ROZLICZANIE KOSZTÓW WYDZIAŁOWYCH

Jednym z kryteriów klasyfikacji kosztów jest podział kosztów na koszty bezpośrednie (te składniki kosztów które można bezpośrednio przypisać do poszczególnego produktu np.: materiały bezpośrednie zużywane do produkcji wyrobów, koszty robocizny bezpośredniej) i pośrednie (nie można ich bezpośrednio odnieść na jednostkę produktu np.: koszt zużytej energii, utrzymania czystości, ogrzewania) – koszty wydziałowe.

Koszty wydziałowe

Podstawowe pozycje kosztów wydziałowych

Płace	Pracowników w wydziałach produkcji podstawowej, wyłączeniem płac i świadczeń zaliczonych do kosztów bezpośrednich
Amortyzacja	Budynków, środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych dotyczących wydziałów podstawowych
Remonty i konserwacje	Wyposażenia (maszyn i urządzeń, środków trwałych) Wykonywane przez obce jednostki jak i we własnym zakresie
Paliwo, energia	Zużyte przez wydziały produkcji podstawowej, z wyjątkiem zużycia zaliczanego do kosztów bezpośrednich
Pozostałe koszty	Wydziałów podstawowych nie wliczone do wyżej wymienionych, np.: koszty usług transportowych, podatek od nieruchomości, itp.

Aby koszty wydziałowe zostały prawidłowo rozliczone, należy wykorzystać stosowne wielkości stanowiące podstawę ich rozliczenia. W rachunkowości wielości te określa się mianem kluczy podziałowych (rozliczeniowych) kosztów.

Klucz rozliczeniowy kosztów to ustalona wielkość, która jest podstawą rozliczenia kosztów wydziałowych pomiędzy poszczególne produkty (obiekty odniesienia kosztów). Wielkość ta powinna wyrażać rzeczywisty lub umowny związek pomiędzy podstawą rozliczenia a rozliczanymi kosztami.

Aby dana wielkość mogła być kluczem rozliczeniowym kosztów, musi spełniać określone warunki:

• Klucz rozliczeniowy powinien pozostawać w związku przyczynowo – skutkowym z rozliczanymi kosztami,

• Klucz rozliczeniowy powinien charakteryzować te produkty, na które koszty będą rozliczane,

• Musi istnieć możliwość jednoznacznego przyporządkowania liczby jednostek klucza poszczególnym produktom

Klucze rozliczeniowe stosowane w danej jednostce powinny być określone w polityce rachunkowości.

Rodzaje kluczy rozliczeniowych:

• Klucze rozliczeniowe ilościowe – wyrażone w naturalnych jednostkach miary (roboczogodziny, maszynogodziny, waga, objętość)

• Klucze rozliczeniowe wartościowe – wyrażone w pieniężnych jednostkach miary (koszty bezpośrednie, płace bezpośrednie, materiały bezpośrednie, suma kosztów bezpośrednich)

Ze względu na zmienność w czasie wyróżnia się:

• Klucze rozliczeniowe stałe (stabilizowane) – przy których suma jednostek klucza jest stała przez dłuższy okres czasu, są to wielkości wyprowadzone z planu techniczno – ekonomicznego przedsiębiorstwa (bazujące na planie, miesiąc w miesiąc stosuje się ten sam klucz)

• Klucze rozliczeniowe zmienne (rzeczywiste) – przy których zmianom podlega ogólna suma jednostek klucza, ale także liczba jednostek przypadających na poszczególne obiekty odniesienia Kostów, są to wielkości ustalane na podstawie danych rzeczywistych (poniesione w miesiącu)

W praktyce przewaga jest kluczy zmiennych.

Ze względu na stopień detalizacji wyróżnić można następujące rodzaje kluczy:

• Klucze rozliczeniowe indywidualne – obliczane dla każdego z wydziałów osobno (dla każdego rozliczenia jest inny klucz)

• Klucze rozliczeniowe skumulowane – obliczane razem dla wszystkich wydziałów (nie podchodzimy indywidualnie dla każdego wydziału tylko jednym kluczem rozliczamy wszystkie koszty wydziałowe)

Procedura rozliczania kosztów wydziałowych:

1. Obliczanie wskaźnika narzutu:

$$WN = \frac{\text{KW}}{\text{KR}}$$

gdzie:

WN – wskaźnik narzutu kosztów wydziałowych

KW – koszty wydziałowe podlegające rozliczeniu

KR – klucz rozliczeniowy kosztów wydziałowych (ilościowy lub wartościowy)

Wskaźnik narzutu mówi o tym jaka wielkość kosztów wydziałowych przypada na jednostkę klucza rozliczeniowego kosztów.

Jeżeli mianownik jest wartościowy to przyjęto ten wskaźnik wyrażać w procentach (x 100).

1. Obliczanie narzutu kosztów wydziałowych:

N_i = WN × KR_i

gdzie:

N_i – narzut kosztów wydziałowych przypadający na i-ty produkt,

KR_i – wartość klucza rozliczeniowego kosztów wydziałowych dla i-tego produktu.

Suma narzutów kosztów wydziałowych N_i przypadająca na wszystkie produkty jest równa sumie rozliczanych kosztów wydziałowych KW.

Przykład rozliczenia kosztów wydziałowych:

Przedsiębiorstwo wytwarza trzy rodzaje wyrobów A, B, C. Informację o kosztach produkcji przedstawia tabela:

Wyszczególnienie	Wyrób A	Wyrób B	Wyrób C	Razem
Koszty bezpośrednie: Materiały bezpośrednie Płace bezpośrednie	920 000 540 000 380 000	1 230 000 710 000 520 000	350 000 250 000 100 000	2 500 000 1 500 000 1 000 000
Koszty wydziałowe	-	-	-	330 000
Roboczogodziny	1850	2450	700	5000

1. Materiały bezpośrednie (klucz wartościowy)

$$Wn = \frac{330\ 000}{1\ 500\ 000} \times 100\% = 22\%$$

N(A) = 540 000 × 22%=118 800 zl

N(B) = 710 000 × 22%=156 200 zl

N(C) = 250 000 × 22%=55 000 zl

Razem 330 000 zł

1. Płace bezpośrednie: (klucz wartościowy)

$$Wn = \frac{330\ 000}{1\ 000\ 000} \times 100\% = 33\%$$

N(A) = 380 000 × 33%=125 400 zl

N(B) = 520 000 × 33%=171 600 zl

N(C) = 100 000 × 33%=33 000 zl

Razem 330 000 zł

1. Roboczogodziny: (klucz ilościowy)

$$Wn = \frac{330\ 000}{5\ 000\ r\text{bg}} = 66\ zl/rbg$$

N(A) = 1 850 × 66 = 122 100 zl

N(B) = 2 450 × 66 = 161 700 zl

N(C) = 700 × 66 = 46 200 zl

Razem 330 000 zł

Charakterystyka kluczy podziałowych do rozliczania kosztów wydziałowych

Rodzaj kluczy rozliczeniowych	Sposób obliczania wskaźników	Charakterystyka klucza
Suma kosztów bezpośrednich	$$V = \frac{koszty\ wydzialowe}{koszty\ bezposrednie}$$	Stosowany jest w przypadku, gdy wyroby przechodzą przez ten sam lub podobny proces produkcyjny, a udział poszczególnych kosztów bezpośrednich przy wytwarzaniu produktów jest jednakowy.
Płace bezpośrednie	$$V = \frac{koszty\ wydzialowe}{place\ bezposrednie}$$	Stosowany jest w przedsiębiorstwach, w których produkcja jest pracochłonna, w małym stopniu zmechanizowana, a koszt robocizny odgrywa dominującą rolę w strukturze rodzajowej kosztów.
Czas pracy (roboczogodziny)	$$V = \frac{koszty\ wydzialowe}{ilosc\ roboczogodzin}$$	Stosowany w przypadku dużego zróżnicowania płac pracowników bezpośrednich i gdy proces produkcyjny oparty jest na wykorzystaniu obróbki ręcznej
Materiały bezpośrednie	$$V = \frac{koszty\ wydzialowe}{materialy\ bezposrednie}$$	Obliczany jest przy produkcji materiałochłonnej, a użycie określonych czynników produkcji jest zależne od przerobionego wsadu surowcowego. Stosownie do rodzaju materiałów można wziąć wartość lub ilość zużytych materiałów
Czas pracy maszyn i urządzeń (maszynogodziny)	$$V = \frac{koszty\ wydzialowe}{ilosc\ maszynogodzin}$$	Narzut kosztów wydziałowych obliczany jest pryz znacznym zmechanizowaniu prac wykonywanych za pomocą maszyn i urządzeń
Ilość lub waga produktów	$$V = \frac{koszty\ wydzialowe}{ilosc\ \left( \text{waga} \right)produktow}$$	Podstawą rozliczenia kosztów wydziałowych jest wielkość produkcji, która ma zastosowanie w jednostkach o produkcji masowej lub wieloseryjnej

Schemat - ETAPY ROZLICZANIA KOSZTÓW – wykład 1

Konto „Koszty działalności podstawowej „ to X – oznacza koszty wydziałowe

KALKULACJA KOSZTÓW

Kalkulacja to całokształt czynności obliczeniowych, przeprowadzanych w celu określenia wielkości kosztów przypadających na przedmiot kalkulacji (wyroby lub usługi). Ostatecznym efektem kalkulacji jest ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia produktu oraz podanie jego struktury w układzie kalkulacyjnym kosztów.

Struktura kalkulacyjna kosztu jednostkowego

1. Materiały bezpośrednie (z narzutami) (koszt zużytych materiałów bezpośrednich)

2. Płace bezpośrednie (z narzutami) (płace + składki ZUS)

3. Inne koszty bezpośrednie (jeżeli były inne składniki niż materiały: koszty obróbki obcej)

4. Razem koszty bezpośrednie (1+2+3) (ta wielkość wynika z dokumentacji; jest dokładnie obliczona)

5. Koszty wydziałowe

6. Koszt wytworzenia (techniczny) (4+5) (ustalamy drogą kalkulacji; takie liczenie kosztu wytworzenia odbywa się w modelu rachunku kosztów pełnych)

Dla innych celów niż wycena produktów można ten rachunek rozbudować; do kosztu wytworzenia można sobie dodać inne elementy związane z wytworzeniem;

Kalkulacja poza ewidencją (poza przepisami ustawy o rachunkowości)

1. Koszty ogólnego zarządu

2. Zakładowy koszt wytworzenia (6+cząstka 7)

3. Koszty sprzedaży

4. Koszt własny wytworzenia (8+cząstka 9)

Zgodnie z naszymi przepisami wycena produktu określona w ustawie rachunkowości jest wg kosztu wytworzenia.

Ze względu na czas przeprowadzania kalkulacji wyróżnia się jej następujące rodzaje:

• Kalkulację wstępną (ofertową, planowaną, normatywna)

• Kalkulację sprawozdawczą (wynikową) – bazuje na już osiągniętych (poniesionych) wielkości zużytych na jednostkę.

Przedmiot kalkulacji (jednostka kalkulacji) – możemy liczyć na jednostki naturalne (sztuka); umowne - są produkcje których nie można w jednostkach naturalnych kalkulować – trzeba określić jednostkę kalkulacji (tuzin, kilogram)

Metody kalkulacji (metody obliczeń których efektem ma być koszt jednostkowy)

1. Podziałowa

   1. Prosta

   2. Ze współczynnikami

   3. Procesowa (fazowa)

2. Doliczeniowa

   1. Zleceniowa

   2. Asortymentowa

Metoda podziałowa ma zastosowanie przy produkcji jednorodnej, masowej. Istota tej metody to: podział wszystkich kosztów produkcji przez ilość.

Metoda doliczeniowa – tylko koszty bezpośrednie na etapie ewidencji są grupowane wg produktów czyli może być produkcja różnorodna, a następnie na koniec miesiąca (okresu) koszty pośrednie produkcji (koszty wydziałowe) są doliczane (dodawane) do kosztów bezpośrednich i otrzymujemy koszt wytworzenia.