§ 1. Pojęcie podmiotowości w prawie międzynarodowym

• pojęcie podmiotowości prawnej - podmiot prawa musi legitymować się zdolnością prawną, inaczej zdolnością do czynności prawnych - możliwością bezpośredniego zaciągania praw i obowiązków oraz występowania w stosunkach międzynarodowych.

• utrzymanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych

• uczestniczenie w organizacjach międzynarodowych

• zawieranie umów

• ponoszenie odpowiedzialności międzynarodowej

• posiadanie własnego obywatelstwa

• podmiotami PM są tylko państwa, które posiadają międzynarodową zdolność do czynności prawnych - czyli nie są nimi np. części składowe federacji

• podmiotowość a suwerenność - podmiotami PM są nie tylko suwerenne państwa ale teź niesuwerenni uczestnicy stos.międzynar.

Nie wszyscy uczestnicy stosunków międzynarodowy (np. międzynarodowe korporacje, kościoły, osoby fizyczne) są podmiotami PM, gdyż nie posiadają oni zdolności do czynności prawnych (PM nie reguluje ich stosunków z innymi krajami, umowy zawierane przez nich nie są umowami międzynarodowymi, nie podlegają prawu traktatów itp)

Podmiotowość a zdolność prawna - sama zdolność prawna (posiadanie praw i obowiązków bezpośrednio wynikających z PM) nie wystarcza do nabycia podmiotowości; osoba fizyczna będąca przedmiotem praw i obowiązków w PM (obowiązek niepopełniania zbrodni międzynarodowych), poza szczególnymi przypadkami, nie jest zdolna do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych co oznacza, że nie jest podmiotem PM. Ponadtow waga zdolności do czynnności prawnych podkreślania jest przez warunkowanie podmiotowości posidaniem organów do występowania we stosunakch międzynarodowych.

§ 2. Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego

1. Elementy składowe i istota państwa

• ludność, terytorium i władza najwyższa

• konwencja z 1933 r. (Montevideo) o prawach i obowiązkach państwa - czwartym elementem jest zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami - stopień niezależności od jakiegokolwiek innego państwa, który umożliwia wprowadzenie własnych stosunków zagranicznych

• wymóg posiadania efektywnego, ustabilizowanego rządu, jako najważniejszego elementu warunkującego istnienie państwa. Przyczynę tworzenia i znikania nowych państw widzi się w uzyskiwaniu i utracie efektywności przez władze państwowe

• suwerenność - formalne, kryterium podmiotowości prawno-międzynarodowej. Obecnie suwerenność oznacza niezależność konstytucyjną (wewnętrzną i zewnętrzną).

• znaczenie ludności - naród jest nosicielem suwerenności - państwo wyrazicielem jego woli i interesów

2. Powstawanie i upadek państw. Zagadnienie sukcesji

PM a powstanie państwa - PM nie ma bezpośredniego wpływu na powstawanie lub upadek państw, jest tylko świadkiem jego narodzin bez wpływu na przyczyny i skutki. Pośrednio determinuje powstawanie państw zakazem kolonializmu. PM ustala jednakże warunki, które państwo musi spełnić aby stać się pełnoprawnym uczestnikiem stosunków międzynarodowych

Sposoby powstania nowych państw

• pojawiają się bądź w wyniku wojny bądź w wyniku procesu pokojoewego

• zakładane na mocy konstytucji, umowy międzynarodowej, decyji organów międznarodowych

• secesja, rozpad, połączenie, na teryrium res nullis

Prawo narodów do samostanowienia - prawo narodów do tworzenia własnej organizacji państwowej (konsekwencja rozwijania się świadomości narodowej i kulturowej)

Dekolonizacja - proces wyzwalania się kolonii zapoczątkowany oderwaniem się USA od Anglii, wyzwalaniem Ameryki Łacińskiej w XIX w, osiągnął swój szczyt w latach 60.XX w.

System mandatowy - procedura prowadząca do usamodzielnienia się niektórych obszarów zależnych - Pakt Ligi Narodów (art. 22)

System powierniczy - ustanowiony w Karcie NZ; celem doprowadzenia obszarów powierniczych do samodzielnego bytu państwowego;

Ocena legalności - klasyczne PM nie zakładało oceny legalności powstania czy zniknięcia państwa, jednakże obecnie, ze względu na zakaz wojny i kolonializmu, praktyka ONZ dowodzi, iż taki proces jest możliwy np. uznanie za nielegalną i sprzeczną z zasadą samostanowienia deklarację niepodległości Rodezji (Zimbabwe) przez rasistowski rząd białej mniejszości

Sukcesja - przejęcie praw i obowiązków w odniesieniu do określonego terytorium przy powstaniu lub zniknięciu państwa

• sukcesja to rezultat zmiany zwierzchnictwa terytorialnego nad częścią lub całością określonego terytorium państwowego

• przedmiotem sukcesji mogą być:

• umowy międzynarodowe

• zobowiązania i prawo pozatraktatowe (długi i własność państwowa)

• członkostwo w organizacjach międzynarodowych

• problemem sukcesji zajęła się Komisja Prawa Międzynarodowego - wynikiem jej prac są dwie Konwencje:

• Konwencja wiedeńska o sukcesji państwa w odniesieniu do traktatów z 1978

• Konwencja wiedeńska w odniesieniu do sukcesji długów i własności państwowej z 1983 r.

• sukcesja w odniesieniu do traktatów

• w odniesieniu do umów wielostronnych (w praktyce dot. dekolonizacji)

• teoria tabula rasa - nowe państwo uznaje, że nie jest związane żadnymi dawniejszymi umowami wielostronnymi

• teoria prawa wyboru - wybór umów jakie chce utrzymać w mocy

• w odniesieniu do umów dwustronnych

• umowa jest obowiązująca gdy obie strony się na to zgadzają , dwuletnie prawo do namysłu

Swoboda wyboru umów ograniczona jest:

• zasadą trwałości granic, zgodnie z którą nowo powstałe państwa przejmują wcześniejsze zobowiązania i ustalenia w prawie granic

• na sukcesora przechodzą także zobowiązania zlokalizowane terytorialnie

Konwencja wiedeńska z roku 1978 o sukcesji państw w odniesieniu do tratatów przyjmuje jako zasadę fakultatywność sukcesji w przypadku nowych państw niepodległych, natomiast zasadę obligatoryjności kontynuacji faktów w przypadku zjednoczenia, rozpadu i secesji.

• sukcesja długów państwowych - zasada dobrej wiary; większą swobodę w tym względzie mają państwa powstałe w wyniku dekolonizacji

§ 3. Rodzaje państw z uwagi na ich strukturę

1. Państwa jednolite

• występuje na zewnątrz jako jeden podmiot

• jednostki administracyjne nie mają żadnej zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych

• stosunki zagraniczne należą wyłącznie do kompetencji władz centralnych

2. Państwa złożone

• podział suwerenności między całość i części składowe

• w przeszłości państwami złożonymi były unie realne i personalne

• federacje (państwa związkowe) - całość jest podmiotem prawa międzynarodowego, a częsci składowe mogą mieć jedynie ograniczoną zdolność do utrzymywania stosunków zewnętrznych.

• Argentyna, Brazylia, Meksyk, Wenezuela - całkowity brak

• Szwacjcaria, Niemcy - pewne uprawnienia

• konfederacje (związki państw), w których podmiotami prawa międzynarodowego są części składowe, całość albo nie ma, albo ma organiczoną zdolność do czynności w sropniu określanym odpowiednim aktem leżącym u podstaw połączenia Konfederacja jest luźnym związkiem państw opartym na umowie międzynarodowej dla prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej i obronnej. Z reguly nie ma centralnej wladzy wykonawczej. Państwa związkowe pozostają suwerenne i stanowią odrębne podmioty PM

• konfederacja współcześnie nie występuje, jej historycznymi przykładami są konfederacja USA 1776-1787, konfederacja szwajcarska 1648-1848 i Związek Niemiecki 1815-1866 wszystkie przekształciły się z czasem w federacje.

• unia realna - połączenie, zwykle na podstawie traktatu międzynarodowego, państw pod władzą jednego monarchy, przy równoczesnym istieniu wspólnych organów władzy i zarządzania.. Podmiotem prawa międzynarodowego jest unia, a nie państwa, które weszły w jej skład

• unia personalna - przypadkowe połączenie dwóch państw odobą monarchy. Podmiotem prawa międzynarodowego są państwa składowe, a nie unia.

3. Związek Radziecki

• związkowe państwo wielonarodowe składające się z 15 republik

• specyfiką federalizmu radzieckiego było istnienie podmiotowości prawnomiędzynarodowej republik związkowych

• dopiero w 1944 uzyskały formalne prawo do zawierania umów międzynarodowych oraz utrzymywania stosunków dyplomaycznych i konsularnych.

• taka formalna zmiania była niezbędna dla stworzenia konstytucyjnych przesłanek wprowadzenia Białorusi i Ukrainy do ONZ

4. Wspólnota Niepodległych Państw

• utworzona w grudniu 1991 r. po rozpadzie ZSRR

• jest częściowym sukcesorem ZSRR

• Skład: Rosja, Białoruś, Ukraina, Armenia, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Tadżykistan, Turkmenia, Uzbekistan i Gruzja

• założenia - członkami są państwa niepodległe, suwerenne, prowadzące własną politykę zagraniczną, należące do ONZ; współpraca gospodarcza, wprowadzenie ekonomii wolnorynkowej itp.

5. Wspólnota Narodów (brytyjska)

• szczególna forma prawnomiędzynarodowych stosunków i więzi jakie łączą państwa wchodzące w skład imperium brytyjskiego (uprzednio jako kolonie lub dominia)

• proklamowanie w 1926 r. brytyjskiej Wspólnoty Narodów, po drugiej wojnie światowej - Wspólnota Narodów

• w skład wchodzą dominia, republiki i samodzielne monarchie, które łączy uznanie monarchy brytyjskiego za głowę państwa (dominia - na zasadzie unii personalnej) lub za głowę Wspólnoty (republiki i samodzielne monarchie)

• całkowita równość w stosunkach, nieograniczone zdolności do czynności prawnych (mogą zawierać umowy międzynarodowe, korzystają z czynnego i biernego prawa legacji)

• więzy o charakterze ekonomicznym, stosowanie wzajemnych preferencji gospodarczych, strefa funta szterlinga; wspólnym fundamentem prawnym jest prawo angielskie; kooperacja w dziedzinach kultury, oświaty, polityki i gospodarki

• elementem organizacji międzynarodowej jest doroczna konferencja premierów państw członkowskich, a także spotkania ministrów finansów i handlu oraz oświaty; od 1967 r. działa w Londynie Sekretariat

§ 4. Rodzaje państw ze względu na ograniczenie zdolności do czynności prawnych w stosunkach międzynarodowych

1. Państwa zależne

• państwa zależne - w rozumieniu PM zależne jest państwo, którego zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych i prowadzenia polityki zagranicznej jest ograniczona na rzecz innego podmiotu. Ma miejsce przejęcie reprezentacji zewnętrznej jednego państwa przez inne, występujące w jego imieniu.

• protektoraty:

• międzynarodowe (państwa) - umowa między 2 suwerennymi państwami, w której jedno państwo (zwane protegowanym) zrzeka się w całości lub części swej zdolności do działania w płaszczyźnie zewnętrznej i przekazuje je państwu protektorowi. Od 1949 przykładem jest Bhutan (członek ONZ). Indie chronią go i reprezentują w stosunkach międzynarodowych. Protektorat nie pozbawia podmitowości prawnomiędzynarodowej protegowanego.

• kiedyś: bryt.: Bahrejn, Katar, Oman, Kuwejt

• kiedyś: fr.: Maroko, Laos, Kambodża

• kolonialne (terytoria i obszary nie mające takiego statusu)

• państwa wasalne - istnienie państwa wasalnego (lennego) i państwa suwerennego; zobowiązania charakterystyczne dla stosunków feudalnych w postaci daniny - do niedawna przykładem była Andora (symboliczna danina dla Francji i Hiszpanii); po 1993 konstytucja przestała być państwem wasalnym. Francja i Hiszpania zachowały pewne wpływy w Andorze, ale muszą podpisywać wszystkie ustawy przyjęte przez andorski parlament.

2. Minipaństwa

• minipaństwa - Liechtenstein, Monako i San Marino można uznać za protektoraty międzynarodowe ze względu na maleńkie terytorium i niewielką liczbę mieszkańców. Liechtenstein jest reprezentowany przez Szwajcarię, Monako - Francja (prawo reprezentowania i zawierania umów międzynarodowych), Republika San Marino - Włochy

• ograniczona podmiotowość minipaństw nie jest kwestionowana - uczestniczą one w licznych konferencjach międzynarodowych, m.in. KBWE oraz podpisują umowy międzynarodowe

• w latach 1990-1993 przystąpiły do ONZ

3. Państwa trwale neutralne

• państwa trwale neutralne - przyjęcie trwałej neutralności powoduje pewne ograniczenia zdolności do czynności prawnych w płaszczyźnie międzynarodowej.

• Państwo takie w zamian za uzyskaną gwarancję niepodległości i integralności terytorialnej zobowiązuje się nie używać siły zbrojnej przeciwko innemu państwu (wyjątek samoobrona)

• wyłączenie z możliwości przystąpienia do sojuszy i organizacji wojskowych, uczestniczenia w systemie bezpieczeństwa zbiorowego oraz zakaz udostępniania swojego terytorium na bazy wojskowe.

• status trwałej neutralności musi być zaakceptowany i zagwarantowany przez inne państwa

• pełna suwerenność

• Szwajcaria - w ONZ od 2002, neutralna de facto od 1648, jej neutralność zagwarantowana na Kongresie Wiedeńskim w 1815

• Austria - neutralna od 1955, w 1955 przystąpiła do ONZ, w 1995 do UE

§ 5. Inne podmioty prawa międzynarodowego

1. Podmiotowość narodu

• podmiotowość narodu - prawo narodów do samostanowienia tylko ogólnikowo wymienione w Karcie NZ; deklaracja ONZ z 14 grudnia 1960 r. w sprawie przyznania niepodległości krajom i narodom kolonialnym „Wszystkie narody mają prawo do samostanowienia; na mocy tego prawa określają wg własnej woli swój status polityczny i swobodnie rozwijają swe życie gospodarcze, społeczne i kulturalne”

• uściślenie zasady (deklaracja z 1970 r.), aby uniemożliwić powoływanie się na nią w celu naruszania integracji terytorialnej i politycznej państw niepodległych (ruchy separatystyczne) - mimo ogólnego waloru zasady samostaniwienia, w praktyce ON została organiczona przede wszystkim do problemu likwidacji kolonializmu

• wyrażenie woli narodu (wybór własnego statusu wewnętrznego i zewnętrznego) może dokonać się w drodze pokojowej lub w drodze walki narodowowyzwoleńczej; naród swobodnie wyraża swoja wolę wytworzenia własnej państwowości lub przyłączenia się do istniejącego podmiotu

• naród, który w trakcie walki narodowowyzwoleńczej tworzy zręby swej państwowości, wykształca organy cywilne lub wojskowe zdolne do reprezentowania w stos. międzynarodowych, staje się podmiotem PM (państwo in statu nascendi)

2. Podmiotowość organizacji międzynarodowych

• podmiotowość organizacji międzynarodowych - zdolność działania w płaszczyźnie międzynarodowej, do nabywania praw i zaciągania obowiązków międzynarodowych:

• zawieranie umów międzynarodowych z państwami i innymi organizacjami,

• korzystanie z biernego prawa legacji

• ponoszenie odpowiedzialności i sprawowanie opieki nad funkcjonariuszami,

• korzystanie z przywilejów i immunitetów

• działalność jest określona przez PM (na przykładzie ONZ)

• organizacja ma w stosunku do państwa charakter pochodny, korzysta z podmiotowości w zakresie ustalonym przez tworzące organizację państwa w umowie konstytucyjnej, jest powoływana i rozwiązywana w zależności od woli państw członkowskich

3. Podmiotowość Stolicy Apostolskiej

• podmiotowość Stolicy Apostolskiej - zdolność papieża do występowania w stos. międzynarodowych była uznawana już w średniowieczu

• traktat laterański - 11 luty 1929 r. podpisanie traktatu laterańskiego między Stolicą Apostolską a Włochami (utworzenie państwa-miasta Watykanu); traktat ten wyposażył Stolice Apostolską w atrybuty państwowości umożliwiając występowanie także jako Państwo-Miasto Watykan (dwoistość podmiotowości); jednakże to Stolica Apostolska częściej występuje w stosunkach międzynarodowych, podpisuje konkordaty, korzysta z prawa biernej i czynnej legacji

4. Podmiotowość osób fizycznych i prawnych

• podmiotowość osób fizycznych i prawnych - istnienie norm PM bezpośrednio skierowanych do osób fizycznych, dających im określone prawa i nakładających na nie obowiązki i odpowiedzialność - normy adresowane do jednostek - pociągają za sobą odpowiedzialność karną osób fizycznych

• zdolność działań w płaszczyźnie międzynarodowej - istnienie norm adresowanych do osób fizycznych oraz posiadanie praw i obowiązków niezależnie od ich sporadyczności nie wystarcza do uzyskania podmiotowości, gdyż nie zostały one uzyskane czy zaciągnięte poprzez własne działania ale poprzez wolę państwa i za jego zgodą (np. prawa człowieka czy mniejszości narodowych). Za naruszenie norm zawartych w umowach traktujących o prawa człowieka państwo ponosi odpowiedzialość nie wobec jednostki, której prawa naruszy, lecz wobec innych stron umowy. Jednostki mogły być jednak stronami przez TM z 1919 roku.

• prawo petycji - możliwość składania petycji jest uwzględniona w niektórych umowach o ochronie praw człowieka

§ 6. Uznanie międzynarodowe

1. Pojęcie i formy uznania

• uznanie międzynarodowe to akt prawny, w którym podmiot PM (państwo lub organizacja międzynarodowa) stwierdza istnienie pewnych faktów oraz przyznaje im określone skutki prawne.

• Przedmiotem uznania może być

• państwo, rząd, powstańcy, strona wojująca, naród

• może być udzielane indywidualnie przez poszczególne pomioty PM lub kolektywnie przez grupę państw lub organizację międzynarodową

• uznanie wyraźne (notyfikowanie tego zainteresowanemu podmiotowi w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości) i dorozumiane (wynika ono z faktów konkludentnych - uznanie państwa lub rządu wynika z nawiązania stosunków dyplomatycznych lub podpisania umowy bilateralnej z państwem lub rządem uznanym)

• uznanie de facto i de iure - uznanie de facto traktowane jest jako niepełne i ograniczone, a więc warunkowe i odwoływalne (uznanie jeśli zostanie wypełniony sformułowany przezeń warunek); uznanie de iure jest bezwarunkowe i nieodwracalne

• obowiązek uznania - uznanie, zgodnie z PM, jest faktem pozostającym w sferze swobodnej decyzji poszczególnych podmiotów PM; obowiązek nieuznawania w przypadku gdy mamy do czynienia z nieuznawaniem fundamentalnych zasad PM (np. nielegalna okupacja jakiegoś terytorium)

2. Uznanie państwa

• kryterium efektywności: stabilność i skuteczność władzy najwyższej nowopowstałego państwa, jej zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych

• inne kryteria można podzielić na polityczne i prawne (subiektywne i obiektywne), przy czym pierwsze odnoszą się do opinii, drugie zaś do faktów

• przedwczesne uznanie - uznanie udzielone, mimo iż istnieją poważne wątpliwości co do stabilności i trwałości nowej organizacji terytorialnej, uznanie za państwo jeszcze w trakcie walki

• przedwczesne uznanie stanowi naruszenie PM, gdyż jest ono udzielane bezpodstawnie i jest pewnego rodzaju interwencją w sprawy wewnętrzne.

• warunki uznania w praktyce międzynarodowej - praktyka potwierdza tezę, że warunkiem i podstawą uznania państwa jest istnienie określonych elementów faktycznych, składających się na efektywność nowego porządku prawnego

• współcześnie nowymi kryteriami stają się przestrzeganie prawa do samostanowienia i praw człowieka

• konsekwencje uznania państwa:

• teoria konstytutywna - skutki prawne powstają dopiero z momentem uznania stanu faktycznego, nabycie podmiotowości zależy od uznania; teoria ta wynika z teorii pozytywistycznej i mówi, iż skoro źródłem praw i obowiązków jest zgoda państw, wyrażona lub dorozumiana, to ona tez jest źródłem podmiotowości; nowe państwo staje się podmiotem PM tylko w drodze uznania przez inne podmioty PM

• teoria deklaratoryjna - skutki prawne maja miejsce z chwilą, gdy sytuacja faktyczna spełnia stawiane przez PM warunki; nabycie podmiotowości będzie wynikiem nie uznania przez inne podmioty PM ale przez uzyskanie efektywności przez nowy porządek prawny, co jest tylko odnotowywane przez uznanie

• znaczenie uznania - polityczne jest warunkiem zapewnienie międzynarodowego pokoju i współpracy oraz tworzy trwałą i normalną podstawę prawną stosunków między państwami

• prawne skutki uznania: zarejestrowanie i akceptowanie nowego państwa, nawiązanie stosunków dyplomatycznych, stwierdzenie kompetencji jego organów i przedstawicieli oraz przyznanie im stosownych przywilejów i immunitetów, możliwość występowania przed sądami wewnętrznymi, korzystania z immunitetu sądowego oraz stwierdzenia obowiązywania aktów wewnętrznych uznawanego państwa

3. Uznanie rządu

• gdy rząd dochodzi do władzy w drodze pozakonstytucyjnej czyli w drodze puczu, zamachu stanu, przewrotu czy rewolucji

• kryteria uznania rządu - efektywność (a nie legitymizm)

• doktryna Tobara MSZ Ekwadoru, który postulował, by państwa amerykańskie działające wspólnie odmawiały uznania wszystkich rządów ustanowionych w drodze rewolucyjnej, sprzecznie z porządkiem konstytucyjnym

• doktryna Estrady 1930, Meksyk będzie utrzymywał bądź wycofywał swych przedstawicieli dyplomatycznych bez wypowiadania się przedwstępnego czy następnego co do prawa innych narodów do zachowania czy zmiany ich rządów lub władz; specjalny akt uznania nowych władz jest zbędny

• zagadnienie uznania rządów na emigracji powstało w okresie pierwszej wojny światowej

• podstawa uznania - rząd na emigracji ma kompetencje pod warunkiem efektywnych działań tak długo, jak istnieje okupacja; prowadzenie działalności mającej na celu odzyskanie niepodległości (walka z okupantem, posiadanie własnych sił zbrojnych lub kierowanie ruchem oporu na okupowanym terenie)

• jeśli okupacja się kończy, a rząd emigracyjny nie odzyskał rzeczywistej władzy nad okupowanym terytorium, traci on swą kompetencję i nie może być dłużej uważany za rząd tego państwa, gdy na terytorium okupowanego kraju zostaje utworzony rząd sprawujący efektywną władzę przy poparciu ludności

4. Uznanie za stronę wojującą

• stosowane, gdy ruch niepodległościowy, wojna domowa lub powstanie przekształciło się z konfliktu wewnętrznego w konflikt o charakterze międzynarodowym.

• warunki konieczne:

• powstańcy posiadają własny rząd i organizację wojskową

• rząd kontroluje pewną część terytorium państwa

• jednolite dowództwo

• przestrzeganie prawa międzynarodowego

• skutki uznania:

• uznające podmioty zobowiązane są do zachowania neutralności

• rząd konstytucyjny zwolniony z odpowiedzialności, za tereny pozbawione jego władzy

5. Uznanie za powstańców

• od strony wojującej różnic się tym, że:

• dopiero walczy się o stworzenie warunków do powołania rządu

• nie sprawuje rzeczywistej władzy na terytorium

• brak jednolitego dowództwa

• nie przestrzega się obowiązujących sposobów prowadzenia wojny

• skutki prawne:

• powstańcy nie są traktowani jako przestępcy czy piraci

• państwa trzecie nie mają obowiązku zachowania neutralności

6. Uznanie za naród

• stosowane w trakcie I WŚ wobec Czechów i Polaków, obecnie nie stosowane

• nie było równoznaczne z automatyzmem uznania przyszłej państwowości

• komitety narodowe mogły posiadać

• armię

• trybunały wojskowe

• używać flagi narodowej

§ 7 Odpowiedzialność międzynarodowa państwa

Dwie koncepcje odpowiedzialności:

a) klasyczna - za szkody; obowiązek naprawienia szkody - reparacja i satysfakcja

b) współczesna - odpowiedzialność za naruszenie zakazu uciekania się do wojny, za

zbrodnie międzynarodowe; obowiązek naprawienia szkody i sankcje

Naruszenie prawa międzynarodowego może wynikać z:

• działania

• zaniechania

Odpowiedzialność: państwo odpowiada nie tylko za własne, przynoszące szkodę działania, lecz również za działania obywateli, a nawet cudzoziemców chwilowo przebywających na jego terytorium:

1. bezpośrednia - naruszenie prawa przez państwo - odszkodowanie

2. pośrednia - naruszenie prawa przez osoby prywatne - ukaranie winnych, jeżeli tego państwo nie uczyni, odpowiedzialność pośrednia zmienia się w odpowiedzialność bezpośrednią.

Państwo odpowiada za sprzeczne z kompetencją czynności jego przedstawicieli dyplomatycznych. W czasie wojny strona wojująca jest odpowiedzialna za każdy czyn osób wchodzących w skład jej sił zbrojnych.

Odpowiedzialność za działania:

• władzy ustawodawczej - państwo dopowiada za samo uchwalenie ustawy sprzecznej z jej zobowiązaniami międzynarodowymi

• organów sądowych - odpowiedzialność państwa, gdy akty sądów są sprzeczne z prawem międzynarodowym

Naprawianie wyrządzonych szkód:

1. Reparacja - naprawienie szkody

1. Restytucja - przywrócenie poprzedniego stanu rzeczy sprzed nastąpienia deliktu, ew. stosowana jest restytucja zastępcza

2. Odszkodowanie - zapłacenie pewnej sumy, danie ekwiwalentu w celu wyrównania szkód materialnych będących wynikiem deliktu, czasami także ponosi się utracone korzyści

2. Satysfakcja - wyrażenie dezaprobaty wobec aktów skierowanych przeciwko czci i honorowi państwa - przeprosiny, zobowiązanie ukarania winnych

3. Sankcje - prawo międzynarodowe nie uznaje odpowiedzialności karnych, zna jednak pojęcie sankcji ekonomicznych i wojskowych




PODMIOTOWOŚĆ PIERWOTNA

podmiotowość państwa powstaje w konsekwencji jego utworzenia, jest następstwem suwerenności, niezależnie od czyjejś woli

PODMIOTOWOŚĆ WTÓRNA

stworzona przez państwa, które przyznały jej zdolność prawną i zdolność do czynności; podmiotowość wtórna jest zależna od stopnia zdolności do czynności prawnych

---