ZIELARSKIe
Od razu piszę, że pominęłam historię uprawy i zbioru ziół- proszę sobie indywidualnie doczytać.
Rośliny lecznicze we wszystkich lub niektórych organach zawierają zw biologicznie czynne (lecznicze)
R. przyprawowe- mogą być także lecznicze, ale przede wszystkim podnosza jakość posiłku (zgadza się!)
R. aromatyczne- zaw zw biologicznie aktywne o określonym aromacie (kumaryny, olejki)
R. zielarskie- pojęcie mieści w sobie poprzednie i jest dość trudne do ogarnięcia
Zioła- rośl lecznicze, przyprawowe- nieprofesjonalne
Co wyróżnia je od innych roślin? He no co?? Hmmmmmmmm:
Duża liczba gatunków
Gat dziko rosnące i uprawne
Wyst we wszystkich strefach klimatycznych
Zw biologicznie aktywne wyst w grupach i w dużej liczbie
Na zawartość i skład tych związków wpływ mają czynniki zewnętrzne (faza księżyca też ;)
Przyczyny rosnącego zainteresowania lekami roślinnymi
Ok 80% ludzi na świecie korzysta z tradycyjnej terapii opartej na stosowaniu roślin leczniczych
Coraz większe zainteresowanie „przyjazną medycyną”
W świecie ok 35 000 gatunków roślin pozyskiwanych jest do celów leczniczych.
W Europie ok 2 000 gat w tym 1 300 to dziko rosnące
W Polsce ok 2 300 gat dziko rosnących roślin naczyniowych z czego 200 zbiera się jako lecznicze- 4% na skalę komercyjną
W Polsce wykorzystujemy ok 400 gat a z uprawy pochodzi ok. 60.
Diagram z pochodzenia i przeznaczenia surowców zielarskich z notatek własnych.
Eksport na świecie- ponad 500 miliardów rocznie, 230 ton
Import- kraje Azjatyckie, Chiny, Japonia a w Europie Niemcy,
W Polsce firma Martin Bauer (znaczna część Herbapolu)- przetwarzają surowce na produkty lecznicze
Duzym producentem jest Francja- kosmetyki, perfumy- także Włochy
Singapur zajmuje się handlem.
Dlaczego wiele roślin leczniczych zbiera się a nie uprawia ? No dlaczemu?? (Przepraszam za moje głupie dopiski- zmęczenie mnie dopada )
Tradycja
Tańszy surowiec- nie trzeba specjalnej infrastruktury
Jeden z niewielu źródeł dochodow dla ludzi z rejonow słabo rozwiniętych gospodarczo
Przy niewielkim zapotrzebowaniu na niektóre surowce uprawa staje się nieoplacalna
Brak dobrej technologii uprawy
Przekonanie konsumentów o skutecznym działaniu surowców pochodzących ze stanowisk naturalnych
Zbiór ze stanu naturalnego w Polsce
Ok 350 gat
W większych ilościach 200 gat
Na cele komercyjne ok 100 gat
5-8 tysięcy ton suchego surowca
Kilka tysięcy zbieramy
Najwiecej ziół na Lubelszczyźnie, podlasie, woj. Warmińsko-mazurskie- rejony czyste, wolne od zanieczyszczeń związanych z przemysłem i transportem
RODZAJE ZAGROŻEŃ
Niespecyficzne
Trwałe zmiany abiotyczne siedlisk naturalnych na większych obszarach przez obniżanie poziomu wód gruntowych (melioracje, osuszanie, inwestycje) i skażenie środowiska (zanieczyszczenia przemyslowe i komunalne, komunikacyjne, rolnicze)
Zmiany w strukturze użytkowania gruntów rolnych
Zmiany w gosp leśnej
Pożary, wypalanie łąk, pastwisk i nieużytków
Specyficzne (związane ze zbiorem ziół ze stanowisk nat)
Chimeryczność ze strony popytu
Niewłaściwy zbiór
Brak czytelnych regulacji administracyjno-prawnych dotyczących wywozu surowców za granicę i ich racjonalnego zbioru
Organizacje:
WHO-światowa ogr zdrowia
IUCN-światowa unia ochrony przyrody
WWF-światowy fundusz na Rzecz Przyrody
Wytyczne dotyczące opracowania narodowych strategii odnośnie badań podstawowych nad dotychczasowym stosowaniu roślin leczniczych łącznie z przeglądem etnobotanicznym i identyfikacją gatunków oraz zrównoważoną eksploatacją roślin leczniczych
Konwencje
O ochronie światowego dzidzictwa kulturowego i przyrodniczego Paryż`72
CITES-w sprawie międzynarodowego handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunkow zagrozonych
O ochronie Europejskich Zwierząt i Roślin oraz ich siedlisk naturalnych
Regulacje krajowe
Ustawa o ochronie przyrody
Rozporządzenie ministra środowiska w sprawie gat dziko wyst roślin objętych ochrona gatunkowa
Polska Czerwona Księga
Zasady pozyskiwania ze stanu dzikiego roślin leczniczych lub mających znaczenie dla przemysłu farmaceutycznego i prowadzenia plantacji roślin- Węglarz
…
Gatunki chronione- ponad 400
Całkowita ochrona
Pluskwica europejska- choroby kobiece, korzenie (nie wiedziałam, że kobiety mają problemy z korzeniami)
Arcydzięgiel lekarski
Tysiącznik pospolity
Goryczki- pobudzają apetyt
digitalis purpurea, Miłek wiosenny- choroby srca
pokrzyk wilcza jagoda, kulecznica kraińska- atropina
parzydło leśne
miodownik melisowaty
mącznica lekarska
Objete ochrona częściową- ponad 50
Bluszcz pospolity
Barwinek pospolity
Kruszyna posp- przezczyszczajaco
Kocanki piaskowe- choroby wątroby, woreczka żółciowego
Tirówka leśna
Boberek trójlistkowy-gorycz
Kopytnik posp- choroba alkoholowa
Piewrwiosnek lekarski, wyniosły- choroby górnych dróg oddechowych
Konwalia majowa- nasercowe
CITES-cele
Tworzenie specjalnych mechanizmów prowadzących do zrównoważonego gospodarowania naturalnymi zasobami
Aktywna kontrola międzynarodowego rynku roślin i produktów roślinnych mająca na celu ograniczenie ryzyka wyginięcia roślin- zabroniony handel komercyjny
W krajach UE dotyczy to takich roślin:
Widłaki
Goryczki
Mącznica
Milek
Płucnica islandzka
Kategorie dyskryptów:
Paszportowe- pozwalają na identyfikację obiektu
Dotyczące zbioru, monitoringu- ogólne i dodatkowe
Postępowania, instrukcje technologiczne- specyficzne dla gat i rodzaju dotyczą uprawy, zbioru surowca, zabezpieczenia nasion
Charakterystyki
Zapotrzebowania na surowce ziołowe (stanowiska naturalne)
Duże, względnie stabilne
Kora dębu, wierzby
Kwiat lipy, wrzosu
Liść borówki czernicy, brzozy, maliny, jeżyny, pokrzywy
Ziele skrzypu
Duże, niestabilne
Kwiat kasztanowca
Ziele dziurawca
Kwiat i owoc tarniny
Zrównoważona eksploatacja
Gatunki częściowo chronione
Zbiór metodami ekologicznymi
Wprowadzanie dziko żyjących roślin do uprawy
Firmy skupujące surowce ze stanowisk naturalnych
Zapotrzebowanie na surowce z upraw
Duże
Liść mięty pieprzowej, szałwii lekarskiej, melisy lekarskiej
Koszyczek rumianku posp
Kłączei korzenie kozlka lekarskiego
Ziele tymianku, majeranku
Owoc kminku zwyczajnego
Nasiona gorczycy
Duże, niestabilne
Ziele dziurawca, jeżówki purpurowej
Kłącze lubczyku
Owoc papryki ostrej, kopru włoskiego
Zasady zrównoważonego pozyskiwania ze stanu naturalnego - do doczytania z notatek
Z jakich powodów wprowadza się rośliny lecznicze do uprawy??
Zakaz/ograniczenie zbioru surowców ze stanowisk naturalnych np. boberek, kocanki, czosnek niedźwiedzi
Duże zapotrzebowanie na surowiec np. pokrzywa, bez czarny, dzika róża, dziurawiec
Potrzeba uzyskania standaryzowanego surowca np. bylica piołun, krwawnik pospolity, skrzyp, tatarak
Badania przy wprowadzeniu roślin leczniczych do uprawy
In situ- poznanie uwarunkowań histologicznych gatunku np. badanie nad zmiennością wiesiołka dwuletniego w dolinie Bugu, określenie zróżnicowania między populacjami
Ex situ- ocena potencjału reprodukcyjnego- zdolniość kiełkowania nasion większa z kwiatostanu głównego niż z bocznych oraz określenie przyrostu masy organów surowcowych i gromadzenie się związków biologicznie aktywnych
Wyróżniki agrotechniczne roślin zielarskich
Duża liczba, ciągłe wprowadzanie nowych gat
Rośliny o skrajnych typach rozwoju osobniczego i zróżnicowanych wymaganiach środowiskowych
Uprawia się populacje
Różne wymagania agrotechniczne
Konkretna wiedza na temat związku między rozwojem rośliny a gromadzeniem się w nich związków biologicznie czynnych
Zanieczyszczenia
Przygotowanie surowców do sprzedaży
Standaryzacja surowców
Rodzaje upraw
Na ryzyko plantatora- brak wpływu odbiorcy na ilośc i jakość surowca, cena uzależniona od cen rynkowych aktualnych- ryzyko ponosi wyłącznie plantator
Uprawa na zasadzie umowy w formie niekontraktowanej- ilość, jakość, cenę określa kontrakt, odbiorca nie integruje w przebieg uprawy i przygotowanie surowca do uprawy
Kontrolowana na zasadzie umowy- ilość, jakość, cenę określa kontrakt. Ceny kalkulowane wg nakładów na produkcję rolną, wytyczne uprawy ustalane sa z odbiorcą (nasiona, sadzonki, nawozy, środki ochrony, warunki zbioru i suszenia) odbiorca ma prawo kontrolować produkcję
Wymagania w gosp zajmującym się uprawą ziół
Gleby o nie przekroczonych zawartościach azotanów i metali ciężkich, pestycydów
Możliwość przeprowadzenia szybkiego zbioru
Suszarnia
Odległość 100-200m od drogi o średnim zagęszczeniu ruchu
Wysoka czystość uprawy (1% zanieczyszczeń organicznych, zbyt wys pozostałości pestycydów i kadmu dyskwalifikują surowiec)
Środki ochrony dopuszczone
Targa
Basta
Stomp
Treflan
Wymagania jakościowe
Tożsamość
Czystość
Zaw związków czynnych
Aktywność farmakologiczna
Przyszłościowe rośliny uprawowe:
Pluskwica groniasta- rak piersi, łagodzi objawy menopauzy
Pokrzywa zwycz- choroby prostaty
Bylica piołun-poprawia apetyt
Różeniec górski
Chciałabym podsumować część zielarską- tematy były o kant D***y potłuc i miały mały związek z ogrodnictwem zrównoważonym- załamał mnie ten przedmiot!!
2