WYKŁAD 1

Technologia

• całokształt wiedzy dotyczącej konkretnej metody wytwarzania jakiegoś dobra lub uzyskania określonego efektu przemysłowego lub usługowego

• metoda projektowania i wytwarzania jakiegoś produktu

Postać leku

Preparat nadający się do bezpośredniego podania człowiekowi lub zwierzęciu w celach leczniczych, diagnostycznych lub profilaktycznych

Substancja lecznicza

Związek chemiczny lub mieszanina związków chemicznych otrzymywanych syntetycznie lub ze źródeł naturalnych, stosowana w celu wywołania określonego działania leczniczego

Nazwa i definicja wg ustawy Prawo Farmaceutyczne

Postać farmaceutyczna (postać leku)- brak

Lek apteczny (magistralny)- produkt leczniczy sporządzony w aptece zgodnie w przepisem przygotowania zawartym w Farmakopei Polskiej lub farmakopeach uznawanych w państwach członkowskich UE przeznaczony do wydawania bezpośrednio w tej aptece

Lek recepturowy- produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie recepty lekarskiej

Lek gotowy- produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą i w określonym opakowaniu

Kopalina lecznicza- nieprzetworzony surowiec mineralny tworzący złoża w skorupie ziemskiej, mający zastosowanie dla celów leczniczych, w szczególności są to wody i torfy lecznicze

Dostępność farmaceutyczna

Ilość substancji leczniczej uwalniającej się z postaci farmaceutycznej (postaci leku) i rozpuszczającej się w otaczającym płynie oraz szybkość z jaką ten proces zachodzi warunki IN VITRO

Dostępność biologiczna

Szybkość i stopień wchłaniania substancji leczniczej lub czynnego farmaceutycznie ugrupowania z postaci farmaceutycznej (postaci leku) do krążenia ogólnego

Parametry

• AUC- pole powierzchni pod krzywą zależności c= f(t)

• C_max- maksymalne stężenie leku

• t_max- czas po jakim osiągnięte jest c_max warunki IN VIVO

Postać leku

Synonimy- lek, postać farmaceutyczna, środek farmaceutyczny, produkt leczniczy, forma leku (formulacja)

Wymagania:

• określona zawartość substancji leczniczej (dawka lub stężenie)

• odpowiednia stabilność substancji leczniczej oraz postaci leku

• leki recepturowe- niestabilizowane

• leki przemysłowe- min. okres trwałości 0,5 roku (t_10%)

• ułatwione podanie substancji leczniczej

• odpowiedni poziom dostępności biologicznej i farmaceutycznej

• odpowiednia czystość

otrzymywanie postaci leku

substancja lecznicza+ substancja pomocnicza= postać leku

PROCES TECHNOLOGICZNY

Substancja pomocnicza

Substancja służąca do nadania substancji leczniczej odpowiedniej postaci umożliwiającej zastosowanie otrzymanej postaci farmaceutycznej (postaci leku) w zamierzony sposób

Cechy:

• nie może wykazywać działania farmakologicznego w zastosowanej ilości

• nie może wpływać niekorzystnie na trwałość leku i dostępność biologiczną substancji leczniczej

• nie powinna wykazywać działania toksycznego ani uczulającego

• powinna spełniać normy czystości fizycznej, chemicznej i mikrobiologicznej

Podział postaci leku

I kryterium- stan fizyko- chemiczny

Recepturowe postaci stałe

o

Stałe postaci leku

Tabletki

Stała dozowana postać leku zawierająca w swym składzie jedną lub kilka substancji leczniczych

Tabletki zawierają substancje pomocnicze umożliwiające otrzymanie tej postaci, decydujące o szybkości i miejscu wchłaniania leku w przewodzie pokarmowym

Granulaty

Postać leku przeznaczona do stosowania doustnego lub zewnętrznego o kształcie nieregularnych grudek (ziarenek)

Peletki i granulki

Granulaty o kulistych kształtach otrzymane w procesie sferonizacji

Czopki

Stała dawkowana postać leku przeznaczona do wprowadzania do jam ciała (odbytnicy, pochwy lub cewki moczowej) celem uzyskania działania miejscowego lub ogólnego

Płynne postaci leku

Roztwory, roztwory do wstrzykiwań, krople, syropy, mikstury, preparaty płynne otrzymywane przez wytrawianie surowców roślinnych

Roztwory lecznicze

Płynna postać leku otrzymana przez rozpuszczenie jednej lub kilku substancji leczniczych w odpowiednich rozpuszczalnikach

Roztwory:

• wodne

• etanolowe

• glicerynowe

• olejowe

Recepturowe postaci półstałe

Maści

Postać leku przeznaczona do nanoszenia na skórę lub błony śluzowe oraz do oka i ucha

Konsystencja półstała, właściwości plastyczne

Cel podania maści:

• wywołanie działania miejscowego substancji leczniczej

• wywołanie działania ogólnego (przez skórna penetracja substancji leczniczej)

• uzyskanie działania nawilżającego lub ochronnego

Podział postaci leku

II kryterium- droga podania

III kryterium- sposób dawkowania

Tabletki, granulaty, proszki, roztwory, zawiesiny, mieszanki

kapsułki, czopki, ampułki krople, syropy, maści, proszki, granulaty

Procesy jednostkowe w technologii farmaceutycznej:

Proces jednostkowy- proces chemiczny lub fizyczny, który można opisać w granicach jednego modelu matematycznego

Przyjmuje się, że każdy ciąg operacji technologicznych da się sprowadzić do sumy określonych procesów jednostkowych

Klasyczne
mechaniczne	cieplne	dyfuzyjne
Mieszanie	Przewodzenie	Destylacja
Rozdrabnianie	Konwekcja wymuszona	Rektyfikacja
Filtrowanie (sączenie)	Konwekcja naturalna	Absorpcja
Sedymentacja	Promieniowanie	Adsorpcja
Fluidyzacja	Wrzenie (ogrzewanie)	Desorpcja
Przesiewanie	Skraplanie(chłodzenie)	Ekstrakcja
Wymrażanie	Ługowanie
Krystalizacja
Suszenie

Rozdrabnianie- proces jednostkowy, wstępny, którego celem jest uzyskanie substancji o odpowiednim rozdrobnieniu, tzn.

• substancji rozdrobnionej (0,5- 5,6 mm)

• substancji sproszkowanej (0,01- 0,5 mm)

• substancji zmikronizowanej (<10 μm)

Przesiewanie- proces jednostkowy polegający na rozdziale sproszkowanych faz stałych w oparciu o różnice wielkości cząstek- prowadzone na sucho

Mieszanie- proces jednostkowy prowadzony w celu:

• uzyskania homogennej mieszaniny kilku składników płynnych lub stałych

• przyśpieszenia rozpuszczania

• sporządzenia roztworów, zawiesin lub emulsji

Rozpuszczanie- proces fizyczny prowadzący do powstania roztworu, polegający na przejściu ciała stałego do cieczy lub cieczy do cieczy (mieszanie)

Roztwory rzeczywiste- układy fizyczne, których składniki mają wymiary < 1nm

Roztwory koloidalne- układy dyspersyjne, w których średnica cząstek rozproszonych jest rzędu 1- 100 nm (kilkaset nanometrów)

Roztwory

• stosunek wagowy do ilości roztworu np. 3,0/200,0

• stosunek procentowy, np. 2,0/ 100,0 (2%)

Roztwory bardzo rozcieńczone

• Stosunek wagowo- objętościowy, np. 0,02/ 20 ml

Płyny do wlewów kroplowych

• Roztwory elektrolitów- stężenie jonów- mmol/ l

• Roztwory nie elektrolitów- stosunek wagowy, stężenie procentowe, molowe

Witaminy, hormony, enzymy, antybiotyki

• Jednostki biologiczne, np. witamina A- 2000 j.a.

Odparowanie (zagaszanie)- sposób oddzielenia substancji wyekstrahowanych (wyciągowych) od rozpuszczalnika

Suszenie- proces jednostkowy, którego celem jest usunięcie wody lub innych cieczy pochodzących z prowadzonych procesów technologicznych

Ekstrakcja (wytrawianie)- proces wyodrębniania związków chemicznych z ciał stałych lub mieszanin

W TPL- wyodrębnienie substancji czynnych z rozdrobnionego surowca (np. roślinnego) przy użyciu rozpuszczalnika (WYCIĄGI)

Maceracja

• Periodyczna metodą ekstrakcji

• Jednostopniowa

• wielostopniowa

Filtracja (sączenie)- metody oddzielania substancji stałych od cieczy i gazów poprzez mechaniczne zatrzymanie ciała stałego w przegrodach porowatych (filtrach)

Mikrofiltracja- membrany porowate

Ultrafiltracja- (filtracja molekularna)- sita molekularne i membrany porowate

Nanofiltracja- usunięcie <99,9999% zanieczyszczeń

Cedzenie- usuwanie cząstek o wymiarach >0,5 mm (surowce roślinne)

Czynniki przemawiające za koniecznością utrzymania receptury w aptece ogólnodostępnej

Możliwości:

• indywidualizacja dawki

• zamiany form leku np. z formy stałej postaci leku na płynną

• zwiększenie ilości leku w opakowaniu jednostkowym, np. maści

• przygotowanie leków wycofanych z produkcji na skalę przemysłową, ze względów ekonomicznych

• przygotowanie leku o ograniczonej trwałości (np. poniżej 3 miesięcy)

• przygotowanie formy leków bez substancji pomocniczych potencjalnie alergizujących

• przygotowanie z gotowych leków innych postaci nieprodukowanych przez przemysł, np. żeli, form do inhalacji czy do podania donosowego

• łączenie kilku leków w jednej postaci

• przygotowanie leków dla specjalnych populacji: sportowców, uczuleniowców itp.

• Przygotowanie nowych form leków, tzw. Leków sierocych stosowanych w celu leczenia rzadkich chorób

• Przygotowanie form leków o lepszych parametrach organoleptycznych, szczególnie dla dzieci

WYKŁAD 2

Zasady wystawiania i realizacji recept w aptece ogólnodostępnej

Recepta: dokument o charakterze prawnym, księgowym; forma pisemnego polecenia lekarza skierowana do farmaceuty odnośnie sporządzania, oznaczenia i wydania określonego leku

Wymiary: 200- 215 mm wysokość

90- 110 mm szerokość

Na recepcie znajdować się musi:

• 20- cyfrowy kod kreskowy

• Miejsce na pesel pacjenta

• Data wystawienia i realizacji recepty

Części recepty:

• Superscriptio- obejmuje dane dotyczące świadczeniodawcy: pełna nazwa (szpitala, przychodni, gabinetu), adres i telefon, identyfikator świadczeniodawcy (regon)

• 
  Subscriptio- M.f. zawiera informacje w j. łacińskim co do postaci leku oraz rodzaju opakowania, np. da ad vitrum nigrum- daj do ciemnej butelki; Misce fiat solutio- zmieszaj, zrób roztwór

• Nomen Medici

• Nomen aegroti- dane dotyczące pacjenta: imię i nazwisko, adres, pesel (dla leku refundowanego), wiek chorego w przypadku dzieci do 18 lat lub osób starszych powyżej 65 lat i masę ciała w przypadku niemowląt

• Praescriptio(ordinatio)- nazwa leku gotowego, materiału medycznego lub skład leku recepturowego (5 leków gotowych lub 1 recepturowy lub 1 odurzający/ psychotropowy)

• Signatura

• Datum

Pro authorae, pro medici, pro familiae- dla lekarza/ jego rodziny

Cito- 4 godziny na wykonanie leku, jeżeli pacjent przychodzi w dniu wydania recepty, jeśli nie- normalnie- 48 h na wykonanie)

Citissimo, stai- wykonanie leku jak najszybciej, natychmiast

Europacjent: osoby uprawnione do świadczeń zdrowotnych na terenie Polski

Dodatkowe uprawnienia:

IB- inwalida wojenny, otrzymuje wszystkie leki refundowane bezpłatnie oraz wszystkie leki zarejestrowane w Urzędowym Wykazie Środków Farmaceutycznych

IW- inwalida wojskowy, otrzymuje leki z listy podstawowej i uzupełniającej, dopłacając różnicę między ceną detaliczną i limitem

ZK- zasłużony dawca krwi lub dawca organu przeszczepu

PO- osoby wykonujące powszechny obowiązek obrony

AZ- pracownicy zakładów produkujących wyroby zawierające azbest

DN- świadczenia dla dzieci do 18 r. ż.

CN- dla kobiet w ciąży, świadczenia zdrowotne związane z porodem

Q- kod uprawnień związany z chorobą przewlekłą, uprawnia di nabycia bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub częściową odpłatnością leków i materiałów medycznych

P- EB- pacjent cierpiący na epidermolysis bullosa

Prepositio (invocatio)- Rp.- weź, osobny wers od lewej strony

Leki gotowe:

• Nazwa międzynarodowa lub handlowa leku lub materiału medycznego

• Postać leku jeśli występuje w kilku postaciach

• Dawka leku jeśli jest zarejestrowany w różnych dawkach

• Ilość leku, materiału medycznego lub surowców farmaceutycznych do sporządzenia leku recepturowego

Skład leku recepturowego:

• Basis (remedium Cardinale)- substancja główna

• Vehiculum, solvens, menstruum- substancje pomocnicze

• Corrigend- subst. Poprawiająca smak, zapach

• Adiuvans- lek wspomagający

Skróty:

aa lub ana partes aequales- „w równych częściach)

ad- do

ad us ext- do użytku zewnętrznego

ex temp- bezpośrednio przed użyciem

f.l.a- fiat lege artis- wykonaj zgodnie z przepisami

lag- lagena- opakowanie, naczynie

q.s- quantum status- tyle ile trzeba

Ilość leku recepturowego, którą można wydać za opłatą ryczałtową:

• Proszków dzielonych- do 20 szt.

• Proszków nie dzielonych- do 80,0

• Czopków, globulek, pręcików- do 12 szt.

• Roztworów, mikstur, zawiesin- do 250,0

• Maści, kremów, mazideł- do 100,0

• Kropli do użytku wewnętrznego- do 40,0

• Mieszanek ziołowych- do 100,0

• Kropli do oczu i uszu sporządzonych w warunkach jałowych- do 100,0

Zapis dawkowania:

d.t.d.No- den tur Tales doses No- daj takich dawek i nakazuje pomnożenie wszystkich składnikow przez zapisaną ilość czopków, pręcików

div.in.part.aequ.- divide In partes aequales- podziel na równe części

Ważność recepty:

Antybiotyki- 7 dni

Preparaty immunologiczne- 60 dni

Leki I- N i II- P- 14 dni

Pozostałe- 30 dni

Rodzaje recept:

1. Białe

• Na leki refundowane z grupy leków podstawowych i uzupełniających

• Na leki refundowane w chorobie przewlekłej

2. Recepty różowe z tzw. Wtórnikiem

Leki psychotropowe grupy III- P i I- N, np. morfina

3. Żółte- na kuponie KUM- książeczka usług medycznych

4. Weterynaryjna

5. Farmaceutyczna- pełnopłatna wystawiona przez uprawnionego farmaceutę w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia pacjenta

Kategorie dostępności leków: (-)- surowiec farmaceutyczny

OTC- bez recepty

Lz- w lecznictwie zamkniętym

LzRp- na podstawie recepty lekarskiej dla kontynuowania leczenia poszpitalnego

Rp- z apteki na podstawie recepty

Rpw- na podstawie recepty z wtórnikiem

WYKŁAD 3

Farmakopea Polska

I- Materia pharmaceutical

Preparatia et composita

Ex tempore povanda

II-etykiety

III-zasady posługiwania się farmakopeą, jednostki i miary

IV-dwa tomy

Tom I- wskazówki ogólne, monografie związków chemicznych (np. amonium chloratum)

Tom II- metody badań surowców pochodzenia roślinnego i zwierzęcego

- monografie szczegółowe i ogólne preparatów farmaceutycznych

- zmiany wprowadzone w stosunku do FP III

- wykazy leków, dawki, tabele (gęstość etanolu, liczby kropli)

V-5 tomów

Tom 1- wskazówki ogólne (zasady tworzenia nazw), odczynniki i roztwory mianowane

• Kwasy:

Acidum+ kation+ r. kw. Beztlenowego „um”

+ r. kw. Tlenowego „os”

• temperatura

Temperatura	^0C
Bardzo zimna	5
Zimna	5- 15
Pokojowa	15- 25
Miarkowanie ciepła	25- 40
Ciepła	40- 75
Gorąca	79- 95

• Rozpuszczalność

1 cz w <1 cz	b. łatwo
1 cz w 1- 10 cz	łatwo
1 cz w 10- 30 cz	Rozpuszczalny
1 cz w 30- 100 cz	Dość trudno
1 cz w 100- 1000 cz	Trudno
1 cz w 1000- 10000 cz	b. trudno
1 cz w >10000 cz	nierozpuszczalny

Tom 2- monografie ogólne i szczegółowe substancji chemicznych, dawki i tabele, preparaty oczne (tylko w FP V tom 2!!!)

Tom 3- monografie antybiotyków, substancje pomocnicze, dawki

Tom 4- monografie 1- składnikowych leków

Tom 5- badania, monografie surowców farmaceutycznych i wybranych materiałów medycznych, skorowidz

Suplement do FP V

VI- 1 tom: ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii,

fosforan kodeiny i chlorowodorek metylomorfiny- 2N

gr. 3 i 4 P- barbiturany (uspokajające, nasenne)

skorowidz 1,2,3 (2- monografie)

suplement do FP VI

monografie dla wody do celów farmaceutycznych

VII- tłumaczenie na j. polski farmakopei europejskiej

Tom 1- dotyczy wszystkiego tylko nie apteki

WYKŁAD 4

Roztwory lecznicze

Klasyfikacja dyspersji na podstawie wymiaru cząstek w fazie rozproszonej

Płynne postacie leku:

• Rozproszenie molekularne

Układy jednofazowe

Cząstki niewidoczne w mikroskopie elektronowym

Przechodzą przez membrany półprzepuszczalne

• Rozproszenie koloidalne

Cząstki w zakresie 1nm- 1μm

Cząstki widoczne w mikroskopie elektronowym, niewidoczne „gołym okiem”

Cząstki nie przechodzą przez membrany półprzepuszczalne

• Rozproszenie „gruboziarniste”

Cząstki powyżej 1μm

Widoczne w mikroskopie optycznym i :gołym okiem”

Nie przechodzą przez membrany półprzepuszczalne

Roztwory lecznicze- płynna postać leku przeznaczona to stosowania wewnętrznego lub zewnętrznego

Zalety	Wady
Homogenność substancji leczniczej	Mniejsza trwałość substancji leczniczej (hydroliza, interakcje)
Szybsza odpowiedź terapeutyczna w porównaniu z formami stałymi	Trudny do skorygowania smak lub zapach substancji leczniczej
Zredukowane działanie drażniące niektórych substancji leczniczych na przewód pokarmowy	Korzystne medium dla wzrostu drobnoustrojów (roztwory wodne)
Szeroki wachlarz dróg podania	Trudność w precyzyjnym dawkowaniu
Łatwość połykania (dzieci, pacjenci geriatryczni i psychiczni)	Roztwory mają większą objętość niż substancje stałe

Rozpuszczalniki:

• Woda

• Etanol

• Glicerol

• Glikol propylenowy

• Glikole polioksyetylenowe (makrogole)

• Kolodium

• Oleje roślinne

• Miglyole

• Parafina płynna

Substancje pomocnicze:

• Środki konserwujące

• Solubilizatory

• Przeciwutleniacze

• Regulujące ciśnienie osmotyczne

• Zwiększające lepkość

• Poprawiające smak i zapach

Nie mogą być stosowane w ilościach wywierających własne działanie farmakologiczne ani wywierać negatywnego wpływu na trwałość i dostępność biologiczną substancji leczniczej.

Sposoby przyśpieszenia lub polepszenia rozpuszczalności substancji leczniczej

• Zwiększenie stopnia rozdrobnienia

• Podwyższenie temperatury rozpuszczalnika

• Ruch cieczy

• Zastosowanie współrozpuszczalników (etanol, glicerol, glikol propylenowy)

• Zmiana pH roztworu

• Dodatek solubilizatorów i substancji hydrotropowych

• Modyfikacja chemiczna

Zasady sporządzania roztworów:

• Sprawdzanie (dla substancji wykazu A i B) czy nie zostało przekroczone stężenie (do użytku zewnętrznego) lub maksymalne dawki (do użytku wewnętrznego)

• Określenie rozpuszczalności

• Odważenie solventum (od ilości najmniejszych)

• Rozpuszczenie w części menstruum

• Przesączenie do wytarowanej butelki i uzupełnienie do określonej masy

Woda oczyszczona:

Otrzymywanie:

• Destylacja

• Wymiana jonowa

• Odwrócona osmoza

Wymagania:

- bezbarwna, przezroczysta, bez zapachu

- nie może zawierać konserwantów

- odczyn obojętny

- nie może zawierać związków utleniających się, fenoli i chloru

- musi być pozbawiona jonów: Cl^-, NO₃^-, SO₄^-, NH₄⁺, Ca²⁺, Mg²⁺, jonów metali ciężkich

Woda oczyszczona
Do bezpośredniego użycia	W pojemnikach
Musi być użyta w ciągu 24 h od przygotowania	Musi być użyta w ciągu 16 h od otwarcia opakowania
Może zawierać do 100 cfu/ml	Powinna być jałowa
Stosowana do wytwarzania preparatów farmaceutycznych, produkcji wody do wstrzykiwań i do sporządzania kropli do oczu, do płukania szkła	Stosowana do sporządzania leków recepturowych



Rodzaje wody

Do wstrzykiwań do przyrządzania kropli do oczu



- apirogenna

- bez środków konserwujących

- bez zanieczyszczeń chemicznych

Roztwory wodne (Solutiones aquosae)

• Perhydrol (Hydrogenii peroxydatum 30%)- wykaz A; rozcieńczany 0,1- 3,0%

• Kwas mlekowy (Acidum lacticum)- 0,5- 50%

90% roztwór mieszaniny kwasu mlekowego, laktymlekowego i laktydy kwasu mlekowego

• Glukonian cholrheksydyny (20% roztwór), 0,05- 5,0%

0,5%- leczenie odleżyn; wykonany musi być jałowo

• Kwas borny; roztwory 1- 3%, nie stosować na otwarte rany, u niemowląt i małych dzieci

• Mleczan etakrydyny; roztwory 0,01- 0,2%, działanie antyseptyczne

• Woda wapienna; 0,15- 0,17% nasycony roztwór Ca(OH)₂

• Płyn Lugola, działanie antyseptyczne, terapia jodowa, KJ- solubilizatorem

Etanol (96%)

- rozpuszczalnik polarny

- nie ulega dysocjacji, posiada małą stałą dielektryczną- mała zdolność rozpuszczania elektrolitów

- wiązania wodorowe tworzą układ łańcuchowy, co ułatwia wpasowanie się cząsteczek substancji rozpuszczonej- dobry rozpuszczalnik dla substancji nierozpuszczalnych w wodzie (substancje niepolarne, słabe kwasy i zasady)

- powyżej 40%- spirytusy lecznicze (spirituosa medicati)

Spirytus kamforowy (Camphorae spiritus)

Camphora 10,0

Ethanolum 96% 65,0

Aq. Dest. 25,0

Nie stosować u małych dzieci (poniżej 6 r.ż.)

Działanie: przekrwienia skóry, rozgrzewająco, antyseptycznie

Spirytus salicylowy (Spirytus Salicylatus)

Acidum salicyli cum 2,0

Ethanolum 96% 68,0

Aq. Dest. 30,0

Działanie: odkażające, przeciwzapalne

Krople anyżowe

Spirytusowy roztwór jodu (KJ- stabilizator)

Glicerol 86%

• Bezbarwna, przezroczysta, higroskopijna ciecz o konsystencji syropu i słodkim smaku

• pH= 6,5- 7,5

• miesza się z etanolem, glikolem propylenowym i wodą

• nie miesza się z eterem, chloroformem i olejami

• ma właściwości redukujące

Aphtin- działanie: w zakażeniach jamy ustnej

Kolodium

Skład: Colloxylinum 4,0

Ethanolum 96% 12,0

Ether ethylicus 84,0

Koloksylina- mieszanina trinitro- i di nitrocelulozy

Dodatek 3% oleju rycynowego= Collodim elasticum

Płyn na odciski (Solutio contra clavos): działanie keratolityczne

Oleje roślinne

Oleje- estry glicerolu i kwasów tłuszczowych; jako rozpuszczalniki substancji liofilowych

Liczba jodowa- ilość chlorowca obliczona w gramach jodu, która w określonych warunkach przyłącza się do 100,0 badanego oleju

Liczba nadtlenkowa- ilość mmoli aktywnego tlenu zawarta w 1,0 tłuszczu- wyrażona jest liczbą Lea (ilość ml 0,002 mol/ l roztworu Na₂S₂O₃ zużyta do miareczkowania jodu wydzielonego z KJ w wyniku działania nadtlenków)

Liczba kwasowa- ilość mg KOH potrzebna do zobojętnienia wolnych organicznych związków zawartych w 1,0 oleju

Oleje stosowane w farmacji:

• arachidowy

• lniany

• rycynowy

• rzepakowy

• sojowy

• oliwa

• Miglyole

• Olej do wstrzykiwań (oleum pro iniectione)

Wymagania:

Jałowy

Liczba kwasowa nie większa niż 1

Liczba nadtlenkowa nie mniejsza niż 5

Olej rycynowy:

• Gliceryd kwasu rycynolowego (90%)

• Miesza się z bezwodnym etanolem, nie miesza się z benzenem i eterem naftowym

• Jest lepszym rozpuszczalnikiem dla substancji hydrofilowych w porównaniu z innymi olejami

• Olej nieschnący

• Liczba kwasowa <4

• Liczba jodowa 82- 90

Olej lniany

• Zawiera kwas linolenowy (50%), linolowy (15%), kwas olejowy (15%), kwasy nasycone

• Miesza się z eterem, chloroformem, benzenem, trudno z etanolem

• Olej schnący

• Liczba kwasowa <3

• Liczba jodowa 170- 200

• Liczba nadtlenkowa <20

Olej rzepakowy

• Miesza się z chloroformem i eterem

• Liczba kwasowa <1

• Liczba jodowa 170- 180

• Liczba nadtlenkowa <1

• Półschnący

• Gliceryd nienasyconego kwasu erukowego (50%), olejowego, linolowego i linolenowego

Roztwór olejowy kwasu salicylowego

1-5% kw. Salicylowego

Menstruum= Ol. Rycynowy i rzepakowy

Działanie: keratolityczne i keratoplastyczne

Olej kamforowy (oleum camphoratum)

Camphorum 10,0

Ol. Rapae 90,0

Działanie: rozgrzewające

WYKŁAD 5

Postaci leków roślinnych

1)Ekstrakcja (wytrawianie)

• Proces rozdzielczy oparty na zjawisku dyfuzji

• W technologii postaci leku- stosuje się do wyodrębniania określonych składników

• Wydajność ekstrakcji jest zależna od:

- surowca:

rodzaj (struktura, przepuszczalność ścian komórkowych, specyficzne

właściwości)

stopień rozdrobnienia

- rozpuszczalnika: lepkość, polarność, pH, dodatek solubilizatorów

- warunków przebiegu procesu: metoda, czas, temperatura, ciśnienie, mieszanie itp.

• Wytrawianie rozdrobnionego surowca roślinnego:

- wymywanie z uszkodzonych komórek

- egzosmoza i endosmoza

- Prawo Ficka:








E- ilość wyekstrahowanej substancji

s- powierzchnia surowca

D- współczynnik dyfuzji

C- stężenie w komórce

C₁- stężenie w rozpuszczalniku

t- czas ekstrakcji

h- grubość warstwy dyfuzyjnej

• Metody wytrawiania surowców roślinnych

- maceracja- wytrawianie do ustalenia równowagi (wyrównania stężeń), ekstrakcja periodyczna

- perkolacja- wytrawianie do całkowitego wyczerpania surowca, ekstrakcja ciągła

- ekstrakcja gazami w fazie nadkrytycznej

2) Maceracja

• Prosta (statyczna)

- pojedyncza

- wielokrotna

• Z mieszaniem (dynamiczna)

- wibracyjna

- ultradźwiękowa

- turbo ekstrakcja (ekstrakcja wirowa)

- maceracja w podwyższonej temperaturze (dygesta)

- stopniowa (surowiec zalewamy różnymi rodzajami rozpuszczalnika)

- w podwyższonym ciśnieniu i temperaturze

Ekstrakcję przyśpieszają: ruch, wzrost temperatury, rozbijanie komórek na mniejsze przez ostre mieszadło

3) Perkolacja

• Perkolacja

• Reperkolacja

• Perkolacja ciśnieniowa (diakolacja, ewakolacja nad i pod ciśnienie)

• Wytrawianie w baterii perkolatów

• Wytrawianie w aparacie soxhleta

• Wytrawianie w przeciwprądzie

Etapy perkolacji:

• Zwilżenie surowca i pęcznienie

• Załadowanie perkolatora

• Maceracja 24 godzinna

• Perkolacja właściwa

Reperkolacja:

-surowiec dzielimy na 3 części (50:30:20)

- 50 części zalewamy, z perkolatu 20 części odkładamy, po 30 zbieramy (a-e)

- 30 części surowca dodajemy 30 z perkolatu, zalewamy; 30 części odkładamy, po 20 zbieramy (a-d)

- 20 części surowca- zebrać 50 części

4) Preparaty z surowców wysuszonych:

• Nalewki (Tincturae)

-płynne, nie zagęszczone preparaty otrzymywane przez wytrawianie suchych, rozdrobnionych surowców roślinnych mieszaniną etanolu i wody

• Stopień rozdrobnienia surowców

Liście, zioła kwiaty sito 5,6 mm

Korzenie i kora sito 3,15 mm

Owoce, nasiona, surowce b. twarde sito 1,6 mm

• Metody otrzymywania:

- z surowców słabo działających: 7- dniowa maceracja, stosunek surowca do rozpuszczalnika 1:5, rozpuszczalnik: etanol 70^o

- z surowców silnie działających: perkolacja, 1:10, etanol 70^o

Przykłady nalewek:

Tct Adonidis vernalis

Tct Amara

Tct Arnicae

Tct Crataegi

Tct Menthae pip.

Tct Tormentillae

Tct Valerianae

Tct Absinthii

Tct Genthianae

Tct Ipecacuanhae

(Monografie w FPVI)

Nalewki sporządzane przez macerację etanolem 70^o:

Tct Absinthii,

Tct Arnicae (do użytku wewnętrznego),

Tct Aurantii,

Tct Genthianae,

Tct Valerianae

Tct Amara (Genthianae radix, Menyanthidis folium, Aurantii amari per.)

Nalewki sporządzane przez macerację etanolem o innym stężeniu:

Tct Capsici 90^o

Tct Saponariae 45^o

Tct Crataegi 60^o

Tct Menthae 90^o

Tct Opii simplex 35^o

Guttae sedativae (krople uspokajające; Valerianae radix, Melissae herba, Archangelicae radix, Lupuli strobilus, Lavendulae flos) 60^o

Guttae cardiacae

Convallariae tct titrata 50,0

Crataegi tct 25,0

Valerianae tct 25,0

Nalewki sporządzane przez podwójną maceracją:

Tct Gallae- etanol 80⁰; I maceracja: 5 dni, 70% rozpuszczalnika

II maceracja: 1 dzień, 30% rozpuszczalnika

Nalewki sporządzane przez perkolację:

Tct Belladonnae 70^o 1:10

Tct Cinchonae 70 ^o 1:5

Tct Chelidonii 70 ^o 1:10

Tct Ipecacuanhae 70 ^o 1:10

Tct Tormentillae 70 ^o 1:5

Tct Lobeliae 70 ^o 1:6

Tct Digitalis purpureae titrata 70 ^o 1:10

Tct Digitali lanatae titrata 70 ^o 1:25

Tct Adonidis vernalis titrata 70 ^o 1:5

Tct Convalariae titrata 70 ^o 1:10

Preparaty z nalewek (niefarmakopealne, stosowane w aptece)

Guttae stomachicae

Valerianae radix tct 25,0

Menthae piperitae tct 25,0

Amarae tct 25,0

Hyperici intracti 25,0

Cardiol C

Convallariae tct 27,0

Valerianae radix tct 20,0

Crataegi tct 20,0

Colae extr. fluidum 14,0

Coffeinum 0,072

Ethanolum (552g/l) ad 100,0

• Wyciągi (Extracta)

- zagęszczone preparaty o określonej zawartości substancji czynnych, otrzymywane przez wytrawianie wysuszonych surowców roślinnych odpowiednimi rozpuszczalnikami

- wyciągi płynne (Extracta fluida)- zawartość substancji czynnych w stosunku do surowca: 1:1

- wyciągi gęste (Extracta spissa)- maziste, lepkie preparaty, mogą zawierać do 30% wody

- wyciągi suche (Extracta siccum)- sypkie proszki, do 5% wody

- wyciągi rzadkie- do 60% wody (nie w FP)

Przykłady wyciągów:

Thymi extractum fluidum

Belladonnae extractum siccum (w recepturze stosowany w rozcierce 1:1, etanolem 40^o, ekstrakcja)
(FPVI)

Glycyrrhizae extractum siccum- podwójna maceracja wodą zalkalizowaną amoniakiem

Ipecacuanhae extractum siccum- perkolacja 49^o etanolem zakwaszonym kwasem solnym, zawiera ok. 80% laktozy, zawartość substancji czynnych w stosunku do surowca 1:1

Belladonnae extractum fluidum- perkolacja 80^o etanolem, zawartość substancji czynnych w stosunku do surowca 1:1

Zioła

• Postać leku składająca się z jednego lub kilku surowców roślinnych, przeznaczona do stosowania w celach leczniczych po wytrawianiu lub innym przygotowaniu

• Zioła niedozowane- surowce grubo rozdrobnione (sito 5,6 mm) za wyjątkiem owoców, nasion i kwiatów. Miesza się składniki zaczynając od największych objętości

• Zioła dozowane- surowce miałko rozdrobnione (1,6 mm) lub miałko sproszkowane (0,16 mm). Nie rozdrabnia się owoców roślin z rodziny Umbeliferae, nasion lnu i babki płesznika.

• Zioła występują jako mieszanki ziołowe, granulaty, tabletki, w postaci torebek do jednorazowego użytku (fix)

Preparaty z surowców świeżych

• Soki (succi)

- sokożywice

- gumożywice

• Soki stabilizowane (succi stabilisatae)

• Alkoholatury (alcoholaturae)

- stabilizowane intrakty

Soki- preparaty otrzymane przez wyciśnięcie soku komórkowego ze świeżych roślin leczniczych

Soki stabilizowane- otrzymuje się z surowców wcześniej poddanych działanie par etanolu w celu unieczynnienia enzymów

Sporządzanie soków:

1. Wyciśnięcie w prasie (80- 85% ciężaru użytego surowca)

2. Odbalastowanie

- leżakowanie

- schładzanie

- ogrzewanie w temp. ok 80^oC

- ultrafiltracja

Soki stabilizowane- dodatkowa maceracja etanolem

Przykłady soków stabilizowanych:

Bardanae succus

Betulae succus

Echinaceae succus

Farfarae succus

Hyperici succus

Taraxaci succus

Urticae succus

Intrakty- preparaty otrzymywane przez wytrawienie świeżych surowców zielarskich etanolem

Sporządzanie antraktów:

1. Stabilizacja- wrzącym etanolem nierozdrobnionego surowca pod chłodnicą zwrotną

- parami etanolu pod zwiększonym ciśnieniem, surowiec rozdrobniony

2) maceracja- w temperaturze pokojowej (12h) etanolem 80-95^o, stosunek 1:1

3) odbalastowanie

Przykłady intraktów:

Crataegi intractum

Hippicastani intractum

Hyperici intractum

Melissae intractum

Valerianae intractum

Visci alba intractum

Metody kontroli preparatów roślinnych

ZIOŁA

FP VI	FPVII
Stopień rozdrobnienia ziół	Tożsamość
Tożsamość	Zawartość: - składników ziół - popiołu - substancji ulegających wyekstrahowaniu - wskaźnik goryczy - wskaźnik pęcznienia
Czystość- mikrobiologiczna	Czystość - wartość graniczna metali ciężkich - pozostałości pestycydów - mikrobiologiczna - wartość graniczna dla aflatoksyn* - zanieczyszczenia radioaktywne*
Zawartość: - metali ciężkich - szkodników - elementów roślin nie będących składnikami ziół	Zioła do zaparzania- jednolitość masy
Zawartość: - składników ziół - substancji czynnych

*= Jeśli zachodzi uzasadnienie

NALEWKI

FP VI	FP VII
Gęstość	Gęstość względna
Zawartość etanolu	Zawartość etanolu
Tożsamość	Zawartość metanolu i propan-2-olu
Zanieczyszczenie metalami ciężkimi	Sucha pozostałość
Zawartość substancji czynnych lub sucha pozostałość

WYKŁAD 6

Recepturowe leki płynne do użytku wewnętrznego

1)Odwary, napary, maceracje

• To świeżo przyrządzone wodne wyciągi z suchych surowców roślinnych

• Stopień rozdrobnienia surowców (FPVI)

Liście, zioła, kwiaty, korzeń prawoślazu sito 3,15 mm

Korzenie, kłącza, kory sito 1,6 mm

Owoce, nasiona, surowce alkaloidowe i glikozydowe sito 0,5 mm

• Zasady przyrządzania:

• Odwary i napary 1: 10 (surowiec: woda)

• Odwary i napary z surowców silnie działających 1:100

• Maceracje 1:10

Nie zaleca się sporządzania wyciągów wodnych z surowców silnie działających!!!

• Konserwowanie

0,15% mieszanina hydroksybenzoesanu metylu i propylu (10:1)

• Trwałość

7 dni w temp. <15^oC

• Zasady przyrządzania wyciągów wodnych

wyciąg	Temp. Wody, którą zalewamy surowiec	Czas ogrzewania na łaźni wodnej	Czas ekstrakcji bez ogrzewania
Odwar	Pokojowa	30 min	-
Napar	Wrząca	15 min	15 min
maceracja	pokojowa	-	30 min

Do cedzenia- wata!!!

• Sporządzanie odwarów

Odwary z surowców saponinowych (Radix Primulae, Radix Senegae)- zalkalizować 1,0 surowca- 0,1 wodorowęglanu sodu

Odwary z surowców alkaloidowych (Cortex Cinchonae, Radix Ipecacuanhae)- zakwasić 100,0 wody- 0,5 kwasu cytrynowego, następnie zalkalizować 100,0 wody- 25 kropli 10% wodorotlenku amonu

2) SYROPY

- płynna postać leku przeznaczona do użytku wewnętrznego, charakteryzująca się słodkim smakiem, zwiększoną lepkością i gęstością

- stężone roztwory sacharozy lub innych substancji słodzących w wodzie lub wyciągach roślinnych (ulepek)

• Rola cukru w syropach (min. 45%)

- środek uniemożliwiający rozwój drobnoustrojów

- słodycz maskuje przykry smak wielu leków

- działanie osłaniające stężone roztwory na błony śluzowe przewodu pokarmowego

- działanie przeciwkaszlowe

• Inne substancje słodzące:

- cukry (glukoza, fruktoza)

- alkohole wielowodorotlenowe (glicerol, sorbitol)

- syntetyczne środki słodzące (sacharyna, cyklaminian sodu, aspartam)

• Progowa wrażliwość na słodki smak:

Substancja słodząca	Zawartość % w roztworze wodnym
glicerol	2
Glukoza	1,67
Cukier inwertowany	1,25
Sacharoza	1
Fruktoza	0,95
Dulcyna	0,0035
sacharyna	0,0018

• Środki konserwujące stosowane w syropach:

- kwas benzoesowy i benzoesan sodu (0,1-0,2%)

- mieszanina hydroksybenzoesanu metylu I propylu (0,1- 0,15%)

- hydroksybenzoesanu etylu (0,06%)

- kwas sorbowy, sorbinian potasu (0,1- 0,15%)

- pirosiarczan sodu (0,125%) i etanol 760 g/l (5%)- FPV

- hydroksybenzoesanu etylu (0,1%), benzoesan sodu (0,2%) i etanol 760 g/l (5,0%)- FPV

• Substancje stosowane w syropach wykazujące działanie przeciwdrobnoustrojowe:

- etanol (15-20%)

- olejki eteryczne

• Metody sporządzania syropów:

- rozpuszczenie cukru w wodzie (syrop prosty)

- rozpuszczenie cukru w wyciągach z surowców roślinnych (syrop prawoślazowy)

- zmieszanie syropu (np. prostego) z roztworem substancji leczniczej, wyciągiem z surowców roślinnych lub rozpuszczalnikiem, bądź zawieszenie substancji leczniczej w syropie (syrop tymiankowy, sosnowy)

Syropy można sporządzać na gorąco i na zimno!!!

• Syrop prosty (Sirupus simplex)

- sacharoza 64,0

- woda 36,0

Gęstość- 1,310- 1,320 g/l

• Syrop prawoślazowy (Sirupus Althaeae)

- korzeń prawoślazu 5,0

- etanol 1,0

- sacharoza 64,0

- kwas benzoesowy 0,1

- woda oczyszczona do 100,0

Gęstość- 1,300- 1,320 g/l

• Syrop z owocni pomarańczy gorzkiej (Aurantii amari pericarpii Sirupus)

- syrop prosty 90,0

- nalewka pomarańczowa 5,0

- wyciąg płynny z owocni pomarańczy 5,0

Gęstość- 1,260- 1,285 g/l

• Syrop tymiankowy złożony (Thymi sirupus compositus)

- wyciąg płynny z ziela tymianku 150,0

- wodorotlenek amonu 10% 3,0

- tymol 0,1

- etanol 760 g/l 5,0

- syrop prosty do 1000,0

Gęstość- 1,255- 1,275 g/l

• Syrop z sulfogwajakolem (Sulfoguaiacoli Sirupus)

Sulfogwajakol 6,0

Syrop z owocni pomarańczy gorzkiej 94,0

Gęstość- 1,287- 1,317 g/ml

Rozpuścić na ciepło, nie na gorąco!!!

• Syrop sosnowy złożony (Sirupus Pini compositus)- niefarmakopealny

Wyciąg z pączków sosny 6,6

Wyciąg płynny z glistnika jaskółcze ziele 0,16

Nalewka koprowa 1,0

Mleczan wapnia 1,0

Fosforan kodeiny 0,05

Kwas foliowy 0,1

Sacharoza 62,0

Woda oczyszczona do 100,0

Cukier+ woda+ składniki stałe+ wyciągi

• Syropy stosowane u dzieci w schorzeniach górnych dróg oddechowych

Wiek dziecka	Syrop
Poniżej 1 roku	Prawoślazowy
Powyżej 1 roku	Tymiankowy
Powyżej 2 lat	Sosnowy
Powyżej 6 lat	Tussipect
Powyżej 10 lat	Thiocoli

Syropy wykrztuśne- przyjmować nie później niż 16-17!!!

Działanie terapeutyczne	Syrop
Uspokajające	Neospasminum, Hydroxyzinum
Przeciwgorączkowe, przeciwbólowe	Paracetamol
Przeczyszczające	Rhelax, Lactulosum, Apinorm
Zaburzenia przewodu pokarmowego	Amorosal, Carbosal
Przeciwzapalne, w przeziębieniu	Sachol, Gardlox, Pyrosal, Echinosal
Chemioterapeutyki	Bactim
Preparat witaminowy	Multivitamol, Multi-sanostol
Przeciwalergiczne	Clatrine, Clamastine, Diphergan
Stosowane w leczeniu uzależnieniu od morfiny	Methadone hydrochlorici
Przeciw chorobie lokomocyjnej	Lokomotiv
Preparaty wapnia	Calcium Sirupus

3) MIESZANKI

• Płynna, wieloskładnikowa, niedozowana postać leku przeznaczona do użytku wewnętrznego

• Przepisywane zwykle w ilości 60,0- 250,0

• Zażywane łyżką lub łyżeczką

• Tworzą roztwory klarowne (rzeczywiste), opalizujące, mętne, mieszaniny niejednorodne, rozwarstwiające się

• Należy dodać etykietkę „zmieszać przed użyciem”

Stosowanie mieszanek

zalety	wady
Możliwość stosowania u chorych w różnym wieku	Nieprecyzyjne dawkowanie
Uzyskanie szybkiego efektu terapeutycznego po podaniu substancji czynnej w formie płynnej	Krótki okres przydatności do spożycia
Możliwość sporządzenia preparatu złożonego wg indywidualnych wskazań	Czasami trudny do zamaskowania przykry smak i zapach
Możliwość wystąpienia interakcji

• Składniki mieszanek:

- substancje czynne

-składniki stałe: substancje lecznicze o różnej rozpuszczalności

- składniki płynne: roztwory wodne (odwary, napary, maceracje, syropy); roztwory

etanolowe (nalewki, wyciągi płynne, intrakty, soki, krople anyżowe)

- substancje pomocnicze:

- substancje poprawiające smak i zapach

- substancje konserwujące

- rozpuszczalniki

- woda (wody aromatyczne)

- etanol

• Zasady przyrządzania mieszanek

- sprawdzenie i ewentualna korekta dawek (substancje wykazu A i B)

- dobranie odpowiedniego naczynia

- rozpuszczenie w wodzie (w zlewce) substancji stałych

- odważa się od ilości najmniejszych

- substancje trudno rozpuszczalne lub nierozpuszczalne w wodzie, grubokrystaliczne,

wyciągi suche rozciera się w moździerzu i zawiesza w wodzie

- odważenie bezpośrednio do butelki: syropów, wyciągów, nalewek

- dodanie środków poprawiających smak i zapach

• Wymagania stosowane płynnym lekom doustnym

Zawartość substancji leczniczej (g)	Odchylenie od zawartości (%)	Masa płynu (g)	Odchylenie od ogólnej masy płynu (%)
Poniżej 1,0	+/- 10	5,0- 10,0	+/- 10
				10,0- 20,0	+/- 8
				20,0- 50,0	+/- 5
		Powyżej 1,0	+/- 5	50,0- 100,0	+/- 3
				100,0- 200,0	+/- 3
				Powyżej 200,0	+/- 1

Miary domowe	Woda/ r-ry wodne	syropy	Nalewki, oleje
Łyżka	15,0	20,0	12,0
łyżeczka	5,0	6,0	4,0

WYKŁAD 7

1)Mieszanki receptariuszowe: mieszanki o powtarzającym się składzie, zebrane razem.

• Mixt. Nervinae- 8% bromków

• Sol. Sal. Erlenmayeri- 10% bromków

Maksymalne dawki dobowe

KBr, NaBr= 1,0

NH₄Br= 0,5

Bromki hamują popęd płciowy! ;)

2)Roztwory zapasowe bromków:

Roztwór zapasowy do sporządzania
Mixt. Nervinae		Sol. Sal. Erlenmayeri
KBr	12,5	KBr	10,0
NaBr	6,25	NaBr	10,0
NH4Br	6,25	NH4Br	5,0
Aq. dest.	Ad 100,0	Aq. dest.	Ad 100

Stężenie bromków= 25%, trwałość 10 dni

3) przykłady mieszanek:

• Mixt. Pepsini

• Liquor Pectoralis

• Mixt. Solvens (mieszanka upłynniająca)

• Mixt. Pawłowa


Cl₃C-CH-OH + NaOH CHCl₃ + HCOONa + H₂O zachodzi interakcja

OH

Wytrąca się w postaci osadu! (pozbawiony zostaje sodu)

4)Składniki mieszanek- leki gotowe jako substancje „pro receptura”

SYROPY

• Neospasmina (wyciągi płynne z owoców głogu i korzenia kozłka)

• Pussispasmin (wyciągi płynne z owoców głogu, korzenie kozłka, szyszek chmielu i ziela męczennicy)

• Sir. Sulfoguaiacoli (sulfogwajakol 6,0/100,0)

• Sir. Pini comp. (fosforan kodeiny 0,05/100,0)

• Sir. Thymi comp.

• Tussipect (chlorowodorek efedryny 0,07/100,0)

NALEWKI

• Tct Adonidis vernalis titrata (mitrata= mianowany)

• Tct Amara

• Tct Auranti amari

• Tct Belladonnae

• Tct Chelidonii

• Tct Chinae (Cinchonae)

• Tct Convalariae Titrata

• Tct Crataegi

• Tct Menthae pieper.

• Tct Valerianae

5) Sporządzanie mieszanek zawierających suche wyciągi z surowców roślinnych

Extr. Belladonnae siccum= 2,7 x Extr. Belladonnae fluidum

Extr. Belladonnae fluidum= 10 x Tct Belladonnae

Extr. Belladonnae siccum= 27 x Tct Belladonnae

Extr. Ipecacuanhae siccum= 10 x Tct Ipecacuanhae

Radix Ipecacuanhae= Extr. Ipecacuanhae siccum

Radix Ipecacuanhae= 10 x Tct Ipecacuanhae

KROPLE

1)Płynna postać leku do użytku wewnętrznego i zewnętrznego, w postaci roztworów, zawiesin, emulsji. Zapisywana w ilości 5,0- 15,0 (ryczałt 40,0). Dawkowana kroplami 15-30 jednorazowo (max 50 kropli)

Krople do użytku wewnętrznego przyjmowane są „na cukier”, rozcieńczane wodą.

2) Krople do użytku zewnętrznego:

• Krople do oczu (Guttae ophtalmicae)

• Krople do uszu (Guttae otologicae)

• Krople do nosa (Guttae rhinologiacae)

• Krople do płukania (Guttae gargarismae)

3) Krople to uszu:

- zastosowanie: przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, przeciwbólowo, do rozmiękczania woskowiny usznej

- rozpuszczalniki: woda, glicerol i glikol propylenowy, etanol, oleje roślinne, parafina płynna

- wymagania: mogą zawierać substancje pomocnicze

Neomycyna- rozpuszczalna w wodzie!

4) Krople do nosa

- zastosowanie: przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, anemizująco na bł. śluzową nosa

- rozpuszczalniki: woda (ewentualnie współrozpuszczalniki), parafina płynna (emulsje)

- wymagania: powinny być izotoniczne, o pH zbliżonym do fizjologicznego, mogą zawierać substancje pomocnicze

- mogą być stosowane w chorobach uszu

- izotonizujemy NaCl, chyba że preparat zawiera Ag, wtedy używamy glukozę

5) Krople do użytku wewnętrznego:

Klasyczny podział wg działania leczniczego

• Krople nasercowe (Guttae cardiacae)

• Krople uspokajające (Guttae sedativae)

• Krople żołądkowe (Guttae stomachicae)

6) Odmierzanie kropel

m*g=d*π*σ

m=( d*π*σ)/g

m= masa kropli

g= przyśpieszenie ziemskie

d= średnica rurki

π= 3,14

σ= napięcie powierzchniowe

Standardowe kroplomierze- utrzymane pionowo- 1 kropla/sekundę

Masa 20 kropli wody= 1000+/- 50 mg (temp. 21^oC)

substancja	Masa 1 kropli (mg)	Liczba kropli w 1 g
Woda	50	20
Etanol	16	65
Nalewki	19	53
r-ór kardiamidu	33	30
Parafina płynna	22	45

7) Krople do użytku wewnętrznego- zasady przygotowywania

• Sprawdzenie dawek

• Dobór odpowiedniej butelki

• Odważenie składników:

1. Składniki płynne (jeżeli nie występują w recepcie składniki stałe)- bezpośrednio do butelki

2. Roztwory wodne- w pierwszej kolejności

3. Składniki stałe- rozpuszczone w mieszaninie składników płynnych

4. Substancje grubokrystaliczne i nierozpuszczalne w wodzie- rozetrzeć w moździerzu

5. Można stosować roztwory zapasowe sporządzane „ex temporae” w celu dokładniejszego ważenia

• Roztwory rzeczywiste sączymy

8) Emblemat „TRUCIZNY” tylko dla preparatów do stosowania zewnętrznego!!!

9) Substancje i preparaty wchodzące w skład kropli do użytku wewnętrznego:

- Nalewki wchodzące w skład mieszanek

- Cardiamidum- 25% roztwór niketamidu z dodatkiem 2% kwasu mlekowego

- Mentovalum- 65% roztwór walerianianu mentolu

Mentolu nie łączyć z glicerolem! Zamiast stosuje się olejek miętowy!!!

10) Krople do użytku wewnętrznego jako postać leku:

- dawkowanie zależne od potrzeb

- możliwość stosowania u niemowląt, osób starszych i pacjentów psychiatrycznych

Wykład 8

Interakcje w fazie farmaceutycznej

Interakcje:

- w fazie farmaceutycznej= na etapie apteki

- w fazie farmakokinetycznej= w organizmie pacjenta

- w fazie farmakodynamicznej= lek nie działa w ustroju wcale

Niezgodności= Incompatibilitates

1. Fizyczne:

• Ciecze nie mieszają się

• Przekroczona rozpuszczalność

• Wysolenie

2. Chemiczne

• Reakcje podwójnej wymiany

• Tworzenie kompleksów

• Wytrącanie słabych kwasów i zasad

• Rozkład zw. chemicznych (reakcje red- oks i hydroliza)

3. Farmakodynamiczne= farmakologiczne

Przyczyny:

• Mała stabilność substancji leczniczych w zmienionym zakresie pH lub środowisku

• Dodatek substancji pomocniczych, rozpuszczalników, solubilizatorów, podłoży (np. Wit. A w maści)

• Niewłaściwy sposób przygotowywania leku

• Niewłaściwy sposób przechowywania (warunki) i niewłaściwe opakowanie, np. temperatura- jak coś w temperaturze pokojowej, to nie kładziemy tego do lodówki, bo np. krem się rozdzieli; opłatki skrobiowe nie w wilgotnym miejscu.

Zasady rozwiązywania niezgodności:

• Recepta wymaga drobnych zmian, bez istotnego ingerowania w jej skład- można nanieść poprawy zaznaczając je na recepcie, np. zmiana rozpuszczalnika na wodę

• Korekta recepty polegająca np. na wyłączeniu jednego składnika- przeprowadza się w porozumieniu z lekarzem

• Jeśli z przepisanymi składnikami nie można sporządzić określonej postaci leku- lekarz po poinformowaniu o tym fakcie przez farmaceutę jest zobowiązany przepisać nową receptę.

Interakcje w mieszankach:

1. Zmiana pH środowiska

Składniki mieszanek- czynniki alkalizujące:

Natrium carbonicum	11,5
Ammonium hydricum sol.	11,0
Phenobarbitalum atrium	9,5
Euphyllinum1%	9,5
Natrium Hydrocarbonicum	8,5
Aminophenazonum	7,5
Pyralginum	7,0
Natrium benzoicum 1%	6,8-8,0

Składniki mieszanek- czynniki zakwaszające:

Acidum hydrochloricum	1,0
Acidum ascorbicum	2,5
Papaverinum hydrochloricum	4,0
Morphinumhydrochloricum	5,0
Codeinum phosphoricum	5,0
Aethylmorphinum hydrochloricum	5,0
Chloratum, ammonium bromatum	5,0
Kwaśne syropy	3,5-5,5
Nalewki	Ok.5,0
Atropinom sulfonicum	5,1
Ephedrinum hydrochloricum	5,7

Luminal:

rozpuszczalność	fenobarbital	Fenobarbital sodu
Woda	1:1000	1:2
Etanol	1:10	1:20
pH	Ok. 5,0	9,2- 10,2

Rozpuszczanie fenobarbital w wodzie mija się z celem!!!

Luminal sodu: przybliżone pH, przy którym wytrąca się osad luminalu

Stężenie roztworu luminalu sodu	pH
0,5%	7,5
0,6%	7,9
1,0%	8,3
2,0%	8,5

Im wyższe stężenie luminalu, tym pH bardziej alkaliczne

Interakcje luminalu sodu z solami alkaloidami:

ALKALOID	LUMINAL SODU
Chlorowodorek papaweryny	Niezgodny zawsze
Chlorowodorek morfiny	Niezgodny zawsze
Chlorowodorek etylomorfiny	Przy dawkach max.
Fosforan kodeiny	W określonych warunkach
Chlorowodorek efedryny	Zgodne
Siarczan atropiny	Zgodne

Interakcje luminalu sodu z fosforanem kodeiny

Stężenie luminalu sodu	niezgodne	Zgodne
1%	Zawsze	-
0,5%	0,3% i wyżej	Poniżej 0,3%
0,3%	0,5% i wyżej	Poniżej 0,5%
0,2%	-	Zawsze
0,1%	-	zawsze

Im więcej jednego składnika, tym musi być drugiego mniej!!!



to co u góry= niezgodne

Interakcje luminalu sodu z bromkiem/ chlorkiem amonu

Stężenie luminalu sodu	niezgodne	Zgodne
1%	Zawsze	-
0,5%	2% i więcej	Mniejsze niż 2%
0,3%	5% i więcej	Mniejsze niż 5%
0,2%	-	Zawsze
0,1%	-	zawsze





Przykłady recept:

Fenobarbital sodu 1,0 (1%)

Bromek amonu 5,0 (5%- niezgodne)

Neospasmina 10,0

Woda do 100,0

Interakcje aminofiliny:

aminofilina[%] fosforan kodeiny[%]

0,5% 0,3% i wyżej

1,0% 0,2% i wyżej

1,5% 0,1-0,2% i wyżej

2,0% poniżej 0,1%

1. z bromkiem amonu

aminofilina bromek amonu

0,5% 3% i wyżej

1,% 2% i wyżej

1,5% 1% i wyżej

2% poniżej 0,1%

Podwójna wymiana:

Sole alkaloidowe+ bromki i jodki:

• Fosforan kodeiny w c>0,25%

• Niezgodny z bromkami w c> 5%

• Niezgodny z jodkami w c> 4%

• Chlorowodorek papaweryny o c> 0,1%

• Niezgodny z bromkami i jodkami w c>2%

• Sole wapnia i magnezu niezgodny z :

Siarczanami- węglanami- wodorowęglanami- fosforanami- salicylanami- benzoesanami- mleczanami

Sposoby unikania interakcji:

1. Bez porozumiewania się z lekarzem:

• Zmieniamy substancje w formie nierozpuszczalnej na rozpuszczalną, np. fenobarbital na fenobarbital sodu

• Zmieniamy substancje pomocnicze na zgodne (emulgatory, konserwanty, środki zwiększające lepkość)

• Jeżeli w mieszance pojawił się bezpostaciowy osad substancji słabo działającej, wydajemy po zaopatrzeniu w etykietkę „zmieszać przed użyciem”

• Wprowadzamy dodatkowy rozpuszczalnik w ilości do 5%

2. Po porozumieniu się z lekarzem:

• Zwiększamy ilość rozpuszczalnika tak, aby substancja niezgodna znalazła się poniżej granicy stężeń alkalizujących (doustne)

• Substancje powodujące niezgodność wydajemy oddzielnie (czasami można je w ogóle pominąć)

• Zmiana rozpuszczalnika jeżeli ma to wpływ na uwalnianie farmakologiczne gotowego leku

• Zamieniamy składnik powodujący niezgodność na równoważną ilość składnika o tym samym działaniu.

Niezgodność pozorna:

- przekroczona rozpuszczalność: kamfora w oleju, kwas salicylowy w oleju rzepakowym, mentol w glicerolu, kwas borny w H₂O

- ciecze nie mieszające się: roztwory wodne z parafiną płynną, olejami roślinnymi

- wysalanie


pH

13 woda wapienna

10 boraks

5 kw. borny

3 adrenalina

Reakcje redukcji i utleniania

Substancja utleniająca	Substancja redukująca	Substancje wrażliwe na utlenianie
Jod	Kamfora	adrenalina
Woda utleniona	Rezorcyna
Sole rtęci	Formalina
Jony metali	Gliceryna
	Żelazo
			Jodowodór

Reakcje podwójnej wymiany

Mleczan etakrydyny+ azotan srebra etokydwuaminoetakrydyny

Chlorek sodu+ azotan srebra chlorek srebra

Reakcje tworzenia kompleksów

Preparaty zawierające garbniki

Przykład rozwiązywania niezgodności:





Sol. Sal. Erlenmayeri 120,0 C_Br-=6%



Phenobarbitalum N. 5,0 C_NH4Br=1,2%


Phosphas codeinum 0,3 C_luminalu=0,25%

Tct Valeriana 5,0 C_f.kodeiny=0,15%

Sir Simplex ad 200,0

WYKŁAD 9

Zawiesiny i emulsje recepturowe

Rodzaje dyspersji:

• Ciało stałe w cieczy (zawiesina)

• Ciecz w cieczy (emulsja)

• Gaz w cieczy (piana)

• Ciało stałe lub ciecz w gazie (aerozol)

• Ciało stałe w ciele stałym (stałe rozproszenie)- stopienie ich razem

ZAWIESINY (Suspensiones)

Wg FP VI- płynna postać leku do użytku wewnętrznego lub zewnętrznego

Układ dwufazowy: faza rozproszona i rozpraszająca

ZALETY	WADY
Substancje nierozpuszczalne w wodzie lub innych rozpuszczalnikach	Preparaty wymagają wytrząsania przed użyciem
Płynna postać leku łatwa do przyjęcia przez pacjenta	Dokładność dawkowania mniejsza niż równoważnych roztworów
Efekt przedłużonego działania	Warunki przechowywania mogą negatywnie wpływać na trwałość leku
Większa trwałość niż roztworu
Mniej odczuwalny przykry smak- maskowanie smaku

Zawiesiny wg FP V- rozproszenie fazy rozpraszającej poprzez 15 s wytrząsanie powinno utrzymywać się w ciągu 2 minut.

Zawiesiny do użytku wewnętrznego: 0,1- 30 μm

Zawiesiny do użytku zewnętrznego ≤ 90 μm

Trwałość zawiesin

Prawo Stokes'a

V=



d1= gęstość fazy rozpraszającej

d2= gęstość fazy rozpraszanej

η= lepkość układu

Sporządzanie zawiesin

Rozdrobnienie

• Cząstki 0,1 μm- roztwory koloidowe (preparaty srebra)

• Cząstki < 5 μm- zawiesiny stabilizowane przez ruchy Browna (zawiesiny do wstrzykiwań i do oczu bez dodatkowych stabilizatorów

• Cząstki > 10 μm- zawiesiny powinny zawierać stabilizatory

Substancje pomocnicze stosowane w technologii zawiesin

1. Substancje wykorzystywane do zwiększenia lepkości roztworów wodnych

Polisacharydy naturalne	Pochodne celulozy	Substancje nieorganiczne	Substancje syntetyczne
Guma arabska	Metyloceluloza	Bentonit	Kw. poliakrylowy
Tragakanta	CMC- Na	aerosil	Alkohol poliwinylowy
Skrobia	HPMC		poliwinylopirolidon
Śluz z nasion lnu
agar

2. Substancje wykorzystywane do zwiększenia lepkości roztworów wodnych

- żelatyna

- glicerol, sorbitol, syrop prosty (wzrost lepkości, spada różnie gęstość)

3. Substancje wykorzystywane do zwiększenia lepkości roztworów olejowych

- wosk

- lanolina

- monostearynian glicerolu

- aerosil

Czynniki wpływające na trwałość zawiesin (nieopisane prawem Stokes'a)

• Ładunek elektryczny

- substancje zwiększające odpychanie elektrostatyczne: tenzydy jonowe, elektrolity

Potencjał TΖ- różnica potencjału na granicy warstwy sztywnej i rozmytej

• Zwilżalność

- substancje hydrofobowe: siarka, sulfonamidy, antybiotyki, hormony steroidowe

• Substancje ulegające flotacji: talk, stearynian magnezu, kwas salicylowy, niektóre sulfonamidy

• Substancje zwiększające zwilżalność: tenzydy (polisorbaty, estry sorbit atu, laury siarczan sodu, glicerol, etanol

Struktura osadu:

Cząsteczki zawiesin flokulowanych	Cząstki zawiesin
Niski potencjał zeta	Wysoki potencjał zeta
Siły wzajemnego przyciągania przewyższają siły odpychania	Siły wzajemnego odpychania przewyższają siły przyciągania
Szybko sedymentują	Wolno sedymentują
Roztwór nad osadem jest przezroczysty	Roztwór nad osadem powstaje mętny
Osad ma większą objętość	Osad ma mniejszą objętość
Osad jest luźny, łatwy do zdyspergowania	Osad jest trudny do zdyspergowania/ zbity

Substancje pomocnicze stosowane w technologii zawiesin:

• Substancje flokujące (flokulanty)-hydrofilowe polimery (alginian sodu, hydrolizowana skrobia, karmeloza sodu) elektrolity

• Substancje deflokujące (peptyzatory)- elektrolity (cytryniany, fosforany, szczawiany), tenzydy

• Środki konserwujące- etanol, chlorek benzalkoniowy, kwas benzoesowy, estry kwasu p-hydroksybenzoesowego

• Środki poprawiające smak i zapach

Zasady sporządzania zawiesin do użytku wewnętrznego:

1. Obliczenia i odważenie składników stałych (nierozpuszczalnych) w kolejności od najmniejszych do największych

2. Roztarcie substancji leczniczej w moździerzu

3. Dodanie substancji zwilżającej lub zwiększającej lepkość

4. Przygotowanie koncentratu o konsystencji pasty przez dodatek części fazy rozproszonej

5. Jeżeli w skład mieszaniny wchodzą substancje stałe rozpuszczalne w fazie rozpraszającej- rozpuszczenie ich

6. Dodanie do koncentratu małymi porcjami fazy płynnej przy stałym mieszaniu

7. Przeniesienie zawiesiny do opakowania (ewentualnie popłukując pozostałą ilością fazy rozpraszającej

8. Dodawanie syropów, nalewek i składników lotnych

Nie powinno zawieszać się substancji silnie działających i bardzo silnie działających!!!

Emulsje (Emulsiones) FPVI

-Postać płynna leku stanowiąca układ nie mieszających się ze sobą ciekłych faz, przeznaczona do użytku wewnętrznego lub zewnętrznego

-Rozróżniania się typy emulsji: o/w, w/o, o/w/o, w/o/w

-Faza wodna: woda lub wodne roztwory substancji leczniczych i pomocniczych

Określanie typu emulsji

Metoda rozcieńczeń : do 3-5 ml wody dodać kroplę emulsji i zmieszać; emulsja w/o utrzymuję się na powierzchni

Metoda barwnikowa: do 1 ml emulsji dodać 0,01 mieszaninę błękitu metylenowego z Sudanem III z zmieszać

EMULSJE
Zalety	Wady
Podanie nierozpuszczalnej w wodzie substancji w postaci płynnej	Takie jak w przypadku zawiesin
Możliwość uzyskania przedłużonego działania leku
Możliwość maskowania smaku leku
Polepszenie wchłaniania

Zawartość fazy rozproszonej do 75% (optymalna stabilność 40- 60%)

Średnica fazy rozproszonej 0,1- 100 μm

Podział pod względem wielkości fazy rozproszonej:

Emulsje 10- 50 μm	Emulsje submikronowe 0,1- 1 μm	Mikroemulsje 0,01- 0,1 μm
	Do oczu	Niewidzialne gołym okiem
		Żywienie pozajelitowe	Stabilne termodynamicznie
Wada: duża zawartość tenzydów

Substancje pomocnicze:

• Emulgatory

• Substancje stabilizujące- przeciwutleniacze: kwas as korbowy, cytrynowy, wodorosiarczyn sodu

• Środki konserwujące- substancje o niskim współczynniku podziału olej/ woda (kwas benzoesowy, nipaginy, czwartorzędowe zasady amoniowe, octan i azotan fenylortęciowy)

• Substancje poprawiające smak i zapach

Emulgatory:

• Związki powierzchniowo czynne (tenzydy)

• Związki niskocząsteczkowe (pseudoemulgatory)

• Pyły nierozpuszczalnych ciał stałych

Tenzydy- cząsteczki mają charakter amfilowy- posiadają grupy lipofilowe i hydrofilowe, np. mydło sodowe.

HLB- Hydrophylic- Lipophylic Balance

Skala wartości HLB dla tenzydów niejonowych

0	-3	-6-	9- 12- 15	-18
	Środki przeciwpianowe	Emulgatory w/o	Emulgatory o/w	solubilizatory

6-9: środki zwilżające

-15: detergenty

Reguła Bancrofta

Fazę zewnętrzną emulsji stanowi ta faza, w której lepiej rozpuszcza się emulgator

Emulsja o/ w	Emulsja w/ o
Emulgatory dobrze rozpuszczalne w wodzie	Emulgatory dobrze rozpuszczalne w oleju
HLB 8-18	HLB 4-6
Mydła soli jednowartościowych	Mydła soli wielowartościowych
TWEEN Laurylosiarczan sod	SPAN

Mechanizm stabilizacji emulsji przy pomocy tenzydy:

• Zmniejszenie napięcia powierzchniowego na granicy faz powoduje zmniejszenie energii wewnętrznej układu i zmniejszenie tendencji do łączenia się kropli emulsji

• Zaabsorbowane na granicy faz tenzydy tworzą otoczkę ograniczającą kontakt kropelek fazy

Podział emulgatorów

1. Jonowe (anionowoczynne, kationowoczynne (o/w), amfoteryczne- proteiny, fosfolipidy (lecytyna)

2. Niejonowe (alkohole tłuszczowe (w/o), alkohole steroidowe i inne

Podział emulgatorów

• Związki niskocząsteczkowe (emulgatory koloidowe) o/ w: guma arabska, tragakanta, pektyny, pochodne celulozy, proteiny

• Płyny nierozpuszczalnych ciał stałych w/ o, o/ w: tlenek glinu, bentonit, krzemionka koloidalna

Metody sporządzania:

• Metoda angielska: rozpuszczenie emulgatora w fazie zewnętrznej i stopniowe wprowadzanie fazy wewnętrznej

• Metoda kontynentalna: emulgator miesza się z fazą wewnętrzną (olejową), dodaje się fazę zewnętrzną (wodę) tworząc tzw. jądro emulsji. Następnie stopniowo dodaje się fazę zewnętrzną

Olej: guma: woda= 2: 1: 1,5

Czynniki powodujące rozkład emulsji:

• Nadmierna ilość fazy rozproszonej

• Zbyt duża średnica kropelek fazy rozproszonej

• Warunki przechowywania: wysoka i niska temperatura

• Czynniki chemiczne (dodanie niewłaściwego emulgatora, rozpuszczalnika, konserwantu, elektrolitu- gdy zastępujemy emulgator jonowy)

• Czynniki mikrobiologiczne (brak lub niewłaściwy środek konserwujący)

Proces destabilizacji emulsji:

• Śmie tankowanie

• Sedymentacja

• Flokulacja

• Inwersja faz

• koalescencja

• Dojrzewanie ostwaldowskie

Etapy destabilizacji emulsji:


Emulsja o/ w śmie tankowanie flokulacja procesy odwracalne

Złamanie emulsji koalescencja procesy nieodwracalne

Zasady sporządzania:

• Wykorzystuje się emulsje typu o/ w

• Stosuje się emulgatory wielkocząsteczkowe (guma arabska)

• O ile nie jest zaznaczone na recepcie wykorzystuje się emulsje zawierające 10% fazy olejowej

• Substancje rozpuszczalne w wodzie rozpuścić w fazie wodnej przed wyemulgowaniem

MLECZKA (Lacta, Lactes)

• Emulsje stałych tłuszczów i wosków

• Sporządzane na gorąco z dodatkiem gumy arabskiej lub mydła leczniczego

• Stosowane były w dermatologii i kosmetyce do zmywania twarzy przy łojotoku i łagodnego natłuszczenia cery suchej i wrażliwej

Zawiesiny do użytku zewnętrznego

• Pudry płynne

• Faza stała do 50%: talk, tlenek cynku, siarka, metanol, kamfora, benzokaina

• Faza płynna: woda, woda wapienna, etanol, glicerol, oleje

• Z reguły nie dodaje się substancji wielkocząsteczkowych

WYKŁAD 10

Doodbytnicze i dopochwowe postacie leków

Podział czopków:

• Czopki doodbytnicze (Suppositoria analia rectalia)

• Czopki dopochwowe, globulki, gałki dopochwowe (Suppositoria vaginalie, Globuli vaginalem, Ovula vaginalia)

• Pręciki (Bacilli medicati styli)

• Do ucha i do nosa

Zalety:

• Osoby nieprzytomne

• Utrudnione połykanie

• U małych dzieci

• U pacjentów wymiotujących

Inne postacie leków doodbytniczych

- kapsułki doodbytnicze

- Suppo- kaps

- maści doodbytnicze (hemoroidy)

- wlewy doodbytnicze (roztwory wodne, olejowe, zawiesiny 100- 200 ml substancji leczniczej)

- mikrowlewki (rektiole)

Masło kakaowe jeśli lekarz nie poda- do 3 g

Dla dzieci czopki ważą 1 g

Globulki 3 g, gdy lekarz nie poda

Pręciki dolewkowe: waga 1- 3 g, dł. 8-4 cm, średnica 3- 5 mm

Dopochwowe: waga 0,5- 1,0, dł. 2-3 cm

Kapsułki doodbytnicze: miękkie, zbudowane z żelatyny, subst. lecznicze

Suppo- kaps- w czopku kapsułka

Wlewy doodbytnicze: sulfosalazyna- zapalenie jelita grubego

Mikrowlewki- 2- 10 ml wodne roztwory z substancjami powierzchniowo czynnymi, hipertoniczne, przeczyszczające, można podawać przy napadach padaczkowych

Inne postacie leków dopochwowych:

- tabletki dopochwowe

- kapsułki z glicerolem, sorbitolem na bazie żelatyny

- Płyny do irygacji: substancje zakwaszające, znieczulające, roztwory wodne

- kremy i żele dopochwowe- o/w, nie mogą podrażniać błony śluzowej, hormony: estradiol, witamina C- zakwasza

- piany antykoncepcyjne

- tampony- nasączone celulozą, kolagenem

Odbytnicze i doodbytnicze podanie leków:

- żyła odbytnicza górna wpada do wrotnej i dochodzi do wątroby (metabolizm I przejścia- do krążenia mniejszy procent)


- żyły odbytnicze dolne łączą się z żyłą główną dolną, lek trafia do krążenia,

- żyły odbytnicze środkowe pomija wątrobę

Podanie czopków ogranicza efekt pierwszego przejścia

7,8- 8 pH cieczy w odbytnicy, nie ma właściwości buforujących.

Czopek musi się roztopić i zdeformować- wtedy wchłaniają się substancje czynne

Czopki na podłożu lipofilowym- stapiają się

hydrofilowym- rozpuszczają się

Substancja czynna dostaje się do krążenia za pomocą dyfuzji biernej

Absorpcja leków z czopków zależy od stanu odbytnicy

- rozpuszczalność substancji w wodzie i lipidach

- współczynnik podziału o/ w

- stopień dysocjacji substancji czynnej

- stopień rozdrobnienia substancji zawieszonych w podłożu (mikronizacja- im mniejsze tym lepsze)

- rodzaj i właściwości zastosowanego podłoża czopkowego; substancje lipofilowe i podłoże hydrofilowe nie lubią się; szybko jedno drugie uwalnia, lipofilowe trójglicerydowe pozostają w dolnej części odbytnicy

Podłoża czopków:

Wymagania:

• Obojętne fizjologicznie, nie mogą wywierać własnego efektu farmakologicznego oraz nie mogą wchodzić w interakcje z substancjami leczniczymi

• Powinny możliwie szybko uwalniać substancję leczniczą i ułatwiać jej resorpcję z odbytnicy

• Powinny mieć stałą konsystencję w temperaturze pokojowej, natomiast w temperaturze ciała ludzkiego muszą szybko ulegać stopieniu, deformacji, rozpuszczeniu, muszą wykazywać odpowiednią trwałość chemiczną

• Nie powinny tworzyć nietrwałych odmian polimorficznych

• Powinny charakteryzować się niewielką rozpiętością między temperaturą topnienia i krzepnięcia

• Stopione podłoża muszą mieć odpowiednią lepkość, która będzie utrudniała sedymentacją zawieszonej substancji po wylaniu do formy

• Podczas krzepnięcia podłoże powinno wykazywać kontrakcję(zmniejszenie) swojej objętości, co ułatwia wyjmowanie gotowych czopków z form

• Zdolność wiązania wody i roztworów wodnych (wyższa liczba wodna)

Podział podłoży czopkowych

• Lipofilowe (nierozpuszczalne w wodzie)

- olej kakaowy

- półsyntetyczne glicerydy KT

- oleje utwardzone

• Hydrofilowe (rozpuszczalne w wodzie)

- glikole polioksyetylenowe

- masy żelatynowo- glicerolowi

Olej kakaowy (masło kakaowe, Oleum Cacao): 97- 99% mieszanina TG gł. deopalmitynostearynowego 40%, deodistearynowego 27%, deodipalmitynowego 14%

- dobrze tolerowany przez organizm

- Dobre uwalnianie substancji leczniczej

- Może być używany do sporządzania czopków wszystkimi metodami

- ma małą rozpiętość między temperaturą topnienia i krzepnięcia, więc łatwo ulega zestaleniu

- w temperaturze pokojowej- odpowiednia konsystencja i topi się w temperaturze 30- 35 ⁰C

- występuje w 4 odmianach polimorficznych: α, β (najtrwalsza), β', γ

- jełczenie (długotrwałe ogrzewanie lub zbyt wysoka temperatura (powyżej 40)- przejście w inne odmiany polimorficzne)

- niska liczba wodna ok. 20- 30

- nie wykazuje zjawiska kontrakcji podczas zastygania

Podłoża lipofilowe c.d.

• Półsyntetyczne glicerydy KT

• Oleje utwardzone

Podłoża hydrofilowe

• Polioksyetylenoglikole (PEG)

• Polioksyetylenowane glikole polioksypropylenowe (mniej drażnią błonę śluzową niż PEG

• Masy glicerynowo- żelatynowe

Skład podłoży żelatynowo- glicerynowych wg FP VI

Żelatyna	15%	Do produkcji globulek
Woda	15%	Do produkcji pręcików docewkowych
Glicerol 85%	70%	Wady: działanie przeczyszczające; glicerol jest higroskopijny, nie można wykorzystywać w produkcji czopków ogólnych, interakcje z SA

PEG

• Odciąganie wody

• Przed aplikacją zanurzenie czopków w wodzie lub dodanie wody do czopków w składzie

• Nie można sporządzać do produkcji czopków ogólnych

• Interakcje

Inne substancje pomocnicze stosowane w technologii czopków:

• Substancje modyfikujące temperaturę topnienia

• Substancje zwiększające lepkość (uwodnione oleje roślinne)

• Tenzydy Tween 80 o/ w- ułatwia uwalnianie substancji czynnych

• Substancje wypełniające i absorpcyjne

• Środki konserwujące- nipaginy- im wyższy podstawnik tym większe powinowactwo do grzybów i bakterii

• Przeciwutleniacze: witamina E i C, EDTA

• Substancje poślizgowe do smarowania form np. parafina ciekła

• Barwniki

Metody otrzymywania czopków:

1. Wylewanie- głównie przemysłowo

Formy z tworzywa sztucznego

Podłoże topimy w odpowiedniej temperaturze

Przygotowanie substancji czynnej, mikronizacja, wprowadzenie do podłoża i wylewanie do formy

Metalowe matryce

2. Wytłaczanie w prasie

Czopkarka do wytłaczania czopków

Miesza się masło kakaowe w postaci wiórków z substancją czynną i wkłada do czopkarki. Podłoże nadtapia się w wyniku wytworzenia podciśnienia

3. Formowanie ręczne

Ręcznie w moździerzu ugniatamy masło kakaowe, powstaje „krówka” i dzielimy na 12 części, nie powinno dotykać się rękoma czopków

Na ryczałt może być wydane do 12 czopków!!!

WYKŁAD 11

Proszki

Najprostsza, stała postać leku; sypkie, homogenne cząstki substancji leczniczych lub części roślin o odpowiednim stopniu rozdrobnienia, mogą zawierać substancje pomocnicze (np. rozcieńczające, poprawiające smak, zapach i barwę).

Podział proszków:

1. Ze względu na liczbę substancji leczniczych

1. Proszki proste- 1 substancja lecznicza

2. Proszki złożona- kilka substancji leczniczych

2. Ze względu na przypisaną formę

1. Proszki niedzielone- niedawkowana postać leku, pojemniki wielodawkowe

2. Proszki dzielone- dawkowana postać leku, pojemniki jednodawkowe

3. Ze względu na drogę podania

1. Proszki do użytku wewnętrznego= proszki doustne= pulveres per ovales

Umieszczane w pojemnikach jednodawkowych (kapsułki żelatynowe, kapsułki skrobiowe lub drażetki) lub wielodawkowych (odmierzanie 1 dawki za pomocą łyżeczki lub dołączonej miarki)

2. Proszki do użytku zewnętrznego= proszki na skórę i błony śluzowe= pulveres ad usum dermicum

Umieszczone w pojemnikach jednodawkowych lub wielodawkowych

Proszki musujące (pulveres efferrescens)

Mogą występować w postaci preparatów jednodawkowych lub wielodawkowych. Zawierają dodatek kwasów organicznych (kwas winowy, cytrynowy), węglanów, wodorowęglanów. Po wprowadzeniu do wody wydziela się dwutlenek węgla. Mogą być rozpuszczone lub zawieszone w wodzie.

Proszki:

• do inhalacji,

• do sporządzania płynów infuzyjnych

• do sporządzania kropli i płynów do oczu,

• do sporządzania zawiesin lub roztworów

powinny odpowiadać wymaganiom monografii szczegółowych. FP VII wyróżnia również proszki:

• do uszu

• do nosa

• do sporządzania kropli doustnych

• proszki i granulaty do sporządzania syropów

• proszki i tabletki do sporządzania roztworów i zawiesin doodbytniczych

Proszki te powinny odpowiadać wymaganiom odpowiadającym monografiom ogólnym.

Wielkość cząstek w proszkach wg FP VI:

• rozdrobnienie: 0,5- 5,6 mm

• sproszkowanie: 0,01- 0,5 mm

• zmikronizowanie: <10μm

Wymagane wielkości cząstek w proszkach:

• do użytku wewnętrznego: <0,5 mm

• do użytku zewnętrznego: <0,16 mm

Urządzenia służące do rozdrabniania:

1. młyny- mielenie większych ilości substancji na skutek rozcierania, rozgniatania i uderzania

1. młyn tarczowy

2. młyn uderzeniowy

3. młyn kulowy

4. młyn walcowy

2. szybkoobrotowy młynek łopatkowy (stosowany w aptece)

mielenie niewielkich ilości substancji (20,0- 30,0), ok. 1000 obr./ min; można uzyskać rozdrobnienie <30μm

mielenie 3-5 minut z przerwami co 0,5 min w celu wymieszania substancji

3. moździerz i pistel (stosowany w aptece)

1. ręczne rozdrabnianie niewielkich ilości substancji

2. uzyskanie odpowiedniego rozdrobnienia zależy od:

- nakładu siły

- szorstkości powierzchni

- kształtu pistla

- częstości zeskrobywania proszku przylegającego do powierzchni moździerza i pistla

- ilości proszkowanej lub rozdrobnienia

Urządzenia służące do mikronizacji:

1. młyny

1. kulowy

2. koloidalny

3. strumieniowy

2. suszenie rozpyłowe

3. mikronizacja na drodze wytrącania osadów bezpostaciowych lub mikrokrystalicznych. Osady można uzyskać z roztworów podczas reakcji chemicznej, przez zmiany pH, temperatury lub rozpuszczalnika.

Sposoby mikronizacji w aptece:

- w młynku aptecznym

- substancje grubokrystaliczne np. kamfora, mentol, mikronizacja poprzez rozpuszczenie substancji grubokrystalicznej w lotnym rozpuszczalniku

W maściach:

- mieszanie substancji z parafiną płynną 1:1

- stopniowe dodawanie podłoża maściowego

Pomiar wielkości cząstek w proszkach:

1. analiza sitowa

2. pomiar pod mikroskopem projekcyjnym lub mikroskopem zaopatrzonym w mikrometr (zawiesiny płynne, maści, czopki)

3. pomiar szybkości sedymentacji, średnicę cząstek oblicza się ze wzoru Stokes' a; pomiar cząstek o wielkości 1- 40μm:




4. metoda elektryczna- licznik Coultera

5. dyfrakcja laserowa- metoda najpowszechniejsza

Proszki do użytku wewnętrznego

• dzielone i niedzielone

• w składzie może być jedna lub kilka substancji leczniczych

• proszki dzielone o masie 0,1 należy uzupełnić laktozą do 0,1

Proszki niedzielone do użytku wewnętrznego:

• najczęściej zawierają substancje słabo działające

• wyjątkowo substancje silnie działające w ilości lub rozcieńczeniu, które nie spowoduje przedawkowania substancji (nie powinno przekroczyć MDD)

• wydawane w torebkach papierowych, słoikach szklanych

Proszki dzielone do użytku wewnętrznego:

• wydawane w pojedynczych dawkach

• zawierają substancje z wykazów A, B, N

• wydawane w opłatkach skrobiowych, kapsułkach żelatynowych

• rozrzut dawki przy proszkach do 0,3 +/- 10%, <0,3 +/- 7,5%

Sposób zapisywania:

• Praescriptio multiplicata- sposobem mnożenia, w Subscriptio jest zapis M.f.plv.Dt.d.No

• Praescriptio divisa- sposobem dzielenia, w Subscriptio jest zapis M.f.plv.Div.in part.aeq.No

Proszki mianowane- Pulveres titrati

Są to przeważnie silnie działające sproszkowane surowce roślinne lub zwierzęce o ustalonej i znormalizowanej zawartości ciał czynnych. Doprowadzenie proszku do odpowiedniego miana wymaga dodania substancji obojętnej, np. laktozy.

Proszki rozcieńczone- Pulveres triturati

Są to rozcieńczone substancje bardzo silnie działające z substancją obojętną, np. laktozą lub sacharozą w stosunku 1:4, 1:9, 1:99, np.: Atropinum sulfonicum trituratum 1:10

Extractum Belladonnae sic. trituratum 1:1 (sporządzone w celu zmniejszenia higroskopijności proszku)

Proszki do użytku zewnętrznego

- do wdmuchiwania do jam ciała (nosa, krtani, ucha)

- na skórę: pudry lecznicze (plv. adspargandus), pudry sypkie (plv. Inspersorius), zasypki (conspergantium),

- po rozpuszczeniu w wodzie do płukania gardła, okładów, irygacji

Zasady sporządzania proszków:

1. Dobór moździerza i pistla

2. Kolejność dodawania substancji:

Jako pierwsze- substancje przepisane w najmniejszych ilościach następnie substancje w kolejności wzrastającej ilości

WYJĄTKI:

• Trucizny, substancje higroskopijne, substancje z wykazu B przepisane w ilości do 0,03 na jeden proszek jako drugie

• Substancje barwiące, puszyste (Magnesium oxydatum, sole chininy) jako ostatnie

3. Wymieszane substancje lecznicze w moździerzu rozdzielić do opłatków skrobiowych (nr opłatków 1-6)

4. Przygotowanie proszku wzorcowego

Numer opłatka z substancjami puszystymi to zwiększony nr opłatka o 2.

Proszek wzorcowy- suma substancji leczniczych, która powinna znaleźć się w opłatku

Proszki do receptury- Pulvis pro receptura

Pojedyncze substancje lecznicze lub mieszaniny substancji odpowiadające składom tabletek

Przykład substancji złożonej: Pabialgin 1,0= 0,88+ 0,12

Ocena jakości proszków:

• Wielkość cząstek proszku

• Jednolitość masy proszków dzielonych i niedzielonych

• Jednolitość mas pobieranych dawek z pojemników niedawkowanych

• Jednolitość zawartości substancji leczniczej w proszkach złożonych

• Zawartość substancji leczniczej

• Czystość mikrobiologiczna

• Jednolitość jednostek preparatów dawkowanych

Interakcje farmaceutyczne w proszkach:

• Na skutek wilgotnienia (bromki, polopiryna, extr. Belladonnae sic. Salol)

• Sorpcja na węglu chemicznym

• Mieszaniny eutektyczne, np.: kamfora+ salol; kamfora+ mentol; kamfora+ wodzian chloralu

WYKŁAD 12

Procesy jednostkowe wyjaławiania

(załącznik- klasy czystości mikrobiologicznej wg FPVI)

Wyjaławianie:

• Proces technologiczny

• Zabicie lub usunięcie ze środowiska lub materiału wszystkich drobnoustrojów: bakterii, przetrwalników, pierwotniaków, grzybów, zarodników, wirusów

Wyjaławianie można osiągnąć za pomocą czynników:

Fizycznych	Gorąca nasycona para wodna Suche gorące powietrze Wyżarzanie i spalanie Ogrzewanie Tyndalizacja Promieniowanie jonizujące Za pomocą gazów
Chemicznych
Przy użyciu określonych urządzeń mechanicznych

Wyjaławianie gorącą nasyconą parą wodną

- jeden z najchętniej stosowanych sposobów wyjaławiania

- najbardziej wrażliwe są formy wegetatywne bakterii

- w wyniku hydrolizy następuje denaturacja i koagulacja enzymów oraz ważnych struktur komórkowych i śmierć komórki

- na efektywność wpływa:

• Temperatura

• Zawartość powietrza

• Skład chemiczny środowiska

• Występowanie jonów wapnia i magnezu

• Czas oddziaływania

• Zanieczyszczenie materią organiczną i drobnoustrojami

- do sterylizacji przeznaczony jest autoklaw

- zasada działania autoklawu:

Zamknięty autoklaw: wzrasta ciśnienie wzrasta temperatura wrzenia tworzy się gorąca nasycona para wodna (pozbawiona kropelek wody, ciecz i gaz w równowadze)

Gorąca nasycona para wodna: łatwo pochłania i magazynuje ciepło w postaci utajonej aż do osiągnięcia stanu równowagi. Następnie para wodna osiąga tę samą temperaturę co wrząca woda. Pochłonięte ciepło= ciepło utajone pary. Następuje zetknięcie z materiałem ulega skropleniu ciśnienie spada. Dostarcza się następną porcję pary, do wyrównania ciśnień, przez określony czas

-czas wyjaławiania

121⁰C- nie krócej niż 15 minut (FP V= 20 min)

128⁰C- 15 minut

134⁰C- 5 minut

Wzrost prężności pary w roztworze, specjalne butelki infuzyjne (zabezpieczenie przed rozerwaniem butelki) nie mogą być wypełnione w całości- do 80%.

- czas schładzania: nie doprowadza się pary, pozostawia się autoklaw do ostudzenia, otwiera się dopiero po osiągnięciu w komorze ciśnienia atmosferycznego, systemy chłodzące doprowadzają wodę do komory autoklawu

- WAŻNE szybkie wyciągnięcie i schłodzenie 5% roztworu glukozy, ponieważ powstaje 5- hydroksymetylofurfural, jak za długo trzyma się glukozę w autoklawie, co zakwasza środowisko (słomkowy kolor; rozkład glukozy)

- wyjaławiamy: narzędzia i aparaturę medyczną, roztwory leków, materiały włókniste i bieliznę, szkło (owijanie w pergamin, żeby nie uległy skażeniu przy wyciąganiu)

- Nie wyjaławiamy: narzędzi medycznych wielokrotnego użycia z elementami termostabilnymi, zawierających elementy klejone, takich które mogą ulec rozkalibrowaniu

- przykłady produktów nie wyjaławianych w autoklawie: podłoża maściowe i roztwory olejowe: je gorącym suchym powietrzem, bo nie są roztworami wodnymi, nie wytworzy się para wodna, zbyt niska temperatura, a olej potrzebuje temperatury wyższej

Wyjaławianie suchym gorącym powietrzem

-znacznie słabsze działanie drobnoustrojobójcze niż gorąca nasycona para wodna (2000x słabsze, musi być wysoka temperatura)

- utlenianie i nieodwracalna inaktywacja i degradacja składników komórkowych

- proces wyjaławiania przeprowadza się w sterylizatorach powietrznych

temperatura	Czas
160^0C	≥2 h
170^0C	1 h
180^0C	Nie krócej niż 30 minut

- wyjaławiamy: szkło laboratoryjne, moździerze, parowniczki, elementy metalowe, związki mineralne (ZnO, NaCl), podłoża maściowe i roztwory olejowe (170⁰C, 1 h)

- NIE wyjaławiamy: płynów infuzyjnych i elementów gumowych/ gumy

Wyżarzanie i spalanie

- sposób wyjaławiania w płomieniach palnika

- powoduje spalenie komórek drobnoustrojów

- wyjaławianie przy posiewach mikrobiologicznych

- spalanie sprzętu i odzieży medycznej

Ogrzewanie i tyndalizacja (nie farmakopealne)

- nie zamieszczone w FP VI

- ogrzewanie roztworu w temperaturze 98- 100⁰C przez 30 minut (z konserwantem)

- ogrzewanie roztworu w temperaturze 100⁰C przez 1 h (bez konserwantu)

- tyndalizacja- 3- krotne ogrzanie do temperatury 100⁰C w bieżącej parze wodnej (wyłącznie w mikrobiologii); w aparatach Kocha, każdorazowo przez 30 minut i zostawić na 24 h w temperaturze pokojowej

I ogrzanie: giną formy wegetatywne

II ogrzanie: zabijanie wykiełkowanych z przetrwalników form wegetatywnych

III ogrzanie: dla bezpieczeństwa

Temperatura zbyt niska do rozmnażania

Promieniowanie jonizujące

- źródłem promieniowania są akceleratory elektronów i izotopy promieniotwórcze ⁶⁰Co i ¹³⁷Cs

- zaleta: ogromna przenikliwość promieniowania

- stosowane w przemyśle do wyjaławiania np. sprzętu jednorazowego użytku, wrażliwego na temperaturę

Promieniowanie nadfioletowe

- najbardziej wrażliwe na ten rodzaj promieniowania są formy wegetatywne bakterii

- zakres działania bakteriobójczego: 210- 328 nm, najbardziej aktywne: 254 nm

- źródło promieniowania: lampy rtęciowe

- najsilniejsze działanie bakteriobójcze: tylko w pobliży lampy

- drobnoustroje w odległości 3 m od źródła promieniowania nie są narażone na poważne uszkodzenia

Za pomocą gazów

- możliwość zachodzenia reakcji chemicznych

- zjawisko sorpcji gazu przez wyjaławiany materiał

- wyjaławianie gazami jest metodą z konieczności, gdy nie mogą być zastosowane inne metody

Tlenkiem etylenu

- wykazuje silne działanie bakteriobójcze i wirusobójcze, działa na grzyby, zarodniki grzybów i pierwotniaki

- w stężeniu 50 mg/ ml niszczy pierwotniaki

- działa na białka oraz kwasy nukleinowe drobnoustrojów

- zaletą tlenku etylenu jest jego przenikliwość przez warstwy tworzyw sztucznych (głównie folia)

- proces wyjaławiania w środowisku do 1200 mg/ l powietrza

- skuteczne działanie Biobójczo 40- 45 ⁰C

- wilgotność względna 30- 50%

- czas 4- 6 h

- w temperaturze pokojowej- gaz, bezbarwny, słodkawy zapach eteru, z powietrzem łatwopalny, wybuchowy w c>3%, miesza się z gazami obojętnymi

- konieczny okres desorpcji 7- 30 dni, żeby skrócić, specjalne urządzenie temp. 50⁰C

- wyjaławiamy: tworzywa sztuczne, strzykawki, igły, zestawy do pobierania i podawania krwi, cewniki, protezy, elementy termo labilne i gumowe

- WADA: toksyczny, podrażniający, długi czas wyjaławiania

Za pomocą gazowego formaldehydu

- stosowany jest głównie do wyjaławiania narzędzi lekarskich, materiałów termo labilnych, książek, odzieży, bielizny i pościeli

- c= 1 mg/ 1 ml powietrza

- Biobójczo na wszystkie formy drobnoustrojów, przetrwalniki bakterii oraz zarodniki grzybów

- jest gazem drażniącym i łatwo przenika w głąb materiałów porowatych, skąd trudno go usunąć

- stężenie 2 mg/ ml powietrza i wyższe przekształcanie w formę nieaktywną: p-formaldehyd

- wilgotność nie mniejsza niż 80%

- wolne działanie: 24 h!!!

- specjalne szafki: 0,2- 0,5 m³

- p-formaldehyd w temperaturze 60- 80⁰C powstaje formaldehyd

Za pomocą środków chemicznych np. aldehyd glutarowy

- wykonujemy, gdy nie ma możliwości innego sposobu wyjaławiania

- przeprowadza się w temperaturze pokojowej przez zanurzenie wyjaławianego sprzętu w roztworze środka chemicznego

- opłukać jałową wodą

- działanie Biobójczo na wszystkie formy drobnoustrojów

- wykazuje działanie wielokrotnie silniejsze w porównaniu z formaldehydem

- czas 2-3 h w temperaturze pokojowej

- nie powoduje korozji metali i nie uszkadza wyrobów gumowych

- może powodować podrażnienia skóry i błon śluzowych

- wyjaławiamy: przybory z urządzeniami optycznymi, wzierniki, zgłębniki i cewniki, elementy respiratorów (rury karbowane), części aparatury szklanej, korki gumowe, rurki szklane, elementy gumowych jałowych zestawów

Za pomocą gorących roztworów chlorheksydyny

- gorące (70⁰C) wodne 0,5 % roztwory

- wszystkie formy drobnoustrojów

- czas > 3h

- wyjaławiamy przybory lekarskie, fragmenty gumowe aparatury, elementy z tworzyw sztucznych

- proces przeprowadza się w k(i)uwetach szklanych lub metalowych wyposażonych w samoczynny podgrzewacz

Chlorek benzalkoniowy (zakraplacze- 5%; tuby- 1%)

0,1% boran fenylortęciowy

Za pomocą sączenia

- roztwory leków, woda, powietrze i inne gazy, substancje termo labilne, preparaty krwiopochodne, toksyny i antytoksyny, surowice odpornościowe, roztwory witamin, antybiotyków

Do sączenia- sączki membranowe Ø 0,2 μm

Powietrze: filtry HEPA (z włókien szklanych i żywicy; 99,9997% cząstek o Ø 0,3 μm zatrzymują, prędkość przepływu: 0,3 m/s

Kontrola procesu wyjaławiania

• Biologiczna- Baccilus subtilis, B. steorothermophilus

• Chemiczna- próbki Browna

• Fizyczna- Serratia marcescens (0,5 μm), Pseudomonas di minuta (0,2- 0,22 μm)

Przechowywanie

• Żeby ponownie nie skazić

• Czyste szafki

• Bez wilgoci

• Zależy od rodzaju opakowania a nie od rodzaju sterylizacji

• Roztwory infuzyjne: 3 miesiące od daty wyjaławiania po I otwarciu miesiąc (ale w lodówce)

WYKŁAD 13

Leki do oczu (OPHTALMICA)

Jałowe, płynne, półstałe lub stałe preparaty przeznaczone do podania do worka spojówkowego lub na gałkę oczną w celu leczniczym, profilaktycznym lub diagnostycznym.

Postacie leków do oczu
Postacie płynne	Krople do oczu	Roztwory: Wodne Olejowe
				Zawiesiny: Wodne Olejowe Wodne zawiesiny liposomów
				Emulsje: w/o i o/w submikronowi Mikroemulsje
		Płyny do oczu	Roztwory wodne
	Postacie półstałe	Maści	Lipofilowe bezwodne Lipofilowe uwodnione (emulsje w/o) Hydrofilowe bezwodne (emulsje o/w) hydrożele
Postacie stałe o przedłużonym działaniu	Inserty(wkładki): rozpuszczalne (tabletki, lamellae) nierozpuszczalne, np. system dyfuzyjny Ocusert biodegradalne stanowiące kombinację nierozpuszczalnych i biodegradalnych wodochłonne soczewki kontaktowe nasączone lekami, tworzące rodzaj opatrunku rogówkowego
Postacie iniekcyjne	Wstrzyknięcia około oczne: podspojówkowe, pod pochewkę gałki ocznej, do komory przedniej, do komory szklistej

Wymagania stawiane lekom do oczu:

• jałowość

• ciśnienie osmotyczne

• euhydria

• brak zanieczyszczeń mechanicznych

• wielkość cząstek

• lepkość

• napięcie powierzchniowe

• konserwowanie

• opakowanie

JAŁOWOŚĆ:

• Wspólna i najbardziej charakterystyczna cecha wszystkich preparatów przeznaczonych do oczu

• I grupa czystości mikrobiologicznej

• Sączenie wyjaławiające

• Wyjaławianie gorącą nasyconą parą wodną

• Loże z nawiewem laminarnym

IZOTONICZNOŚĆ:

• Ciśnienie osmotyczne płynu łzowego: 260- 334 mOsm/ l

(temperatura zamarzania: -0,5- -0,62^oC)

• Krople hipertoniczne: 301- 334 mOsm/ l i większe (lepsze)

• Krople hipotoniczne: 253- 280 mOsm/ l

• Roztwory izotonizujące: A, B, C, H

Roztwór A	Roztwór B	Roztwór C	Roztwór H
0,9% NaCl Zgodny z płynem łzowym pH= 7	1,6% KNO3 Stosowany do izotonizowania preparatów srebra	1,9% H3BO3 Słaby antyseptyk pH= 6	5% glukoza pH= 6 stosowany jako roztwór izotonizujący do kropli z targezyną
WYKONANIE: Rozpuszczenie odpowiedniej ilości substancji w wodzie do iniekcji, sączenie przez sączek ze szkła spiekanego, wyjaławianie

EUHYDRIA:

• Płyn łzowy: pH= 7,0- 7,4; noworodki: pH= 6,2- 7,2; w przypadku infekcji bakteryjnych/ wirusowych: pH= ok. 8,0

• Krople do oczu: pH= 3,5- 8,5

• Płyny do oczu: pH= 5,0- 8,5

• Roztwory buforujące: D, E- a, E- b, F- a, F- b, G

Roztwór D:

3% roztwór cytrynianu sodu, pH= 6,5, do buforowania kropli do oczu z penicyliną (r- ór korygujący)

Penicylina: pierścień β laktamowy nietrwały

W środowisku wodnym kwaśne produkty rozpadu

Inaktywacja antybiotyku

Roztwór E

0,5% (E- a) i 1% (E- b) roztwór dla chloramfenikolu

E- a		E- b
Kwas borowy Tetraboran sodu Chlorek sodu woda	1,1 0,2 0,2 Do 100,0	Kwas borowy Tetra boran sodu Woda	1,5 3,0 Do 100,0

Chloramfenikol (detreomycyna) bardzo słabo rozpuszcza się w wodzie

W roztworze buforowym powstaje kompleks z jonami boranowymi

Roztwór F

Dla 1% (F- a) i 2% (F- b) roztworu tetracyklin

F- a		F- b
Tetra boran sodu Chlorek sodu woda	0,8 0,4 Do 100,0	Tetra boran sodu woda	1,6 Do 100,0

- roztwory tetracyklin są bardzo kwaśne; pH= 1,2- 2,8

- bufor stosuje się w celu doprowadzenia pH kropli do wartości tolerowanych przez oko

- jednocześnie są to roztwory izotonizujące

Roztwór G

Dla 2% chlorowodorku pilokarpiny

Wodorofosforan sodu bezwodny 0,23

Dwufosforan sodu bezwodny 0,20

Chlorek sodu 0,24

Woda do 100,0

- w celu zwiększenia aktywności farmakologicznej

- aktywność wzrasta ok. 8 razy

- pH= 6,5

Tylko lekarz decyduje o zwiększonej dostępności biologicznej kropli

BRAK ZANIECZYSZCZEŃ MECHANICZNYCH

- sączenie klarujące- sączki Schotta (G1- G3)

- sączki membranowe Synpor (3 i 4)

WIELKOŚĆ CZĄSTEK

- homogenność zawiesin przynajmniej 15 s

- wielkość cząstek nie może przekraczać 25 μm

- dwie z badanej próbki (odpowiadającej 10 μg preparatu) mogą być większe niż 50 μm

- żadna nie może przekroczyć 90 μm

LEPKOŚĆ

- zwiększenie lepkości kropli do oczu= wydłużenie czasu kontaktu leku z okiem

- korzystne jest, aby lepkość kropli wynosiła 12- 15 mPa*s

- nie powinno się przekraczać 20 mPa*s

- możliwość zatkania kanalików łzowych

- do zwiększenia lepkości: MC, HPMC, PVA, PVP

- 1,02- 1,9 mPa*s lepkość płynu łzowego

NAPIĘCIE POWIERZCHNIOWE

- wartość krytyczna napięcia powierzchniowego rogówki wynosi 28 mN*m^-1

- dla uzyskania pełnego zwilżenia należy stosować roztwory o napięciu powierzchniowym nie przekraczającym tej wartości

KONSERWOWANIE

- okres przydatności kropli zawierających środek konserwujący po I otwarciu opakowania- do 4 tygodni (30 dni)

- bez środka konserwującego- 24 h

- cel: utrzymanie jałowości leku mimo nieaseptycznego pobierania go z opakowanie przez pacjenta

- nie konserwujemy:

- leków stosowanych do oka zranionego lub po zabiegu chirurgicznym

- preparatów olejowych

- mieszaniny konserwujące:

- mieszaniny środków konserwujących w celu zwiększenia spektrum działania

I) chlorek benzalkoniowy Octan lub glukonian chlorheksydyny	0,05 g/l 0,10
II) chlorek benzalkoniowy Alkohol β- fenyloetylowy	0,05 4,00
III) boran fenylortęciowy Alkohol β- fenyloetylowy	0,01 4,00
IV) azotan fenylortęciowy Alkohol β- fenyloetylowy	0,02 4,00
V) tiomersal Alkohol β- fenyloetylowy	0,2 4,00
VI) boran fenylortęciowy	0,01 g/l
VII) hydroksybenzoesan metylu Hydroksybenzoesanu propylu Alkohol β- fenyloetylowy	0,65 0,35 4,00

Zalecane substancje konserwujące należy stosować według kolejności podanej w tabeli, gdyż pierwsze kolejny numer jest zawsze z mikrobiologicznego punktu widzenia najskuteczniejszy.

OPAKOWANIE

- prosty sposób pobierania leku

- zabezpieczenia przed wtórnym skażeniem drobnoustrojami w czasie przechowywania i stosowania przez pacjenta

- krople nie konserwowane powinny być wydawane w opakowaniach jednodawkowych


SPORZĄDZANIE LEKÓW DO OCZU









































Strefa A/B

















Strefa B

METODY SPORZĄDZANIA LEKÓW DO OCZU

Metoda I: jałowa woda, środki izotonizujące, wyjaławianie w autoklawie

Metoda II: w loży z nawiewem, jałowa woda i środki izotonizujące, niejałowa substancja, sączenie przez sączki Sartoriusa

Metoda III: koloidalne preparaty srebra, zawiesiny; w loży z nawiewem, jałowa woda, środki izotonizujące i substancja lecznicza, nie wyjaławiamy dodatkowo

NOWOCZESNE POSTACIE LEKU

Kierunek badań:

• Wydłużenie czasu kontaktu postaci leku z powierzchnią gałki ocznej

• Wydłużenie czasu uwalniania substancji leczniczej z postaci leku

• Zmniejszenie częstotliwości aplikacji

• Redukcja działań niepożądanych

• Łatwość stosowania

• Brak odczucia ciała obcego w oku

Wydłużenie czasu kontaktu

• Hydrożele o konsystencji półstałej

• Pochodne celulozy (MC, HPMC, CMCNa)

• Syntetyczne polimery (PVA, kwas poliakrylowy)

• Naturalne polimery (kwas hialuronowy, hialuronian sodu)

• Hydrożele powstające po aplikacji pod wpływem czynników fizjologicznych

• Poloksamer

• Gellan

• Octanoftalen celulozy

Wydłużenie czasu kontaktu można osiągnąć przez układy polimerowe, które mają zdolność przechodzenia zolu żel

Kwas hialuronowy- brak immunogenności

Poloksamer- ko polimer, tworzy żel w podwyższonej temperaturze

Octanoftalen celulozy- żeluje pod wpływem pH płynu łzowego

Gellan- anionowy polisacharyd, żeluje na skutek aktywności jonów obecnych w płynie łzowym

Kontrola uwalniania

inserty	Rozpuszczalne	Stosuje się naturalne i syntetyczne polimery Systemy osmotyczne jedno i dwukompartmentowe
			Nierozpuszczalne
			Biodegradalne
	Układy wielokompartmentowe		Liposomy	Systemy dyfuzyjne Ocusert- z pilokarpiną U (membrany kontrolujące uwalnianie, pierścień wybarwiony, matryca z kwasem alginowym)
			Makro i Nano cząstki
			Emulsje submikronowi
			mikroemulsje

Redukcja działań niepożądanych

- eliminacja konserwantów

- system COMOD bez konserwantów, trwałość 3 miesiące od I otwarcia, pojemność kropli 30 μl, 325 kropli

- system ABAK bez konserwantów, trwałość 2 miesiące, system filtrujący, 325 kropli

- Pojemność worka spojówkowego: 30 μl

Łatwość stosowania

- suche krople- liofilizacyjny system do oczu; otrzymywane przez rozpuszczenie substancji leczniczej w roztworze hydrofilowego polimeru

Wyjaławianie i liofilizacja z równoczesnym osadzaniem na hydrofobowym nośniku

- po podaniu do oka ulegają rehydratacji i oddzieleniu od nośnika

- dobra tolerancja

- bezpieczeństwo

- wygoda

MAŚCI I ŻELE DO OCZU

- półstałe konsystencje, jednorodny wygląd, jedna lub kilka substancji leczniczych

- podłoża do maści

- jałowość

- brak cząstek nierozpuszczalnych

- odpowiednie właściwości reologiczne, rozsmarowywalność, zdolność przylegania

- pH zbliżone do obojętnego

- brak działania drażniącego

- temperatura topnienia ok. 32⁰C, zbliżona do temperatury płynu łzowego

- trwałość

Unguentum Ophtalmicum

Vaselini albi 80,0

Lanolini 10,0

Paraffini liq. 10,0

WYKŁAD 14

Maści

Maści- półstała postać leku do stosowania zewnętrznego w celu uzyskania działania miejscowego/ ogólnego, a także w celu uzyskania efekty nawilżającego i ochronnego

Istnieją 2 drogi wchłaniania substancji leczniczej:

• Transepidermalna- przez skórę

• Trans folikularna-przez ujścia gruczołów łojowych, potowych i mieszków włosowych (szybsza)

Podział maści

1. Uwzględniający głębokość wnikania środka leczniczego i charakter farmakologiczny:

• Epidermalne: substancja lecznicza działa na powierzchni, np. aseptyki

• Endodermalne: działają w skórze właściwej, np. glikokortykosteroidy

• Diadermalne: działają w tkankach mięśniowych, np. NLPZ

• Dransdermalne: wchłaniają się do krwioobiegu, np. nitrogliceryna, hormony płciowe

2. Ze względu na drogę podania:

• Na skórę

• Na błonę śluzową jamy ustnej

• Do uszy (jałowe)

• Do nosa (jałowe)

• Do oczu (jałowe)

• Doodbytniczo

• Dopochwowo

Maści:

1. Hydrofobowe, lipofilowe: na podłożach bezwodnych- wazelinie

2. 
   Absorpcyjne (maści emulgujące H₂O): podłoża mogą emulgować ilości H₂O (w/o)

3. Hydrofilowe: podłoża beztłuszczowe, poliakryetylenowe

Kremy- preparaty wielofazowe, składające się z fazy lipofilowej i fazy wodnej:

- lipofilowe w/o

- hydrofilowe o/w: łatwo zmywalne wodą, mało tłuste

Żele- składają się z cieczy żelowanych odpowiednimi substancjami żelującymi:

- lipofilowe (aleożele) np. za pomocą krzemionki koloidalnej

- hydrożele, np. Naproxen

Pasty- półstałe preparaty do stosowania na skórę, zawierające bardzo dużą ilość cząstek stałych dobrze rozpuszczonych w podłożu, stężenie rozproszonych substancji stałych wynosi co najmniej 40%

Kataplazmy: hydrofilowe podłoże utrzymujące ciepło, w którym są rozproszone stałe/ ciekłe substancje czynne, zwykle rozprowadzane grubą warstwą

Plastry: elastyczne preparaty zawierające jeden/ kilka substancji leczniczych; zadanie- utrzymanie substancji czynnej w bliskim kontakcie ze skórą tak, aby mogła wchłaniać się powoli, albo też działają ochronnie/ keratolitycznie

Podłoża:

- maści litofilnych

• Węglowodorowe: wazelina (biała i żółta; bardzo trwała, ale ma małą liczbę wodną może zaabsorbować małą ilość wody), składniki podłoży maściowych = parafina płynna(zmiękcza) i stała (utwardza)

• Aleożel polietylenowy: powstaje przez żelowanie parafiny płynnej

• Smalec wieprzowy: wykazuje dużą zgodność z lipidami naskórka; liczba wodna ok. 15

• Tri glicerydy półsyntetyczne: dobrze wchłaniane

Liczba wodna= ilość wody, jaką może zaabsorbować 100,0 podłoża maściowego bezwodnego w temp. 20⁰C

- absorpcyjne

• Lanolina- niestosowana jako samodzielne podłoże, wydzielina skórna owiec, liczba wodna ok.200

• Lanolina uwodniona: 3,0 lanoliny bezwodnej + 1,0 wody

• Euceryna: podłoże złożone: euceryt+ wazelina biała; dziś: cholesterol+ wazelina biała + alkohol acetylowy

• Maść cholesterolowa

• Wazelina hydrofilowa: zawiera m. In. Wosk biały, alkohol stearylowy

• Maść biała: wosk biały+ wazelina biała

• Maść monostearynianowa: zawiera galuson propylu

- do kremów

• Hydrofobowych: maść zmiękczająca; podłoże farmakopealne

• Hydrofilowych: maść emulsyjna niejonowa: podłoże farmakopealne; z emulgatorem o/w

- hydrofilowe

• Makrogalowe: maść makrogalowa: powstaje przez zmieszanie makrogoli o różnych masach cząsteczkowych; silnie higroskopijne

• Hydrożele: organiczne, maść glicerolowi; nieorganiczne- mniejsza rola

Subst. żelująca naturalna I syntetyczna: agar, skrobia, tragakanta I pochodne celulozy, kw. Poliakrylowy

Etapy sporządzania maści:

1. Przygotowanie podłoża przez wymieszanie składników bez stapiania/ po stopieniu na łaźni wodnej

2. Przygotowanie składników leczniczych- rozdrobnienie/ rozpuszczenie

3. Wprowadzenie substancji leczniczych do podłoża

4. Homogenizacja maści

5. Dozowanie, pakowanie

Sprzęt: moździerz, pistel, parownica, karta celuloidowa, mikser apteczny Unguator E

Układy fizyko- chemiczne maści:

1. Roztwory

• Układ jednofazowy, substancja lecznicza rozpuszcza się w stopionym podłożu

• Jeżeli składnik czynny jest w postaci ciekłej, można go wymieszać na zimno z podłożem

• Podłoże w parownicy stopić na łaźni wodnej i dodać substancję leczniczą, np. kamforę, tymol, mentol

• Gdy podłoże złożone jest ze składników o różnych temperaturach topnienia stapiamy od tych o największej temperaturze topnienia i na koniec płynne

• Maść miesza się w parownicy do zastygnięcia i dopiero wtedy przenosi

2. Zawiesiny

• Substancja stała jest substancją leczniczą i nie rozpuszcza się w podłożu

• Jeśli substancja lecznicza jest zawieszona w jednofazowym podłożu= maść dwufazowa

• Substancja zawieszona w układzie emulsyjnym= układ wielofazowy

• Rozcieramy substancję leczniczą z niewielką ilością podłoża w moździerzu (maść- koncentrat) i dodajemy resztę podłoża, np. maść cynkowa, siarkowa, z kwasem bornym

• Wielkość cząstek nie może być większa niż 90μm

• Stężone maści- zawiesiny to pasty (mają twardszą konsystencję, trudno się rozsmarowują, np. pasta cynkowa)

3. Emulsje

• Kumy o podłożu typu emulsji o/w lub w/o

• Substancja lecznicza rozpuszcza się w jednej z faz układu emulsyjnego

Niezgodności:

- niektóre antybiotyki, hydrokortyzon w środowisku alkalicznym

Rp. Detreomycyni 1,0 Eucerini Aq. Calcis aa ad 100,0	Detreomycyna a woda wapienna Wodę wapienną zamieniamy na destylowaną, a wodę wapienną wydajemy osobno w odpowiednim stężeniu
Rp. Vit. A 10,0 3% Sol. Acidi Borici Eucerini aa ad 100,0	W eucerynie mieszamy Wit. I roztwór wodny, dodajemy dodajemy do czasu aż się da, a to, czego się nie da ważymy i zastępujemy euceryną Następuje spadek liczby wodnej euceryny i woda się nie wkręci, dodajemy tzw. lekobazę
Rp. . Vit. A+ D3 10,0 3% Sol. Acidi Borici Eucerini aa ad 100,0
Rp. Dithrandi 0,2 Pastae Zinci 10,0	Zamieniamy pastę cynkową na pastę Lasara (cynkowa z dodatkiem 2% kw. Salicylowego)
Rp. Resorcini 2,0 Ichtyoli 2,0 Aquae Eucerini aa ad 100,0	Wykonujemy 2 maści: z rezorcyną, druga z ichtiolem
Rp. Acidi salicylici 1,0 ISulf. pot 2,0 Saponis kalini 4,0 Vaselini flavi ad 20,0	Mydło protonowe dodajemy na końcu
Rp. Argenti nitrici 0,2 Balsami peruviani 2,0 Vaselini flavi ad 20,0	Balsam mieszamy z olejem rycynowym w równych częściach, azotan srebra mieszamy z wodą kosztem podłoża

Opakowania:

- szczelne- nieprzepuszczające powietrza

- obojętne chemicznie

- funkcjonalne

- chroniące maść przed światłem, tlenem, wilgocią, wysychaniem

• Pudełka z tworzyw sztucznych

• Tuby z aluminium

• Tuby z wewnętrzną powierzchnią pokrytą warstwą lakieru ochronnego

• Tuby z tworzyw sztucznych

• Tuby z aplikatorami, np. Proktis- M

• Opakowania jednodawkowe

Przechowywanie:

- temperatura pokojowa (do 25⁰C)

- zimne, chłodne miejsca

- chronić przed światłem

- w miejscu niedostępnym dla dzieci

Trwałość:

W trakcie przechowywania maści mogą zachodzić zmiany substancji leczniczej/ postaci leku:

- rozkład na skutek zmian chemicznych (hydroliza, utlenianie, redukcja)

- zanieczyszczenia mikrobiologiczne na skutek działania drobnoustrojów

- zapobiegamy dodając środki konserwujące: kwas benzoesowy i jego sole, kwas sorbowy i jego sole, nipaginy, przeciwutleniacze: tokoferole, pirosiarczan sodu. Hamują rozkład substancji wrażliwych na utlenianie.

- krystalizacja substancji czynnej w niskiej temperaturze

- w m. zawiesinach: wzrost temperatury rozpuszczenie cząstek substancji w podłożu; spadek temperatury krystalizacja substancji leczniczej i wzrost wielkości cząstek

Zalety:

• Ochrona skóry i błon śluzowych przed czynnikami zewnętrznymi

• Uwodnienie i zmiękczenie skóry

• Ułatwienie odnawiania tkanek

• Samo podłoże może chronić i nawilżać

• Substancje lecznicze wykazują różne działania; działają na powierzchni naskórka, na skórze właściwej itp.

Wady:

• Podłoża tłuszczowe powodują tłustość skóry, brudzenie odzieży, trudno je usunąć (woda z mydłem)

• Ograniczona trwałość

• Wymagają specjalnych warunków przechowywania, np. w lodówce

WYKŁAD 15

Receptura antybiotyków

Czynniki mogące wpływać na trwałość antybiotyków

• Enzymy wytwarzane przez drobnoustroje (penicylinazy)

• Temperatura

• Wilgotność

• Odczyn

• Światło

• Obecność jonów metali

Zasady sporządzania leków recepturowych zawierających antybiotyki

• Wszystkie czynności powinny być wykonywane w warunkach zapewniających jałowość gotowego leku

• Substancje o działaniu wspomagającym i substancje powinny być jałowe

• Nie wyjaławia się preparatów zawierających antybiotyk

• Powinny zawierać substancje konserwujące

• Maści bezwodne wykazują większą trwałość (brak hydrolizy i rozwoju drobnoustrojów) od kilku dni do kilku miesięcy, a nawet dłużej

Opakowania leków zawierających antybiotyki

• Powinny zapewniać ochronę przed czynnikami zewnętrznymi

• Jałowe

• Powinny umożliwić jałowe pobranie leku

• Tuby dla maści i past

• Pudełka stosowane do produkcji maści w mikserach aptecznych

• Czopki zawinięte pojedynczo w folię aluminiową

• Preparaty z antybiotykami powinny być przechowywane w lodówce

Wyjątkiem mogą być emulsje

Wyjaławianie niektórych substancji leczniczych i pomocniczych

• Autoklaw: 122⁰C +/- 2⁰C; 20 minut- roztwory wodne

• Sterylizacja powietrzem: 170⁰C; 1h- parafina płynna, podłoża maściowe, podstawy zasypek, kwas borny

Nie należy wyjaławiać masła kakaowego (z nowego pudełka i pobieranie w warunkach jałowych) rozcieranie z kilkoma kroplami etanolu (etanol 70⁰ ma właściwości bakteriobójcze)

Antybiotyki stosowane w recepturze

• Antybiotyki występujące jako substancje „pro receptura”

Detreomycyna, Erytromycyna, Gentamycyna, Neomycyna, Nystamina

• Antybiotyki jako składnik leków recepturowych będące postaciami leku (tabletki, fiolki)

Penicylina, streptomycyny, tetracyklina, ampicylina, amoksycylina, doksycyklina

Ampicylina-doodbytniczo, głównie dla dzieci zamiast iniekcji, nie wiadomo ile antybiotyku dostaje się do krążenia ogólnego

Postaci leku recepturowego z antybiotykami

• Płynne(roztwory, zawiesiny)

• Roztwory stosowane na skórę

• Krople do oczu

• Krople do uszu

• Krople do nosa

• Pudry płynne

• Półstałe

• Maści

• Pasty

• Stałe

• Zasypki

• Czopki, globulki, pręciki

Krople i roztwory

• Odważenie

• Rozpuszczenie antybiotyku w jałowym rozpuszczalniku

• Dodanie substancji pomocniczej

• Wyjałowienie: sączenie <0,22 μm

• Napełnianie

• Pakowanie

Maści

• Odważenie

• Mikronizacja antybiotyku w lotnym rozpuszczalniku lub parafinie płynnej (maść zawiesina)

• Rozpuszczenie antybiotyku w niewielkiej ilości wody

Czopki i globulki

• Metodą wytłaczania

• Metodą wylewania

• Przy użyciu unguatora

• Odważyć składniki i sproszkować je

• Sporządzenie homogennej płynnej mieszaniny antybiotyków z podłożem

• Rozdzielenie jednolitej masy do jednorazowych form

Receptura detreomycyny

• Rozpuszczalniki:

• Woda 1:400

• Etanol 95⁰ 1:2,5

• Glikol propylenowy 1:7

• Glicerol 1:50

• Oleje, węglowodory NR

• pH roztworu nasyconego= 5,0- 7,5

• dawki zwykle stosowane (FP VI)

• maści 2%

• maści do oczu 1%

• krople do oczu 0,5%

• Rozpuszczalność detreomycyny a trwałość roztworu

pH	Stężenie detreomycyny	Trwałość
6	0,25%	12 miesięcy
7,4 *	0,62%	6 tygodni
8,4 *	1- 3%	1 tydzień
10,5	0,65%	-

*- bufor boranowy

• Detreomycyna rozpuszcza się w rozpuszczalnikach podgrzanych do temperatury 60⁰C

• Podwyższenie pH- aby uzyskać odpowiednie stężenie lecznicze, chociaż to zmniejsza trwałość

• Zastosowanie detreomycyny w recepturze:

• Miejscowo- w leczeniu ropnych zmian skórnych, trądziku, w okulistyce

• Najczęściej sporządzane preparaty:

• Gałki dopochwowe

• Maści oczne

• Krople do oczu

• Niezgodności detreomycyny

• Substancja wrażliwa na światło

• Chlorheksydyna

• Jony metali ciężkich

• Chlorek benzalkoniowy

• Ichtiol, woda wapienna

• Sproszkowany na skórę daje niezgodność z erytromycyną

• Do konserwowania może być stosowany octan rtęciowy

Receptura erytromycyny

• Rozpuszczalniki

• Woda 1:1000

• Etanol 95⁰ 1:5

• Stosowana jako zasada, sól

• pH przesączu (0,1/ 10 ml) 8,0- 10,5

• dawkowanie

• maść 1%

• maść oczna 0,5%

• roztwór 2% (tylko etanolowy)

• zastosowanie

• w okulistyce

• w ginekologii

• preparat recepturowy zawiera

• preparat do użytku zewnętrznego 0,5%- 2%

• maści

• pasty

• maść do oczu 0,3-1%

• gałki dopochwowe do 0,5%

• roztwory alkoholowe, na bazie kolodium

• Erytromycyna może być zapisywana z

• Chloramfenikolem

• Kwasem salicylowym

• Rezorcynolem

• Niezgodności erytromycyny

• Wrażliwa na światło, wilgoć, temperaturę i pH

• Optymalna trwałość w roztworach o pH 6-8/ 7 dni temp. pokojowa/ 8 tygodni w lodówce

• Substancje ograniczające trwałość: kwas borny, kwas salicylowy, kwas mlekowy, kwas benzoesowy

• Ogrzewanie do temp. 60⁰C powoduje całkowity rozkład

Receptura antybiotyków amino glikozydowych

• Siarczan neomycyny

• Rozpuszczalniki

• Woda 1: 1-3

• Glikol propylenowy, gliceryna 1:10-30

• pH roztworu 0,1 g/ml 5-7,5

• dawki

• aerozol 0,5%

• maść 3%

• maść do oczu 0,5%

• zastosowanie

• wewnętrznie- ograniczenie ze względu na właściwości toksyczne

• zewnętrznie

• w chorobach skóry (trądzik, owrzodzenia, zapalenia przymieszkowe, oparzenia, zapalenie błon śluzowych)

• w okulistyce (zapalenie spojówek, uszkodzenie rogówki)

• w ginekologii

• w laryngologii

• preparaty

• rotwory wodne (ok. 2%),

• zawiesiny

• maści kremy, pasty

• preparaty doodbytnicze

• preparaty zawierające neomycynę

• roztwory preparatów złożonych, może być zapisana z chlorowodorkiem efedryny, amino chlorkiem rtęciowym, hydrokortyzonem, prednizolonem, kwasem bornym

• stosowana za inny antybiotyk (nystatynę, metronidazol, bacy trycynę)

• receptura neomycyny

• wrażliwa na światło i wilgoć, temperaturę (można ogrzewać do 100⁰C)

• roztwory wodne trwałe w zakresie pH 2-9, optimum pH= 6

• maść bezwodna zachowuje aktywność przez 2 lata, w podłożach uwodnionych ok. 1 miesiąca

• niezgodność

• wytrącanie się osadów

• emulgatory: Laurylosiarczan sodu, TWEEN

• chlorki, fosforany, jony magnezu, glinu, żelaza (+III), glukozy

• zmniejszenie aktywności

• środowisko kwasowe (pH<2), MC, CMC

• siarczan streptomycyny

• rozpuszczalność

• woda 1:0,75

• etanol 95⁰ 1:3330

• glikol propylenowy, glicerol1:10-30

• pH roztworu 0,25g/ml 4,5- 7,0

• zastosowanie

• wewnętrznie (iniekcje) tuberkulostatycznie

• zewnętrznie

• krople do nosa (r-ry wodne)

• krople do uszu (r-ry glicerynowe)

• maści na skórę

• preparaty okulistyczne (maści, krople)

• Niezgodność

• Wrażliwa na:

• Odczyn- bardzo trwałe roztwory w lekko kwasowym środowisku

• Temperatura- ogrzewanie powoduje spadek aktywności

• Światło

• Substancje powodujące wystąpienie niezgodności

• Alkalizujące

• Powodujące powstanie osadów (CMC)

• Siarczan gentamycyny

• Rozpuszczalność

• Woda 1:10-30

• Etanol 95⁰ NR

• pH roztworu 40mg/ml 3,5- 5,5

• dawki zwykle stosowane

• maści 0,1- 0,3%

• maści oczne 0,3%

• roztwory 0,3%

• zastosowanie

• w postaci iniekcji w zakażeniach drobnoustrojami

• do stosowania miejscowego

• zewnętrznie w okulistyce (zapalenie powiek, dróg łzowych, spojówek i rogówek), dermatologii, urologii, ginekologii, otolaryngologii

• receptura

• preparaty do stosowania na skórę (0,2-1%) roztwory wodne, maści bezwodne, emulsyjne

• krople do nosa (0,05- 0,3%)

• gałki dopochwowe (0,05-0,2%)

• preparaty okulistyczne

• pręciki dolewkowe

• substancja może być przepisywana w preparatach złożonych razem z hydrokortyzonem, prednizolonem, chlorowodorkiem efedryny

• siarczan gentamycynę ze względu na niskie pH roztworu może unieczynnić inne antybiotyki

• Nystatyna

• Rozpuszczalniki

• Woda 1:1000-10000

• Etanol 95⁰ 1:30-100

• pH roztworu 0,3g/ml 6,5-8,5

• moc antybiotyku- nie mniej niż 4400j.m./mg

• dawki zwykle stosowane

• dopochwowo1000000j.m.

• zasypki 1000000j.m/g

• zastosowanie

• doustnie w zakażeniach grzybiczych przewodu pokarmowego

• w dermatologii w zakażeniach skóry

• w ginekologii

• w okulistyce

• preparaty recepturowe

• preparaty stosowane na skórę (maści, zasypki, zawiesiny)

• preparaty stosowane w jamie ustnej jako krople, zawiesiny

• preparaty ginekologiczne- globulki (500000j.m.)

• preparaty okulistyczne- zawiesiny, maści

• preparat złożony może być zapisywany z neomycyną, kwasem bornym. Kwasem mlekowym, sulfaguanidyną

• niezgodności

• substancja wrażliwa na światło, wilgoć (w postaci zawiesiny trwała 5 dni), temperaturę (nawet w stanie suchym należy przechowywać w temp. ≤8⁰C), odczyn (pH <6,5;7> szybki rozpad)

• substancje mogące powodować obniżenie aktywności

• kwasy i zasady

• Tween 80 i glikol propylenowy

• Penicylina

• Rozpuszczalność

• Woda 1:10

• pH roztworu 0,1g/ml 5,5-7,5

• Zastosowanie

• Ograniczone ze względu na możliwość wystąpienia alergii

• Preparaty do użytku zewnętrznego

• Maści na skórę

• Roztwory (krople do nosa i uszu)

• Preparaty okulistyczne (krople, maści)

• Niezgodności

• Wrażliwa na wilgoć, zmiany pH, temperaturę, penicylinazę

• Roztwory najbardziej trwałe w pH 6,5 (ok. 7 dni)- 3% cytrynian sodu

• Rozkład przyśpieszają:

• Jony cynku

• Substancje redukujące i utleniające

• Substancje o odczynie kwasowym i zasadowym

• Substancje alkoholowe 10%

• Niezgodność

• Siarczan cynku

• Koloidalne preparaty srebra

• Chlorowodorek efedryny

• Tetracykliny (oksytetracyklina, chlortetracyklina)

• Rozpuszczalność

	oksy	chlorowodorek	tetracyklina
Woda	1:2	1:100	1:10
etanol	1:45	1:250	1:100
Glikol propylenowy	1:20	NR	-
pH	2,0- 3,0	2,3- 3,3	1,8- 2,8

• Trwałość a podwyższenie pH

	20^0C	5^0C
Chlorowodorek	3 dni	6 dni
Tetracykliny	3 dni	6 dni
oksy	-	2 dni

• Zastosowanie

• Na skórę (maści, pasty)

• Gałki dopochwowe

• Preparaty okulistyczne (krople i maści)

• Niezgodność

• Wrażliwa na

• Światło

• Temperaturę

• odczyn

Postaci leku

stałe

Układy rozproszone

roztwory

Roztwory, krople, syropy, mikstury, roztwory do wstrzykiwań

Zawiesiny i emulsje, aerozole, maści, czopki

Proszki, granulaty, tabletki, drażetki, kapsułki żelatynowe, czopki, mieszanka ziołowa

Postaci stałe

Proszki

Do użytku zewnętrznego

niedzielone

Proste i złożone

Do użytku wewnętrznego

dzielone

niedzielone

Postaci leku

Do podania zewnętrznego

Do podania pozajelitowego

Do podania wewnętrznego

Roztwory, krople, syropy, mikstury, proszki, tabletki, granulaty

Roztwory i zawiesiny do wstrzykiwań i wlewów, implanty

Roztwory, maści, zasypki (pudry lecznicze), czopki, aerozole, systemy dransdermalne

Postaci leku

dawkowane

niedawkowane

Postaci leku

*s* t

E= D *

C-C₁

h

Kontrola jakości

pakowanie

wyjaławianie

napełnianie

Roztwory koloidalne, zawiesiny, preparaty półstałe

sączenie

Sporządzanie preparatów

Przygotowanie rozpuszczalnika

Kontrole substancji leczniczych i pomocniczych

Stanowiska pracy

opakowania

Pracownika

Przygotowanie

---