Tatarak zwyczajny (Acorus calamus L.) - polimorficzny gatunek byliny, należący do rodziny tatarakowatych (Acoraceae). Znany jest także pod ludowymi nazwami jako ajer, tatarskie ziele, lepiech. Pochodzi prawdopodobnie z Indii i Chin, bo tylko tam występują owady zdolne do zapylania tataraku. Rozpowszechniony przez człowieka na całym świecie od strefy subtropikalnej do umiarkowanej. W Polsce jest pospolity na całym terenie z wyjątkiem Karpat. Status gatunku w polskiej florze:kenofit, agriofit. Uważany za inwazyjny W Polsce o średniej skali wpływu na gatunki roślin szuwarowych.
Łodyga
Roślina osiągająca od 60 do 120 cm wys. Kłącze czołgające się, dorastające do 3 cm średnicy, lekko obłe, aromatyczne, o zapachu cynamonowokamforowym, ze śladami po obumarłych liściach. Łodyga na przekroju trójkanciasta, nierozgałęziona, u podstawy czerwonawopurpurowa.
Liście
Mieczowate, zaostrzone, o unerwieniu równoległym, lekko faliste, jasnozielone, osadzone skrętolegle i zebrane w pęczki.
Kwiaty
Zebrane w kolbowaty obupłciowy kwiatostan o dł. 4-8 cm, pozornie boczny, z powodu pionowo ustawionej pochwy liściowej, o kolorze żółtoseledynowym. Kwiaty małe, obupłciowe, z regularnym okwiatem składającym się z 6 wąziutkich, łuseczkowatych działek. Pręcików 6, słupek jeden, trzykomorowy. Znamiona rozwijają się przed rozwojem pylników i w miejscu pochodzenia zapylane są przez owady. Kwitnie w czerwcu i lipcu. W Europie na skutek braku przenosicieli rozmnaża się tylko wegetatywnie.
Owoce
Czerwone jagody u nas niespotykane.
Ekologia
Występuje na brzegach wód, rowów o wolno płynących wodach. Preferuje podłoża mineralizowane. Hydrofit.
Zastosowanie
Historia uprawy: Ojczyzną tataraku jest subkontynent indyjski. Łatwo się zadomowił w Europie, dokąd został przywieziony z wypraw krzyżowych (lub jak chcą inni sprowadzony w XIII w. przez Tatarów, którzy używali tej rośliny do oczyszczania wody w czasie średniowiecznych najazdów). Polska nazwa wiąże się z tą druga hipotezą, choć dowody o występowaniu na naszych ziemiach wskazują na zawleczenie tataraku na polskie ziemie dopiero około połowy XVII w.
Roślina lecznicza:
Surowiec zielarski: kłącze (Rhizoma calami), ma silny, aromatyczny zapach oraz gorzki smak. Zawiera m.in. olejek eteryczny o swoistym, bardzo miłym zapachu (a w nim: azaron i geraniol), ponadto gorycze (akoryna i akoretyna) i garbniki.
Działanie: Kłącza należy używać po ususzeniu, w przeciwnym wypadku powoduje wymioty. Tatarak wzmaga wydzielanie soków żołądkowych, przeciwdziała niestrawności, zwiększa apetyt, ułatwia przyswajanie pokarmów, działa ogólnie wzmacniająco. Stosuje się go w niestrawności, ale także w zapaleniu górnych dróg oddechowych, zapaleniu zatok i zaburzeniach krążenia. Pobudza szpik kostny do zwiększonego tworzenia czerwonych krwinek.
Roślina kosmetyczna
Bywa stosowany jako dodatek do kąpieli. Dzięki swoim właściwościom drażniącym powoduje przekrwienie skóry i usunięcie szkodliwych produktów przemiany materii.
Wyciąg z kłącza stosuje się również do perfumowania mydła, aromatyzowania gum do żucia oraz w jako składnik płynów do płukania us.