zostaje zachwiana równowaga między stronami i dochodzi do

konfliktów, będących przyczyną powstawania błędów wychowawczych.

Zachowania błędne	Zachowania „właściwe”
Rygoryzm – bezwzględne egzekwowanie wykonywania poleceń, sztywność ocen, stawianie dokładnie określonych wymagań, brak swobody, ścisłe kontrolowanie postępowania dziecka (posłuszeństwo)	Stawianie realnych wymagań, kontrolowanie ich spełnienia z prawidłowym systemem wzmocnień, równowaga kar i nagród lub przewaga nagród, równoważenie potrzeb dziecka i wymagań zadania
Agresja – atak słowny, fizyczny lub symboliczny, zagrażający lub poniżający dziecko	Rozwiązywanie konfliktów na drodze racjonalizacji stanowisk, tolerancja
Hamowanie aktywności – przerywanie, zakazywanie, aktywności własnej dziecka poprzez fizyczne lub symboliczne zachowania własne, zmienianie bez powodu rodzaju aktywności dziecka	Tworzenie warunków dla rozwijania aktywności własnej dziecka, ustalanie (negocjowanie) rodzaju aktywności zastępczej wobec jego własnej
Obojętność – dystans do dziecka i jego spraw, okazywanie braku zainteresowania dla jego aktywności	Tworzenie warunków dla wyrażania samodzielności dziecka i jego akceptacja
Eksponowanie siebie – koncentrowanie uwagi dziecka na walorach wychowawcy, potrzebach, odczuciach wtórnych do aktualnych potrzeb i odczuć dziecka, chęć imponowania, wyróżniania się, obrażanie się	Demonstrowanie własnych zachowań zgodnych z wymaganiami stawianymi dziecku, bycie wzorem, skromność w traktowaniu własnej osoby, równoważne traktowanie interesów własnych i dziecka
Uleganie – spełnianie zachcianek dziecka, rezygnowanie ze stawianych wymagań, okazywanie bezradności wobec dziecka	Uzgadnianie, pertraktacje
Zastępowanie – wyręczanie dziecka w działaniu, przejmowanie jego zadań bez oczekiwania na wyniki pracy	Pomoc, współdziałanie z zachowaniem aktywności dziecka
Idealizacja – ciągłe zajmowanie się dzieckiem i jego sprawami, utożsamianie się z nim jako najwyższym dobrem, chronienie przed możliwymi niebezpieczeństwami, zabezpieczanie przed zachowaniem niezgodnym z idealnym wzorcem	Pozytywne i adekwatne wzmacnianie zachowań dziecka, krytycyzm połączony z akceptacją
Niekonsekwencja – przemienność zachowań błędnych należących do różnych kategorii	Adekwatność zachowań wychowawcy do zachowań i własności sytuacji

Rygoryzm

• Dziecko pod wpływem takiej postawy wychowawcy staje się bierne,

podporządkowane, mało spontaniczne, nie potrafi samodzielnie działać, jego

aktywność twórcza jest znacznie ograniczona, ma poczucie, że nie potrafi

niczego dobrze wykonać, dlatego ma niską samoocenę.

Rygoryzm wyzwala lęk i opór, dlatego dziecko może reagować gniewem,

wściekłością.

(Wychowanek otrzymuje polecenie od wychowawcy systematycznej opieki nad

zwierzętami w uczelni. Przez dłuższy czas wykonywania zadani dziecko nie

otrzymuje informacji pozytywnych na temat swojej pracy, nabiera przekonania,

że wychowawca jest niezadowolony z niego, nie docenia go.

Agresja

• Dziecko ma poczucie zagrożenia, krzywdy, wstydu. Staje się lękliwe,

nieśmiałe I zamknięte. Lęk przed wychowawcą może wywołać niechęć do

kolegów oraz do innych osób. Częste kary powodują iż dziecko przestaje

reagować na inne zabiegi wychowawcze.

(Dziecko było niegrzeczne w szkole. Wychowawca spotyka go na jadalni I

podczas posiłku ironizuje na temat zajścia w szkole. Ośmiesz go i poniża w

obecności wszystkich dzieci. Dzieci śmieją się z niego, wyśmiewają).

Obojętność

• Obojętność wychowawcy powoduje niezaspokojenie potrzeby sukcesu, może

wpływać na obniżenie samooceny dziecka, w na -przyszłości Może utrudnić nawiązywanie głębokich kontaktów interpersonalnych. (Wychowanek zaczyna

nam opowiadać o swoim pobycie w domu rodzinnym.

Wychowawca zajmuje się swoimi sprawami, np. uzupełnia dokumentację. Nie

zwraca uwagi. Dziecko czuje brak zainteresowania i odchodzi. Ma żal, jest mu

przykro. Uważa, że wychowawca go nie lubi, bo nie wykazuje zainteresowania)

Hamowanie aktywności.

• Dziecko rezygnuje z własnego myślenia i działania. Ogranicza samodzielność,

motywację. Utrata zainteresowań. Brak pytań, pomysłów. Zdaje się na pomysły

innych.

(Wychowankowie postanowili zmienić ustawienie mebli I urządzić według

własnego gustu swój pokój. Po zakończeni pracy zaprosili swego wychowawcę,

aby ocenił ich wysiłek. Opiekun uznał, że nie podoba mu się tutaj, twierdząc, że

wcześniej było ładniej. Dzieci nie protestowały, ponieważ stwierdziły, że

wychowawca ma rację).

Eksponowanie siebie

• Dziecko pod wpływem absorbującego wychowawcy, demonstrującego

humory, urazy, obrażającego się - nie jest autentyczne.

Uległość

• Wychowawca obniża, a nawet rezygnuje z wymagań wobec wychowanka.

Demonstruje bezradność wobec dziecka.

(Podczas zajęć porządkowych na terenie placó wki jedno z dzieci twierdzi, że

ma jutro klasówkę i nie ma czasu na sprzątanie. Wychowawca nie chce się

zgodzić, ale pod wpływem płaczu i usilnych próśb pozwala na wykonywanie

innej czynności. Pozostali wychowankowie poprosili również o zwolnienie z

zajęć porządkowych, tłumacząc, że też powinni się uczyć. Samowolnie

rezygnują z zajęć. Wychowawca za swoją niekonsekwencję traci autorytet.).

Zastępowanie

• Wychowawca próbuje wykonywać zadania za dziecko( wyręcza je). Dziecko

staje się mało samodzielne i niezaradne. Po pewnym czasie staje się nieudolne.

Oczekuje pomocy od innych.

(Wychowanek nie radzi sobie z wykonywaniem prac manualnych, np.

wycinanie. Często w tym zastępuje go wychowawca. Dziecko przyzwyczaja się,

że ktoś za niego wykonuje zadanie. Dziecko nie doskonali tej czynności. Jego

poziom sprawności manualnej obniża się. Nabiera przekonania, że samodzielnie

nie jest wstanie wykonać takiego zadania).

Idealizacja dziecka

• Wychowawca faworyzuje dziecko. Podkreśla jego wyjątkowe możliwości i

osiągnięcia. Dziecko staje się bezkrytyczne, przekonane o swojej doskonałości.

Brak pochwały u takiego dziecka jest równoznaczny z karą. (Wychowanek jest

systematycznie angażowany do odgrywania głównych ról w przestawieniach

teatrzyku dziecięcego. Przyzwyczaja się do tego I szczyci przed wszystkimi.

Wychowawca chce przydzielić te role innym dzieciom. Faworyt czuje się

ukarany, poniżony, ma żal, że odebrano mu ważną pozycję).

Niekonsekwencja

• Wychowawca ma zmienne wymagania i zachowania wobec wychowanka. Jest

niekonsekwentny w formułowaniu poleceń (zmienia je), w kontroli wykonania

zadania (zbyt szczegółowo, doraźnie lub wcale). (Wychowawca poinformował

swoich podopiecznych, iż za dodatkowe wykonywanie prac na terenie placówki

dzieci będą nagradzane plusami, za co otrzymają większą stawkę

kieszonkowego”. Po pewnym czasie dzieci dostrzegły brak zainteresowania ich

dodatkową pracą. Nikt nie sprawdzał regularnie wykonanych czynności. Nie

został nagrodzony większym kieszonkowym. Wychowanek zniechęcił się, bo nie widział nagrody za wykonaną pracę. Zaprzestał dodatkowych zajęć.).