Sojusz - wzajemne dodanie do własnego potencjału siły partnerów.

Istotą sojuszu jest zobowiązanie do przyjścia z pomocą temu państwu członkowskiemu, w stosunków do którego nastąpiła agresja.

• casus foederis - zdarzenie uruchamiające realizację zobowiązań sojuszniczych

• współczesne sojusze wiążą się z całą gamą działań - od stałych konsultacji po ścisłą współpracę wojskową i w innych dziedzinach.

Zgodnie z Kartą NZ państwa sojusznicze (art. 51):

• przyjmują zasadę, że atak zbrojny na jedno z nich jest równoznaczny z atakiem na wszystkich

• przyjmują zobowiązanie do udzielenia w takiej sytuacji pomocy państwu napadniętemu, indywidualnie lub w porozumieniu z innymi państwami sojuszu, wszelkimi środkami, w tym militarnymi

• powołują do życia stałe wspólne organy polityczne, wojskowe i inne

• powołują wspólne, mieszane oddziały wojskowe stacjonujące w różnych miejscach na terytorium państw sojuszniczych, łącznie ze zintegrowanym dowództwem wojskowym

NATO - art. 5 traktatu waszyngtońskiego zawiera casus foederis, z formuły traktatu nie wynika automatyzm przychodzenia z pomocą w sytuacjach zbrojnej napaści, na któreś z państw członkowskich (podejmie taką akcję, jaką uzna za konieczną).

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego

• traktat waszyngtoński z 4 kwietnia 1949 - Kanada, USA + 10 państw europejskich

• lata 50. - rozbudowa instytucjonalna Sojuszu Atlantyckiego

• Rada - główny organ polityczny, organ przedstawicielski,

• stali przedstawiciele, dwa razy do roku spotyka się na szczeblu MSZ, a raz na dwa lata na szczeblu głów państw lub rządów,

• decyzje rady podejmowane są jednomyślnie,

• Rada programuje i nadzoruje działalność NATO i wyznacza główne kierunki strategii polityczno-wojskowej

• Komitet Planowania Obrony złożony z ministrów obrony państw członkowskich oraz z Grupy Planowania Nuklearnego

• organy wojskowe realizują podjęte przez organy polityczne decyzje

• Komitet Wojskowy tworzony przez szefów sztabów wszystkich państw członkowskich

• Międzynarodowy Sztab Wojskowy - podlegają mu zintegrowane siły zbrojne:

• siły w Europie - SACEUR

• siły na Atlantyku - SACLANT

• siły subregionalne i wyspecjalizowane

• Międzynarodowy Sekretariat w Kwaterze Głównej w Brukseli, 4-letnia kadencja

• Sekretarzem Generalny NATO Europejczyk, głównodowodzącym głównymi siłami zbrojnymi SACEUR Amerykanin

• ciało niezależne - Zgromadzenie Północnoatlantyckie

• NATO skutecznie przetrwało swoje zwycięstwo, tzn. zrealizowanie mandatu, który uzasadniał powołanie i istnienie, a także znalezienie trafnej formuły jego działania w okresie pozimnoowojennym

• NATO rozpoczęło podejmowania zadań związanych z nieklasycznymi zagrożeniami bezpieczeństwa państw członkowskich, pojawiającymi się w rozległym geograficznie środowisku międzynarodowym

• pierwsza koncepcja strategiczna NATO z 1949, dokument niejawny, podkreślała odstraszający walor potencjału atomowego USA, zasadę solidarności transatlantyckiej, konieczność integracji wysiłku zdolności wojskowych NATO

• Americans in, Germans down, Soviets out

• Nowa Koncepcja Strategiczna Sojuszu z 1999:

1. Otwarcie się na członkostwo byłych krajów komunistycznych Europy Środkowej (Czechy, Polska, Węgry)

2. Rozszerzenie odpowiedzialności za bezpieczeństwo w całej sferze euroatlantyckiej, także na obszarze byłego ZSRR

• współpraca polityczna wszystkich zainteresowanych państw tej sfery - Euroatlantycka Rada Współpracy w 1997

3. Postanowiono działać w sposób operacyjny na rzecz stabilności i bezpieczeństwa poza traktatową strefą swej odpowiedzialności (operacje out of area). Polegało to na gotowości podejmowania operacji reagowania kryzysowego, zwłaszcza w sytuacji dramatów humanitarnych i masowego naruszenia praw człowieka.

• interwencje w Bośni (1995 - zgoda RB), Jugosławii (1999 - brak zgody), 2001 - pierwszy raz zastosowano art. 5

• zaczęło przybierać charakter sojuszu ofensywnego

Unia Europejska:

• nie jest sojuszem polityczno-wojskowym, ale wspólnotą bezpieczeństwa

• wspólnota bezpieczeństwa to taki typ stosunków między państwami, w którym konflikt pomiędzy nimi jest całkowicie niemożliwy, nie jest możliwe użycie siły we wzajemnych stosunkach, nie jest także możliwe do ukrycia przegotowanie jej do użycia, ustrojowa homogeniczność

• państwa połączone traktatem sojuszniczym z 1954, który legł u podstaw Unii Zachodnioeuropejskiej

• brak klauzuli casus foederis

• od 1999 Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony - sojusz ofensywny

• UE postanowiła dysponować autonomicznymi od NATO możliwościami kształtowania swego zewnętrznego środowiska bezpieczeństwa

• tworzenie operacji reagowania kryzysowego typu ekspedycyjnego, łącznie z możliwością peace enforcement

ONZ:

• system bezpieczeństwa zbiorowego nie służy obronie przez zewnętrzną agresją w stosunku do państw członkowskich, lecz ma zapobiegać konfliktom pomiędzy nimi, obejmuje wszystkie państwa niezależnie od ustroju

• słabość LN wynikała z braku mechanizmu stosowania sankcji

• prymat bezpieczeństwa wśród działań ONZ

• RB - główna odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• RB, w odróżnieniu do innych organów politycznych, działa stale, to znaczy jej posiedzenie można zwołać w trybie natychmiastowym

• Wojskowy Komitet Sztabowy nie został utworzony, ani też nie wydzielono specjalnych sił do dyspozycji Rady Bezpieczeństwa ONZ

• z wyjątkiem prawa do samoobrony jedynie Rada może autoryzować użycie siły

• operacje pokojowe wywodzi się z 39 artykułu Karty NZ - RB decyduje, jakie środki należy zastosować w celu utrzymania lub przywrócenia pokoju i bezpieczeństwa

• peacemaking i peaceenforcement - stosowany w konfliktach wewnętrznych, gdzie bandom rebelianckim trzeba narzucać lub wymuszać pokój

• często wtedy potrzebna peacebuilding i nation-building

• ONZ może posługiwać się organizacjami wyspecjalizowanymi - zasada subsydiarności (konieczna zgoda RB)

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

• KBWE pojawiła się w 1975 w okresie odprężenia

• miała obsługiwać stosunki Wschód-Zachód, nie jednak być systemem bezpieczeństwa zbiorowego

• Akt Końcowy z 1 sierpnia 1975, Helsinki - jedyną formą kontynuacji współpracy miały być okresowe konferencje

• KBWE przetrwała zimną wojnę i przekształciła się w regionalny system bezpieczeństwa zbiorowego

• od 1995 zastąpiona przez OBWE - Organizację, choć stałe organy powołano w 1999

• dzięki temu wpisano do rejestru ONZ jako organizację regionalną

• brak możliwości podejmowania decyzji o użyciu siły

• brak własnych sił zbrojnych

• siłą OBWE prewencja:

1. standaryzacja ustrojów

2. dyplomacja prewencyjna

3. kroki z zakresu rozbrojenia i budowy zaufania

• historyczność OBWE

Rozbrojenie

• wyznaczanie pewnych ilościowych i jakościowych ograniczeń na rozwój potencjałów militarnych

• zakaz upowszechniania pewnych kategorii broni i uzbrojenia

• kontrola rozwoju i upowszechniania określonych technologii

• zakazy i ograniczenia odnoszące się do handlu pewnymi rodzajami broni

• sprzyjanie przejrzystości sytuacji militarnej - budowa zaufania

1. Pierwsze kroki odnośnie rozbrojenia: konferencje haskie, 1899 i 1907 - zakazano pewnego rodzaju broni - pocisków gazowych i pocisków dum-dum

2. Pakt LN: zmniejszenie zbrojeń narodowych do minimum

3. Rada LN chciała przeanalizowania sytuacji każdego kraju i przedłożenia im projektów ograniczenia zbrojenia.

4. Lata 50 - powołanie SIPRI - Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań Pokojowych

5. Na łonie ONZ:

1. genewska Konferencja Rozbrojeniowa

2. Komitet Rozbrojeniowy w Zgromadzeniu Ogólnym

6. lata 50-60 - utopijne idee całkowitego rozbrojenia

7. realistyczne podejście - powściąganie wyścigu zbrojeń, arms control

Porozumienia dotyczące broni jądrowej:

• 1963 - Traktat o zakazie prób broni jądrowej w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą - USA, UK, ZSRR

• lata 70. - ograniczono moc próbnych wybuchów z bronią jądrową do 150 kiloton

• Traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową wynegocjowany przez Konferencję Rozbrojeniową NZ podpisany w 1966, odrzucony przez senat USA

• 1968 - Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej NPT podpisany przez P5, klub nuklearny zobowiązał się do nieprzekazywania broni i technologii innym państwom, a inne państwa zobowiązały się nie ubiegać o dostęp do tej broni,

• w celu implementacji i kontroli realizacji układu - Agencja Energii Atomowej - wyspecjalizowana organizacja ONZ

• Indie i Pakistan - 1999 - oficjalne serie próbnych eksplozji, zapewne i Izrael - przełamany jądrowy monopol P5

• tworzy się regionalne strefy nienuklearne: Ameryka Łacińska, południowo-wschodni Pacyfik, południowo-wschodnia Azja, Afryka, Antarktyka

• rezolucja 1540 RB z 2003 wzywająca państwa członkowskie do nie przekazywania i nie ułatwiania dostępu do BMR podmiotom pozarządowym oraz do wypracowania zgodnych z prawem barier uniemożliwiających nabycie BMR

Do broni masowego rażenia ABM, BMR zalicza się:

1. broń atomową

2. broń biologiczną

• Konwencja o zakazie badań, produkcji i magazynowania broni biologicznej i toksyn oraz o jej zniszczeniu z 1972 roku

• broń chemiczną

• Konwencja o zakazie i zniszczeniu broni chemicznej z 1993 roku

• organizacja OPWC czuwająca nad realizacją konwencji

• lepsza kontrola nad bronią chemiczną

Zawiera się wiele porozumień o nieformalnym charakterze, nie posiadających traktatowej podstawy, a opierajże się na uzgodnieniach wielostronnych pomiędzy państwami. Wszystkie te przedsięwzięcia zaciemniają obraz współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie.

Broń konwencjonalna:

• Traktat CFE z 1990 - dotyczył konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie, wyznaczał ograniczenia odnośnie czołgów, opancerzonych wozów bojowych, artylerii powyżej 100mm, samolotów oraz helikopterów. Parytety wg bloków, później parytety narodowe.

• CSBM - wprowadzenie środków budowy zaufania - obowiązek informowania, wymiany informacji, możliwości wzajemnej obserwacji poczynań, zasady postępowania i komunikowania w nieprzewidzianych sytuacjach.

• wzajemne notyfikacje o manewrach i dyslokacjach wojsk

• zapraszanie obserwatorów

• wzajemne inspekcje

• informowanie się o wielkości i strukturze wojsk, wyposażeniu

• Treaty on Open Skies - 1992 - możliwość prowadzenia inspekcji z powietrza.

• Rejestr Zbrojeń Konwencjonalnych ONZ z 1992 - dot. broni większych - gromadzenie informacji o międzynarodowym handlu cięższą bronią konwencjonalną

• Zakaz stosowania min przeciwpiechotnych z 1997

Układy między USA a ZSRR: układy odnoszące się do zbrojeń strategicznych (broni nuklearnej i środków jej przenoszenia) - celem utrzymanie równowagi strategicznej.

• SALT I - 1972, Nixon-Breżniew, ograniczenia dotyczące głowic jądrowych i strategicznych środków przenoszenia

• układ ABM, ograniczenie liczby systemów antyrakietowych do dwóch, po 1974 do 1

• SALT II, 1979, dalsze ograniczenie zbrojeń stateficzno-jądrowych

• START I z 1991, START II z 1993 - kolejne spore redukcje

• układ INF z 1987 - eliminacja rakiet średniego zasięgo

• SORT z 2002 - układ o ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych

• w 2002 USA wypowiada układ ABM w związku z projektem budowy narodowego systemu obrony antyrakietowej

Nowe problemy bezpieczeństwa międzynarodowego:

1. wzrost Chin

2. państwa hultajskie

3. terroryzm

4. pandemia HIV

5. przestępczość zorganizowana

6. państwa upadłe

7. zagrożenie asymetryczne

---