ZIELARSKIe

Od razu piszę, że pominęłam historię uprawy i zbioru ziół- proszę sobie indywidualnie doczytać.

• Rośliny lecznicze we wszystkich lub niektórych organach zawierają zw biologicznie czynne (lecznicze)

• R. przyprawowe- mogą być także lecznicze, ale przede wszystkim podnosza jakość posiłku (zgadza się!)

• R. aromatyczne- zaw zw biologicznie aktywne o określonym aromacie (kumaryny, olejki)

• R. zielarskie- pojęcie mieści w sobie poprzednie i jest dość trudne do ogarnięcia

• Zioła- rośl lecznicze, przyprawowe- nieprofesjonalne

Co wyróżnia je od innych roślin? He no co?? Hmmmmmmmm:

• Duża liczba gatunków

• Gat dziko rosnące i uprawne

• Wyst we wszystkich strefach klimatycznych

• Zw biologicznie aktywne wyst w grupach i w dużej liczbie

• Na zawartość i skład tych związków wpływ mają czynniki zewnętrzne (faza księżyca też ;)

Przyczyny rosnącego zainteresowania lekami roślinnymi

• Ok 80% ludzi na świecie korzysta z tradycyjnej terapii opartej na stosowaniu roślin leczniczych

• Coraz większe zainteresowanie „przyjazną medycyną”

W świecie ok 35 000 gatunków roślin pozyskiwanych jest do celów leczniczych.

W Europie ok 2 000 gat w tym 1 300 to dziko rosnące

W Polsce ok 2 300 gat dziko rosnących roślin naczyniowych z czego 200 zbiera się jako lecznicze- 4% na skalę komercyjną

W Polsce wykorzystujemy ok 400 gat a z uprawy pochodzi ok. 60.

Diagram z pochodzenia i przeznaczenia surowców zielarskich z notatek własnych.

• Eksport na świecie- ponad 500 miliardów rocznie, 230 ton

• Import- kraje Azjatyckie, Chiny, Japonia a w Europie Niemcy,

• W Polsce firma Martin Bauer (znaczna część Herbapolu)- przetwarzają surowce na produkty lecznicze

• Duzym producentem jest Francja- kosmetyki, perfumy- także Włochy

• Singapur zajmuje się handlem.

Dlaczego wiele roślin leczniczych zbiera się a nie uprawia ? No dlaczemu?? (Przepraszam za moje głupie dopiski- zmęczenie mnie dopada )

• Tradycja

• Tańszy surowiec- nie trzeba specjalnej infrastruktury

• Jeden z niewielu źródeł dochodow dla ludzi z rejonow słabo rozwiniętych gospodarczo

• Przy niewielkim zapotrzebowaniu na niektóre surowce uprawa staje się nieoplacalna

• Brak dobrej technologii uprawy

• Przekonanie konsumentów o skutecznym działaniu surowców pochodzących ze stanowisk naturalnych

Zbiór ze stanu naturalnego w Polsce

• Ok 350 gat

• W większych ilościach 200 gat

• Na cele komercyjne ok 100 gat

• 5-8 tysięcy ton suchego surowca

• Kilka tysięcy zbieramy

Najwiecej ziół na Lubelszczyźnie, podlasie, woj. Warmińsko-mazurskie- rejony czyste, wolne od zanieczyszczeń związanych z przemysłem i transportem

RODZAJE ZAGROŻEŃ

• Niespecyficzne

• Trwałe zmiany abiotyczne siedlisk naturalnych na większych obszarach przez obniżanie poziomu wód gruntowych (melioracje, osuszanie, inwestycje) i skażenie środowiska (zanieczyszczenia przemyslowe i komunalne, komunikacyjne, rolnicze)

• Zmiany w strukturze użytkowania gruntów rolnych

• Zmiany w gosp leśnej

• Pożary, wypalanie łąk, pastwisk i nieużytków

• Specyficzne (związane ze zbiorem ziół ze stanowisk nat)

• Chimeryczność ze strony popytu

• Niewłaściwy zbiór

• Brak czytelnych regulacji administracyjno-prawnych dotyczących wywozu surowców za granicę i ich racjonalnego zbioru

Organizacje:

WHO-światowa ogr zdrowia

IUCN-światowa unia ochrony przyrody

WWF-światowy fundusz na Rzecz Przyrody

• Wytyczne dotyczące opracowania narodowych strategii odnośnie badań podstawowych nad dotychczasowym stosowaniu roślin leczniczych łącznie z przeglądem etnobotanicznym i identyfikacją gatunków oraz zrównoważoną eksploatacją roślin leczniczych

• Konwencje

• O ochronie światowego dzidzictwa kulturowego i przyrodniczego Paryż`72

• CITES-w sprawie międzynarodowego handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunkow zagrozonych

• O ochronie Europejskich Zwierząt i Roślin oraz ich siedlisk naturalnych

• Regulacje krajowe

• Ustawa o ochronie przyrody

• Rozporządzenie ministra środowiska w sprawie gat dziko wyst roślin objętych ochrona gatunkowa

• Polska Czerwona Księga

• Zasady pozyskiwania ze stanu dzikiego roślin leczniczych lub mających znaczenie dla przemysłu farmaceutycznego i prowadzenia plantacji roślin- Węglarz

• …

• Gatunki chronione- ponad 400

• Całkowita ochrona

• Pluskwica europejska- choroby kobiece, korzenie (nie wiedziałam, że kobiety mają problemy z korzeniami)

• Arcydzięgiel lekarski

• Tysiącznik pospolity

• Goryczki- pobudzają apetyt

• digitalis purpurea, Miłek wiosenny- choroby srca

• pokrzyk wilcza jagoda, kulecznica kraińska- atropina

• parzydło leśne

• miodownik melisowaty

• mącznica lekarska

• Objete ochrona częściową- ponad 50

• Bluszcz pospolity

• Barwinek pospolity

• Kruszyna posp- przezczyszczajaco

• Kocanki piaskowe- choroby wątroby, woreczka żółciowego

• Tirówka leśna

• Boberek trójlistkowy-gorycz

• Kopytnik posp- choroba alkoholowa

• Piewrwiosnek lekarski, wyniosły- choroby górnych dróg oddechowych

• Konwalia majowa- nasercowe

CITES-cele

• Tworzenie specjalnych mechanizmów prowadzących do zrównoważonego gospodarowania naturalnymi zasobami

• Aktywna kontrola międzynarodowego rynku roślin i produktów roślinnych mająca na celu ograniczenie ryzyka wyginięcia roślin- zabroniony handel komercyjny

W krajach UE dotyczy to takich roślin:

• Widłaki

• Goryczki

• Mącznica

• Milek

• Płucnica islandzka

Kategorie dyskryptów:

• Paszportowe- pozwalają na identyfikację obiektu

• Dotyczące zbioru, monitoringu- ogólne i dodatkowe

• Postępowania, instrukcje technologiczne- specyficzne dla gat i rodzaju dotyczą uprawy, zbioru surowca, zabezpieczenia nasion

• Charakterystyki

Zapotrzebowania na surowce ziołowe (stanowiska naturalne)

• Duże, względnie stabilne

• Kora dębu, wierzby

• Kwiat lipy, wrzosu

• Liść borówki czernicy, brzozy, maliny, jeżyny, pokrzywy

• Ziele skrzypu

• Duże, niestabilne

• Kwiat kasztanowca

• Ziele dziurawca

• Kwiat i owoc tarniny

• Zrównoważona eksploatacja

• Gatunki częściowo chronione

• Zbiór metodami ekologicznymi

• Wprowadzanie dziko żyjących roślin do uprawy

• Firmy skupujące surowce ze stanowisk naturalnych

Zapotrzebowanie na surowce z upraw

• Duże

• Liść mięty pieprzowej, szałwii lekarskiej, melisy lekarskiej

• Koszyczek rumianku posp

• Kłączei korzenie kozlka lekarskiego

• Ziele tymianku, majeranku

• Owoc kminku zwyczajnego

• Nasiona gorczycy

• Duże, niestabilne

• Ziele dziurawca, jeżówki purpurowej

• Kłącze lubczyku

• Owoc papryki ostrej, kopru włoskiego

Zasady zrównoważonego pozyskiwania ze stanu naturalnego - do doczytania z notatek

Z jakich powodów wprowadza się rośliny lecznicze do uprawy??

• Zakaz/ograniczenie zbioru surowców ze stanowisk naturalnych np. boberek, kocanki, czosnek niedźwiedzi

• Duże zapotrzebowanie na surowiec np. pokrzywa, bez czarny, dzika róża, dziurawiec

• Potrzeba uzyskania standaryzowanego surowca np. bylica piołun, krwawnik pospolity, skrzyp, tatarak

Badania przy wprowadzeniu roślin leczniczych do uprawy

• In situ- poznanie uwarunkowań histologicznych gatunku np. badanie nad zmiennością wiesiołka dwuletniego w dolinie Bugu, określenie zróżnicowania między populacjami

• Ex situ- ocena potencjału reprodukcyjnego- zdolniość kiełkowania nasion większa z kwiatostanu głównego niż z bocznych oraz określenie przyrostu masy organów surowcowych i gromadzenie się związków biologicznie aktywnych

Wyróżniki agrotechniczne roślin zielarskich

• Duża liczba, ciągłe wprowadzanie nowych gat

• Rośliny o skrajnych typach rozwoju osobniczego i zróżnicowanych wymaganiach środowiskowych

• Uprawia się populacje

• Różne wymagania agrotechniczne

• Konkretna wiedza na temat związku między rozwojem rośliny a gromadzeniem się w nich związków biologicznie czynnych

• Zanieczyszczenia

• Przygotowanie surowców do sprzedaży

• Standaryzacja surowców

Rodzaje upraw

• Na ryzyko plantatora- brak wpływu odbiorcy na ilośc i jakość surowca, cena uzależniona od cen rynkowych aktualnych- ryzyko ponosi wyłącznie plantator

• Uprawa na zasadzie umowy w formie niekontraktowanej- ilość, jakość, cenę określa kontrakt, odbiorca nie integruje w przebieg uprawy i przygotowanie surowca do uprawy

• Kontrolowana na zasadzie umowy- ilość, jakość, cenę określa kontrakt. Ceny kalkulowane wg nakładów na produkcję rolną, wytyczne uprawy ustalane sa z odbiorcą (nasiona, sadzonki, nawozy, środki ochrony, warunki zbioru i suszenia) odbiorca ma prawo kontrolować produkcję

Wymagania w gosp zajmującym się uprawą ziół

• Gleby o nie przekroczonych zawartościach azotanów i metali ciężkich, pestycydów

• Możliwość przeprowadzenia szybkiego zbioru

• Suszarnia

• Odległość 100-200m od drogi o średnim zagęszczeniu ruchu

• Wysoka czystość uprawy (1% zanieczyszczeń organicznych, zbyt wys pozostałości pestycydów i kadmu dyskwalifikują surowiec)

Środki ochrony dopuszczone

• Targa

• Basta

• Stomp

• Treflan

Wymagania jakościowe

• Tożsamość

• Czystość

• Zaw związków czynnych

• Aktywność farmakologiczna

Przyszłościowe rośliny uprawowe:

• Pluskwica groniasta- rak piersi, łagodzi objawy menopauzy

• Pokrzywa zwycz- choroby prostaty

• Bylica piołun-poprawia apetyt

• Różeniec górski

Chciałabym podsumować część zielarską- tematy były o kant D***y potłuc i miały mały związek z ogrodnictwem zrównoważonym- załamał mnie ten przedmiot!!

2

---