1. Kto był twórcą nowoczesnej psychologii eksperymentalnej i na czym polegają założenia tego kierunku?

Twórcą nowoczesnej psychologii naukowej, zwłaszcza eksperymentalnej, był W. Wundt / 1832-1920 /,
z wykształcenia lekarz i fizjolog, który w 1879 r. założył w Lipsku laboratorium psychologiczno - badawcze. Był autorem dwóch programów badań psychologicznych: eksperymentalnej psychologii fizjologicznej oraz psychologii ludów.

Psychologia introspekcyjna- Wundt utożsamiał psychikę ze świadomością. Introspekcja to metoda obserwacji zjawisk świadomości zachodzących u siebie samego, czyli metoda wglądu bezpośredniego w przebieg procesów świadomościowych - cechuje ją subiektywizm. Przedmiotem psychologii introspekcyjnej było „doświadczenie wewnętrzne” / przeżycia, doznania itp. / czyli świadomość rozpatrywana w oderwaniu od świata zewnętrznego. Introspekcjoniści wczuwali się w samego siebie, obserwowali własne przeżycia /pierwsze badania prowadzili na sobie/. Wadą jest to, że nie można jej stosować do dzieci, zwierząt, psychicznie chorych

Psychologia ludów- Wundt sądził, że dzieje ludzkie, historia postępu ma charakter psychologiczny, najwyższym wytworem tak rozumianej psychiki jest to, co nazywał „duszą narodu” lub psychologia ludów / etnopsychologia/. Zjawiska psychologii ludów miały być badane metodami analizy wytworów kulturalno - historycznych, jak: język, mity, sztuka, prawo, religia, obyczaje, moralność itp. Zalety: inspirował badania i stwarzał konieczność uzupełnień i modyfikacji twórczych oraz wywoływał wiele dyskusji i sporów; przyczynił się do powstania opozycji Wady: program był akademicki, interesowało go tylko poznanie, izolowało to psychologię z życia ekonomicznego, społecznego i politycznego

PSYCHOLOGIA GŁĘBI- kluczowe zagadnienie pojęcia głębi sprowadza się do tego, że to co na powierzchni jest pozorne w przeciwieństwie do tego co jest w głębi, przedstawiciele psychologii głębi twierdzą; „nie ważne to co jest widoczne, ważne jest to co ukryte”. Metody badania podświadomości to: testy projekcyjne, analiza snów, interpretacja czynności pomyłkowych.

2. Kto był twórcą psychoanalizy i na czym polegały założenia tego kierunku w psychologii /teoria libido, teoria osobowości/?

Twórca psychoanalizy był Zygmunt Freud. System poglądów Freuda to teoria libido oraz teoria osobowości. Zgodnie z teorią libido u podstaw niemal każdego zachowania ludzkiego leży nieświadoma energia libido czyli instynkt /popęd/ seksualny. Fazy rozwoju libido Freuda:

faza “oralna” - drażnienie ust, ssanie

faza “analna” - czynności wydalania

okres “falliczny” - organy płciowe, dziecięca masturbacja

faza “genitalna” - organy płciowe, inni ludzie

Osobowość według Freuda:

Id /Ono/- to sfera wrodzonych, biologicznych, instynktownych popędów /libido - popęd seksualny, popęd życia; thanatos - popęd śmierci/, które leżą u podstaw każdego zachowania człowieka; są one siłą napędową, ukierunkowują to zachowanie

Ego /Ja, jaźń/ - jest świadomością jednostki, rozsądkiem, którym człowiek kieruje się w swoim postępowaniu; działa pomiędzy dwoma warstwami Id i Superego; jest mediatorem, który godzi dwie przeciwstawne /podświadome/ tendencje

Superego/nad-Ja, nadjaźń/ - sumienie utożsamiane z sumieniem jednostki, ze zinterioryzowanymi normami moralnymi i zasadami postępowania wykształconymi w procesie socjalizacji; Superego kształtuje się i funkcjonuje w podświadomości

3.Co jest głównym przedmiotem zainteresowania psychologii /def.psychologii/?

Psychologia to nauka o człowieku, która bada prawa zachowania się oraz czynniki środowiskowe
i osobowościowe, które sterują nimi

4.Jakie są najważniejsze dziedziny psychologii?

Psychologia teoretyczna: Psychologia ogólna, Psychologia społeczna, Psychologia zwierząt, Psychologia człowieka (Psychologia dzieci, Psychologia młodzieży, Psychologia dorosłych)

Psychologia stosowana: Psychologia wychowawcza, Psychologia kliniczna, Psychologia sądowa, Psychologia pracy, Psychologia propagandy, Psychologia produkcji i recepcji kulturowej

5.Jakie są cechy dobrej obserwacji i jej rodzaje?

Cechy: obserwacja powinna być obiektywna, powinna mieć jasno postawione zadania, powinna być dokładna i szczegółowa, powinna być systematyczna i planowa, powinna być zakończona słownym sformułowaniem jej wyników

Rodzaje obserwacji:

- bierna - obserwator obserwuje dane zjawisko z zewnątrz, nie biorąc w nim udziału, nie angażuje się w nim w jakikolwiek sposób

- czynna /uczestnicząca/ - obserwator uczestniczy w badanym zjawisku osobiście

- samoobserwacja - inaczej introspekcja - polega na “obserwowaniu” pewnych zjawisk psychicznych, przeżywanych przez samego obserwatora, na obserwowaniu samego siebie

6.Na czym polega eksperyment w psychologii i jego rodzaje?

Na wywołaniu przez badacza, w warunkach przez niego ustalonych, określonego zjawiska psychicznego lub wprowadzeniu pewnych zmian w tym zjawisku, z możliwością zarejestrowania reakcji. Rodzaje: Laboratoryjny (podstawową wadą eksperymentalnej metody laboratoryjnej jest sztuczność warunków
i jednostronność badanego zjawiska), naturalny (badanie człowieka w jego naturalnych warunkach życia
i pracy)

7.Jaka jest różnica między metodami badawczymi rozmowy i wywiadu w psychologii?

Rozmowa przeprowadzana jest bezpośrednio z osoba badaną wywiad przeprowadzany jest z osobami trzecimi na temat osoby badanej, rozmowa nie jest metoda badawczą wywiad jest prowadzony w celach badawczych i jest metoda naukową, rozmowa jest swobodne, nieskategoryzowana, nieznormalizowana wywiad jest kierowany, skategoryzowany, planowany, znormalizowany.

8.Jakie są podobieństwa i różnice w stosowaniu ankiet oraz kwestionariuszy?

Ankieta lub kwestionariusz - to zbiór specjalnie dobranych pytań, z odpowiedzi na które - po analizie statystycznej i merytorycznej - wnioskujemy o pewnych właściwościach psychicznych osoby, której te pytania dotyczą.

ANKIETA	KWESTIONARIUSZ
Służy do badań masowych	Służy do badań jednostkowych
Szereg pytań zadawanych ustnie lub pisemnie	Arkusz z napisanymi pytaniami, badany odpowiada pisemnie
Metoda stosowana przy pomocy pośrednictwa osób lub instytucji: poczta, prasa, radio, internet itp.	Metoda stosowana bezpośrednio badacz wykonuje czynności w trakcie badania
Jest to metoda, w której posługujemy się kwestionariuszem	Jest to druk / formularz / zawierający pytania
Każdy zbiór pytań, np. dotyczący warunków mieszkaniowych	Zbiór pytań stosowany tylko w socjologii i psychologii
Jest to zbiór pytań, pozostawiający całkowitą swobodę odpowiedzi. Badany pisze odpowiedź słownie	Jest to zbiór pytań z odpowiedziami skategoryzowanymi

9. Jak zbudowany jest układ nerwowy człowieka?

Układ nerwowy człowieka jest swoistym komputerem zarządzającym każdą strukturą naszego organizmu. To on „komunikuje” nas ze światem, to dzięki niemu jesteśmy świadomi i w ogóle żyjemy. Układ nerwowy jest chyba najbardziej skomplikowaną strukturą. Jego najważniejszym narządem jest mózg, z którego wychodzi rdzeń kręgowy. U człowieka rdzeń kręgowy na kształt grubego sznura i rozciąga się od rdzenia przedłużonego do drugiego kręgu lędźwiowego. Jego podstawowymi funkcjami są: przewodzenie impulsów z mózgu i do mózgu oraz kontrola czynności odruchowych. Naukowcy dokonali podziału układu nerwowego na trzy zasadnicze podukłady. Są to ośrodkowy, obwodowy i autonomiczny (wegetatywny) układ nerwowy.

Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgu i rdzenia kręgowego. Są to miękkie i jedne
z najwrażliwszych tkanek naszego organizmu. Osłonięte są one kośćmi czaszki i kręgosłupa oraz otoczone trzema warstwami tkanki łącznej zwanymi oponami. Opony dzielą się na: twardą, pajęczynówką, miękką. Przestrzeń zawarta pomiędzy oponą miękką, a podpajęczynówką wypełniona jest płynem rdzeniowo - mózgowym. W płynie tym zanurzone są mózg oraz rdzeń kręgowy, ponieważ chroni on je przed urazami, amortyzuje wstrząsy oraz przyczynia się do równomiernego rozkładu ciśnienia w jamie czaszki. Służy również jako środowisko dla wymiany substancji odżywczych i produktów przemiany materii pomiędzy krwią a mózgiem.

Obwodowy układ nerwowy składa się z receptorów czuciowych, nerwów łączących je
z ośrodkowym układem nerwowym oraz nerwów, które łączą ośrodkowy układ nerwowy z efektorami w postaci mięśni i gruczołów. Ten fragment obwodowego układu nerwowego, który kontroluje reakcje ustroju na środowisko zewnętrzne określa się mianem układu somatycznego; nerwy i receptory, które czuwają nad utrzymaniem homeostazy wewnątrz ustroju, składają się na autonomiczny układ nerwowy.

Układ wegetatywny zwany jest także układem autonomicznym. Do jego podstawowych zadań należy utrzymanie wewnętrznej homeostazy organizmu. Do jego funkcji należy między innymi regulacja częstości uderzeń serca i utrzymanie względnie stałej temperatury. Układ wegetatywny działa w sposób automatyczny i niezależny od woli. Pod jego kontrolą pozostają efektory ulokowane w mięśniach gładkich, w mięśniu sercowym i w gruczołach wydzielania wewnętrznego. Podobnie do układu somatycznego układ autonomiczny zorganizowany jest w postaci łuków odruchowych. Receptory w organach wewnętrznych przekazują informacje za pomocą nerwów wstępujących do ośrodkowego układu nerwowego. Tam informacja jest na różnych poziomach integrowana, a decyzje przekazywane są do właściwych mięśni lub gruczołów za pośrednictwem nerwów zstępujących.

 

10.Jak powstaje odruch warunkowy i czym się różni od bezwarunkowego?

Odruch jest to reakcja organizmu zachodząca za pośrednictwem układu nerwowego. Istnieją dwa rodzaje odruchów: bezwarunkowy i warunkowy. Podstawowe różnice między odruchem bezwarunkowym a warunkowym są następujące: Odruch bezwarunkowy to reakcja wrodzona, dziedziczna, stała, regularna, gatunkowa, zachodząca w całym układzie nerwowym i jest mało zróżnicowana. Odruch warunkowy to reakcja nabyta, zmienna, mało regularna, indywidualna, zachodząca tylko w mózgu i bardzo zróżnicowana.

11. Z jakich elementów składa się czteroczynnikowa teoria rozwoju psychicznego
i czym się one charakteryzują?

Zadatki wrodzone - to zespół cech biologicznych związanych przede wszystkim z typem układu nerwowego i budową receptorów (zmysłów). Cechy te mogą sprzyjać rozwojowi lub hamować ten rozwój.

Środowisko - to złożone i zmienne otoczenie geograficzno - klimatyczne, materialne i społeczne człowieka.

Wychowanie i nauczanie - odgrywają decydującą rolę w powstawaniu i kształtowaniu niemal wszystkich cech psychicznych człowieka.

Działanie - to aktywna postawa człowieka wobec świata, wobec podstawowych obowiązków rodzinnych, szkolnych, zawodowych i obywatelskich, to świadome kształtowanie swojej osobowości. Trzy podstawowe formy działania w różnych okresach życia to: zabawa, nauka, praca.

12.Na jakie główne okresy można podzielić rozwój psychiczny człowieka?

I okres - wczesne dzieciństwo - dzieli się na dwie fazy: faza niemowlęca - 1 rok życia i faza poniemowlęca ( 2 i 3 rok życia)

II okres - przedszkolny - od 4 do 6 roku życia

III okres - szkolny - od 7 do 14 lat

IV okres - dorastania - od 14 do 17 lat,

V okres - młodzieńczości - od 18 do 22, nawet 25 lat

13.W jaki sposób powstają wrażenia wzrokowe?

Oko jest dla mózgu kamerą nagrywającą film o otaczającym świecie, zbiera i skupia światło, które wpada przez rogówkę /przeźroczystą wypukłość z przodu oka/; następnie przechodzi przez źrenicę /otwór w nieprzeźroczystej tęczówce/ i wpada na soczewkę. Żeby nastawić ostrość oka, elastyczna o kształcie fasoli soczewka zmienia kształt - staje się cieńsza dla przedmiotów dalszych, a grubsza dla bliższych. Umięśniony dysk tęczówki zmienia szerokość źrenicy, otworu, przez które światło wpada do oka dalej światło wędruje przez ciało szkliste, dochodząc do siatkówki, cienkiej warstwy wyściełającej tylną część gałki ocznej

14.Na czym polegają główne wady widzenia?

- Krótkowzroczność polega na tym, że na skutek większej niż normalna odległości siatkówki od soczewki punkt skupienia znajduje się przed siatkówką

- Dalekowzroczność polega na tym, że punkt skupienia fal wpadających do oka znajduje się za siatkówką

- Niezborność (astygmatyzm) wynika z niesymetryczności (nieregularności) soczewki, która spośród fal wpadających do oka jedne załamuje normalnie inne - mniej lub bardziej odchyla od fal sąsiednich

15.Jak powstają wrażenia słuchowe?

Fale dźwiękowe przenoszone przez małżowinę uszną i zewnętrzny przewód słuchowy, wprawiają w drgania błonę bębenkową. Drgania te pobudzają kosteczki ucha wewnętrznego - młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Ich mechaniczne drgania przekazywane są przez okienko owalne do ślimaka, gdzie wprawiają w ruch płyn w jego przewodach. Cienkie komórki włosowate, wyścielające zwiniętą w ślimaku błonę podstawową, wyginają się pod wpływem ruchu płynu, pobudzając łączące się z nimi zakończenia nerwowe. W ten sposób energia mechaniczna przekształcana jest w energię przesyłaną do mózgu przez nerw słuchowy

16.Jakie są cechy pamięci i czym się charakteryzują?

- Pojemność pamięci i szybkość (łatwość) zapamiętywania. Im człowiek więcej materiału (różnorodnego) może zapamiętać, tym pojemniejszą ma pamięć. Mierzy się ilością materiału zapamiętanego w jednostce czasu. Wiąże się ściśle z głębokością wiedzy człowieka

- Trwałość pamięci. Im człowiek dłużej pamięta, tym trwalszą ma pamięć. Mierzy się ilością materiału odtwarzanego (przypominanego lub rozpoznawanego) po pewnym czasie decyduje o trwałości wiedzy

-Wierność pamięci - zgodność odtwarzanego materiału z zapamiętanym. Decyduje ona o dokładności; im dokładniej człowiek odtwarza, tym wierniejszą ma pamięć. Mierzy się stosunkiem trafnych przypomnień lub rozpoznań do wszystkich możliwych. Ma wpływ na rzetelność wiedzy

Gotowość pamięci. Im szybciej człowiek potrafi przypomnieć sobie co chce i kiedy chce, tym bardziej gotową ma pamięć. Mierzy się czasem przypominania, który z reguły związany jest ze stopniem usystematyzowania wiadomości. Gotowość pamięci decyduje o użyteczności i giętkości wiedzy

17. Co to są: wiedza, nawyki i umiejętności oraz zjawisko transferu i interferencji?

Wiedza - to system obiektywnych wiadomości (informacji) o świecie - o przedmiotach i zjawiskach, ich wzajemnych stosunkach i związkach przyczynowych. Wiedza powinna się charakteryzować dużą rzetelnością, głębokością, trwałością, elastycznością i użytecznością .

Nawyki - to działania zautomatyzowane. Zjawiska przenoszenia nawyków to:

- pozytywne zjawisko transferu - opanowanie jednego nawyku ułatwia opanowanie innego

- negatywne zjawisko interferencji - opanowanie jednego nawyku utrudnia opanowanie innego lub tego samego, lecz w sposób prawidłowy

Nawyki wynikające z wewnętrznej potrzeby i nie zamierzone świadomie nazywamy przyzwyczajeniami.

Umiejętności - to nabyte w procesie uczenia się zdolności do operowania posiadanymi wiadomościami i nawykami. Na umiejętności składają się więc wiadomości i nawyki.

18. Na czym polegają główne procesy myślenia?

- Analiza jest to proces myślowego rozkładania przedmiotów i zjawisk na ich elementy składowe

- Synteza to proces myślowego łączenia części lub elementów przedmiotów i zjawisk w pewne całości

- Uogólnianie jest myślowym dochodzeniem do tego co ogólne oraz stanowi cechę wspólną i wyróżniającą dany zespół przedmiotów i zjawisk wśród innych zespołów

- Abstrahowanie to proces myślowego odrywania się od tego co jednostkowe i szczególne, właściwe pojedynczym przedmiotom i zjawiskom

- Porównywanie jest myślowym ustalaniem podobieństw i różnic miedzy przedmiotami oraz zjawiskami lub ich elementami

- Klasyfikowanie polega na porządkowaniu przedmiotów i zjawisk lub ich elementów według jakiegoś klucza lub z góry przyjętego kryterium

- Wnioskowanie jest to proces dochodzenia do nowych twierdzeń (sądów) na podstawie myślowego zestawienia twierdzeń (sądów) już istniejących i znanych. Wnioskowanie może być indukcyjne i dedukcyjne. Pierwsze polega na wyprowadzaniu ogólnego wniosku z twierdzeń szczegółowych, drugie na wyprowadzaniu wniosku szczegółowego z twierdzenia ogólnego

19.Jaka jest różnica między myśleniem algorytmicznym i heurystycznym?

Myślenie heurystyczne (z gr. heurisko - znajduję) - polega na intuicyjnym lub innym nie schematycznym myśleniu. Umożliwia rozwiązywanie nowych, nieznanych problemów, które nie dają się rozwiązywać za pomocą algorytmów lub czas ich rozwiązywania byłby zbyt długi.

Przykład myślenia heurystycznego to Metoda brainstorming, która polega na wysuwaniu w małym gronie osób różnych pomysłów rozwiązania, przy absolutnym zakazie ich bieżącej oceny lub krytyki /reguła „odroczonej oceny”/. Ułatwia przełamywanie utartych schematów myślenia , stereotypów. Efektywność jest osiągana dzięki wzajemnej inspiracji uczestników oraz „klimatowi” spowodowanego odroczeniem oceny

Myślenie algorytmiczne lub analityczne - to skończony ciąg operacji myślowych, które należy przeprowadzić, aby znaleźć rozwiązanie.

20.Co to jest uwaga i jakie są jej rodzaje?

Uwagą nazywamy skierowanie świadomości na jakiś przedmiot lub zjawisko świata zewnętrznego
i wewnętrznego. Odpowiada za kontrolę przebiegu pozostałych procesów i mogąca przyczynić się do polepszenia lub pogorszenia przebiegu pozostałych procesów poznawczych. Uwaga może być

dowolna (jest celowa i z reguły wiąże się z pewnym wysiłkiem. Łączy się ściśle z osobowością, występuje tylko u człowieka w wyniku procesu wychowania i nauczania)

lub mimowolna (wywoływana jest przez jakiś przedmiot lub zjawisko zewnętrzne, posiadające pewne charakterystyczne cechy. Nie wiąże się z żadnym celem i nie wymaga wysiłku)

21.Co pobudza i ukierunkowuje uwagę?

ukierunkowanie uwagi w rezultacie na pamięć obiektów, których dotyczyła różnie sformułowana instrukcja. Uzyskano wyniki wskazujące na paradoks zaprzeczonych poleceń; zaprzeczone polecenie spowodowało istotnie większe ukierunkowanie uwagi na dany obiekt niż w warunkach kontrolnych oraz podobnie duże ukierunkowanie uwagi jak w grupie, gdzie komunikat zawierał sugestię wyrażoną wprost, czyli sugestię zwrócenia uwagi na ten obiekt. polega na skierowaniu czynności poznawczych w określonym kierunku (a również na gotowości do działania) .

22.Jakie są podstawowe cechy uwagi i czym się charakteryzują?

- Trwałość uwagi jest to zdolność koncentrowania (skupiania) swej świadomości w ciągu długiego czasu na jednym przedmiocie

- Zakres uwagi jest to zdolność jednoczesnego obejmowania jednym aktem uwagi pewnej liczby niezależnych od siebie elementów w polu wrażeniowym (polu widzenia, słyszenia itd.). Zakres uwagi waha się zwykle od 4 do 6 elementów

- Podzielność uwagi zdolność jednoczesnego wykonywania więcej niż jednej czynności

- Przerzutność uwagi jest to zdolność szybkiego przenoszenia świadomości z jednego przedmiotu lub czynności na inny przedmiot lub czynność

23.Co to są uczucia i jakie są symptomy /objawy/ uczuć?

Uczucia polegają na odzwierciedlaniu stosunku człowieka do rzeczywistości, do innych ludzi, do siebie samego i do tego wszystkiego co człowiek przeżywa. Stosunek ten, może być bezpośredni, tzn. odnosić się do różnych elementów rzeczywistości aktualnie oddziałujących na człowieka lub pośredni i odnosić się wyłącznie do wspomnień, wyobrażeń, myśli i innych przeżywanych procesów psychicznych. Uczucia są zaangażowane we wszystkie procesy psychiczne - wrażenia, spostrzeżenia, wyobrażenia, pamięć, myślenie mogą być przyjemne lub nieprzyjemne. Uczucia mogą mieć różny stopień intensywności w zależności od podmiotu, tzn. osoby przeżywającej oraz od przyczyn, które je wywołują. Symptomy (objawy) uczuć to: zmiany w układzie oddechowym, zmiany w układzie krążenia, zwłaszcza w ciśnieniu krwi, pulsu, a nawet chemizmu krwi, zmiany w układzie mięśniowym - wzrost lub odpływ energii, zmiany w układzie pokarmowym, zmiany w czynnościach wydzielniczych np. płacz, pocenie się, zmiany w prądach czynnościowych organizmu(mózgu - elektroencelofalografia, serca - elektrokardiografia, mięśni - elektomiografia), zmiany mimiki (ruchy mięśni twarzy), pantomimiki (postawa i ruchy całego ciała) i głosu ( intensywność, intonacja i barwa głosu), zmiany w zachowaniu się człowieka, wypowiedzi słowne i pisane

24.Co to są afekty i jakie są ich cechy?

Afekty są uczuciami powstającymi najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działających nagle. Czasami afekty są ze względu na swoją intensywność nazywane emocjami, do najbardziej typowych afektów zaliczymy gniew (złość), rozpacz, radość i strach. Cechy afektów: szybko opanowują człowieka i ustępują, są krótkotrwałe, są silne, mają przebieg ostry, burzliwy, wyraźnie ujawniają się na zewnątrz, towarzyszy im przymglenie świadomości, najczęściej ich przyczyna jest znana, a przedmiot ma charakter jednostkowy

25.Co to są nastroje i czym się charakteryzują?

Nastroje nie muszą posiadać wyraźnej zewnętrznej przyczyny w postaci silnego bodźca, mogą być wywoływane również przez drobne wydarzenia, stan organizmu, pogodę, przyrodę itp. Czasami wystarcza tylko jedno błahe wspomnienie lub wyobrażenie. Typowymi nastrojami są: zadowolenie lub niezadowolenie, wesołość lub smutek, zmartwienie, niepokój, dobre lub złe samopoczucie, tęsknota itd. Cechy nastrojów: wolno opanowują człowieka i ustępują, najczęściej są długotrwałe, mają przebieg łagodny i nie ujawniają się wyraźnie, mają wpływ na całe zachowanie się człowieka, ich przyczyna często nie jest w ogóle znana, a przedmiot ma charakter nie jednostkowy

26.Na czym polegają namiętności?

Namiętności są to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów
w związku z określonymi celami dążeń człowieka. Namiętność to nie jest więc aktualny stan uczuciowy, lecz trwała skłonność do przeżywania pewnych uczuć podczas osiągania jakiegoś celu. Rodzaje namiętności: miłość, nienawiść, chciwość, ambicja, kolekcjonerstwo, namiętności twórcze itp. Cechy namiętności: po osiągnięciu celu namiętności z reguły słabną lub nawet zanikają, namiętności nie mają biernego charakteru jak nastroje, lecz posiadają dużą siłę pobudzającą. Wpływ ten ma jednocześnie charakter pozytywny(organizujący) i negatywny (dezorganizujący). Namiętności ukierunkowują spostrzeżenia, pamięć, myśli, a także działanie człowieka na przedmiot jego namiętności, natomiast odwracają uwagę od innych form działania (czynią człowieka ślepym na inne sprawy)

27.Jakie są główne rodzaje uczuć wyższych i czym się charakteryzują?

UCZUCIA MORALNE (ETYCZNE)

• to przeżywanie pozytywnego lub negatywnego stosunku do innych ludzi i ich czynów, a także do zwierząt

• zależą od systemu norm moralnych panujących w społeczeństwie, a także od norm własnych /sumienie/

• uczucia odnoszące się do osób, z którymi człowiek pozostaje w ciągłym kontakcie (np. przyjaźń, koleżeństwo, solidarność, nienawiść)

• uczucia odnoszące się do całego społeczeństwa (np. patriotyzm)

UCZUCIA ESTETYCZNE

• to przeżywanie stosunku do formy przedmiotów, zjawiska i innych elementów rzeczywistości

• człowiek przeżywa w nich swój stosunek do piękna lub brzydoty i wszelkich form pośrednich

• powstają głównie podczas recepcji sztuki (plastyki, literatury, muzyki itd.), przyrody ożywionej i nieożywionej

• potrzeba tych uczuć jest cechą wykształconą pod wpływem wychowania i nauczania

• zaliczymy do nich wszelkie stany przyjemne lub nieprzyjemne, w tym także zachwyt, wstręt itp.

UCZUCIA INTELEKTUALNE

• to przeżywanie stosunku do procesów poznawczych oraz do swojej lub innych wiedzy i niewiedzy

• na przykład, człowiek cieszy się, że wie lub martwi się, że nie wie

• przykładem jest zdziwienie lub jego silna asteniczna postać - zdumienie

28.Jakie są rodzaje sytuacji trudnych i czym się charakteryzują?

Zależnie od rodzaju zakłóceń sytuacji normalnej, możemy wyróżnić pięć głównych rodzajów sytuacji trudnych:

- deprywacji - to sytuacja, w której nie są zaspokojone podstawowe potrzeby podmiotu.
Mogą to być:

1/ potrzeby fizjologiczne, np. sytuacje głodu, pragnienia, duszności, bezsenności, wahań ciśnienia itp.,

2/ potrzeby społeczne, np. sytuacje izolacji, osamotnienia,

3/ potrzeby psychiczne, np. sytuacje niepowodzenia, pokrzywdzenia, zawodu itp.

- przeciążenia - powstają wtedy, gdy trudność zadania jest na granicy jego sił fizycznych, umysłowych lub wytrzymałości nerwowej, np. kiedy człowiek słaby fizycznie musi dźwigać wielkie ciężary, kiedy człowiek o niskich kwalifikacjach ma do wykonania zadania wymagające wysokich kwalifikacji, kiedy człowiek o słabym układzie nerwowym pracuje w sytuacji o silnym natężeniu bodźców, przy wielkiej odpowiedzialności, wielkim ryzyku, w wielkiej niepewności

- utrudnienia- powstają wskutek pojawienia się:

A/ przeszkód:

a/ fizycznych - np. przegrody, zamknięte wejścia lub wyjścia, ciasne pomieszczenia ograniczające swobodę ruchów

b/ umysłowych -zasłony ograniczające pole widzenia, czynniki rozpraszające uwagę, reguły i zakazy wykluczające stosowanie pewnych metod

B/ braków:

a/ przedmiotowych- np. brak odpowiednich materiałów, narzędzi, środków lub pomocników

b/ informacyjnych- np. przerwanie łączności, zamilknięcie źródeł informacji, dopływ informacji niepełnych itp.

- konfliktowe- powstają wtedy, gdy człowiek znajduje się w polu działania sił przeciwstawnych. Mogą to być siły fizyczne, jak i sprzeczne naciski społeczne lub moralne np. sprzeczne wartości, sytuacje walki (konkurencji, współzawodnictwa, gry, przetargu, sprzeczności interesów, a także sytuacje dyskusji i dialogu).

- zagrożenia występują wtedy, gdy istnieje prawdopodobieństwo, naruszenia wartości cenionej przez podmiot działający, życia, zdrowia jego samego oraz bliskich.

29.Jakie są źródła stresu i czym się charakteryzują?

FIZYCZNE: klimatyczne (wilgotność, ciśnienie atmosferyczne, temperatura), hałas, oświetlenie, promieniowanie jonizujące, przyśpieszenia, nieważkość

CHRONOBIOLOGICZNE: rytm okołodobowy, przekraczanie stref czasu (tzw. Jet pilot syndrome), rytm tygodniowy i miesięczny, rytm sezonowy

PSYCHOLOGICZNE: przeciążenie, przeszkody (zakłócenia), konflikty (wymagań, potrzeb, wartości), zagrożenia (fizyczne, społeczne), deprywacje (sensoryczna, społeczna)

SOCJOLOGICZNE: konflikt interesów grupowych, nieformalna lub formalna struktura grupy, style kierowania, dynamika grupy

30.Jakie są rodzaje reakcji na stres i czym się charakteryzują?

FIZJOLOGICZNE - niedostępne bezpośredniej obserwacji i charakteryzujące mobilizację organizmu do walki ze stresem

EMOCJONALNE - obejmujące wyrażanie stanów emocjonalnych, towarzyszących stresowi lub wywołanych przez stres, jak np. ekspresja emocjonalna (mimika i pantomimika), lęk itp.

BEHAWIORALNE - to obserwowalne zmiany zachowań zewnętrznych pod wpływem działania stresu, jak np. nadaktywność, apatia, senność.

POZNAWCZE - to obserwowalne zmiany w jakości i sprawności funkcjonowania umysłowego, jak np. szybkie rozwiązywanie problemów (zmiany pozytywne), błędy w rozumowaniu (zmiany negatywne)

31.Co to jest osobowość i z jakich elementów /cech/ się składa?

Osobowość to zespół ściśle ze sobą związanych, istotnych, względnie stałych i trwałych cech psychicznych, ukształtowanych w konkretnych warunkach życia społecznego, określających zachowanie się i działanie każdego człowieka. Cechy osobowości: potrzeby (motywy), zainteresowania, zdolności, inteligencja, temperament, charakter, światopogląd.

32.Jakie są główne rodzaje potrzeb i czym się charakteryzują?

POTRZEBY ORGANICZNE (popędy)- są wrodzone, a ilość ich jest niewielka - niezaspokojenie większości z nich prowadzi do:

- śmierci (potrzeba pokarmu, tlenu, odpowiedniej temperatury i ciśnienia, odpoczynku, snu itd.)

-większych czy mniejszych zakłóceń psychofizjologicznych (potrzeba seksualna, macierzyńska, ruchu, doznań zmysłowych itd.)

POTRZEBY PSYCHICZNE (motywy) - np. : przynależności do grupy społecznej, aprobaty społecznej, pracy, samodzielności, bezpieczeństwa- są to potrzeby w zasadzie nabyte, powstają i rozwijają się w wyniku oddziaływania środowiska społecznego

33.Czym się charakteryzują zainteresowania?

- są przedmiotowe, kierunkowe - zawsze są skierowane na jakiś przedmiot, co ma wpływ na selekcję i dobór aktualnych spostrzeżeń, wyobrażeń, wspomnień, myśli itp.

- pobudzają człowieka do działania, wywołują chęć (pragnienie) poznania przedmiotu lub zjawiska

- są zabarwione uczuciowo, i to zawsze przyjemnie. Są źródłem uczuć pozytywnych

- sprawiają, że działanie człowieka nie jest nużące, wyczerpujące

- są istotnym czynnikiem rozwoju osobowości

34.Co to są zdolności i jakie są ich rodzaje?

Zdolności to właściwości psychofizyczne człowieka warunkujące jego sprawne działanie w jakimś kierunku.

Zdolności specjalne- to sprawne działanie określonego typu, które może być złożone lub mieć charakter bardzo wąski (tylko jedna czynność), wysoki poziom zdolności specjalnych to talent (np. pedagogiczny, muzyczny, malarski itd.), najwyższy poziom rozwoju zdolności specjalnych określany jest jako geniusz (na przykład genialny pedagog, muzyk, malarz itd.)

Zdolności ogólne - umożliwiają sprawne działanie wielokierunkowe, bardziej rozwiniętą zdolność ogólną nazywamy uzdolnieniem, najwyższy poziom zdolności ogólnych - podobnie jak przy zdolnościach specjalnych - określany jest jako geniusz

35.Co to jest inteligencja i w jaki sposób określamy jej stopień?

Inteligencja to ogólna zdolność do rozwiązywania problemów w oparciu o sprawne procesy myślenia. Stopień inteligencji jest określany za pomocą tzw. ilorazu inteligencji. Otrzymujemy go dzieląc wiek inteligencji (W.I.) przez wiek życia (W.Ż.) w miesiącach. Obliczanie wieku inteligencji opiera się na wynikach specjalnych testów

36.Jaką typologię temperamentu prezentował Pawłow?

P. Pawłow - wyróżnił trzy cechy układu nerwowego: siłę, równowagę (między pobudzaniem a hamowaniem) i ruchliwość procesów nerwowych.

Typ silny, zrównoważony, ruchliwy (sangwinik) to człowiek, bardzo wytrzymały na bodźce o dużej sile. Procesy pobudzenia i hamowania są u niego silne i ruchliwe, mogą się łatwo
i szybko zmieniać, zachowana jest między nimi równowaga. To człowiek żywy, ruchliwy, łatwo i w sposób emocjonalny reagujący, o ruchliwej mimice i gestykulacji

Typ silny, zrównoważony, bezwładny (flegmatyk) to człowieka o silnych procesach pobudzenia i hamowania, o dużej powolności zmian między nimi, wszystkie procesy psychiczne, ruchy i działania, przebiegają u niego bardzo wolno, silne przeżycia bardzo słabo ujawniają się na zewnątrz

Typ silny, niezrównoważony (choleryk) to człowiek o dużej sile procesów hamowania i pobudzenia, z przewagą tego ostatniego, w związku ze słabymi procesami hamowania procesy psychiczne, zwłaszcza uczucia, powstają szybko i są bardzo intensywne, ujawnia się to w gwałtownych ruchach i działaniach, szybkich i silnych reakcjach, dużej porywczości i ruchliwości

Typ słaby (melancholik) to człowieka o słabych procesach pobudzenia i hamowania, przeżycia są u niego głębokie i długotrwałe, ujawniają się na zewnątrz, wpływając na zachowanie się, wyrażone powolnością działań i przygnębiającym nastrojem

37.Co to jest charakter i z czego się składa?

Charakter to zespół właściwości psychicznych (postaw), które określają stosunek człowieka do rzeczywistości, znajdują wyraz w jego ukierunkowanym i świadomym postępowaniu oraz podlegają ocenie. Charakter człowieka przejawia się w jego cechach, postawach: wobec siebie, innych ludzi i wobec różnych wartości. Postawy wobec wartości to:

- postawy wobec natury martwej i żywej

- wobec głównych form działania i zachowania się ludzi (zabawy, nauki, pracy, odżywiania się, wypoczynku, mieszkania, czystości itp.)

- wobec wytworów tego działania (nauki, religii, sztuki, techniki, własności, prawa itp.)

38.Jakie są główne rodzaje oligofrenii i czym się charakteryzują?

OLIGOFRENIA, czyli upośledzenie umysłowe - to najczęściej wrodzona anomalia psychiczna, charakteryzująca się brakami, w zakresie intelektu. Stopnie niedorozwoju umysłowego:

- nieznaczny: I.I.= 68- 85 - infantylizm

- lekki: I.I. = 67- 52 - debilizm

- umiarkowany: I.I.=51- 36 - imbecylizm /głupactwo/

- znaczny: I.I.=35- 20 - imbecylizm /głupactwo/

- głęboki: I.I.= 19 i niżej - idiotyzm / kretynizm /

39.Co to jest psychopatia, socjopatia i charakteropatia?

PSYCHOPATIE to trwałe anomalie osobowości w zakresie charakteru, a w szczególności w dziedzinie życia emocjonalnego /uczuć wyższych, moralnych/, popędowego i napędu psychoruchowego.

SOCJOPATIA to anomalia charakteru, która rozwinęła się pod wpływem szkodliwych wpływów środowiska społecznego u osobnika z nieuszkodzonym mózgiem. Anomalie charakteru, uwarunkowane organicznym uszkodzeniem mózgu, nazywamy ENCEFALOPATIĄ z zaburzeniami charakteru bądź ( za Bilikiewiczem ) CHARAKTEROPATIĄ lub ZESPOŁEM RZEKOMO PSYCHOPATYCZNYM.

40.Co to są psychozy i ich rodzaje?

PSYCHOZA - to choroba psychiczna, którą cechuje brak zdolności kontaktowania się społecznego, ograniczony krytycyzm oraz występowanie urojeń.

PSYCHOZY ENDOGENNE - czynnik wywołujący je zależy od zmian zachodzących wewnątrz organizmu:
schizofrenia, psychoza maniakalno - depresyjna, paranoja, psychozy inwolucyjne (okres przekwitania i starzenia się)

PSYCHOZY EGZOGENNE - czynnik wywołujący je leży poza organizmem: pourazowe (po urazie mózgu), poinfekcyjne - zakaźne (wywołane przez zakażenie organizmu), intoksykacyjne- wywołane zatruciem organizmu (alkohol, leki), reaktywne (w przypadku padaczki)

4

---