Medycyna fizykalna i balneoklimatologia. Wykład V 02.12.09

Z tego wykładu - 1 pytanie będzie na egzaminie.

Wodolecznictwo:

• Hydroterapia

• Balneoterapia

• Krenoterapia

Hydroterapia: wykorzystywanie wody gospodarczej do celów leczniczych.

Balneoterapia: wykorzystywanie wody leczniczej. Wody wykorzystuje się w różnych postaciach, o różnej temp. i pod różnym ciśnieniem.

Cele:

• Lecznicze

• Profilaktyczne

• Diagnostyka balneologiczna- odczyny, reakcje.

Wodolecznictwo- wykorzystanie wody do celów leczniczych w różnych postaciach i o różnej temperaturze i pod różnym ciśnieniem w postaci zabiegów wodnych. W zabiegach wodnych działa na chorego czynnik termiczny, hydrostatyczny i mechaniczny.

Działanie termiczne zabiegów wodnych:

Temp. wody 33-35 st. C jest odczuwana jako obojętna. Do zabiegów stosuje się wodę chłodną o temp. 22- 27 st. wodę letnią o temp. 28- 33 st. ciepłą- 34- 37st. oraz gorącą 38- 42 st.

Ciepłe zabiegi wodne powodują przyśpieszenie pracy serca, obniżenie ciśnienia krwi, zwiększenie wydzielania moczu i potu, rozluźnienie mięśni szkieletowych i gładkich. Kąpiele ciepłe działają uspokajająco, nasennie i zmniejszają apetyt.

Zabiegi chłodne i zimne powodują zwężenie naczyń skóry, zwiększenie ciśnienia krwi, zwolnienie pracy serca, zmniejszenie wydzielania potu, zwiększają wydzielanie moczu, zwiększają napięcie mięśniowe. Na układ nerwowy zabiegi zimne działają pobudzająco, poprawiają samopoczucie.

Intensywność bodźcowego działania zabiegów wodnych zależy od pory ich stosowania. Dobowy rytm biologiczny człowieka przebiega w 2 fazach: faza przegrzewania- godz. 3-15, oraz faza ochładzania- godz. 15-3.

Zabiegi wodne działają łagodniej jeżeli są stosowane zgodnie z rytmem biologicznym. Działanie bodźcowe jest intensywniejsze, gdy stosuje się je przeciwnie do rytmu biologicznego, tzn. chłodne lub zimne przed południem, a ciepłe po południu.

Działanie hydrostatyczne i wypór wody.

Po zanurzeniu ciała w wodzie, pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego zmniejszają się obwody brzucha i klatki piersiowej co zwiększa opór naczyniowy i pracę serca. Ucisk słupa wody powoduje przesunięcie krwi z żył kończyn i narządów jamy brzusznej do serca. Powoduje to zwiększenie pracy serca. Działanie hydrostatyczne wody jest większe u człowieka będącego w pozycji siedzącej, a mniejsze, gdy jego pozycja jest leżąca.

Chorzy, z chorobami dróg oddechowych i serca podczas kąpieli w wannie i w basenie powinni wykonywać ćwiczenia przy zanurzeniu tułowia jedynie do pępka.

W zabiegach hydroterapeutycznych wykorzystuje się też zdolność wyporu wody. Człowiek w wodzie czuje się lekki, łatwiej może wykonywać ruchy. W lecznictwie wykorzystuje się zdolność wyporu wody, w zabiegach kinezyterapeutycznych wykonywanych w wodzie łatwiej wykonywać ćwiczenia.

Należy przepytać pacjentów odnośnie schorzeń układu oddechowego i krążenia!!!!!!!!!!!!!

Działanie mechaniczne zabiegów wodnych.

W wyniku ciśnienia dynamicznego strumienia wody powstaje odczyn naczyniowy. Zwiększa się też przy umiejętnym kierowaniu strumienia wody odpływ krwi żylnej z części obwodowej ciała do serca. Właściwości te wykorzystuje się w natryskach, biczach, kąpieli wirowej, masażu podwodnym, polewaniach.

Zabiegi wodolecznicze wpływają na funkcje organizmu: układ krążenia, układ oddechowy, układ pokarmowy, układ ruchu, układ nerwowy, układ endokrynny, układ limfatyczny.

Rodzaje zabiegów wodoleczniczych:

1. kąpiele wodne

• całkowite i częściowe

• kinezyterapeutyczne (ćwiczenia w basenie)

• wirowe

• perełkowe

• masaż podwodny

• hydromasaż

• częściowa kąpiel wg Hauffego (na przemian zimne i ciepłe polewania)

natryski

• biczowe (ostrożnie przy miażdżycy, po 70-tce, z powodu pękania naczyń nie zleca się)

• wachlarzowy

• spadowy (deszczowy)

• płaszczowy (boczny)

• nasiadowy (wstępujący)

• hydromasaże (masowanie powietrzem całego ciała)

• masaż wodny

• kąpiele perełkowe

• wodolecznictwo specyficzne (bardzo rzadko stosowane)

• wg Kneippa

• wg Zniniewicza

kąpiele

1. kinezyterapeutyczne (ćwiczenia indywidualne lub zbiorowe), w wannach lub w basenach. Temp. wody w wannach 34- 37 st. a w basenie 33- 36 st. kąpiele o wyższych temperaturach są bardziej obciążające dla chorego

2. Hauffego- jest to kąpiel kkd, lub kkg w wodzie której temperatura wzrasta stopniowo od 35 st. do 42 st. Kąpiele te mają zastosowanie w początkowych stadiach nadciśnienia tętniczego, nadpobudliwości nerwowej, migrenie i bezsenności.

3. Kąpiele wirowe- masaże, których czynnikiem leczniczym jest podwyższona temperatura, oraz wirowy ruch wody. Stosuje się je na kkd lub kkg w odpowiednich wirówkach.

4. Natryski- w zabiegach tych wykorzystuje się działanie mechaniczne i termiczne wody o zmiennej temp. strumienia wody, oraz o różnych wartościach ciśnienia. Szczególnym rodzajem jest tzw. bicz szkocki: przez 1-2 min stosuje się wodę o temp. 40 st. a następnie przez 30s wodę chłodną- 20 st. w cyklu po kilka razy. Do natrysków o stałym strumieniu wody należą: płaszczowe, deszczowe, kolczaste. Natryski są przeciwwskazane u chorych z dużym nadciśnieniem tętniczym, oraz z żylakami kończyn dolnych.

5. Kąpiele perełkowe to kąpiele w wodzie wzbogaconej pęcherzykami powietrza lub tlenu poprzez ruszt na dnie wanny, do którego jest doprowadzone pod ciśnieniem powietrza. Kąpiel perełkowa działa uspokajająco, kojąco, nasennie. Poprawia krążenie. W czasie zabiegu chory leży spokojnie, bez ruchu.

6. Masaż podwodny (podwodny masaż biczowy) jest to masaż całego ciała strumieniem wody, u chorego zanurzonego w ciepłej wodzie, w specjalnej wannie. Wielkość ciśnienia strumienia wody jest regulowana , czas zabiegu wynosi 10- 20 min. Masaż podwodny powoduje rozluźnienie mięśni, przekrwienie tkanek, zwiększenie odpływu chłonki i dopływ krwi żylnej do serca. Przeciwwskazaniami są: ostre stany zapalne tkanek, niewydolność krążenia, duże nadciśnienie tętnicze, zapalenie nerek.

Zabiegi wodne z użyciem prądu stałego:

• Galwanizacja

• Jonoforeza

• Elektroliza

• Kaustyka

• Kąpiele elektryczno- wodne (4- komorowe)

Leczenie wodami mineralnymi:

Lecznicze wody mineralne najczęściej występujące w Polsce:

1. chlorkowo- sodowe (solanki)

2. wodorowęglanowe (szczawy)

3. siarczkowo- siarkowodorowe (wody siarkowe)

4. radoczynne

5. termalne (cieplice)

Lecznicze wody mineralne są to wody podziemne, które zawierają co najmniej 1g składników mineralnych w 1l wody i wykazują się cechami leczniczymi.

Wody chlorkowo- sodowe: głównym składnikiem jest chlorek sodu, oraz jodki, bromki. Jeśli stężenie wody mineralnej wynosi co najmniej 1,5%- solanka, a niżej procentowe- wody słone. Źródła wód chlorkowo- sodowych: Busko, Ciechocinek, Goczałkowice, Iwonicz, Jastrzębie Zdrój, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Połczyn, Rabka, Solec, Świnoujście, Ustroń.

Wody wodorowęglanowe: zawierają naturalny dwutlenek węgla wolny i związany: wodorowęglany wapnia, magnezu i inne. Woda zawierająca powyżej 1000mg wolnego CO2 w litrze to szczawa. Przy wypływie szczaw na powierzchnię ziemi wydzielają się często znaczne ilości CO2 (Duszniki, Krynica). Szczawy występują w uzdrowiskach: Duszniki, Długopole, Kudowa, Krynica, Polanica, Szczawno, Szczawnica, Wysowa.

Wody siarczkowo- siarkowodorowe: zawierają siarkowodór i produkty jego jonizacji: wielosiarczki, siarkę koloidalną. Wody te występują w uzdrowiskach: Busko, Ciechocinek, Duszniki, Horyniec, Kudowa, Lądek, Przerzeczyn, Swoszowice, Wieniec, Wysowa.

Woda radoczynna: zawiera co najmniej 2nCi składników promieniotwórczych (Rn, Ra). Wody radoczynne stosuje się w formie inhalacji, oraz kąpieli. Wody te występują w uzdrowiskach: Czerniawa, Lądek, Świeradów, Szczawno.

Wody termalne (cieplice): to wody lecznicze których temperatura przy wypływie przekracza 20st. Są to wody o niskiej mineralizacji, stosowane do kąpieli. Wody termalne występują w uzdrowiskach: Cieplice, Ciechocinek, Lądek.

Zabiegi balneologiczne z wód mineralnych:

• kąpiele lecznicze

• kuracja pitna

• inhalacje

• irygacje, płukania.

Kąpiele lecznicze:

• solankowe

• kwasowęglowe

• siarczkowo- siarkowodorowe

• radoczynne

Kąpiele solankowe:

Do kąpieli stosuje się 2-3% solankę naturalną lub sztuczną. Chlorek sodu w czasie kąpieli przechodzi do skóry. Miejscowe działanie soli powoduje rozszerzenie naczyń włosowatych i poprawia ukrwienie skóry. Kąpiele solankowe wpływają na układ autonomiczny który reguluje działanie wszystkich narządów. Zabiegi te wpływają na wydzielanie hormonów tkankowych, jak histamina, acetylocholina, adrenalina, serotonina, które wywołują szereg reakcji w organizmie. Są stosowane w:

• RSZ

• Choroba Beichtierewa

• Choroba zwyrodnieniowa stawów

• Stany pourazowe kości i stawów

• Choroby ze zwiększonym napięciem mięśniowym

• Choroby neurologiczne

• Przewlekłe choroby dróg oddechowych

• Choroba niedokrwienna kkd.

• Choroby laryngologiczne (inhalacje gardła)

• Nerwice wegetatywne

Stosuje się co 2 dzień, lub codziennie. Czas zabiegu 15- 20 min, seria 12-18 zabiegów, temp. wody 36-38 st. Stosowane są w uzdrowiskach: Ciechocinek, Goczałkowice, Inowrocław, Jastrzębie.

Kąpiele kwasowęglowe.

Używa się naturalnej wody- szczawy nasyconej CO2 naturalnie, lub saturowane wody gospodarcze. Temp. kąpieli 32-35 st. Działanie chemiczne kąpieli kwasowęglowych związane jest z przenikaniem CO2 przez skórę i błony śluzowe dróg oddechowych. Odczyn rumieniowy jest wynikiem działania CO2 na rozszerzenie naczyń włosowatych i tętniczek. Powoduje to przesunięcie krwi z części centralnej na obwód.

Działanie na układ krążenia- zwiększa się pojemność serca, zwalnia akcja serca, zwiększa się przepływ wieńcowy, poprawia się układ krążenia.

Stosuje się w nadciśnieniu tętniczym, zwężeniu naczyń kkd na tle miażdżycowym, zapalnym i cukrzycy, w nerwicy wegetatywnej, czynnościowych chorobach serca z przyśpieszoną akcją serca.

Zabieg stosuje się co 2-3 dni, ponieważ jest obciążający. Trwa 10- 15 min, seria lecznicza wynosi około 15 zabiegów.

Uzdrowiska: Duszniki, Krynica, Kudowa, Długopole, Muszyna, Piwniczna, Polanica, Rymanów, Szczawnica, Szczawno, Wysowa, Żegiestów.

Należy wspomnieć o kąpielach gazowych w CO2 które są mniej obciążające dla chorych.

Kąpiele siarczkowo- siarkowodorowe:

W czasie kąpieli związki siarki przenikają przez skórę, wywierają działanie miejscowe i ogólne. Wody te do zabiegów balneologicznych powinny zawierać co najmniej 50mg H₂S. Miejscowo na skórę, kąpiele te działają keratolitycznie i keratoplastycznie, oraz rozszerzają naczynia tętnicze, w zanurzonych częściach ciała powstaje rumień. Rozszerzeniu ulegają też naczynia podskórnie głębiej położone, a wskutek tego...

Są stosowane w:

• RZS

• ZZSK

• Choroba zwyrodnieniowa stawów

• Dyskopatie

• Rwa kulszowa

• Choroby neurologiczne

• Stany pooperacyjne i pourazowe kości i stawów

• Nadciśnienie tętnicze I i II stopnia

• Zmiany zwężeniowe naczyń kkd

• Choroby dermatologiczne.

Stosuje się 2-3 razy w tygodniu, temp. wody 34- 37st, czas 10-15 min, serie 12- 18 zabiegów.

Uzdrowiska: Busko, Duszniki, Horyniec, Lądek, Kudowa, Swoszowice, Wysowa, Wieniec.

Kąpiele radoczynne:

Radon zawarty w wodzie przechodzi przez skórę i błony śluzowe.

Stosowane w :

• Choroby zwężeniowe naczyń kkd

• Nadciśnienie tętnicze

• Przewlekłe choroby dróg oddechowych

• Niektóre choroby endokrynologiczne

Należy unikać u osób:

• Młodych

• W ciąży

• Zawodowo stykających się z promieniowaniem jonizującym

Uzdrowiska: Czerniawa, Duszniki, Długopole, Lądek, Kudowa, Szczawno, Świeradów.

Krenoterapia- leczenie pitnymi wodami mineralnymi. przez określony czas min 21 dni, odpowiednia temp, czas dostosowany do posiłków, 3/dobę, 30min przed posiłkiem, czasem 1,5godz po posiłku, woda podgrzana, 200-250ml, Krynica, Świeradów, W:na śluzówki przewodu pok.

-Cl-Na - słone

-alkaliczne - wodorowęglanowe, powodują neutralizacje soku żołądkowego, usuwają nadmiar Co2 W: wrzody, nieżyty żołądka, z nadkwasota, pobudzają perystaltykę jelit,,

-hipotoniczne - szczawy niskozmineralizowane, w urologii, szczawy żelaziste niedokrwistość,

-siarczkowo - siarkowodorowe - 0,3-1,5%, wzmagają wydzielanie soku żołądkowego, kwasotę, zawierają Mg

P: wrzody żołądka, jelita g,

W: nieżyty nosa, żołądka, zatrucia nikotyną, alkoholem, niedoczynność tarczycy, zaparcia.

Kudowa Zd, Ciechocinek.

AEROZOLOTERAPIA - nazywamy cząsteczki ciał stałych lub cieczy, wody min solankowe, alkaliczne, radoczynne, Ladek, Świeradów, Szczawno, tężnie Inowrocław, Ciechocinek, Rabka, Konstancin

---