Ekonomiści już od dawna zaobserwowali regularne zmiany tempa wzrostu gospodarczego. Zjawisko, podczas którego wielkość produkcji w gospodarce osiąga maksymalny punkt, a następnie gwałtownie spada osiągając nawet znaczny spadek PKB. Jednocześnie po jakimś czasie, zmienia się koniunktura, powodując że wzrost gospodarczy, mijając dolny punkt zwrotny, podnosi się osiągając swój poprzedni poziom, a nawet przewyższa jego poprzedni wskaźnik.
Te wyodrębnione wahania wielkości produkcji nazywane są cyklem koniunkturalnym (ang. business cycle lub trade cycle).
Pierwszym ekonomistą, który jako pierwszy w 1860 r. opisał przedstawione powyżej zasady, był Clement Juglar (1819-1905).
Wyróżnił on dwie fazy cyklu koniunkturalnego:
1) Faza wzrostu (ekspansji), przebiega od minimalnego (dolnego) do maksymalnego (górnego) punktu zwrotnego. W trakcie tego cyklu, następuje wzrost produkcji.
2) Faza spadku (recesji), przebiega w kierunku od górnego do dolnego punktu zwrotnego. Obserwujemy wtedy ujemne tempo wzrostu gospodarczego, zazwyczaj okres ten nazywany jest kryzysem. Za recesję czasami uważany jest też okres, kiedy produkcja znajduje się w fazie silnie spowolnionego wzrostu (zob. stagnacja).
Wahania koniunktury mają przebieg cykliczny i następują wokół długookresowego trendu zmian wielkości produkcji. Zawiera się w kilkunastoletnim okresie, zwanym średnią długookresową. Tempo wzrostu jest zazwyczaj na tyle silne, że przekracza spadek spowodowany recesją (oczywiście w ujęciu długookresowym).
Długookresowy trend wzrostu jest wyznaczany jako średnie roczne tempo zmian wielkości produkcji w okresie kilkunastu lat.
W trakcie obserwacji cyklu koniunkturalnego, ekonomiści wyróżnili pojawiające się tzw. wczesne wskaźniki koniunktury.
Sygnalizują one o możliwych zmianach koniunktury, na kilka miesięcy przed ujawnieniem się zmiany trendu.
Jako jeden z nich można uznać zmianę wielkości zamówień na dobra produkcyjne.
Nie można natomiast prognozować zmian koniunkturalnych na podstawie zmian cen. Zaliczane są one bowiem do późnych wskaźników koniunktury, ponieważ w fazie recesji najpierw zmienia się wielkość produkcji, a następnie dopiero rozpoczyna się wyprzedaż zapasów po obniżonych cenach. Odstęp czasowy między zmianą ceny a zmianą wielkości produkcji jest różny dla każdego rodzaju dóbr.