60. KULTURA A CYWILIZACJA

Pochodzenie pojęć:

• cywilizacja (od łacińskiego civis - obywatel) - czyli wywodzi się z administracji

• kultura - od łac. cultura, czyli uprawa rolna - wywodzi się z rolnictwa

• pierwsze metaforyczne zastosowanie - Cyceron - cultura animi, czyli uprawa umysłu (o filozofii)

XVIII wiek - rozpowszechnienie hasła „cywilizacji” i nowego hasła kultury

• jednoczesne w różnych krajach

• słowa nazywające kulturę:

• Francuzi - cywilizacja

• Niemcy - kultura

• Anglicy - oba :)

• początkowo oba te słowa dot. form zewnętrznych - dobrych manier i obyczajów

• później przesunięcie istoty tych pojęć na treść życia społ., szczególnie na sztukę i naukę

• XX w. - koncepcja kultury i cywilizacji dociera do Ameryki - wyłącznie jako cywilizacja

Rozumienie pojęcia kultury:

• E.B. Tylor, autor dwutomowej Cywilizacji pierwotnej (1871) - złożona całość obejmująca wiedzę, wiarę, moralność, sztukę, prawo i obyczaje. Uważał, że istnieją odmiany cywilizacji (w przeciwieństwie do Buckle'a, który uważał, że cywilizacja jest zawsze taka sama) - największa przemiana w systemie tych pojęć.

• J. Burckhardt, autor Kultury Odrodzenia we Włoszech (1860) - ogólny stan duchowy danego czasu i narodu

• Tatarkiewicz - wszystko to, co ludzkość dodała do natury dla ułatwienia i ulepszenia życia i co wielu ludziom jest wspólne (rzeczy wytworzone przez człowieka, czynności, np. nauczanie, organizacja, ustrój kraju, system zarządzania, ideologia)

Elementy cywilizacji:

• zespół rzeczy wytworzonych przez ludzi, bo były potrzebne (domy, fabryki, tory, lotniska)

• czynności, dla których ww. rzeczy zostały wytworzone (wykłady, przedstawienia, praca)

• organizacja (ministerstwa, kierownictwa, dyrekcje)

• ideologia (od prymitywnej, mającej na celu zachowanie przy życiu, do podniosłej) - ona wydała te wszystkie elementy

• Elementy różnych cywilizacji są zawsze podobne, ale ich formy bywają bardzo różne - różne ustroje, formy szkolnictwa itp.

• Cywilizacja = przedmioty materialne + czynności duchowe

Rozumienie pojęcia kultury:

• wyższa postać ludzkiego bytowania

• opanowanie własnej natury

• wg Mathew Arnolda - dążenie do doskonałości

• bogactwo duchowe człowieka

• nadbudowa nad pierwotną naturą człowieka

• Mała Encyklopedia Powszechna PWN - kultura to zdolność kształtowania własnej osoby, ale również zbiorowy dorobek ludzkości

• Encyklopedia Powszechna PWN (1959) - kultura to układ wartości, norm, ideałów

• Tatarkiewicz - przeżycia i czynności poszczególnych ludzi, stan wewnętrzny człowieka (ideały, wartości, normy)

Powiązania cywilizacji i kultury:

• ludzie jednego czasu i kraju żyją w tej samej cywilizacji, ale każdy ma swoją kulturę

• cywilizacja i kultura zaczynają się kończą

• za zanikiem kultury idzie zanik cywilizacji

• jednostki cywilizacyjne wyższej kulturze wpływają na postęp cywilizacji, a wyższa cywilizacja przyczynia się do podniesienia kultury innych jednostek

Definicje sztuki:

• wszelka produkcja wykonana wg reguł

• poł. XVIII w.- to, co piękne (do początku XX w.)

• sztuka spełnia 3 warunki:

• odtwarza rzeczywistość

• dostarcza piękna

• wzbogaca i pogłębia życie duchowe

• Sztuką jest odtworzenie rzeczy, konstrukcja form bądź wyrażanie przeżyć, ale tylko takie, które zachwyca, wzrusza lub wstrząsa

Pojęcie nauki:

• wśród odmian wiedzy wyróżnia ją uporządkowanie

• jest wiedzą wspólną,

• metodyczną (ułożoną wg jakiegoś programu i zasad)

• sformalizowaną

• symboliczną - wyrażoną w symbolach (cyfrach, języku, tabelach)

• Arystoteles - przedmiotem nauki jest to, co ogólne

• Kartezjusz - nauką nie jest wiedza przypuszczalna (np. filozofia)

• niektórzy nie zaliczają do nauki humanistyki, gdyż nie opiera się na prawach przyrody, ale na wolności

Sztuka i nauka o sztuce to elementy kultury i cywilizacji.

Sztuka istnieje od zarania dziejów, nauka pojawiła się później.

Sztuka spełnia potrzeby ekspresji, twórczości i piękna. Nauka o sztuce porządkuje, kontroluje wyobrażenia o harmonii, pięknie i twórczości.

---