1. GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA
- PRZEDMIOT - ZAKRES - KIERUNKI - FUNKCJE
GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA WYJAŚNIA GENEZĘ, PRZYCZYNY ORAZ SPOSOBY FORMUŁOWANIA SIĘ ZJAWISK SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH W PRZESTRZENI W ŚCISŁYM POWIĄZANIU Z WARUNKAMI ŚRODOWISKA GEOGRAFICZNEGO
1. 1. FUNKCJA POZNAWCZA:
A. SYSTEM INFORMACJI:
1 - STATYSTYKA LOKALNA, REGIONALNA, KRAJOWA,
MIĘDZYNARODOWA
2 - KARTOGRAFIA TRADYCYJNA I KOMPUTEROWA
3 - TELEDETEKCJA I FOTOINTERPRETACJA
4 - WARSZTATY TERENOWE - BEZPOŚREDNIA
OBSERWACJA
B. MONITORING ŚRODOWISKA CZŁOWIEKA
C. KONSTRUOWANIE UJĘĆ METODYCZNYCH - MODELE
D. FORMUŁOWANIE TWIERDZEŃ I BUDOWA TEORII
E. PODSTAWOWE PROBLEMY GEOGRAFII
SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ:
1 - WYCZERPYWANIE SIĘ ZASOBÓW NATURALNYCH
{W ASPEKCIE: GEOLOGICZNYM, GEOPOLITYCZNYM}
2 - DEGRADACJA, OCHRONA I KSZTAŁTOWANIE ŚRODOWISKA
{ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I ANTROPOGENICZNE}
3 - EKSPLOZJA I IMPLOZJA DEMOGRAFICZNA - MIGRACJE
4 - DYNAMIKA PROCESÓW URBANIZACJI - MEGALOPOLIS,
OBSZARY METROPOLITALNE
5 - LOKALIZACJA ROLNICTWA I GOSPODARKI
ŻYWNOŚCIOWEJ {GEOGRAFIA GŁODU I MOŻLIWOŚCI
WZROSTU ŻYWNOŚCI}
6 - POZYTYWNE I NEGATYWNE KONSEKWENCJE
UPRZEMYSŁOWIENIA
7 - ROZWÓJ KOMUNIKACJI {TRANSPORT I ŁĄCZNOŚĆ}
8 - ŁĄCZNOŚĆ SATELITARNA - TELEFONIA KOMÓRKOWA,
INTERNET
9 - DYNAMIKA ZAGOSPODAROWANIA I RUCHU
TURYSTYCZNEGO
10 - HANDEL ZAGRANICZNY - EFEKT TERCJARYZACJI
GOSPODARKI
11 - POLITYCZNO-EKONOMICZNY PODZIAŁ ŚWIATA
12 - INTEGRACJA POLITYCZNA I EKONOMICZNA ŚWIATA
13 - WIZJA STRATEGICZNA - POLITYCZNEGO I SPOŁECZNO-
EKONOMICZNEGO ROZWOJU ŚWIATA
1. GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA
1.2. FUNKCJA KSZTAŁCĄCA:
1 - WSZECHSTRONNOŚĆ ZAKRESU I AKTUALIZACJA
WIEDZY GEOGRAFICZNO-EKONOMICZNEJ
2 - UMIEJĘTNOŚĆ PRZEKAZYWANIA WIEDZY
{FORMA I METODA}
3 - ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
a - film, wideo, CD,
b - rzutniki, projektory,
c - mapy tematyczne, problemowe,
d - opracowania kartografii komputerowej,
e - zdjęcia lotnicze i satelitarne {teledetekcja i
fotointerpretacja).
4 - MIEJSCE PREZENTACJI - PRACOWNIA, SALA
WYKŁADOWA, WARSZTATY TERENOWE
1. GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA
1.3. FUNKCJA PRAKTYCZNA - APLIKACYJNA
FUNKCJA APLIKACYJNA GEOGRAFII SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ WYNIKA Z MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA WYNIKÓW BADAŃ W ADMINISTRACJI I ZARZĄDZANIU GOSPODARKĄ, ZAGOSPODAROWANIU I PLANOWANIU PRZESTRZENNYM, OCHRONIE I KSZTAŁTOWANIU ŚRODOWISKA CZŁOWIEKA ITD.
1 - MAPY UŻYTKOWANIA ZIEMI, TYPOLOGII
KRAJOBRAZU, SOZOLOGICZNE ITP.,
2 - PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY KRAJU,
3 - FIZJOGRAFIA URBANISTYCZNA,
4 - DIAGNOZA STANU ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO
5 - PROGRAMY RESTRUKTURYZACJI GOSPODARKI
PRZESTRZENNEJ
6 - PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
KRAJU, WOJEWÓDZTW {REGIONÓW}, POWIATÓW,
MIAST I GMIN {OPRACOWANIE, OCENA,
EKSPERTYZA}
7 - STRATEGIE ROZWOJU MIAST, GMIN, POWIATÓW,
WOJEWÓDZTW, KRAJU {OPRACOWANIE, OCENA}
FUNKCJE APLIKACYJNE:
1. DIAGNOSTYCZNA; 2 - OPTYMALIZACYJNA;
3. PLANISTYCZNA; 4 - KULTURALNO-WYCHOWAWCZA
2. GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA
- PODSTAWOWE METODY - MODELE I TEORIE
2.1. PODSTAWY METODYCZNE
METODA - {GR. METHODOS - DROGA DOJŚCIA,
SPOSÓB POZNANIA}
1. ŚWIADOMIE I KONSEKWENTNIE
STOSOWANY SPOSÓB POSTĘPOWANIA
DLA OSIĄGNIĘCIA OKREŚLONEGO CELU
2. SPOSÓB NAUKOWEGO BADANIA RZECZY
I ZJAWISK; OGÓŁ REGUŁ STOSOWANYCH
PRZY BADANIU RZECZYWISTOŚCI
METODOLOGIA - NAUKA O METODACH BADAŃ
NAUKOWYCH, O SKUTECZNYCH
SPOSOBACH DOCIEKANIA ICH
WARTOŚCI POZNAWCZEJ
2.1.1. GŁÓWNE ZESPOŁY METOD:
1 - REALNE (ANALITYCZNE, JAKOŚCIOWE)
2 - FORMALNE (MATEMATYCZNE, ILOŚCIOWE)
3 - METODY ZASADNICZE:
3.1. METODA INDUKCYJNA {OD SZCZEGÓŁU DO
OGÓŁU}
3.2. METODA DEDUKCYJNA {OD OGÓŁU DO
SZCZEGÓŁU}
3.3. METODA REDUKCYJNA {WERYFIKACYJNA -
WNIOSKOWANIE REDUKCYJNE}
4 - METODY STUDIALNE:
4.1. METODA KAMERALNA,
4.2. METODA TERENOWA,
4.3. METODA LABORATORYJNA
{EKSPERYMENTALNA}.
5. METODY TECHNICZNE:
5.1. KARTOGRAFICZNA
5.2. KOMPUTEROWA
5.3. STATYSTYCZNA
5.4. RACHUNKOWA
5.5. ANKIETOWA
5.6. EMPIRYCZNA
5.7. MODELOWA
6. METODY KARTOGRAFICZNE:
6.1. METODA SYGNATUROWA,
6.2. METODA ZASIĘGÓW,
6.3. METODA CHOROCHROMATYCZNA
{POWIERZCHNIOWA, BARWNEGO TŁA - NP.
MAPY UŻYTKOWANIA ZIEMI},
6.4. METODA KARTOGRAMU,
6.5. METODA KARTODIAGRAMU,
6.6. METODA KROPKOWA {CIENIOWANIA, SZRAFU},
6.7. METODA IZOLINII:
- IZARYTMY - LINIE NATĘŻENIA ZJAWISKA,
izobary- jednakowe ciśnienie,
izotermy- jednakowa temperatura temperatura,
izohiety - jednakowe opady atmosferyczne
izobaty - jednakowa głębokość
izohipsy (poziomice - jednakowe wysokości bezwzględne)
- EKWIDYSTANTY - IZOLINIE ODLEGŁOŚCI,
- IZOCHRONY - IZOLINIE RUCHU,
- IZOANOMALIE - IZOLINIE ODCHYLEŃ,
6.8. METODA DAZYMETRYCZNA {JEDNAKOWEJ GĘSTOŚCI ZJAWISKA O CHARAKTERZE SKOKOWYM}.
6.9. METAKARTOGRAFIA
7. GIS - SYSTEMY INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ
{GEOGRAPHICAL INFORMATION SYSTEMS}
ZAUTOMATYZOWANA SIEĆ FUNKCJI (PROGRAM) UMOŻLIWIAJĄCA NA PODSTAWIE BAZY DANYCH TWORZENIE
MAP CYFROWYCH {NUMERYCZNYCH}
7.1. ELEMENTY SYSTEMU:
1-BAZA DANYCH; 2-AUTOMATYCZNE PRZETWARZANIE;
3-WYŚWIETLANIE MAP, ANALIZA I MODELOWANIE DANYCH.
2.1.2. RELACJE WYSTĘPUJĄCE W GEOGRAFII
SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ
RELACJE SŁUŻĄ DO OPISYWANIA PEWNYCH STANÓW, ZDARZEŃ LUB PROCESÓW, KTÓRYM PODLEGAJĄ RÓŻNE ELEMENTY I ZBIORY SPOŁECZNO-EKONOMICZNE W PRZESTRZENI GEOGRAFICZNEJ.
1 - RELACJE WSPÓŁWYSTĘPOWANIA
{REJONY UPRAWY B.C. I CUKROWNIE}
2 - RELACJE RÓWNOKSZTAŁTNOŚCI
{RÓWNOKSZTAŁTNOŚĆ PÓL I OSADNICTWA}
3 - RELACJE STOPNIOWANIA
{ZWARTY, SKUPIONY I ROZPROSZONY TYP WSI}
4 - RELACJE NASTĘPSTWA W CZASIE
{STADIA ROZWOJU MIAST}
5 - RELACJE PRZEJŚCIOWOŚCI
{CENTRUM-OBSZAR PRZEJŚCIOWY-PERYFERIE}
6 - RELACJE PRZETRWAŁOŚCI
{ELEMENTY STARE I NOWE W ZAGOSPODAROWANIU}
7 - RELACJE MIĘDZY FUNKCJĄ I FORMĄ
{FUNKCJA KOMUNIKACYJNA - FORMA DWORZEC}
8 - KORELACJE
{ŚCISŁA ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY PROD. ROŚL. A HODOWLĄ}
9 - RELACJE CZĘŚCI I CAŁOŚCI
{W REGIONIE JEST STRUKTURA I HIERARCHIA}.
2.1.3. ZALEŻNOŚCI WYSTEPUJĄCE W GEOGRAFII
SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ
ZALEŻNOŚCI SŁUŻĄ DO OPISYWANIA STANÓW I PROCESÓW, KTÓRYM PODLEGAJĄ ZJAWISKA SPOŁECZNO-EKONOMICZNE W PRZESTRZENI GEOGRAFICZNEJ.
1 - ZALEŻNOŚCI JEDNOSTKOWE I OGÓLNE
{ZALEŻNOŚCI NP. W GOP, LGOM I WE WSZYSTKICH
OKRĘGACH PRZEMYSŁOWYCH}
2 - ZALEŻNOŚCI DETERMINISTYCZNE I
STOCHASTYCZNE
{ZALEŻNOŚCI BEZWYJĄTKOWE I PRAWDOPODOBNE}
3 - ZALEŻNOŚCI WYSTARCZAJĄCE I
NIEZBĘDNE
{WARUNEK WYSTARCZAJĄCY - USPRAW. KOMUNIKACJI,
WARUNEK NIEZBĘDNY - U.K., POPRAWA DRÓG, WZROST
ZATRUDNIENIA, ZMIANY W TECHNOLOGII}
4 - ZALEŻNOŚCI ODWRACALNE I
NIEODWRACALNE
{OLEISTE - ZAKŁADY TŁUSZCZOWE, POWÓDŹ - ZBIORY}
5 - ZALEŻNOŚCI BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE
{X - Z: SUROWIEC - FABRYKA; X - Y - Z: SUROWIEC -
KOLEJ - FABRYKA}
2.1.4. MODELE
MODEL JEST TO PRZEDSTAWIENIE W UPROSZCZONEJ FORMIE STANÓW, ZJAWISK, ZDARZEŃ I PROCESÓW
1. CECHY KONSTRUKCJI MODELOWYCH:
1.1. - SELEKTYWNOŚĆ {ELIMINACJA SZUMÓW
INFORMACYJNYCH}
1.2. - STRUKTURALIZACJA
{CHARAKTERYSTYCZNE UKŁADY, ZWIĄZKI}
1.3. - SUGESTYWNOŚĆ {UJAWNIAJĄ SIĘ
DODATKOWE IMPLIKACJE}
1.4. - APROKSYMACJA {PRZYBLIŻENIE}
2. FUNKCJE MODELI:
1 - PSYCHOLOGICZNA {ZROZUMIENIE ZJAWISKA}
2 - PORZĄDKUJĄCA {ZBIERANIE, PRZETWARZANIE,
PRZECHOWYWANIE I WYKORZYSTANIE INFORMACJI}
3 - LOGICZNA {WYJAŚNIAJĄCA ZWIĄZKI}
4 - SYSTEMATYZACYJNA {POZWALAJĄCA
SPRAWDZAĆ SYSTEMY}
5 - KONSTRUKCYJNA {POZWALAJĄCA TWORZYĆ
NOWE PRAWA I TEORIE}
6 - KOMUNIKATYWNA UŁATWIAJĄCA PRZEPŁYW
IDEI NAUKOWYCH}
3. RODZAJE MODELI:
1 - IKONICZNE {OBRAZOWE}
- PRZEDSTAWIENIE W OKREŚLONEJ SKALI STANÓW,
PRZEDMIOTÓW, ZDARZEŃ NP.: MAPA, ZDJĘCIE
LOTNICZE LUB SATELITARNE,
2 - ANALOGOWE
- PRZEDSTAWIENIE OKREŚLONYCH WŁASNOŚCI PRZY
POMOCY INNYCH WŁAŚCIWOŚCI NP.: BARWY,
CIENIOWANIA NA MAPIE,
3 - SYMBOLICZNE
- WŁASNOŚCI RZECZY SĄ WYRAŻANE SYMBOLICZNIE,
NP.: MODELE MATEMATYCZNE UŻYWAJĄ WZORÓW
MATEMATYCZNYCH,
4 - OPISOWE I NORMATYWNE
- OPISYWANE OGÓLNIE, LUB ZA POMOCĄ WYMIERNYCH
WSKAŹNIKÓW,
5 - STATYCZNE I DYNAMICZNE
- ODWZOROWUJĄCE ZJAWISKO W DANYM MOMENCIE
LUB UKAZUJĄCE DYNAMIKĘ ZJAWISKA,
6 - DETERMINISTYCZNE I STOCHASTYCZNE
- OPISUJĄCE ZALEŻNOŚCI ŚCISŁE ZA POMOCĄ FUNKCJI
LUB LOSOWE, ZA POMOCĄ RACHUNKU
PRAWDOPODOBIEŃSTWA.
4. TEORIA W GEOGRAFII SPOŁECZNO-
EKONOMICZNEJ
1. TEZA - ZAŁOŻENIE WYMAGAJĄCE DOWODU
2. HIPOTEZA - PRZYPUSZCZENIE WYMAGAJĄCE
WERYFIKACJI
3. TWIERDZENIE - WSZELKIE ZDANIE ZŁOŻONE Z DWÓCH
CZŁONÓW, Z KTÓRYCH PIERWSZY JEST ZAŁOŻENIEM,
A DRUGI TEZĄ {ZDANIE OZNAJMUJĄCE WYGŁASZANE
Z DUŻYM PRZEKONANIEM O JEGO PRAWDZIWOŚCI}
4. TEORIA - USYSTEMATYZOWANY ZBIÓR TWIERDZEŃ
DOTYCZĄCY JAKIEJKOLWIEK DZIEDZINY
{SYSTEM TWIERDZEŃ LOGICZNIE I RZECZOWO
UPORZĄDKOWANYCH, POWIĄZANY OKREŚLONYMI
STOSUNKAMI LOGICZNYMI WYSTĘPUJĄCYMI W DANEJ
NAUCE ORAZ SPEŁNIAJĄCY PRZYJĘTE W NIEJ
KRYTERIA NAUKOWOŚCI I POPRAWNOŚCI
METODYCZNEJ}
- ZESPÓŁ PRAW NAUKOWYCH, DEFINICJI, TWIERDZEŃ
I HIPOTEZ, DOTYCZĄCYCH DANEJ DZIEDZINY
ZJAWISK, TWORZĄCY RZECZOWO POWIĄZANĄ ORAZ
LOGICZNIE UPORZĄDKOWANĄ I SPÓJNĄ CAŁOŚĆ.
5 . SYSTEM - ZBIÓR OBIEKTÓW WRAZ Z RELACJAMI
ISTNIEJĄCYMI POMIĘDZY TYMI OBIEKTAMI ORAZ
POMIĘDZY ICH WŁASNOŚCIAMI
6. STRUKTURA - UKŁAD CZĘŚCI SKŁADOWYCH ORAZ
ZESPÓŁ ZWIĄZKÓW MIĘDZY NIMI, WŁAŚCIWY DLA
DANEGO SYSTEMU JAKO CAŁOŚCI
7. TYPOLOGIA - SZEREGOWANIE I LOGICZNE
PORZĄDKOWANIE ELEMENTÓW DANEGO ZBIORU WG
ZASADY PORÓWNYWANIA ICH CECH Z CECHAMI
ELEMENTÓW WYRÓŻNIANYCH W TYM ZBIORZE JAKO
TYPY
8. REGIONALIZACJA - SZEREGOWANIE I LOGICZNE
PORZĄDKOWANIE REGIONÓW
9. SYSTEMY TWIERDZEŃ - TYPOLOGIA, REGIONALIZACJA
I SYSTEMATYZACJA SĄ NARZĘDZIAMI
KONSTRUOWANIA TEORII. SYSTEMATYZACJA JEST
PROCEDURĄ PORZĄDKUJĄCĄ I WIĄŻĄCĄ ZE SOBĄ
TWIERDZENIA
10. RODZAJE SYSTEMATYZACJI:
1 - SYSTEMATYZACJA CZYNNIKOWA - INWENTARZ
CZYNNIKÓW DETERMINUJĄCYCH FAKTY
ZAREJESTROWANE W TWIERDZENIACH
2 - SYSTEMATYZACJA MODELOWA - KONSTRUOWANIE
MODELI UKAZUJĄCYCH ROZKŁAD PRZESTRZENNY
ZJAWISK PRZY SPEŁNIENIU OKREŚLONYCH WARUNKÓW
3 - SYSTEMATYZACJA IZOMORFICZNA
- {RÓWNOKSZTAŁTNOŚCI, PODOBIEŃSTWA}
ZALEŻNOŚCI JEDNEJ TEORII PRZYPORZĄDKOWUJE SIĘ
ZALEŻNOŚCIOM INNEJ {NP. MODEL GRAWITACJI}
4 - SYSTEMATYZACJA MEREOLOGICZNA
- MIĘDZY PORZĄDKOWANYMI TWIERDZENIAMI
ZACHODZĄ RELACJE TAKIE, JAK MIĘDZY CZĘŚCIAMI I
CAŁOŚCIĄ {NP. TWIERDZENIA O ZBIORACH DADZĄ
WYPROWADZIĆ SIĘ Z TWIERDZEŃ O ELEMENTACH}
5 - SYSTEMATYZACJA AKSJOMATYCZNA
- OPARTA NA TWIERDZENIACH PIERWOTNYCH,
PRZYJMOWANYCH BEZ UZASADNIENIA.