RASY DWUKIERUNKOWE
CZARNO - BIAŁA- do lat 70. XX w. Była najliczniejszą i osiągającą najwyższą wydajność mleka rasą w Europie. Rasa ta wywodzi się z wybrzeża Morza Północnego, należącego do Holandii, Danii i Niemiec. Największy wkład w jego hodowlę wnieśli Holendrzy. Bydło cb charakteryzowało się bardzo dobrą budową i zbilansowaną użytkowością mleczną i mięsną. Masa krów wynosi około 600 kg, wysokość w kłębie 130-135 cm. Krowy osiągają wydajność mleka 5000-6000 kg zawierającego około 4,2% tłuszczu i około 3,3% białka. Cielęta wykazywały dobrą przydatność do użytkowania mięsnego. Te cechy w połączeniu z dobrą zdrowotnością, płodnością i długowiecznością zapewniły tej rasie popularność w całej Europie i wielu krajach świata. Do Polski bydło cb rozpoczęto importować w XVI w. W XX w. stanowiło najważniejszą rasę w naszym kraju i w Europie. Import bydła holsztyńskiego z USA i Kanady spowodował, głównie poprzez krzyżowanie wypierające, eliminację dwukierunkowo użytkowanego bydła cb i zastąpienie go bydłem holsztyńskim (również czarno-biało umaszczonym). Obecnie nie istnieje już ta tak bardzo dla hodowli rasa bydła. Jej mieszańce ze wzrastającym udziałem genów rasy holsztyńskim stanowi 90% populacji bydła w Polsce.
CZERWONO - BIAŁA- jest drugą, obok czarno-białej, rasą o wyraźnie zaznaczonej dwukierunkowej użytkowości, ustępują jej nieznacznie w wydajności mleka i przewyższają w umięśnieniu. Charakteryzują się mocną, zwartą budową, głębokim i szerokom tułowiem. Masa ciała krów wynosi około 600 kg, a buhajów 900-1000 kg . Najliczniej występuje w Niemczech i Holandii. W Polsce występuje głównie na Dolnym Śląsku, stanowiąc około 5% pogłowia bydła. Polskie bydło czerwono-białe różni się znacznie pokrojem i użytkowością od niemieckiego i holenderskiego. W ostatnich latach krowy tej rasy są krzyżowane wypierająco z czerwono-białymi buhajami holsztyńskimi w celu poprawienia mleczności oraz pogorszeniu mięsności.
POLSKA - CZERWONA- utrzymywana była w Europie Środkowej od czasów prehistorycznych. Jest to jedyna polska rodzima rasa dobrze dostosowana do lokalnych warunków, odporna na choroby i mało wymagająca. Wyróżnia się dobrą płodnością i długowiecznością. Umaszczenie jednolite z odcieniami od jasnoczerwonego do wiśniowego. Masa ciała krów to około 500 kg, wysokość w kłębie około 126 cm, umięśnienie słabe. Niewielka wydajność mleka około 4000 kg o dobrym składzie 4,4% tłuszczu i 3,4% białka i dużej przydatności technologicznej. Ze względu na niską wydajność pogłowie stanowi zaledwie 1% pogłowia i jest to głównie hodowla zachowawcza.
SIEMENTAL - jest jedną z najliczniej występujących w Europie. Największe populacje bydła simentalskiego występują w Niemczech, Austrii i Szwajcarii. Skąd rasa się wywodzi. Jej kolebką jest dolina rzeki Simmy. Dorosła krowa tej rasy waży około 650 kg przy wysokości w kłębie około 135 cm. Typowe umaszczenie simentala to umaszczenie łaciate z dopuszczalnym dropiowatym od beżowego do wiśniowo-brunatnego. Głowa, podbrzusze, dolne odcinki kończyn i kiść ogona są białe. Wydajność mleka około 4000 kg, ale o dużej przydatności serowarskiej ze względu na dużą zawartość kazeiny. Wadą jest słaba budowa wymion. Użytkowość mięsna dorównuje rasom mięsnym, osiągając wysokie przyrosty dobowe (ok. 1200g) w opasie prowadzącym do dużej masy ciała. Powszechnie używana do krzyżowania towarowego z rasami mlecznymi. Jej pogłowie w Polsce jest zaledwie 1% populacji występującej w części południowo-wschodniej (od Sanoka po Bieszczady).
MONTBERIALD- lepiej zaznaczone cechy mleczne niż u simentala. Słabiej umięśniona. W Polsce śladowe ilości, dobry skład mleka. Umiarkowana zawartość tłuszczu a większa białka.
BIAŁO - GRZBIETA - rodzima rasa, umaszczenie czarno-białe, nieregularne z białym grzbietem. Zachowały się pojedyncze sztuki ok. 40 krów. Wydajność 3 tyś, o zawartości tłuszczu <4%.
RASY MIĘSNE
Krowy ras mięsnych nie są dojone, produkują około 1000 litrów mleka przeznaczonego do wychowania cielęcia. Ciele jest przy matce 6-8 miesięcy. W Polsce hodowla bydła mięsnego ma zaledwie 10-letnią tradycję i niewielką, liczącą około 20 tyś. populację krów i jałówek 8 ras i mieszańców. Hodowla bydła mięsnego charakteryzuje się niskim nakładem pracy w stosunku do bydła mlecznego.
HEREFORD - najliczniejsza, obok angusów, brytyjska rasa mięsna. Największe jej pogłowie występuje w Ameryce Płd. i Płn. oraz w Austrii. Należy do ras wcześnie dojrzewających o średnim kalibrze. Masa ciała krów to około 600 kg, a buhajów około 900 kg. Umaszczenie tułowia jednolite ciemnoczerwone, natomiast głowa, dolna część szyi, mostek, podbrzusze i dolne odcinki kończyn są biało umaszczone. Dużym atutem jest dobra płodność i łatwość ocieleń. Największą zaletą bydła hereford jest duża odporność na trudne warunki środowiskowe i przystosowanie do pastwiskowego utrzymania. Bydło tej rasy szczególnie dobrze nadaje się do opasu ekstensywnego lub półintensywnego. Charakterystyczne jest dla tej rasy otłuszczenie tuszy i marmurkowate mięso o wysokich walorach smakowych. Rasa ta nadaje się do wykorzystania przy towarowym kryciu jałówek ras o użytkowaniu dwukierunkowym.
ANGUS - rasa wyhodowana w surowym klimacie Szkocji. Najliczniej występuje w Ameryce Płd. i Płn. oraz w Australii. Należy do ras średnich, wcześnie dojrzewających. Masa ciała krów to około 600 kg, a buhajów 900 kg . Umaszczenie jednolicie czarne lub czerwone. Cechą charakterystyczną a niegdyś unikalną jest bezrożność. Bardzo mała głowa i niewielkie cielęta powodują łatwe porody, a więc przydatność do zacieleń jałówek w krzyżowaniu towarowym. Rasa ta jest doskonale przystosowana do trudnych, ekstensywnych warunków środowiskowych, całodobowego utrzymania pastwiskowego i całorocznego utrzymania bez budynków nawet w naszych warunkach klimatycznych. Cechą charakterystyczną tej rasy jest duże otłuszczenie tuszy i marmurkowatość mięsa powodujące jego soczystość, delikatność i smakowość.
CHAROLAISE - rasę tą wyhodowano na żyznych pastwiskach w środkowej Francji. Obecnie jest to jedna z największych ras bydła mięsnego. Dorosłe buhaje osiągają masę około 1200 kg przy wysokości w kłębie 145 cm, a krowy około 800 kg masy ciała przy wysokości w kłębie 140 cm. Umaszczenie tej rasy jest jednolite białe lub biało-kremowe, śluzawica, rogi i racice są jasne. Bydło tej rasy charakteryzuje się bardzo dobrym umięśnieniem i bardzo wysokim tempem wzrostu. W sprzyjających warunkach przyrost u buhaja może wynieść 1,5 kg. Bardzo dobrze nadają się do intensywnego opasania do wysokiej masy ciała bez obawy o otłuszczenie. Opas tej rasy cechuje wysoka wydajność rzeźna i małe otłuszczenie. U rasy tej występują trudne porody ze względu na dużą głowę, grube kości i wysoką masę cieląt wynoszącą przeciętnie około 45 kg. W krzyżowaniu towarowym nie należy unasieniać jałówek.
LIMOUSINE - wybitna rasa francuska o dużym i wciąż rosnącym znaczeniu światowym. Umaszczenie jednolicie czerwone. Masa ciała krów wynosi około 650 kg, a buhajów około 1000 kg. Wyróżnia się cienką kością, doskonałym umięśnieniem całego tułowia, a zwłaszcza zadu. Występuje u tej rasy hipertrofia mięśni, powodując wysoki udział mięsa i najcenniejszych wyrębów tuszy. Tuszę i mięso bydła rasy limousine wyróżnia bardzo małe otłuszczenie i doskonała jakość. Te walory w połączeniu z wysokimi przyrostami i łatwymi ocieleniami zapewniają rasie duże powodzenie zarówno w hodowli w czystości rasy, jak i w krzyżowaniu towarowym.
BLONDE D'AQUITAINE - duża rasa francuska. Umaszczenie jednolicie beżowe, umięśnienie nieco gorsze niż u charolaise. Mała głowa powoduje, że mimo znacznej masy ciała cielęcia, trudne porody zdarzają się rzadko. Predysponowana do opasu intensywnego prowadzonego do wysokiej masy ciała (ok. 700 kg dla buhajków) bez obawy o nadmierne otłuszczenie. Mimo tych cech jej liczebność w świecie jest niewielka. W Polsce znikome ilości.
PIEMONTESE - zostały wyhodowane w górach Piemontu we Włoszech. Jest jedyną włoską rasą występującą w Polsce. Należy do ras średniej wielkości, w ostatnich latach intensywnie selekcjonowana na zwiększenie kalibru. Umaszczenie jednolite białe lub jasnoszare. Wyróżnia się doskonałym umięśnieniem i dużą frekwencją genu hipertrofii mięśni zadu oraz bardzo chudym mięsem. Znaczne pogłowie krów tej rasy jako jedynej mięsnej jest dojone, produkując około 3000 kg mleka rocznie. Z mleka tej rasy produkowany jest bardzo ceniony we Włoszech ser parmezan.
SIEMENTAL typ mięsny- wyhodowany z bydła użytkowanego dwukierunkowo. Umaszczenie takie samo jak poprzedniego typu, ale różnica jest w większej masywności i jeszcze lepszym umięśnieniu. Krowy ważą około 800 kg, a buhaje około 1200 kg. Opas intensywny do wysokiej masy. Nie można stosować krzyżowania towarowego z jałówkami ze względu na ciężkie porody.
BELGIJSKA BIAŁO - BŁĘKITNA- u tej rasy jest bardzo widoczna hipertrofia mięśni.
ZEBU - bydło azjatyckie, garb nad kłębem, fałdy skórne.
1