Katarzyna Szewczyk, kl. III b
Polska polityka zagraniczna w latach 1989 - 2005
Polityka zagraniczna jest to proces formułowania i realizacji interesów narodowo - państwowych w stosunku do innych państw i uczestników systemu międzynarodowego.
Po II wojnie światowej Polska, jako państwo satelickie Związku Radzieckiego, pozbawiona była możliwości prowadzenia własnej, suwerennej polityki zagranicznej. Dopiero w rok 1989 rozpoczął proces transformacji ustrojowej. Po obradach „okrągłego stołu” i wyborach czerwcowych powstała nowa wizja polityki. Polska racja stanu zakładała uniezależnienie się od Związku Radzieckiego, nawiązanie przyjaznych stosunków z Zachodem, umacnianie bezpieczeństwa, gospodarki i pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Głównym celem polskiej polityki zagranicznej stało się przyjęcie kraju do struktur NATO i udział w integracji europejskiej.
W wyniku zjednoczenia Niemiec i rozpadu ZSRR Polska zyskała nowych sąsiadów: Niemcy, Ukrainę, Białoruś, Rosję, Litwę i Czechosłowację. Należało tym samym sformułować nową politykę wobec państw ościennych.
3 października 1990 roku podpisano traktat potwierdzający przebieg granicy polsko - niemieckiej wzdłuż Odry i Nysy Łużyckiej. Rok później zawarto Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy, dotyczący między innymi mniejszości narodowych, współpracy gospodarczej i regionalnej. Niemcy wspierały Polskę w dążeniu do NATO i Unii Europejskiej. Współpraca państw odbywała się także w ramach Trójkąta Weimarskiego.
Traktat o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy z Litwą podpisano dopiero w 1994 roku. Potwierdzał nienaruszalność granic, zakładał współpracę między oboma państwami i regulował sprawę mniejszości narodowych. Na rozwój stosunków polsko - litewskich miała wpływ także przynależność obu krajów do Rady Państw Morza Bałtyckiego.
Stosunki polsko - białoruskie pogorszyły się w 1994 roku ze względu na naruszanie demokracji i dążenie prezydenta Łukaszenki do przyłączenia Białorusi do Rosji. Napięty stan pomiędzy Polską a Białorusią trwa do dziś ze względu na politykę władz białoruskich wobec polskiej mniejszości narodowej (np. represje wobec dziennikarzy Związku Polaków na Białorusi).
W maju 1992 roku zawarto Traktat o dobrym sąsiedztwie, przyjaznych stosunkach i współpracy z Ukrainą. Stosunki z tym krajem układały się bardzo dobrze - Polacy wspierali Ukraińców w ich stosunkach z resztą Europy, Ci natomiast popierali starania Polski dotyczące przystąpienia do NATO. Przyjacielskie stosunki między krajami umocniły się podczas tzw. pomarańczowej rewolucji z przełomu 2004 i 2005 roku.
Skomplikowane są stosunki Polski z Rosją. Po 1989 roku celem polskiej polityki było zlikwidowanie zależności od wschodniego sąsiada. 18 września 1993 roku terytorium Polski opuściły ostatnie oddziały wojska rosyjskiego. Władze Rosji były zdecydowanie przeciwne zbliżeniu Polski z krajami zachodnimi. Przyjęcie Rzeczypospolitej do NATO przyniosło ochłodzenie stosunków. Sytuację pogorszyło dodatkowo popieranie Ukrainy w procesie demokratyzacji i uniezależniania od Rosji.
W 1991 roku Polska podpisała z Czechosłowacją Układ o dobrym sąsiedztwie, solidarności i przyjacielskiej współpracy, który po rozpadzie na Czechy i Słowację w 1993 roku przyjęły oba państwa. Stosunki między państwami przebiegają poprawnie, prowadzona jest współpraca w ramach Grupy Wyszehradzkiej i CEFTA.
Rzeczpospolita Polska należy do wielu organizacji ogólnoeuropejskich oraz o charakterze regionalnym. Najważniejsze z nich to ONZ, Rada Europy, NATO, Grupa Wyszehradzka, CEFTA, Trójkąt Weimarski oraz Unia Europejska.
Polska jest jednym z państw założycielskich Organizacji Narodów Zjednoczonych. Niejednokrotnie występowała z inicjatywami, do których należą np.: Konwencja Praw Dziecka z 1990 roku czy Konwencja o zwalczaniu międzynarodowej przestępczości zorganizowanej. Rzeczpospolita uczestniczy także w wielu misjach wojskowych ONZ, np. w latach 1990 - 1991 brała udział w operacji „Pustynna Burza”, w latach 1994 - 1995 w operacji na Haiti, a w 1998 w Kosowie.
8 czerwca 1989 roku polski parlament otrzymał status gościa specjalnego i 6 miejsc w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy. W styczniu 1990 roku Minister Spraw Zagranicznych Krzysztof Skubiszewski skierował do Sekretarza Generalnego Rady Europy wniosek o przyznanie Polsce członkostwa w RE. 26 listopada 1991 roku Rada Europy stała się pierwszą organizacją europejską, do której przyjęto Polskę. Dało to świadectwo temu, że stała się ona krajem demokratycznym, w którym przestrzegane są prawa człowieka. Nasz kraj odznacza się aktywnym uczestnictwem w Radzie Europy. W 2000 roku była premier Polski Hanna Suchocka była jednym z kandydatów na stanowisko Sekretarza Generalnego.
W związku z likwidacją Układu Warszawskiego i rozpadem ZSRR Polska znalazła się w strefie zmniejszonego bezpieczeństwa. W 1992 roku oficjalnie rozpoczęto dążenia do przystąpienia Polski do Paktu Północnoatlantyckiego (NATO). W 8 lipca 1997 roku Polska została zaproszona do rozmów na temat przystąpienia do NATO. 12 marca 1999 roku w Independence Bronisław Geremek otrzymał dokumenty ratyfikacyjne o wstąpieniu Polski do Paktu. W ramach programu „Partnerstwo dla pokoju”, do którego Polska przystąpiła jeszcze w 1994 roku, polskie wojsko zostało wysłane do Kosowa (misja sił Kosovo Force). Polska bierze udział w akcji zabezpieczania cieśniny Gibraltarskiej Active Endeavour. Po atakach terrorystycznych z 2001 roku wojska polskie obecne są także w Afganistanie, a od 2003 roku stacjonują w Iraku.
W lutym 1991 roku w Wyszehradzie doszło do spotkania przedstawicieli trzech państw: prezydenta Polski - Lecha Wałęsy, prezydenta Czechosłowacji - Vaclava Havla oraz premiera Węgier - Jozsefa Antalla. Powstał tzw. Trójkąt Wyszehradzki, od rozpadu Czechosłowacji nazywany Grupą Wyszehradzką (V4). Celem ugrupowania jest rozwijanie kontaktów i współpraca polityczna, gospodarcza i bezpieczeństwa między państwami członkowskimi. Jednak podstawowym dążeniem V4 było przyspieszenie integracji krajów członkowskich z Unią Europejską i Paktem Północnoatlantyckim. W 1992 roku państwa V4 zawarły w Krakowie kolejne porozumienie - Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (CEFTA). W 1996 roku przystąpiła do niego Słowenia, rok później Rumunia, a w 1999 - Bułgaria. Celem CEFTA jest rozwój handlu między członkami, który uległ załamaniu po upadku komunizmu oraz przygotowanie do integracji europejskiej. Głównym celem porozumienia jest rozwój handlu światowego oraz stosunków handlowych pomiędzy państwami do niego należącymi.
W dniach 28 - 29 sierpnia 1991 roku w Weimarze spotkali się ministrowie spraw zagranicznych Polski (Krzysztof Skubiszewski), Niemiec (Hans Deitrich Genscher) i Francji (Roland Dumas). Powstał Trójkąt Weimarski - ugrupowanie regionalne, służące współpracy pomiędzy Warszawą, Berlinem i Paryżem w zakresie polityki międzynarodowej, obronnej i bezpieczeństwa, a także wymianie kulturowej i naukowej. Od tamtej pory odbywają się coroczne konferencje ministrów spraw zagranicznych i ministrów obrony narodowej, na których wymieniają oni poglądy dotyczące rozwoju stosunków międzynarodowych. Współpraca w ramach grupy ma więc jedynie charakter konsultacyjny.
Jednak najważniejszą organizacją, do której Polska dążyła jest Unia Europejska. Zalążek integracji stanowi podpisanie Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie Polski ze Wspólnotami Europejskimi (16 grudnia 1991). Oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej Polska złożyła 8 kwietnia 1994 roku. Idea ta znalazła zarówno zwolenników, jak i przeciwników. Proces negocjacyjny zakończył się w 1999 roku, a 13 grudnia 2002 roku Polska zamknęła ostatecznie negocjacje z Unią Europejską. 16 kwietnia 2003 roku w Atenach podpisano traktat akcesyjny. W czerwcu odbyło się referendum akcesyjne. Pełne członkostwo w Unii Europejskiej Polska, wraz z dziewięcioma innymi krajami, otrzymała 1 maja 2004 roku. Miesiąc później odbyły się w Polsce pierwsze wybory do Parlamentu Europejskiego, w którym polscy posłowie otrzymali 54 miejsca. W związku z przynależnością do Unii Europejskiej Polska jest także członkiem organizacji wojskowo - politycznej - Unii Zachodnioeuropejskiej.
Polska należy też do wielu innych organizacji o charakterze międzynarodowym, między innymi Inicjatywy Środkowoeuropejskiej (1991), Rady Państw Morza Bałtyckiego (1992), Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE, 1994) oraz Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD, 1996).